หน ่ วยการเร ี ยนร ้ ท ู ี ่ 5 การปลูกพืชผักสวนครัว
000 000 - สาระการเรียนรู้ ความหมายและประโยชน์ของผัก การจ าแนกประเภทของผักสวนครัว ค าแนะน าก่อนเริ่มปลูกผักสวนครัว วิธีการปลูกผักสวนครัว การดูแลรักษาผักสวนครัว
ผัก หมายถึง พืชที่มีความส าคัญ ทางโภชนาการ นิยมน ามารับประทานเป็น อาหาร ผักบางชนิดบริโภคสดเพื่อคงคุณค่า ทางอาหาร เช่น พริกหวาน หัวหอม แต่ ผักบางชนิดน ามาปรุงให้สุกจะเกิดประโยชน์ มากกว่า เช่น กะหล ่าปลีถว ั ่ ฝก ั ยาว ความหมาย และประโยชน์ของผัก
คณ ุ ค ่ าทางอาหาร 1. เป็นแหล่งวิตามินและเกลือแร่ ช่วยควบคุม การท างานของร่างกาย และช่วยต้านทานโรค 2. ผักมีใยอาหาร ช่วยให้ระบบย่อยอาหารและระบบ ขับถ่ายท างานปกติเพิ่มภูมิต้านทานโรค 3. รูปร่าง สีกลิ่น รสชาติท าให้ผักน่ารับประทานมากขึ้น
คณ ุ ค ่ าทางเศรษฐก ิ จ 1. เป็นอาชีพที่สร้างรายได้ให้ เกษตรกร 2. เป็นสินค้าส่งออกที่สร้างรายได้ จ านวนมาก
การจ าแนกตามลักษณะทาง พฤกษศาสตร์ การจ าแนกประเภท ของผักสวนครัว เป็นการจ าแนกที่มีหลักการและ เป็นมาตรฐานสากล อาศัยความสัมพันธ์ ทางพฤกษศาสตร์ของพืชในกลุ่มเดียวกัน เช่น “ จ าแนกตามลักษณะใบ จ าแนกตามตระกูลของพืช
000 000 ผักสวนครัวใบเลี้ยงค ่ ู ผักสวนครัวใบเลี้ยงเดี่ยว 1. จ าแนกตามลักษณะใบ เส้นบนใบเรียงตัวแบบขนานไปตามแนวยาว มีข้อปล้องชัดเจน มีรากเป็นแบบฝอย เช่น กระเทียม หอมแดง ขิง ข่า มีเส้นบนใบแตกแขนงเป็นร่างแห เมื่อโตเต็มที่จะเห็นข้อในส่วนล าต้นไม่ชัดเจน รากเป็นแบบรากแก้ว เช่น กะหล ่าดอก กะหล ่าปลีคะน้า
000 000 ตระกูลกะหล ่า 2. จ าแนกตามตระกูลของพืช เช่น กะหล ่าปลีผักกาดขาว คะน้า ตระกูลแตง เช่น แตงกวา ฟก ั ทอง บวบ ตระกูลถั ่ว เช่น ถว ั ่ ฝก ั ยาว ถั ่วลันเตา กระถิน
000 การจ าแนกตามอายุการ เก็บเกี่ยว มีอายุในการเก็บ เกี่ยวมากกว่า 2 ฤดู หรือ 2 ปีขึ้นไป เช่น กระถิน ชะอม มะนาว ผักสวนครัวหลายฤดู มีการเจริญเติบโตทางล า ต้นในฤดูแรก หรือปีแรก ฤดูที่ 2 หรือปีที่ 2 จึงจะให้ผลผลิต แล้วตาย เช่น มะเขือเทศ พริก ผักสวนครัวสองฤดู มีอายุสั้น ตั้งแต่งอกจาก เมล็ดจนเก็บเกี่ยว ไม่เกิน 1 ฤดู หรือ 1 ปีแล้วตาย ส่วนใหญ่เป็น พืชล้มลุก เช่น คะน้า แตงกวา กวางตุ้ง ผักสวนครัวฤดูเดียว
000 000 การจ าแนกตามฤดูกาล เจริญเติบโตได้ ดีในสภาพอากาศร้อน ทนฝน เช่น ผักตระกูล แตง ผักสวนครัวฤดูฝน เติบโตได้ดีในสภาพ อากาศเย็น ส่วนใหญ่เป็นพืชที่ มี ร ะ บ บ ร า ก ตื้ น เ ช่ น กะหล่่าปลี แคร์รอต ผักสวนครัวฤดูหนาว เจริญเติบโตได้ดีใน สภาพอากาศร้อน เช่น ฟักทอง ผักบุ้ง ผักสวนครัวฤดูร้อน
000 000 การจ าแนกตามการใช้ บร ิโภค บริโภคส่วนใบและล าต้น เช่น คะน้า ผักบุ้ง ผักชี บริโภคส่วนดอก เช่น ดอกแค ดอกขจร บริโภคส่วนเมล็ดและผล เช่น ถั ่ว พริก ฟก ั ทอง บริโภคส่วนรากที่อยู่ใต้ดิน เช่น มันเทศ ขิง ข่า บริโภคส่วนล าต้นที่อยู่ใต้ดิน เช่น มันฝรั ่ง กระเทียม
คา แนะน าก ่ อนเร ิ ่ มปลก ู พ ืชผก ั สวนครว ั 3 2. แสงแดด มีแสงแดดเพียงพอ 1. สถานที่ปลูกผัก ดินอุดมสมบูรณ์ ร่วน ซุย สีคล้่า ไม่มีทรายปน มากไป พื้นที่ราบเรียบ ไม่มีน้่าขัง 3. แหล่งน ้า มีแหล่งน ้าอยู่ใกล้ 4. อุณหภูมิ เลือกปลูกผักให้ เหมาะสมกับสภาพ อุณหภูมิ
4. ว ิ ธ ี การปล ู กผก ั สวนครัว การเพาะเมล็ดในภาชนะ เหมาะส าหรับการใช้ต้นกล้าในปริมาณไม่มาก ต้องพิถีพิถัน และดูแลเอาใจใส่อย่างดี ควรใช้กับเมล็ดพันธุ์ขนาดเล็ก ราคาแพง หายาก ภาชนะที่ใช้เพาะ ควรมีน ้าหนักเบา หาง่าย ไม่แพง ทนทาน ขนาดเหมาะสม ต้องมีช่องระบายน ้าและอากาศ ดินที่ใช้เพาะควรร่วนซุย ระบายน ้าและอากาศดีน ้าหนัก เบา มีธาตุอาหารเพียงพอ ไม่มีสารพิษปนเปื้อน
ว ิ ธ ี การเพาะเมลด ็ในภาชนะ 1) เตรียมภาชนะ 2) น าดินใส่ลงในภาชนะเกือบเต็ม และเกลี่ยให้เรียบ 3) วางเมล็ดพันธุ์ลงในหลุม หรือหว่านให้ทั ่ว จากนั้นโรยดินทับเล็กน้อย 4) รดน ้าให้ชุ่ม 5) ใช้กระดาษหนังสือพิมพ์ปิดทับภาชนะเพาะ 6) รดน ้าสม ่าเสมอ เมื่อต้นกล้าแข็งแรงจึง ย้ายลงปลูกในแปลงที่เตรียมไว้
การเพาะเมล็ดในแปลงเพาะ นิยมใช้ทั ่วไป เนื่องจากไม่ต้องพิถีพิถัน ได้ต้นกล้าจ านวนมาก เหมาะกับเมล็ดพันธุ์ราคาไม่แพง หาซื้อง่าย เช่น คะน้า กวางตุ้ง พื้นที่เพาะต้องได้รับแสงแดดเกือบทั้งวัน น ้าไม่ท่วมขัง แปลงที่ใช้เพาะควรกว้างประมาณ 1 เมตร ความ ยาวขึ้นอยู่กับพื้นที่ 4. วิธีการปลูกผักสวนครัว
วิธีการเพาะเมล็ดในแปลง 1) ก่าจัดวัชพืช หรือสิ่งกีดขวางในพื้นที่ แล้วปรับระดับพื้นให้เรียบ 2) ใช้จอบพลิกหน้าดิน ยกแปลงให้สูงกว่าพื้นที่เพื่อช่วยให้ผักได้รับแสงแดด อย่างทั่วถึงและผึ่งดินตากแดดทิ้งไว้ 3) ใช้จอบขุดดินเพื่อย่อยดิน และควรใส่ปุ๋ยอินทรีย์ 4) ใช้จอบ หรือคราดปรับระดับผิวดินให้เรียบเสมอ 5) รดน้่าให้ชุ่มทั่วแปลง
วิธีการเพาะเมล็ดในแปลง 6) หว่านเมล็ดลงในแปลง 7) ใช้ดินร่วนหว่านกลบเมล็ดเล็กน้อย 8) รดน ้าให้ชุ่ม 9) ใช้ตาข่ายพรางแสงปิดทับแปลง เมื่อเมล็ดเริ่มงอกค่อยน าออก 10) รดน ้าสม ่าเสมอ ใหป้ ุ ๋ ยตน ้ กลา ้ เมอ ่ ื อาย ุ 10 - 15 วัน เมื่อต้นกล้าแข็งแรงจึงย้ายลงปลูกในแปลงที่เตรียมไว้
000 000 1. การให้น ้า 5. การดูแลรักษาผักสวน ครัว 2. การให้ปุ๋ ย ควรให้ในปริมาณที่เพียงพอ ช่วงเวลาที่เหมาะสมที่สุด คือ ช่วงเช้า เป็นการเพิ่มธาตุอาหารในดิน ควรใสท ่ ง ั ้ ป ุ ๋ ยอน ิ ทรย ี์ และป ุ ๋ยอนินทรีย์
000 000 ควรคลุมดินด้วยวัสดุจ าพวกฟางข้าว เพื่อรักษาอุณหภูมิและความชื้นของดิน หลังปลูกต้นกล้า 7-10 วัน หรือต้นกล้าล า ต้นตั้งตรง ให้พรวนดิน และก าจัดวัชพืช ระมัดระวังไม่ให้กระทบกระเทือนต้นกล้า 3. การคลม ุ ด ิ น 4. การพรวนด ิ น 5. การดูแลรักษาผักสวน ครัว