การประพันธ์เพลงเบื้องต้น

ช่ัวโมงท่ี 14

การประพนั ธ์เพลงเบื้องต้น

60

ดนตรี ม. 3

หน่วยการเรียนรู้ท่ี 2 ทกั ษะดนตรี

แผนการจดั การเรียนรู้ท่ี 6
การประพนั ธ์เพลงเบื้องต้น

เวลา 2 ชั่วโมง

61

นาเข้าสู่บทเรียน

นักเรียนคดิ ว่าระหว่างจงั หวะ 2 กบั 4 จงั หวะใดนยิ ม
4 4
นามาใช้แต่งเพลงมากกว่ากนั เพราะเหตุใด

จงั หไดว้ใะแนนเพว44คลาเงพตทรอั่วาบะๆ:จไะปพบ
ซึ่งเป็ นเพลงท่ีสามารถฟัง

และเข้าใจง่าย

62

2. การประพนั ธ์เพลงเบื้องต้น

2. การประพนั ธ์เพลงเบือ้ งต้น

หลกั ในการประพนั ธ์เพลงเบื้องต้น

หลกั ในการประพนั ธ์เพลงเบื้องต้นน้ัน นักเรียนจะต้องศึกษา
องค์ประกอบพืน้ ฐานของดนตรีทจ่ี ะเลือกนามาใช้ในการประพนั ธ์
เพลง ซ่ึงมีองค์ประกอบดงั นี้

ตัวโน้ต (note)
กญุ แจ (clef)
คตี ลกั ษณ์ (form)

63

2. การประพนั ธ์เพลงเบือ้ งต้น

2.1 หลกั ในการประพนั ธ์เพลงเบื้องต้น

ตัวโน้ต (note) เป็ นสัญลกั ษณ์ทางดนตรีที่บนั ทึกลงบน
บรรทดั ห้าเส้นเพื่อแสดงระดบั เสียงสูง–ตา่

ตวั อย่างการบันทึกตัวโน้ต

แบบบนเส้ น

แบบในช่อง

64

2. การประพนั ธ์เพลงเบือ้ งต้น

2.1 หลกั ในการประพนั ธ์เพลงเบือ้ งต้น

ค่าตัวโน้ตและตัวหยุดทใี่ ช้ในการประพนั ธ์เพลงเบื้องต้น

65

2. การประพนั ธ์เพลงเบือ้ งต้น

2.1 หลกั ในการประพนั ธ์เพลงเบื้องต้น

กญุ แจ (clef)
• เคร่ืองหมายกาหนดระดับเสียงของตัวโน้ต กญุ แจมีอยู่ 3 ลกั ษณะ
ได้แก่ กญุ แจซอล (G clef) กญุ แจฟา (F clef) กญุ แจโด (C clef)
• ในการประพนั ธ์เพลงเบื้องต้นนักเรียนควรเลือกใช้กญุ แจซอลในการ
ประพนั ธ์เพลง

66

2. การประพนั ธ์เพลงเบือ้ งต้น

2.1 หลกั ในการประพนั ธ์เพลงเบื้องต้น

คตี ลกั ษณ์ (form)

คือ รูปแบบหรือโครงสร้างของบทเพลงทย่ี ดึ ถือเป็ นหลกั ในการประพนั ธ์
• ไบนารี (binary) ลกั ษณะของเพลงทมี่ ี 2 ท่อน (two–part form) รูปแบบ

เป็ นการถามและตอบซ้าไปมา และอาจเป็ นหลายเทย่ี วกไ็ ด้ เช่น AB, AABB,
ABAB
• เทอร์นารี (ternary) ลกั ษณะของเพลงท่มี ที านองหลกั 3 ลกั ษณะ หรือ 3 ท่อน
(three–part form) โดยมสี ่วนกลางแตกต่างไปจากส่วนต้นและส่วนท้าย
เช่น ABA, AABA รูปแบบเทอร์นารีอาจเรียกเป็ น “รูปแบบเพลง” (song
form) เพราะเพลงท่วั ๆ ไปมักมีโครงสร้างแบบนี้

67

2. การประพนั ธ์เพลงเบือ้ งต้น

2.2 อตั ราจังหวะ และ


อตั ราจงั หวะ 2 และ 4
4 4

อตั ราจังหวะ 2
4

• อตั ราจังหวะ 2 นิยมใช้ในการเดินสวนสนาม บางคร้ังอาจจะเรียกว่า
4
จังหวะมาร์ช โน้ตในอตั ราจงั หวะนีม้ ี 2 จังหวะในหน่ึงห้องเพลง

• บทเพลงทเ่ี ราได้ยนิ เป็ นประจาท่ใี ช้อตั ราจงั หวะนี้ เช่น เพลงมหาฤกษ์

เพลงสดุดมี หาราชา เป็ นต้น

68

2. การประพนั ธ์เพลงเบื้องต้น

2.2 อตั ราจังหวะ และ


วงโยธวาทิต นิยมใช้จังหวะมาร์ชในการเดินสวนสนาม 69
เพ่ือให้การเดินแถวน้ันเป็ นระเบียบเรียบร้อยไม่สับสน
โดยจะมีจงั หวะการเดินตามลกั ษณะของจงั หวะเพลง

2. การประพนั ธ์เพลงเบือ้ งต้น เพลงสดุดีมหาราชา
เป็ นเพลงท่ีเกิดจากการประพันธ์ทานองและคาร้อง
2.2 อตั ราจังหวะ และ ร่วมกันโดย ชาลี อินทรวิจิตร สมาน กาญจนะผลิน
และสุรัฐ พุกกะเวส เพ่ือประกอบภาพยนตร์ เรื่อง
“ลมหนาว” ของชรินทร์ นันทนาคร เม่ือปี พ.ศ. 2509
เรื่องน่ารู้ รัฐบาลได้จัดเพลงนี้ให้เป็ น 1 ใน 6 เพลงสาคัญ
ของแผ่นดิน ตามมติคณะรัฐมนตรี ลงวันท่ี 30
ธันวาคม พ.ศ. 2546

70

2. การประพนั ธ์เพลงเบื้องต้น

2.2 อตั ราจงั หวะ และ

4
4
อตั รา4จังหวะ 4

บอสโนว่อาตับรกี านิ จังรห็อกวะโซล44 4จังหวะนีพ้ บได้ในเพลงท่ัว ๆ ไป เช่น จงั หวะดสิ โก้
4เป็ นต้น ตวั อย่างเช่น เพลงลูกทุ่งและเพลงป็ อปปูลาร์

ทั่ว ๆ ไป ส่วนของโน้ตในจังหวะ มี 4 จังหวะในหน่ึงห้องเพลง

71

2. การประพนั ธ์เพลงเบือ้ งต้น

2.2 อตั ราจังหวะ และ


วงสตริง เพลงป็ อปปูลาร์ท่วั ๆ ไป นิยมใช้จังหวะ 4
4

72

2. การประพนั ธ์เพลงเบือ้ งต้น Lisa Ono ศิลปิ นบอสโนว่า

2.2 อตั ราจงั หวะ และ ลิซ่า โอโนะ นักร้องและนักแต่งเพลงชาวญ่ีป่ ุน

เร่ืองน่ารู้ เคยเข้ ามาทาการแสดงในประเทศไทยท่ีงาน
มหกรรมดนตรีแจ๊สเทิดพระเกียรติ 2549 “Jazz
ทมี่ า: http://m.bk.asia-city.com Royale Festival” จัดแสดงที่กรุงเทพฯ พัทยา
เชียงใหม่ และภูเก็ต การแสดงล่าสุดในงาน “The
River Jazz Festival 2012” จัดแสดงท่ี Asiatique

The Riverfront
ผลงานท่โี ด่งดงั เช่น บทเพลง “Gerota de Ipenema”

73

ช่ัวโมงที่ 15

การประพนั ธ์เพลงเบื้องต้น (ต่อ)

74

นาเข้าสู่บทเรียน

นักเรียนคดิ ว่าการประพนั ธ์เพลงต้องทาอย่างไรบ้าง

แนวคาตอบ: กาหนดอตั ราจงั หวะ
แล้วใส่โน้ตตามทานองท่ีต้องการ

75

2. การประพนั ธ์เพลงเบือ้ งต้น

2.3 การประพนั ธ์เพลงในอตั ราจังหวะ และ


การประพนั ธ์เพลงในอตั ราจงั หวะ 2 และ 4
4 4

การกาหนดจังหวะของตัวโน้ตจังหวะ 2
4

เริ่มแรกให้ สร้ างห้ องเพลงขึ้นมาแล้ วใส่ ตัวโน้ ตลงไปเพ่ื อกาหนด
จังหวะ โน้ตตัวขาวจะมีค่า 2 จังหวะ ซ่ึงยาวกว่าโน้ตตัวดา ในห้องท่ี 2
กับห้องที่ 4 ให้นับพยางค์เดียวแต่ยาว 2 จังหวะ ในขณะท่ีโน้ตตัวดา
นับ 1 พยางค์เป็ น 1 จังหวะ

76

2. การประพนั ธ์เพลงเบื้องต้น

2.3 การประพนั ธ์เพลงในอตั ราจังหวะ และ

เม่ือกาหนดจังหวะได้แล้วกจ็ ะเร่ิมทาให้เป็ นทานองส้ัน ๆ ง่าย ๆ โดยนา
โน้ตทเ่ี รากาหนดจังหวะได้แล้วมาบนั ทึกลงในบรรทดั 5 เส้น

ถ้าต้องการเพมิ่ ห้องเพลงกย็ ่อมทาได้ตามจินตนาการและความคดิ
สร้างสรรค์ของแต่ละบุคคล

77

2. การประพนั ธ์เพลงเบือ้ งต้น

2.3 การประพนั ธ์เพลงในอตั ราจังหวะ และ


การกาหนดจังหวะของตวั โน้ตจงั หวะ 4
4

ในหนึ่งห้องเพลงมีโน้ตตัวดาได้ 4 ตัว และโน้ตตัวขาว 2 ตัว การนับ
จงั หวะโน้ตตัวดานับ 1 พยางค์ คือ 1 ตัว ส่วนโน้ตตัวขาวนับ 1 พยางค์ต่อ
2 จงั หวะ เช่น นับจงั หวะที่ 1 พยางค์เดียวแต่ลากเสียงยาวไปจนถึงจงั หวะ
ท่ี 2 แล้วนับอกี 1 พยางค์ท่จี ังหวะท่ี 3 ลากเสียงยาวไปจนถึงจังหวะท่ี 4

78

2. การประพนั ธ์เพลงเบื้องต้น

2.3 การประพนั ธ์เพลงในอตั ราจงั หวะ และ

เม่ือเราได้จังหวะทีต่ ้องการแล้วต่อไปกจ็ ะทาเป็ นทานองเพลงโดยเร่ิม
จากส้ัน ๆ ตามตัวอย่างโดยจะกาหนดให้ 4 ห้องเพลง

79

2. การประพนั ธ์เพลงเบือ้ งต้น

2.3 การประพนั ธ์เพลงในอตั ราจังหวะ และ


เรื่องน่ารู้ โปรแกรมซีบีเรียส
โปรแกรมดนตรีท่ีมีความสามารถในการบันทึก

โน้ตและแยกเป็ นส่ วนต่าง ๆ ได้ เช่น แซ็กโซโฟน

ทรัมเป็ ต เปี ยโน เป็ นต้น

โปรแกรมนี้ช่ วยให้ สะดวกต่ อการบันทึกในขณะ

บันทึกตัวโน้ ตก็จะมีเสี ย งของ ตัวโน้ ตน้ั นออกมา

ทาให้ ผู้ใช้ งานสามารถบันทึกโน้ ตได้ อย่ างแม่ นยา

ใ น ก า รบั น ทึ กไ ฟ ล์ มี ให้ เ ลื อก ห ล า กห ล า ย ท้ั ง ไ ฟ ล์

ที่มา : http://sibelius.en.softonic.com รูปภาพ ไฟล์ PDF ไฟล์ Mp3

80

2. การประพนั ธ์เพลงเบือ้ งต้น

2.3 การประพนั ธ์เพลงในอตั ราจังหวะ และ

ให้นักเรียนกาหนดเส้นก้นั ห้องของโน้ตต่อไปนี้

81

2. การประพนั ธ์เพลงเบือ้ งต้น

2.3 การประพนั ธ์เพลงในอตั ราจังหวะ และ

ให้นักเรียนกาหนดเส้นก้นั ห้องของโน้ตต่อไปนี้

82

บูรณาการอาเซียน

ให้นักเรียนแบ่งกลุ่ม เพ่ือช่ วยกันค้นคว้าเพลงของศิลปิ นใน4
4
ประเทศสมาชิกอาเซียนท่ีมีอัตราจังหวะ กลุ่มละ 2 ประเทศ แล้ว

นามาเปิ ดเป็ นตัวอย่างให้เพ่ือน ๆ ฟัง พร้อมท้ังเป็ นผู้นาในการตบมือ

เพ่ือนับจงั หวะร่วมกบั เพลงตัวอย่างน้ัน ๆ ด้วย

83

สรุป

การประพนั ธ์เพลงเบื้องต้น

หลกั ในการประพนั ธ์ อตั ราจังหวะ 2 และ 4 การประพนั ธ์เพลงใน 4
เพลงเบื้องต้น 4 4 2 4
อตั ราจงั หวะ 4 และ
1) ตัวโน้ต
2) กุญแจ อขัตองรเาพจลังงหมวาะร์ช24 นิยมใช้เป็ นจังหวะ การกาหนดจังหวะของตัวโน้ ต
3) คตี ลกั ษณ์ 2
จังหวะ 4 ใ นหน่ึ ง ห้ อ ง เพลง
• ไบนารี มโี น้ตได้ จังหวะ
• เทอร์นารี 2

อตั ราจังหวะ 4 พบได้ในเพลงทว่ั ๆ ไป การกาหนดจังหวะของตัวโน้ ต4
4 4
เช่น เพลงลูกทุ่ง เพลงป็ อป เป็ นต้น จังหวะ ในหน่ึงห้องเพลง

มโี น้ตได้ 4 จังหวะ

84

การมอบหมายงาน

ให้นักเรียนวางแผนการจดั การแสดง
ดนตรีในโอกาสต่าง ๆ ว่านักเรียนจะมี
การเตรียมงานอย่างไร อธิบายตามความ
เข้าใจของตนเอง โดยบนั ทกึ ข้อมูลลงใน
แบบบันทกึ ข้อมูลการมอบหมายงาน

แล้วนามาอภิปรายให้เพ่ือน ๆ ฟัง
ในช้ันเรียน

85