เล่ม 9 มหาเวสสันดรชาดกกัณฑ์มัทรี(ถอดความร้อยแก้ว)

เน้อื เร่อื ง (ร้อยแกว้ ) พระมหาสตั วเ์ จา้ ยงั มหาปฐพอี นั ใหญใ่ หห้ วนั่ ไหวดว้ ยพระราชทาน
ปยิ บุตรทงั้ สองแกพ่ ราหมณ์ แล้วเกดิ โกลาหลเปน็ อนั หนงึ่ อนั
เดียวกนั ตลอดถงึ พรหมโลก โกลาหลอนั นน้ั หมเู่ ทพเจา้ ชาวปา่ หมิ
พานตไ์ ดส้ ดบั เสยี งพลิ าปราพนั ของสองพระกมุ ารกมุ ารีทพี่ ราหมณ์
นาไป กม็ คี วามสงสารประหนง่ึ วา่ หฤทยั จะแตกทาลาย

เน้อื เร่อื ง (รอ้ ยแกว้ ) จงึ ปรกึ ษากนั วา่ ถ้าพระนางมทั รเี สดจ็ กลบั มาสู่อาศรมในเวลา
กลางวนั เมื่อไมไ่ ดเ้ หน็ พระเจา้ ลกู ทงั้ สองกจ็ ะตอ้ งรบกวนทลู ถามซงึ่
พระเวสสนั ดร คร้นั ไดท้ รงทราบวา่ พระเวสสนั ดรได้พระราชทานให้
ไปแกพ่ ราหมณแ์ ล้ว พระนางเธอกจ็ ะตอ้ งวง่ิ ติดตามดว้ ยความ
สิเนหาอนั แรงกลา้ กจ็ ะเสวยเวทนาอนั ใหญห่ ลวง จาเราทง้ั ปวงจะ
คิดหาอบุ ายกน้ั กาง อยา่ ใหพ้ ระนางเธอเสดจ็ มาไดแ้ ตใ่ นเวลายงั วนั

เน้อื เรื่อง (รอ้ ยแกว้ )

ครน้ั ปรึกษากนั อยา่ งนแี้ ลว้ จงึ พร้อมกนั มอบหนา้ ทใ่ี หเ้ ทพบตุ รทง้ั สามวา่ ท่าน
ทงั้ สามจงจาแลงเพศเปน็ ราชสหี อ์ งคห์ นง่ึ เปน็ เสอื โครง่ องคห์ นงึ่ เปน็ เสอื
เหลอื งองคห์ นง่ึ แลว้ พากนั ไปขดั ขวางกน้ั กางหนทางทพ่ี ระนางเธอเสดจ็ มา
ถึงพระนางเธอจะออ้ นวอนสกั เพยี งไรอยา่ อนญุ าตใหม้ าได้ จนกวา่ พระ
อาทิตยจ์ ะอสั ดงคต จงึ คอ่ ยพากนั ละลดเลกิ ถอยหนไี ปใหพ้ ระนางเธอเสดจ็ มา
ดว้ ยรศั มจี นั ทร์ แต่ว่าทา่ นทงั้ สามจงพากนั ป้องกนั อย่าใหพ้ ระนางเธอเปน็
อันตรายดว้ ยสตั ว์รา้ ยตา่ ง ๆ ไดเ้ ปน็ อนั ขาด

เน้อื เร่อื ง (รอ้ ยแกว้ )

เมือ่ เทพบุตรทงั้ สามรบั เทวราชปกาสติ ของเทพเจ้าเหลา่ ท่ี
ประชมุ อยใู่ นสถานทนี่ น้ั แลว้ ก็กระทาตามคาสง่ั สอนทกุ
ประการ ฝา่ ยพระเยาวมาลย์มาศมทั รีพระนางเธอมพี ระ
หฤทยั ไหวหวาดดว้ ยทรงคานงึ ความฝนั แลว้ ทรงรบี ขมขี มนั
แสวงหามลู ผลาหาร แต่บงั เอิญเสยี มทพี่ ระนางเธอถอื ก็
หลดุ จากพระหตั ถ์ กระเชา้ กจ็ ะพลดั ตกลงจากพระองั สา ท้ัง
พระเนตรเบอื้ งขวากเ็ ขมน่ อยู่ริกๆ

เน้อื เร่อื ง (รอ้ ยแกว้ )

ตน้ ไมท้ พ่ี ระนางเคยปลดิ ผลกเ็ ผอิญไมแ่ ลเหน็ ท้องฟ้าอากาศ
กเ็ ป็นประหนง่ึ ว่ามดื มดิ ไปทวั่ ทกุ ทศิ พระนางเธอกท็ รงหลาก
จิตว่าเหตไุ รหนอจงึ เป็นอยา่ งนี้ ชะรอยจะมเี หตอุ ันใดอนั หนง่ึ
แกต่ วั เราหรอื ไมก่ พ็ ระเจา้ ลกู ทง้ั สอง มิฉะนนั้ กพ็ ระสวามี
เวสสนั ดรอย่างใดอยา่ งหนงึ่

เน้อื เร่อื ง (รอ้ ยแกว้ )

พระมหาสตั วเ์ จา้ ยงั มหาปฐพอี ันใหญใ่ หห้ วนั่ ไหวดว้ ยพระราชทานปิย
บตุ รท้งั สองแกพ่ ราหมณ์ แล้วเกดิ โกลาหลเปน็ อนั หนงึ่ อันเดียวกนั ตลอด
ถึงพรหมโลก โกลาหลอนั นน้ั หม่เู ทพเจา้ ชาวปา่ หมิ พานตไ์ ดส้ ดบั เสยี ง
พิลาปราพนั ของสองพระกมุ ารกมุ ารที พ่ี ราหมณน์ าไป ก็มีความสงสาร
ประหนง่ึ วา่ หฤทยั จะแตกทาลาย จึงปรกึ ษากนั วา่ ถา้ พระนางมทั รเี สดจ็
กลับมาสอู่ าศรมในเวลากลางวนั เมือ่ ไม่ได้เห็นพระเจา้ ลกู ทั้งสองก็
จะตอ้ งรบกวนทลู ถามซง่ึ พระเวสสนั ดร ครน้ั ไดท้ รงทราบวา่ พระเวสสนั ดร
ได้พระราชทานใหไ้ ปแกพ่ ราหมณ์แลว้ พระนางเธอกจ็ ะตอ้ งวงิ่ ตดิ ตาม
ด้วยความสเิ นหาอนั แรงกลา้ กจ็ ะเสวยเวทนาอนั ใหญห่ ลวง จาเราทง้ั ปวง
จะคดิ หาอบุ ายกน้ั กาง อยา่ ใหพ้ ระนางเธอเสดจ็ มาได้แต่ในเวลายงั วัน

เน้อื เร่อื ง (รอ้ ยแกว้ )

ครั้นปรึกษากนั อย่างนแ้ี ล้วจงึ พร้อมกนั มอบหนา้ ทใ่ี ห้
เทพบุตรทง้ั สามว่า ท่านทง้ั สามจงจาแลงเพศเปน็ ราชสหี อ์ งค์
หนึง่ เป็นเสอื โครง่ องคห์ นง่ึ เปน็ เสอื เหลอื งองคห์ นงึ่ แลว้ พา
กนั ไปขัดขวางกนั้ กางหนทางทพี่ ระนางเธอเสดจ็ มา ถึงพระ
นางเธอจะออ้ นวอนสกั เพียงไรอยา่ อนญุ าตใหม้ าได้ จนกวา่
พระอาทติ ยจ์ ะอสั ดงคต จงึ ค่อยพากนั ละลดเลกิ ถอยหนไี ป
ให้พระนางเธอเสดจ็ มาดว้ ยรศั มจี นั ทร์ แต่ว่าทา่ นทงั้ สามจง
พากันปอ้ งกนั อยา่ ใหพ้ ระนางเธอเปน็ อนั ตรายดว้ ยสตั ว์รา้ ย
ต่าง ๆ ได้เปน็ อันขาด

เน้อื เร่อื ง (รอ้ ยแกว้ )

เมื่อเทพบตุ รทงั้ สามรบั เทวราชปกาสติ ของเทพเจา้ เหลา่ ท่ปี ระชุมอยู่
ในสถานที่นนั้ แลว้ ก็กระทาตามคาสง่ั สอนทุกประการ ฝ่ายพระเยาว
มาลย์มาศมทั รพี ระนางเธอมพี ระหฤทยั ไหวหวาดดว้ ยทรงคานงึ ความฝนั
แลว้ ทรงรบี ขมขี มนั แสวงหามลู ผลาหาร แตบ่ ังเอญิ เสียมทพ่ี ระนางเธอถอื
กห็ ลุดจากพระหตั ถ์ กระเชา้ กจ็ ะพลดั ตกลงจากพระองั สา ทัง้ พระเนตร
เบื้องขวากเ็ ขมน่ อย่รู กิ ๆ ตน้ ไมท้ พี่ ระนางเคยปลดิ ผลกเ็ ผอญิ ไมแ่ ล
เหน็ ท้องฟ้าอากาศกเ็ ปน็ ประหนงึ่ วา่ มดื มิดไปท่ัวทุกทศิ พระนางเธอก็
ทรงหลากจติ วา่ เหตไุ รหนอจงึ เปน็ อยา่ งนี้ ชะรอยจะมเี หตุอนั ใดอนั หนง่ึ แก่
ตัวเราหรอื ไมก่ พ็ ระเจา้ ลกู ท้ังสอง มฉิ ะน้นั กพ็ ระสวามเี วสสนั ดรอย่างใด
อยา่ งหนง่ึ

เน้อื เร่อื ง (รอ้ ยแกว้ )

ครนั้ ทรงคานงึ อยา่ งนแี้ ลว้ จงึ บา่ ยหนา้ เสดจ็ กลบั แตไ่ ดม้ าพบมฤค
ราชรา้ ยทง้ั สามทนี่ อนขวางทางพระนางอยู่ พอนางเสดจ็ จวนถงึ
มฤคราชทงั้ สามนน้ั กพ็ รอ้ มกนั ลกุ ขนึ้ ยืนสกดั ขวางทางพระนางไว้
พระนางเธอจงึ ทรงพไิ รราพนั วา่ เวลาพระอาทติ ยก์ จ็ วนจะตกตา่ อยู่
แลว้ ทงั้ พระอาศรมกย็ งั อยไู่ กล พระเจา้ ลกู ทง้ั สองกบั พระสวามคี ง
จะคอยเสวยมลู ผลาหารทเี่ ราจะนาไป ปา่ นนพี้ ระจอมไทขตั ติ
ยาเบศรค์ งจกั ปลอบพระราชโอรสธดิ าผหู้ วิ โหยอยูใ่ นบรรณศาลา
ต้ังหนา้ ทอดพระเนตรคอยเปน็ แนแ่ ท้ พระลูกรกั ทง้ั สองของเราก็
จักพากนั ทรงกนั แสงดว้ ยถงึ เวลาเสวยแลว้ พระลกู แกว้ กณั หาก็
คงหวิ

เน้อื เรื่อง (รอ้ ยแกว้ )

พระถันธารา หรอื ไมอ่ ย่างนนั้ พระเจา้ ลูกทงั้ สองกค็ งจกั มา
คอยทางแมเ่ หมอื นกบั ลกู โคออ่ นทช่ี ะแงแ้ ลหาแมโ่ ค หรือ
ไม่อยา่ งนนั้ พระลกู ทงั้ สองคงยนื คอยแมอ่ ยแู่ ตใ่ นอาศรม
เหมอื นกบั หงสท์ ต่ี กอยบู่ นเปอื กตมฉะนนั้ อันหนทางกย็ งั อยู่
ไกล ทง้ั เปน็ หนทางนอ้ ยเดนิ ไดแ้ ตผ่ เู้ ดยี ว เราไมอ่ าจจะเลยี้ ว
ลดั ให้พญาสตั ว์ทงั้ สามนไ้ี ด้ เพราะขา้ งหนา้ หนงึ่ กม็ สี ระ อีก
ข้างหนง่ึ กม็ บี งึ เราจาเปน็ จะออ้ นวอนพญาสตั วท์ งั้ สามนใี้ ห้
หลกี หนจี ากหนทางเรา

เน้อื เร่อื ง (รอ้ ยแกว้ )

ครน้ั ทรงพระดารแิ ลว้ จงึ ปลดกระเชา้ ผลไมล้ งจากพระองั สาแลว้
ประคองอญั ชลขี น้ึ ออ้ นวอนวา่ ขา้ แตพ่ ญามฤคราชผู้ทรงฤทธริ อน
ขอทา่ นทง้ั สามจงเหน็ แกค่ วามออ้ นวอนของขา้ พเจา้ ผเู้ ปน็ พระราช
ธิดาของมนษุ ย์ สว่ นทา่ นทง้ั สามกเ็ ปน็ ราชบตุ รของพญามฤคราช
เหมือนกนั ข้าพเจา้ กบั ทา่ นทงั้ สามชอ่ื วา่ เปน็ พน่ี อ้ งกนั โดยทางธรรม
ข้าพเจา้ ขอกราบไหวท้ า่ นทง้ั สาม ทา่ นทงั้ สามจงกรณุ าหลกี หนทาง
ให้ขา้ พเจา้ อนั ขา้ พเจา้ นเี้ ปน็ อคั รมเหสขี องพระราชโอรสกรงุ สพี ี ซึ่ง
ถกู ขบั จากประเทศมาบวชเปน็ ชไี พร ขา้ พเจา้ นม้ี ไิ ดห้ มน่ิ ประมาท
พระราชสามี

เน้อื เร่อื ง (รอ้ ยแกว้ )

จงรกั ภกั ดตี อ่ พระราชสามอี ยเู่ สมอเปน็ เนอื งนติ ย์ ขอทา่ นทง้ั สามจง
นิมิตจติ หลกี หนทางใหแ้ กข่ า้ พเจา้ ดว้ ย ช่วยใหข้ า้ พเจา้ ไดก้ ลบั ไปเหน็
หน้าลกู รกั ทง้ั สองศรี คอื ชาลีและกณั หา ท่านทง้ั สามกจ็ งพากนั
แสวงหาอาหารตามตอ้ งการเถดิ อกี ประการหนงึ่ ลูกไมห้ วั มนั ท่ี
ข้าพเจา้ ไดม้ านม้ี อี ยมู่ าก ข้าพเจา้ จะแบง่ ใหท้ า่ นทง้ั สามเสยี กง่ึ หนงึ่
อีกกงึ่ หนง่ึ จกั นาไปฝากพระลกู รกั และแลผวั ขวญั ขอทา่ นทงั้ สามจง
รบี ด่วนใหห้ นทางแกข่ า้ พเจา้

เน้อื เร่อื ง (รอ้ ยแกว้ )

เม่อื พระนางออ้ นวอนอยอู่ ยา่ งนี้ จนกระทง่ั เวลาพระอาทติ ย์
อสั ดงคต พญามฤคราชทง้ั สามนน้ั จงึ พากนั ละลดหลกี หนทางให้
ในคนื วนั นนั้ เปน็ วนั เพญ็ มพี ระจนั ทรเ์ ดน่ เตม็ ดวง พระนางเธอกไ็ ด้
เสดจ็ ลว่ งมรรคามาจนกระทงั่ ถงึ ทส่ี ดุ จงกรม เมอื่ ไดท้ รงพบเหน็
พระเจา้ ลกู ทง้ั สองในที่ ๆ เคยเหน็ มา จึงตรสั วา่ เราไดเ้ คยเหน็ พระ
เจ้าลกู ทงั้ สองพากนั ยนื คอยตอ้ นรบั อยทู่ น่ี ้ี พอเหน็ แมม่ าถงึ กพ็ ากนั
วิ่งเขา้ รบั แต่วนั นเี้ หตไุ รจงึ กลับกลาย เราไมพ่ บเหน็ พระเจา้ ลกู ทงั้
สองเหมอื นอยา่ งทเี่ คย แมน่ ม้ี อี ปุ มาเหมอื นแมแ่ พะหรอื แมเ่ นอื้ ทลี่ ะ
ลกู นอ้ ยไปเทยี่ วหากนิ

เน้อื เร่อื ง (รอ้ ยแกว้ )

หรือเหมอื นกบั ปักษณิ ทท่ี งิ้ ลกู นอ้ ยไปจากรงั หรอื แมร่ าชสีหท์ ่ี
พะวา้ พะวงั อาหาร ละลูกนอ้ ยไวใ้ นสถานของตนแลว้ เทย่ี วไปหากนิ
ฉะนนั้ วันนแ้ี มไ่ ดเ้ หน็ แตร่ อยเทา้ ของเจา้ ทงั้ สองกบั กองทรายทเ่ี จา้
ทง้ั สองเคยกองเลน่ วนั อืน่ ๆ แม่ไดเ้ หน็ เจา้ ทง้ั สองขะมกุ ขะมอมอยู่
ด้วยฝนุ่ และทราย พอเห็นแมม่ าถงึ กพ็ ากนั วง่ิ รบั รองขา้ ง มาวันนี้
แมร่ สู้ กึ อา้ งวา้ งดว้ ยไมเ่ หน็ หนา้ เจา้ ทงั้ สอง วันกอ่ น ๆ เจ้าทง้ั สอง
เคยคอยตอ้ นรบั แมผ่ กู้ ลบั มาจากปา่

เน้อื เร่อื ง (รอ้ ยแกว้ ) เคยชะแงแ้ ลหาแมเ่ หมอื นกบั ลกู แพะหรอื ลกู เนอ้ื ทราย อนั มีความ
ม่งุ หมายหาแมฉ่ ะนนั้ แต่วนั นแี้ มม่ ไิ ดเ้ หน็ หนา้ เจา้ ทงั้ สองเหมอื น
แต่กอ่ นเลย เห็นแตผ่ ลมะตมู สุกทเี่ จา้ ทง้ั สองเคยอมุ้ เลน่ มาตก
กระเดน็ อยใู่ นทน่ี ้ี โอ้ลกู รกั ของแมเ่ อย๋ เวลานถ้ี นั ทงั้ สองเตา้ ของแม่
ท่ีลูกกณั หาเคยไดด้ ดู ดมื่ มาแตก่ อ่ นกเ็ ตง่ เตม็ ประดจุ วา่ จะแตก ใคร
เล่าเวลานจี้ ะมาคน้ ชายพกแมเ่ พอื่ หาของเลน่

เน้อื เร่อื ง (รอ้ ยแกว้ ) และใครเลา่ จะเขา้ เหนย่ี วถนั แมเ่ สวยนม โอ้ พระอาศรมนเี้ มอ่ื กอ่ น
ปรากฏแกเ่ ราเหมอื นกบั มมี หรสพครกึ ครนื้ มาวนั นดี้ ชู า่ งเงยี บเหงา
น่กี ระไร เราไดด้ อู าศรมแลว้ ประหนงึ่ วา่ อาศรมหมนุ เวยี นเหมอื นกบั
แป้นแหง่ นายชา่ งหมอ้ โอ้ ไฉนหนอพระอาศรมนจ้ี งึ มาเปน็ เชน่ นี้ ทั้ง
ฝงู กาและสกณุ าชาตทิ ง้ั หลายกม็ ไิ ดส้ ง่ เสยี งขนั เหมอื นวนั กอ่ น หรือ
วา่ ลกู ในอทุ รของแมต่ ายเสยี แนแ่ ลว้ ประการใด หรือวา่ มผี ใู้ ดมา
นาเอาลกู แมไ่ ปเสยี ทอี่ นื่ ลูกแมจ่ งึ ไมเ่ หน็ ปรากฏเหมอื นกบั ในวนั
ก่อน ๆ

เน้อื เรื่อง (รอ้ ยแกว้ ) เม่ือพระนางเธอทรงพลิ าปราพนั อยดู่ งั นแ้ี ลว้ กเ็ สดจ็ เขา้ ไปเฝา้ พระ
อดศิ รสวามเี วสสนั ดรราชฤาษี ทรงวางกระเชา้ ผลไมล้ งแลว้ ถวาย
บงั คม เมอื่ ไดเ้ หน็ สมเดจ็ พระเวสสนั ดรราชฤาษเี สดจ็ ประทบั นงั่ นงิ่
อยมู่ ิไดท้ รงพาที ท้ังมไิ ดเ้ หน็ พระชาลกี ณั หา จงึ กราบทลู ถามวา่ ขา้
แต่พระองคผ์ ทู้ รงพระคณุ อนั ประเสรฐิ เหตไุ รพระองคจ์ งึ ทรงนงิ่ อยู่
เชน่ น้ี ทาใหห้ วั ใจของหมอ่ มฉนั มทั รนี ห้ี วน่ั หวาด ทงั้ เมอื่ เวลาจวนจะ
ใกลร้ งุ่ วนั นี้

เน้อื เร่อื ง (รอ้ ยแกว้ ) หม่อมฉนั มทั รกี ฝ็ นั ประหลาดอยแู่ ล้วพระเจา้ ขา้ ในเวลานฝี้ งู นกกา
ไพรและนกตา่ ง ๆ ก็มไิ ดส้ ง่ เสยี งขบั รอ้ ง หรือพระเจา้ ลกู ทง้ั สองพ่ี
น้องตายเสยี แล้วประการใด ขา้ แตพ่ ระจอมไทธริ าชเจา้ มีสัตวร์ า้ ย
คาบเอาพระเจา้ ลกู ทงั้ สองไปเคยี้ วกนิ เสยี แล้วหรอื ไฉน หรือวา่ มี
ใครนาเอาไปเสยี ในปา่ หรือในทงุ่ กวา้ งอนั สดุ ทจ่ี ะแสวงหา หรือวา่
พระองคใ์ หพ้ ระเจา้ ลกู ทง้ั สองใหเ้ ปน็ ทตู ไปเฝา้ พระเจา้ สพี ี หรือพระ
เจา้ ลูกทงั้ สองเขา้ ไปบรรทมอยู่ในอาศรมน้ี หรือวา่ พระเจา้ ลกู ทงั้
สองพากนั ออกไปเทยี่ วเลน่ ในทอี่ น่ื

เน้อื เรื่อง (รอ้ ยแกว้ ) ขอพระองคจ์ งตรสั บอกแกก่ ระหมอ่ มฉนั ดว้ ยเถดิ แมแ้ ตพ่ ระเกศา
และพระหตั ถพ์ ระบาทของพระเจา้ ลกู ทงั้ สอง กม็ ิไดป้ รากฏในคลอง
จกั ษขุ องหมอ่ มฉนั หรอื นกหสั ดลี งิ คจ์ ะโฉบเฉยี่ วพระลกู เจา้ ทง้ั สองของ
กระหมอ่ มฉนั ไปแลว้ ขอพระองคจ์ งตรสั บอกแกก่ ระหมอ่ มฉนั ดว้ ย
เถดิ

เน้อื เร่อื ง (รอ้ ยแกว้ ) เมอื่ พระนางมทั รที ลู ออ้ นวอนอย่สู กั เทา่ ไรพระมหากษตั รยิ เ์ จา้ กม็ ไิ ด้
ตรสั ตอบ นางมทั รจี งึ กราบทลู วา่ ข้าแตพ่ ระเวสสนั ดรเจา้ ทุกขท์ ข่ี า้
พระองคไ์ มต่ รสั แกก่ ระหมอ่ มฉนั นเ้ี ปน็ ทกุ ขอ์ นั ยงิ่ ใหญก่ วา่ ทกุ ขท์ ถ่ี กู
เนรเทศจากเมอื ง ยังมหิ นาซา้ ทกุ ขไ์ มไ่ ดเ้ หน็ หนา้ พระเจา้ ลกู ทง้ั สอง
อกี ขอพระองคอ์ ยา่ ทรงทรมานกระหมอ่ มฉนั ใหล้ าบากหวั ใจเชน่ น้ี
เลย

เน้อื เร่อื ง (รอ้ ยแกว้ ) หัวใจของกระหมอ่ มฉนั เวลานเี้ หมอื นกบั ถกู ไฟจี้ การทพี่ ระองคท์ รง
นิ่งอยอู่ ยา่ งนท้ี าใหก้ ระหมอ่ มฉนั ลาบากหวั ใจยง่ิ นกั การทพี่ ระองค์
ทรงทาอยา่ งนเ้ี หมอื นกบั คนทตี่ กตน้ ไมแ้ ล้วมผี ตู้ ซี า้ อกี หวั ใจของ
กระหมอ่ มฉนั เวลานร้ี สู้ กึ ชอกชา้ เหมอื นกบั ถกู ลกู ศร หัวใจของ
กระหมอ่ มฉนั เวลานเ้ี รา่ รอ้ นยงิ่ นกั ในการทไ่ี มไ่ ดเ้ หน็ พระลกู รกั ทง้ั
สอง กระหมอ่ มฉนั ขอกราบทลู ใหท้ รงทราบวา่ ถ้ากระหมอ่ มฉนั
ไมไ่ ดเ้ หน็ หนา้ ลกู ในคนื น้ี หรือพระองคไ์ มต่ รสั กบั หมอ่ มฉนั ในคนื น้ี
แล้ว เช้าขน้ึ พระองคก์ จ็ ะเหน็ ซากศพของกระหมอ่ มฉนั แน่

เน้อื เร่อื ง (รอ้ ยแกว้ ) พระมหากษตั รยิ เ์ จา้ จงึ ทรงพระดาริวา่ จาเราจกั หา้ มความโศกพระ
นางดว้ ยความหงึ หวงจงึ จะได้ ครั้นทรงพระดารแิ ลว้ จงึ ตรสั วา่
ดูกอ่ นมทั รผี มู้ รี ปู สวย อนั ในปา่ หมิ พานตน์ ย้ี ่อมมนี ายพรานและดาบส
หรือวทิ ยาธรเปน็ อนั มาก หากเจา้ ไปทาอะไรในปา่ กไ็ มม่ ใี ครจะรเู้ หน็
เจา้ ออกปา่ แตเ่ ชา้ เปน็ อยา่ งไรจงึ กลบั มาจนคา่ มดื เชน่ น้ี น่ีแนะ่ แมม่ ทั รี
ธรรมดาหญงิ ทที่ งิ้ ลกู หนไี ปในปา่ เขาจะมสี ามหี รอื ไมม่ กี ็ตาม

เน้อื เร่อื ง (รอ้ ยแกว้ ) เขาไมท่ าอยา่ งนี้ ตัวเจา้ เหตไุ รจงึ ทาเปน็ ไมม่ หี ว่ งลกู หว่ งผวั บา้ งเลย
ทถ่ี กู เขา้ ควรจะนกึ ถงึ ลกู บา้ งไมน่ กึ ถงึ ผวั กช็ า่ งเถดิ แต่นสี่ เิ ขา้ ปา่ แต่
เช้าจนกระทงั่ กลางคนื จงึ กลบั มา ยากทเ่ี ราจะเขา้ ใจวา่ เจา้ ไปทาอะไร
เมื่อเจา้ มขี อ้ แกไ้ ขอยา่ งไรจงวา่ มาอยา่ ไดช้ า้

เน้อื เร่อื ง (รอ้ ยแกว้ ) เมอ่ื พระนางมทั รไี ดท้ รงสดบั พระวาจาอนั เสียดแทงพระหฤทยั เชน่ น้ี
จงึ กราบทลู วา่ พระองคไ์ มไ่ ดย้ นิ เสยี งราชสหี เ์ สอื โครง่ สัตวส์ เ่ี ทา้
สองเทา้ และนกอนั บนั ลอื รอ้ งในตอนเยน็ นบ้ี า้ งหรอื น่นั แหละคอื
อันตรายทที่ าใหก้ ระหมอ่ มฉนั กลบั มาแตย่ งั วนั ไมไ่ ด้ ในเวลาท่ี
กระหมอ่ มฉนั ไปแสวงหาลกู ไมห้ วั มนั นนั้ เกดิ รางรา้ ยขน้ึ หลาย
ประการ คือเสยี มกห็ ลดุ มอื กระเชา้ กห็ ลดุ จากบา่ และในปา่ นน้ั
กระหมอ่ มฉนั รสู้ กึ หวาดกลวั จนตวั สนั่ ขวญั หาย

เน้อื เร่อื ง (รอ้ ยแกว้ ) ไดไ้ หวว้ อนเทพเจา้ ทงั้ หลายใหช้ ว่ ยคมุ้ ครองพระองคก์ บั พระเจา้ ลกู ที่
อยขู่ า้ งหลงั แลว้ กระหมอ่ มฉนั ไดน้ กึ ถงึ ความฝนั รา้ ยในคนื นจี้ งึ ตงั้ ใจ
จะกลบั มาเรว็ ในกาลนนั้ ตาของกระหมอ่ มฉนั กเ็ ขมน่ อยรู่ กิ ๆ ทัง้
รู้สกึ พรา่ พราวแลเหน็ ตน้ ไมแ้ ปลกไปกวา่ แตก่ อ่ น คือตน้ ไมท้ เี่ คยผลิ
ผลกแ็ ลเหน็ เปน็ ไมม่ ผี ล สว่ นตน้ ไมท้ ไ่ี มม่ ผี ลสกิ ลบั แลเหน็ เปน็ มผี ล
กระหมอ่ มฉนั จงึ เทย่ี วหาผลไมไ้ ดโ้ ดยลาบากนกั พอแสวงหาไดแ้ ลว้
ก็รีบกลบั มา คร้ันมาถงึ ชอ่ งเขากม็ สี ัตวร์ า้ ยสามตวั คอื ราชสหี ์ เสอื
โครง่ เสือเหลือง มานอนขวางทางกระหมอ่ มฉนั อยู่

เน้อื เร่อื ง (รอ้ ยแกว้ ) กระหมอ่ มฉนั ไมร่ ทู้ จี่ ะหลกี ไปทางไหน ได้กราบไหว้ออ้ นวอนตอ่ สตั ว์
ทง้ั สามอยจู่ นกระทงั่ พลบคา่ สตั วร์ า้ ยทง้ั สามนน้ั จงึ หลกี ทางให้
กระหมอ่ มฉนั กระหมอ่ มฉนั ไดร้ บี เดนิ เปน็ วง่ิ มาจนกระทง่ั ถงึ อาศรม
ศาลาทน่ี ี้ เหตทุ ก่ี ระหมอ่ มฉนั ไปเชา้ กลบั มาถงึ ในเวลากลางคนื อยู่
อย่างนแ้ี หละพระเจา้ ขา้ ฯ ส่วนพระมหากษตั รยิ เ์ จา้ เมอื่ พระนางมทั รี
กราบทลู ชแ้ี จงอยา่ งนแี้ ลว้ กม็ ไิ ดต้ รสั ตอบประการใด ทรงนงิ่ อยจู่ น
ตลอดราตรี

เน้อื เร่อื ง (รอ้ ยแกว้ ) ฝา่ ยพระนางมทั รกี ไ็ ดแ้ ตท่ รงโศกรา่ รอ้ งปรบั ทกุ ขไ์ ปตามประสา
หญิงดว้ ยถอ้ ยคาตา่ ง ๆ วา่ ตวั เราไมเ่ คยประมาทตอ่ พระราชสามี
เลย ได้ตัง้ ใจปฏบิ ตั พิ ระราชสามเี ปน็ อยา่ งดเี หมอื นศษิ ยป์ ฏบิ ตั ิ
อาจารย์ ได้เทยี่ วแสวงหามลู ผลาหารในปา่ มาเลย้ี งพระสามแี ลพระ
ลูกรักทงั้ สองทกุ วนั มา โอ้พระลกู เอย๋ น่แี นะ่ ขมน้ิ แมบ่ ดไวส้ าหรบั ใช้
เวลาเจา้ ทงั้ สองอาบนา้ โอน้ ้สี ผิ ลมะตมู สกุ ทเี่ จา้ ทงั้ สองเคยเลน่ นก่ี ็
เง่าบัวฝกั บวั ทแี่ มห่ ามาไว้ นีก่ ล็ ูกกระจบั อนั มรี สหวานเหมอื นนา้ ผง้ึ

เน้อื เร่อื ง (รอ้ ยแกว้ ) ขา้ แตพ่ ระองคผ์ เู้ ปน็ ทพ่ี งึ่ ของกระหมอ่ มฉนั ขอพระองคไ์ ดโ้ ปรดเรยี ก
พระลกู ทงั้ สองมาเสวยลกู ไม้หัวมันเถดิ ขอพระองค์จงประทานดอกไม้
ประทุกแกพ่ อ่ ชาลปี ระทานดอกโกมทุ แก่
แม่กัณหา ใหพ้ ระเจา้ ลกู ทัง้ สองประดบั ประดาแลว้ ฟอ้ นราให้
ทอดพระเนตร ขอพระปนิ่ เกษจงเรยี กพระเจา้ ลกู ท้ังสองให้ตนื่ จากบรรทม
เถดิ ข้าแต่พระองคผ์ ปู้ ระเสรฐิ กวา่ พลโยธี เราท้งั สองกย็ อ่ มมสี ุขทกุ ข์
เสมอกนั ไดถ้ กู ขบั จากพระนครมาดว้ ยกนั สมควรท่พี ระองค์จะทรงพระ
กรุณาแกก่ ระหมอ่ มฉันบา้ งอยา่ ทรงใหก้ ระหมอ่ มฉนั ลาบากใจนกั เลยพระ
เจา้ ข้า หรือวา่ ขา้ มทั รมี บี าปกรรมไดก้ ระทามา ไดเ้ คยดา่ วา่ สมณ
พราหมณ์วา่ ขอใหท้ ่านพลดั พรากจากบตุ รธดิ าไวใ้ นปางกอ่ นหรอื อยา่ งไร
วนั นก้ี ระหม่อมฉันถงึ พลดั พรากจากพระลกู รกั ทง้ั สอง

เน้อื เร่อื ง (รอ้ ยแกว้ ) เมอ่ื พระนางเธอไมไ่ ดร้ บั คาตอบจากพระราชสามอี ยา่ งนแี้ ลว้ ก็
ถวายบงั คมลาออกเทย่ี วเสาะแสวงหาพระลกู เจา้ ทงั้ สองในทตี่ า่ ง
ๆ เม่อื พระนางเจา้ ไปถงึ ตน้ ไมท้ พี่ ระเจา้ ลูกทงั้ สองเคยเลน่ อยแู่ ต่
ก่อนมา พระนางเจา้ กท็ รงปรเิ ทวนาราพนั เพอ้ ตา่ ง ๆ จนกระทงั่ หมู่
เน้อื และนกไดต้ กใจกลวั ดว้ ยเสยี งฝพี ระบาทและเสียงรา่ รอ้ งของ
พระนางเธอ เมือ่ พระนางเธอไดท้ อดพระเนตรเหน็ ของเลน่ คือ
ตกุ๊ ตารปู เนอื้ ทรายตวั เลก็ ๆ รปู กระตา่ ย รปู นกเคา้ รปู ชะมด รูป
หงส์ รปู นกกะเรยี น รปู นกยงู ซึ่งพระลกู ทง้ั สองไดเ้ คยเลน่ มาใน
กาลกอ่ น พระนางเจา้ กย็ ง่ิ ทรงสะทา้ นอาวรณถ์ งึ ซง่ึ พระเจา้ ลกู ทงั้
สอง

เน้อื เร่อื ง (รอ้ ยแกว้ ) แลว้ พระนางเจา้ จงึ วง่ิ กลบั ไปทพ่ี ระอาศรมแลว้ กลบั ออกมาจาก
พระอาศรมไปเทยี่ วแสวงหาตามนานาสถาน มสี ระโบกขรณเี ปน็ ตน้
แลว้ กลบั มากราบทลู พระมหาสตั วอ์ กี เมอ่ื ทรงเหน็ พระมหาสตั ว์
ประทบั นงิ่ อยู่อกี เหมอื นแตก่ อ่ น จึงกราบทลู ตดั พอ้ ตอ่ วา่ วา่ เหตไุ ร
พระองคจ์ งึ ไมท่ รงตกั นา้ ผา่ ฟนื กอ่ ไฟไวเ้ หมอื นวนั กอ่ น ๆ มาทรง
น่ังนงิ่ อยเู่ หมอื นอยา่ งนท้ี าไม ขา้ แตพ่ ระเวสสนั ดรเจา้ ผเู้ ปน็ ทร่ี กั ของ

กระหมอ่ มฉนั อยา่ งยง่ิ ไม่มผี ใู้ ดจะเปน็ ทร่ี กั ของกระหมอ่ มฉนั ยงิ่ ไป
กว่าพระองคเ์ ลย วนั กอ่ น ๆ

เน้อื เร่อื ง (รอ้ ยแกว้ ) เวลากระหมอ่ มฉนั กลบั มาเหน็ พระพกั ตรข์ องพระองคแ์ ลว้ กห็ าย
เหน็ดเหนอ่ื ยทกุ ข์ แตว่ นั นกี้ ระหมอ่ มฉนั ยงิ่ ทกุ ขร์ อ้ นขนึ้ อกี ในการที่
พระองคไ์ มท่ รงจานรรจากบั กระหมอ่ มฉนั ท้งั ไมไ่ ดเ้ หน็ หนา้ ของพระ
ลกู เจา้ ทงั้ สอง เมอื่ พระนางเธอเหน็ พระมหาสตั วเ์ จา้ ทรงนง่ิ อยู่ ก็
ทรงโศกเศรา้ เปน็ กาลงั ดงั ประหนงึ่ วา่ มลี กู ศรมาเสยี บทรวง มพี ระ
กายสะทกสะทา้ นปานแมไ่ กถ่ กู ตี ไดถ้ วายอญั ชลแี ลว้ ออกเทยี่ วตาม
หาพระลกู เจา้ ทง้ั สองอกี

เน้อื เร่อื ง (รอ้ ยแกว้ ) ในขณะนนั้ พระเวสสนั ดรราชฤๅษที รงตกพระทยั วา่ พระมทั รี
สิน้ พระชนมช์ พี แลว้ ทรงตระหนกตกประหมา่ จนมพี ระกายสน่ั
สะท้านดว้ ยความโศกศลั ยอ์ นั แรงกลา้ ออกพระโอษฐว์ า่ เจ้ามทั รี
ไมค่ วรจะมาตายในทเี่ ชน่ นเี้ ลย ถา้ เจา้ ตายอยใู่ นกรงุ สพี กี จ็ ะไดม้ ี
การถวายเพลงิ เปน็ การใหญ่ ประชาชนและกษตั รยิ ท์ ง้ั สองประเทศ
กจ็ ะไดถ้ วายสกั การะพเิ ศษพระศพของเจา้ ครนั้ ออกพระโอษฐ์

อย่างนแ้ี ล้ว จึงรบี เสดจ็ จากพระบรรณศาลา เพือ่ ทรงตรวจดวู า่
พระนางสนิ้ พระชนมแ์ ลว้ จรงิ หรอื เมอ่ื ทรงวางพระหตั ถเ์ บ้ืองขวา
ลงท่ีพระทรวงของพระนาง ก็ทรงทราบวา่ พระนางยงั ทรงพระชนม์
อยู่เพราะพระทรวงยงั อนุ่ อยู่ จงึ รบี ไปหยบิ เอา

เน้อื เร่อื ง (รอ้ ยแกว้ ) พระเตา้ ลงมาชอ้ นพระเศยี รของพระนางขนึ้ วางบนพระเพลา เทน้า
ออกจากพระเตา้ รดตวั พระนางใหเ้ ปียกชมุ่ แลว้ ทรงวกั นา้ ลูบพระ
พกั ตรแ์ ละทรวงของพระนาง ฝ่ายพระนางมทั รกี ท็ รงไดส้ ตสิ มปฤดี
ข้นึ มา แลว้ เคลอ่ื นพระองคล์ งจากพระเพลาขนึ้ ถวายบงั คมทลู ถาม
วา่ พระเจา้ ลกู ทงั้ สองอยทู่ ไ่ี หนพระเจา้ ขา้ กแ็ ลนบั แตพ่ ระ
เวสสันดรไดท้ รงบรรพชามาถงึ ๗ เดอื นแลว้ ยังไมเ่ คยแตะตอ้ งพระ
กายของพระนางเลย เพงิ่ ไดม้ าแตะตอ้ งในคราวน้ี

เน้อื เร่อื ง (รอ้ ยแกว้ ) ดว้ ยความเศรา้ โศกอนั แรงกลา้ เทา่ นนั้ ครัน้ พระนางมทั รที ลู ถามถงึ
พระลกู ทงั้ สอง จึงตรสั ตอบวา่ ดกู ่อนมทั รี พระเจา้ ลกู ทง้ั สองนน้ั เรา
ไดใ้ หแ้ กพ่ ราหมณช์ ราไปเสยี แตว่ านนแ้ี ลว้ ขอเจา้ จงทรงผอ่ งแผว้
อนโุ มทนาตอ่ ทานบารมขี องเราเถดิ พระนางมทั รกี ราบทลู วา่ เหตไุ ร
พระองคจ์ งึ ไมต่ รสั บอกกระหมอ่ มฉนั เสียในเวลาคนื นเี้ ลา่ ดูกอ่ นมทั รี
เพราะเราเหน็ วา่ ถา้ เราจะบอกแตเ่ ดมิ ทกี ก็ ลัวเจา้ จะหวั ใจแตกตาย
ดว้ ยความเสยี ใจ เพราะฉะนนั้ ขอเจา้ อนโุ มทนาในเวลานเ้ี ถดิ

เน้อื เร่อื ง (รอ้ ยแกว้ ) พระนางมทั รจี งึ กราบอนโุ มทนาวา่ ขา้ แตพ่ ระองคผ์ ปู้ ระเสรฐิ
กระหมอ่ มฉนั ขออนโุ มทนาปตุ ตทานอนั อดุ มของพระองค์ ขอ
พระองคจ์ งทรงทาพระหฤทยั ใหผ้ อ่ งใส ใหพ้ ระองคไ์ ดท้ รงบาเพญ็
ทานบารมยี ง่ิ ๆ ข้นึ ไปเถดิ เม่อื คนทงั้ หลายตกอยใู่ นอานาจของ
ความตระหนเ่ี หนยี่ วแนน่ พระองคผ์ ทู้ าแวน่ แควน้ สพี ใี หเ้ จรญิ ได้
ทรงพระราชทานซง่ึ พระเจา้ ลกู ทง้ั สองใหเ้ ปน็ ทานแกพ่ ราหมณา

จารยแ์ ลว้ จัดว่าเปน็ ทานอนั ประเสรฐิ ของพระองค์ ฯ ลาดบั นน้ั
พระเวสสนั ดรจงึ ตรสั วา่ ดกู อ่ นมทั รี ถ้าเราไมม่ ใี จเลอื่ มใสยนิ ดี
แลว้ อศั จรรยต์ า่ ง ๆ ก็ไมเ่ กดิ มี คอื แผน่ ดนิ ไหว ฟา้ กร็ อ้ ง ภเู ขาก็
สะท้านเหมอื นกบั จะถลม่ เปน็ ทน่ี า่ อศั จรรย์

เน้อื เร่อื ง (รอ้ ยแกว้ ) พระคนั ถรจนาจารยจ์ งึ สงั วรรณนาการไวว้ า่ อัศจรรยต์ า่ ง ๆ นนั้
คือเทพเจา้ ทง้ั สองหมทู่ สี่ งิ อยใู่ นนารทบรรพต ก็ได้อนโุ มทนาตอ่
ปุตตทานของพระเวสสนั ดรอยทู่ ปี่ ระตวู มิ านแหง่ ตน ๆ มใิ ช่แต่
เท่านนั้ พระอนิ ทร์ พระพรหม ทา้ วปชาบดี พระจนั ทรเทพบตุ ร
พระยม ท้าวเวสสวุ ณั เทพเจา้ แหง่ ดาวดงึ ส์ มีพระอนิ ทรเ์ ปน็
หวั หนา้ และเทพเจา้ ทกุ ราศกี ม็ ใี จยนิ ดอี นโุ มทนาตอ่ ปตุ ตทานของ

พระเวสสนั ดรขนึ้ พรอ้ มกนั วา่ ข้าแตพ่ ระเวสสนั ดรเจา้ ทานท่ี
พระองคท์ รงบาเพญ็ นเ้ี ปน็ ทานอนั อดุ ม เปน็ อนั พระองคท์ รงบาเพญ็
แลว้ เปน็ อยา่ งดี ฝ่ายพระนางมทั รผี เู้ ปน็ พระราชบุตรมี ยี ศกเ็ ปลง่
สุนทรอนโุ มทนาตอ่ ปตุ ตทานอนั อดุ มของพระเวสสันดรบรมราช
สวามี