MODUL 1 SISTEM BUMI

MODUL 1

ULANGKAJI
BERFOKUS

942/1

BAHAGIAN A

GEOGRAFI ALAM SEKITAR FIZIKAL

TEMA 1: SISTEM BUMI

BIL TAJUK HALAMAN
1.1 KONSEP SISTEM 2-4
1.2 SISTEM SURIA 5
1.3 KEDUDUKAN BUMI DALAM SISTEM SURIA 5-16
1.4 TENAGA 16
1.4.1 KONSEP TENAGA 16
1.4.2 PUNCA DAN JENIS TENAGA
1.5 PERANAN TENAGA SURIA TERHADAP 16-19
PROSES FIZIKAL DAN HIDUPAN DI BUMI 19-27

1|Page

TEMA 1 : SISTEM BUMI

Hasil Pembelajaran
a) mentakrifkan konsep sistem
b) menerangkan konsep sistem dalam persekitaran fizikal

1.1. KONSEP SISTEM
Satu set angkubah yang tersusun, saling bertindak balas dan saling bergantung
untuk membentuk satu sistem alam sekitar fizikal bagi mencapai keseimbangan.

CIRI-CIRI SISTEM
1. Berorganisasi

Mempunyai struktur yang berperanan tertentu
2. Berbentuk/bersifat

Bersifat umum, abstrak atau unggul berhubung keadaan sebenar di bumi
3. Berfungsi

Setiap bahagian mempunyai peranan tersendiri misalnya membenarkan pengaliran
bahan dan tenaga semasa berinteraksi antara angkubah.
4. Bersempadan
Mempunyai sempadan yang jelas atau arbitari dan boleh dibezakan dengan system
yang lain.
5. Berangkubah
Mempunyai angkubah yang berbeza dari segi unsur, dan pertalian tersendiri
6. Berkaitan
Setiap bahagian mempunyai pertalian atau berinteraksi atara satu dengan lain.
7. Bermatlamat mencapai keseimbangan sistem
Angkubah yang mengalami gangguan akan bertindak mencari keseimbangan baharu
atau sistem keseluruhan akan berubah mencari keseimbangan baharu.

JENIS-JENIS SISTEM
Berdasarkan fungsi, sistem terbahagi kepada 3 jenis iaitu;
1. Sistem terpencil

Mempunyai sempadan tertutup yang tidak membenarkan keluar atau masuk tenaga
atau jisim ke dalam sistem tersebut.
2. Sistem tertutup
Tenaga dapat masuk atau keluar dalam sistem tetapi tidak membenarkan jisim
keluar atau masuk ke dalam sistem ini. Contohnya, tenaga matahari boleh masuk ke
dalam sistem bumi dan bumi boleh membebaskan kembali haba tersebut.

2|Page

3. Sistem terbuka

Sistem yang membolehkan pertukaran jisim dan tenaga masuk atau keluar ke dalam
sistem tersebut. Contohnya, bumi menerima tenaga dari matahari atau bahan seperti
air hujan dan gas dari atmosfera. Bumi cuma membahangkan semula tenaga keluar.
Air yang diterima dalam bentuk hujan dikembalikan melalui sejatan

BERDASARKAN POLA HUBUNGAN ATAU SIFAT INTERAKSINYA, SISTEM
TERBAHAGI KEPADA :

1. Sistem morfologi

Pelbagai ciri fizikal yang bergabung untuk membentuk satu sistem fizikal yang
beroperasi dalam sempadan tertentu.

2. Sistem lata

Sistem yang angkubah-angkubahnya berinteraksi secara sehala.
Interaksinya membentuk rangkaian urutan input ( bahan yang masuk ), storan
(bahan tersebut melalui proses fizikal tertentu) dan output ( hasil daripada proses
fizikal tersebut.)

3. Sistem tindak balas

Sistem ini wujud dengan gabungan interaksi antara elemen fizikal dalam sistem lata
dan sistem morfologi.

SISTEM BUMI

Merupakan gabungan pelbagai komponen atau sistem atmosfera,
hidrosfera,litosfera dan biosfera yang berinteraksi atau berkaitan dalam persekitaran
fizikal bumi.

KOMPONEN PERSEKITARAN FIZIKAL BUMI SEBAGAI SATU SISTEM

1. Atmosfera

Lapisan gas dan wap air yang menyeliputi bumi terdiri daripada pelbagai campuran
gas dan membekalkan gas yang perlu untuk kehidupan haiwan dan tumbuhan.
Komponen yang berkaitan dengan unsur-unsur cuaca dan iklim di udara atau
atmosfera seperti suhu, hujan, kelembapan udara, bahang matahari dan bahangan
bumi.

2. Hidrosfera

Lebih kurang 70% permukaan bumi diliputi air, air tanih dan sebagainya.
Ia terdiri daripada komponen air tawar dan air masin.
Membekalkan air bagi kehidupan dan pelbagai proses di permukaan bumi.

3. Litosfera

Kerak bumi terdiri daripada tanih dan batuan yang mengalami luluhawa yang
merupakan medium (tempat tinggal ) bagi hidupan di bumi.

3|Page

4. Biosfera

Merupakan unsur hidupan yang terdiri daripada komponen tumbuhan, haiwan,
manusia dan mikro organisma. Menggunakan atmosfera, hidrologi dan litosfera yang
menggerakkan sistem ekologi.

SALING KAITAN ANTARA SISTEM-SISTEM BUMI

Sistem bumi terdiri daripada empat sistem alam sekitar fizikal yang saling berinteraksi
dalam hubungan yang kompleks iaitu sistem litosfera, sistem atmosfera, sistem
biosfera dan sistem hidrosfera.
Sebarang perubahan atau gangguan kepada sesebuah sistem akan turut
mempengaruhi sistem-sistem yang lain.
Contohnya saling kaitan dalam konteks kitaran hidrologi.
Dalam kitaran hidrologi, proses sejatan berlaku di permukaan air seperti laut, diikuti
pula oleh proses pemeluwapan dan kerpasan berlaku dalam atmosfera.
Seterusnya proses cegatan silara dari tumbuh-tumbuhan yang berlaku dalam sistem
biosfera.
Air hujan yang turun akan sampai ke permukaan bumi sehingga berlaku proses larian
air permukaan dan proses resapan berlaku dalam sistem litosfera.
Akhirnya rembesan air bawah tanah , akuifer yang membekalkan air kepada sungai,
kolam , tasik, dan empangan dalam sistem hidrosfera.
Dalam konteks ini sistem hidrosfera sendiri bertindak sebagai proses dan penyedia
air manakala sistem-sistem lain sebagai pengantaranya kerana peringkat-peringkat
dalam kitaran hidrologi akan melibatkan keempat-empat sistem tersebut.

BUMI DIKATAKAN SEBAGAI SEBUAH PLANET HIDUP KERANA MEMPUNYAI EMPAT
SFERA UTAMA YANG BERFUNGSI SEBAGAI PENERUS KEHIDUPAN MISALNYA;

a) Atmosfera :
mengandungi pelbagai gas terutama oksigen yang berguna untuk pernafasan semua
hidupan.
Fenomena cuaca seperti hujan untuk bercucuk tanam dan keperluan hidup manusia,
tumbuhan dan haiwan .
Pelbagai lapisan di atmosfera berperanan menjadi pelindung kepada kehidupan di
bumi seperti lapisan ozon.

b) Hidrosfera
komponen air dari tasik, sungai, kolam, paya penting sebagai penerus kehidupan di
atas muka bumi.

c) Litosfera
Lapisan kerak bumi menjadi pentas kepada kehidupan manusia dan melalui pelbagai
bentuk bumi dapat digunakan oleh manusia untuk pelbagai kegunaan seperti bertani,
melombong dan membina petempatan.

d) Biosfera
komponen yang dihuni oleh hidupan termasuk tumbuhan, haiwan dan manusia.
Komponen ini penting sebagai penyedia makanan dan habitat kepada hidupan di bumi.

4|Page

1.2. SISTEM SURIA

Hasil Pembelajaran
a) menerangkan sistem suria dalam Galaksi Bima Sakti, dan sistem bumi sebagai satu
planet yang memperoleh tenaga dari matahari.

Matahari dan lapan planet yang berputar di atas paksi masing-masing sambal beredar
mengeliling matahari mengikut orbitnya.
sistem suria adalah salah satu sistem yang terdapat dalam Galaksi Bima Sakti
yang terdiri daripada planet-planet dan bintang-bintang yang mengelilingi matahari
mengikut orbit yang berbeza namun pada satah yang sama.
Dianggarkan sistem suria ini berada dipinggiran Galaksi Bima Sakti berbanding
sistem-sistem lain.
Di dalam galaksi inilah terletak planet bumi iaitu planet ketiga paling hampir
dengan matahari.
Matahai bertindak membekalkan tenaga kepada planet bumi melalui gelombang
elektromagnet yang dialirkan melalui gelombang pendek.
Dua unsur utama yang membentuk matahari adalah hidrogen (75%) dan helium
(25%). Suhu permukaan matahari dianggarkan sekitar 5800ᵒC.
Namun bukan semua tenaga yang dibawa oleh gelombang pendek tersebut sampai
ke permukaan bumi kerana ianya akan ditapis terlebih dahulu oleh lapisan
atmosfera bumi yang terdiri daripada lapisan tertentu dengan fungsi tersendiri.
Sinaran suria adalah berbentuk gelombang ultraungu atau disebut juga sebagai
sinar lembayung.
Terdapat beberapa cara pemindahan tenaga haba matahari ke permukaan bumi iaitu
melalui bahangan, pengaliran,perolakan dan sinaran.

1.3 KEDUDUKAN BUMI DALAM SISTEM SURIA

Hasil Pembelajaran
a) menyatakan bumi sebagai satu planet berbentuk sfera
b) Menerangkan putaran bumi di atas paksinya yang condong dan peredarannya mengelilingi
matahari
c) Menjelaskan kesan putaran dan peredaran bumi
d) menjelaskan kejadian empat musim dan pengaruhnya terhadap unsur fizikal dan aktiviti
manusia

CIRI-CIRI BUMI

Bumi berbentuk sfera, rata sedikit di bahagian kedua-dua kutubnya.
Mempunyai diameter 12753km
Terdiri daripada lapisan litosfera (kerak bumi ) mantel dan teras bumi
Sentiasa berputar di atas paksinya yang condong dan mengambil masa 24 jam untuk
membuat satu pusingan lengkap sambal bergerak mengelilingi matahari dan
mengambil masa satu tahun untuk membuat satu pusingan lengkap. ( 365 ¼ hari )

5|Page

SISTEM BUMI SEBAGAI SATU PLANET YANG MEMPEROLEH TENAGA DARI
MATAHARI

Sebahagian besar tenaga suria yang diterima oleh bumi adalah dalam bentuk
gelombang pendek atau gelombang elektromagnet.
Bahangan yang sampai ke permukaan bumi akan ditapis, diserap,diserak dan dipantul
oleh lapisan ozon, awan, nucleus pencemar dan lain-lain bahan terampai di atmosfera.
Hanya sebahagian kecil sahaja bahangan yang sampai ke permukaan bumi.
Terdapat enam cara pemindahan tenaga matahari dari atmosfera ke permukaan
bumi iaitu;

a) Bahangan
Bahangan suria yang masuk ke permukaan bumi melalui atmosfera sama ada
gelombang pendek atau panjang.
Gelombang pendek ialah pemindahan tenaga ke sistem bumi.
Gelombang panjang ialah bahangan bumi dibebaskan ke angkasa lepas.

b) Pengaliran / konduksi
Berlaku apabila wujud 2 jisim yang berbeza dari segi kepanasan.
Tenaga haba daripada jisim yang panas akan mengalir ke jisim yang lebih
sejuk.

c) Perolakan
Berlaku apabila wap-wap air yang panas terampai di udara akan bersentuhan
dengan jisim pepejal atau jisim cecair yang lebih sejuk dan bercantum.

d) Pantulan
Molekul saling bersentuh atau berlaga akan mengeluarkan tenaga haba.

e) Sebaran/ serakan
Bahangan suria diserap oleh objek dan disebarkan

f) Alir lintang ( angin )
Pemindahan tenaga haba secara menegak atau mendatar yang dipengaruhi
oleh pergerakan angin

BUMI SEBAGAI PLANET YANG BERBENTUK SFERA

1. Pelayaran kapal mengelilingi bumi
Pelayaran sesebuah kapal mengelilingi bumi akan bermula dan berakhir di tempat
yang sama walaupun tanpa melalui jalan yang sama.
Contohnya pelayaran kapal mengelilingi dunia oleh Datuk Azhar Mansur.

2. Gambaran kaki langit
Kaki langit akan kelihatan melengkung jika kita melihatnya semasa berada di lautan,
kawasan terbuka dan tanah tinggi.

3. Kapal di lautan
Struktur paling tinggi kapal (cerobong ) akan kelihatan terlebih dahulu baharulah
keseluruhan kapal kelihatan apabila kapal itu semakin hampir ke daratan.

4. Matahari terbit dan terbenam
Matahari terbit dan terbenam berlaku dalam waktu dan arah yang berbeza.
Matahari akan terbit timur dan terbenam dari arah barat

6|Page

5. Gambar dari satelit
Gambar bumi yang diambil dari ruang angkasa menunjukkan bentuk muka bumi jelas
berbentuk sfera

6. Kejadian gerhana bulan
Semasa kejadian gerhana bulan, bumi kelihatan melengkung di permukaan bulan.

PERGERAKAN BUMI DALAM SISTEM SURIA.
Bumi berputar di atas paksinya yang condong dari barat ke timur sambil beredar
mengelilingi matahari.
Dua cara pergerakan bumi iaitu :

A. PUTARAN BUMI
Bumi berputar pada paksinya yang condong pada sudut 23 ½ ᵒ dari satah tegak.
Bumi berputar dari barat ke timur pada kelajuan 107,280 km sejam dan mengambil masa
24 jam untuk membuat satu pusingan lengkap (360ᵒ)
Kecondongan paksi bumi : Satu garisan condong sebanyak 23 ½ ᵒ daripada satah tegak
yang dilukis dari utara ke selatan melalui bahagian tengah bumi di mana paksi ini
sentiasa berkeadaan selari pada setiap kedudukan ( lokasi )

KESAN PUTARAN BUMI
i). Kejadian siang dan malam

Putaran bumi menyebabkan hanya satu bahagian bumi sahaja yang mengadap
cahaya matahari manakala satu bahagian lagi membelakangi matahari.
Bahagian yang menghadap matahari akan mengalami waktu siang.
Bahagian yang membelakangi matahari akan mengalami waktu malam.

7|Page

ii) Fenomena pasang surut air laut

Pasang dan surut air laut berlaku sebanyak dua kali dalam tempoh 24 jam kesan
daripada putaran bumi.
Pasang dan surut merujuk kepada kejadian aras air tinggi dan aras air rendah di laut.
Kejadian pasang dan surut air laut disebabkan oleh tarikan graviti bulan.
Tarikan graviti bulan yang kuat terhadap air yang berhampiran dengannya
menyebabkan aras air naik lalu terjadilah air pasang.
Kawasan yang terletak jauh daripada bulan pula akan mengalami air surut kerana
air dari kawasan ini telah ditarik ke kawasan berhampiran bulan.
Tarikan graviti menjadi lebih kuat apabila graviti bulan dan graviti matahari bertindak
bersama dan mengakibatkan air pasang meningkat ke paras tertinggi.
Air pasang maksimum ini dinamakan air pasang parbani.
Ketika keadaan bulan, bumi dan matahari berada dalam keadaan sudut tepat, air
pasang yang terjadi adalah sangat rendah dan air pasang minimum dinamakan air
pasang anak.

iii ) Pembiasan angin dan arus lautan
Putaran bumi di atas paksinya menyebabkan sebarang objek yang bergerak akan
terbias disebabkan daya kariolis.
Angin dan arus di hemisfera utara akan dibiaskan ke kanan. Oleh itu, pergerakan
angin dan arus adalah mengikut pusingan jam.

8|Page

Di hemisfera selatan, angin dan arus akan terbias ke kiri mengakibatkan gerakan
angin dan arus mengikut arah bertentangan dengan arah pusingan jam.

iv. Perbezaan waktu tempatan
satu putaran lengkap bumi (360ᵒ) mengambil masa 24 jam.
Apabila bumi berputar sebanyak 15ᵒ longtud, ia mengambil masa kira-kira 1 jam iaitu
kira-kira 4 minit bagi setiap 1ᵒ longitud

9|Page

B. PEREDARAN BUMI.
Bumi beredar mengelilingi matahari dalam orbitnya sendiri berbentuk bujur dengan
kelajuan 10700 km sejam dari barat ke timur.
Bumi mengambil masa 365 ¼ hari untuk membuat satu pusingan lengkap.

KESAN PEREDARAN BUMI
1. Kejadian 4 musim

kejadian 4 musim setahun iaitu musim bunga, musim panas, musim luruh dan musim
dingin.
Empat musim yang nyata ini biasanya berlaku di kawasan garis lintang sederhana
atau pertengahan garis lintang dan tidak berlaku di kawasan tropika kerana matahari
sentiasa berada di langit.
Peredaran bumi mengelilingi matahari pada kedudukan yang berbeza menyebabkan
penerimaan tenaga suria yang berbeza.

ii) Gerhana bulan dan matahari
Gerhana merujuk kepada matahari atau bulan di mana kedudukan bulan, bumi, dan
matahari berada dalam satah mendatar yang sama.
jika bumi beredar mengelilingi matahari, bumi berada pada kedudukan di antara
matahari dan bulan maka bayang bumi akan jatuh pada bulan dan keadaaan ini akan
menyebabkan berlakunya gerhana bulan.

10 | P a g e

Sekiranya semasa peredaran bumi mengelilingi matahari tersebut, bulan berada di
antara bumi dengan matahari, maka bayang bulan akan jatuh ke permukaan bumi dan
keadaan ini akan menyebabkan berlakunya gerhana matahari.

iii) Perbezaan tempoh siang dan malam yang atidak sama panjang.
Pada 21 Jun ( Solstis musim panas di hemisfera utara dan solstis musim dingin di
hemisfera selatan ), matahari tengah hari tegak di atas garisan sartan. Kawasan
sederhana di hemisfera utara mengalami siang lebih panjang daripada malam dan
kawasan sederhana dunia hemisfera selatan mengalami panjang malam melebihi
siang.
Pada 22 Disember (solstis musim dingin di hemisfera utara dan solstis musim panas
di hemisfera selatan), matahari tengah hari tegak di atas garisan jadi. Kawasan
sederhana di hemisfera utara mengalami malam lebih panjang daripada siang dan
kawasan sederhana dunia hemisfera selatan mengalami panjang siang melebihi
malam.
Pada 21 Mac dan 23 September ( ekuinoks ), matahari tengah hari tegak di atas
garisan Khatulistiwa. Semua kawasan di permukaan bumi kecuali di kutub utara dan
kutub selatan mengalami waktu siang dan malam yang sama panjang.

11 | P a g e

iv) Perubahan kedudukan ketinggian matahari.
kedudukan matahari tengah hari berubah-ubah seiring dengan perubahan musim.
Pada 21 Jun ( solstis musim panas di hemisfera utara dan solstis musim dingin di
hemisfera selatan) kedudukan matahari tegak di atas kepala pada garisan sartan.
Pada 22 Disember (solstis musim dingin di hemisfera utara dan solstis musim panas
di hemisfera selatan) kedudukan matahari tegak di atas kepala pada garisan jadi.
Pada 21 Mac dan 23 September ( ekuinoks ), matahari tengah hari tegak di atas kepala
pada garisan Khatulistiwa.

v) Kejadian perihelion dan afelion
Perihelion dan afelion merujuk kepada jarak bumi dengan matahari ketika bumi
berada di orbitnya yang elips.
Perihelion merujuk kepada jarak bumi dengan matahari yang paling hampir iaitu kira-
kira 147 juta km yang berlaku pada 3 Januari.
Afelion pula merujuk kepada jarak bumi dengan matahari yang paling jauh iaitu kira-
kira 152 juta km yang berlaku pada 4 Julai.
Perihelion dan afelion menyebabkan jumlah penerimaan bahangan matahari di
permukaan bumi berbeza.

12 | P a g e

KEJADIAN EMPAT MUSIM

Tarikh Kedudukan Kejadian/ Hemisfera Hemisfera Tempoh Waktu siang/ Malam
Matahari Musim Utara Selatan
21 Ekuinoks Musim Semua tempat mengalami 12
Mac Garisan Musim Luruh jam siang dan 12 jam malam
21 Jun Khatulistiwa Solstis Bunga Musim
Dingin Di hemisfera utara, waktu
Garisan Musim siang lebih panjang
Sartan Panas Musim daripada malam.
Bunga di hemisfera selatan, waktu
23 Garisan Ekuinoks Musim Musim malam lebih panjang
Sept Khatulistiwa Solstis Luruh Panas daripada siang.
di Kutub Utara 24 jam siang
23 Dis Garisan Musim manakala di Kutub selatan
Jadi Dingin 24 jam malam dari Mei
hingga Oktober.
Semua tempat mengalami 12
jam siang dan 12 jam malam
Di hemisfera utara, waktu
malam lebih panjang
daripada siang.
di hemisfera selatan, waktu
siang lebih panjang
daripada malam.
24 jam siang di Kutub
selatan dan 24 jam malam
di Kutub utara dari
November hingga April

13 | P a g e

KONSEP

1. SOLSTIS

satu keadaan di mana matahari tegak di garisan jadi atau garisan sartan yang berlaku
pada 21 Jun dan 22 Disember yang menyebabkan berlakunya musim panas atau
dingin
Solstis musim panas.: Satu keadaan di mana matahari tegak di atas garisan sartan
yang berlaku pada 21 Jun yang menyebabkan berlakunya musim panas di hemisfera
utara.
Solstis musim dingin : Satu keadaan di mana matahari tegak di atas garisan jadi yang
berlaku pada 22 Disember yang menyebabkan berlakunya musim dingin di hemisfera
utara

2. EKUINOKS

satu keadaan di mana matahari tegak di garisan khatulistiwa yang berlaku pada 21
Mac dan 23 September yang menyebabkan berlakunya musim bunga dan musim
luruh.
Ekuinoks musim bunga : Satu keadaan di mana matahari tegak di atas garisan
khatulistiwa yang berlaku pada 21 Mac yang menyebabkan berlakunya musim bunga
di hemisfera utara
Ekuinoks musim luruh : Satu keadaan di mana matahari tegak di atas garisan
khatulistiwa yang berlaku pada 23 September yang menyebabkan berlakunya musim
luruh di hemisfera utara

FAKTOR BERLAKUNYA KEJADIAN EMPAT MUSIM DI KAWASAN SEDERHANA DUNIA.

1. Kecondongan paksi bumi

Paksi bumi merujuk kepada satu garisan yang melalui bahagian tengah bumi dari utara
ke selatan.
Kecondongan paksi bumi 23 ½ ᵒ sentiasa berada dalam keadaan yang sama bagi
semua tempat dalam orbit bumi.
Istilah keselarian digunakan untuk menerangkan fenomena paksi tersebut kerana
paksi tersebut berada dalam keadaan selari bagi setiap lokasi dalam peredaran bumi
mengelilingi matahari.
keselarian paksi inilah yang menyebabkan berlakunya kejadian empat musim dalam
setahun bagi kawasan-kawasan tertentu.

2. Peredaran bumi mengelilingi matahari

menyebabkan kedudukan matahari tengah hari sentiasa berubah-ubah mengikut
musim.
Pada 21 Mac (ekuinoks musim bunga di hemisfera utara dan ekuinoks musim luruh
di hemisfera selatan ), matahari tengah hari tegak di atas kepala di garisan khatulistiwa.
kawasan sederhana dunia di hemisfera utara mengalami musim bunga dan kawasan
sederhana dunia hemisfera selatan mengalami musim luruh.
Pada 21 Jun (solstis musim panas di hemisfera utara dan solstis musim dingin di
hemisfera selatan), kedudukan matahari tengah hari tegak di atas kepala pada
garisan sartan.

14 | P a g e

kawasan sederhana dunia di hemisfera utara mengalami musim panas dan kawasan
sederhana dunia hemisfera selatan mengalami musim dingin.
Pada 23 September (ekuinoks musim luruh di hemisfera utara dan ekuinoks musim
bunga di hemisfera selatan), matahari tengah hari tegak di atas kepala di garisan
Khatulistiwa. Kawasan sederhana dunia di hemisfera utara mengalami musim luruh
dan kawasan sederhana dunia hemisfera selatan mengalami musim bunga.
Pada 22 Disember (solstis musim dingin di hemisfera utara dan solstis musim panas
di hemisfera selatan), matahari tengah hari tegak di atas kepala di garisan Jadi.
Kawasan sederhana dunia di hemisfera utara mengalami malam lebih panjang
daripada siang dan kawasan sederhana dunia hemisfera selatan mengalami panjang
siang melebihi malam.

3. Putaran bumi atas paksinya

putaran bumi menyebabkan hanya satu bahagian bumi sahaja yang menghadap
cahaya matahari manakala satu bahagian lagi membelakangi matahari.
Bahagian yang menghadap matahari akan mengalami waktu siang.
bahagian yang membelakangi matahai akan mengalami waktu malam.

4. Kesferaan bumi.

bumi berbentuk sfera dengan permukaan yang rata pada kedua-dua kutub.
Bahangan matahari lebih tertumpu di kawasan tropika kerana lengkungan permukaan
yang lebih sempit dan menjadikan kawasan tersebut sentiasa panas.
bahangan matahari akan disebarkan dengan lebih luas di kawasan berlatitud tinggi
kerana lengkungan bumi yang lebih luas menyebabkan kawasan tersebut lebih sejuk
daripada kawasan tropika.

PENGARUH KEJADIAN EMPAT MUSIM TERHADAP AKTIVITI MANUSIA DI KAWASAN
SEDERHANA DUNIA

1. Pertanian

jangka masa pertanian yang terhad iaitu 30 hingga 90 hari sahaja kerana
bergatung kepada musim.
Amalan pertanian secara rumah kaca dijalankan untuk mengatasi masalah
kekurangan tenaga matahari .
Kegiatan pertanian banyak tertumpu pada musim panas dan musim bunga.
bermula musim bunga ( penanaman dan penyemaian) dan berakhir sebelum
musim sejuk.
Suhu yang tinggi semasa musim panas menggalakkan tumbesaran tanaman.
Aktiviti menuai hasil tanaman giat dijalankan pada musim luruh.
Pertanian terhad pada musim sejuk dan hanya dijalankan secara rumah kaca.

2. Perikanan

Aktiviti perikanan terhenti pada musim dingin kerana sebahagian besar air permukaan
seperti sungai dan tasik membeku.
Kegiatan perikanan berjalan lancar pada musim yang lain seperti musim panas kerana
bebas daripada pengaruh ais.

15 | P a g e

3. Pembalakan
dijalankan secara giat pada musim dingin kerana keadaan getahnya yang beku dan
daunnya yang luruh serta mudah diangkut di atas permukaan salji yang licin.
pada musim panas kayu balak akan dihanyutkan.

4. Industri kecil dan sederhana (IKS)
industri pengeringan dijalankan secara giat pada musim panas.

5. Pelancongan
terhad pada musim dingin.
Kegiatan pelancong pada musim sejuk seperti aktivitisukan meluncur ais dan ski.

6. Penternakan

ternakan di kendang pada musim dingin dan dilepas bebas pada musim bunga, musim
panas dan musim luruh di padang ragut.
7. Pemburuan
Binatang mudah di cari kerana keadaan daun pokok yang gugur dan binatang keluar
mencari makanan ketika keadaan bersalji.
permukaan bumi yang bersalji tebal menyukarkan pergerakan binatang memudahkan
pemburuan dijalankan.

1.4 TENAGA
Hasil pembelajaran
a) mentakrifkan konsep tenaga
b) mengenalpasti punca dan jenis tenaga
c) membezakan tenaga eksogenik dan tenaga endogenik

Takrif konsep tenaga

Tenaga ialah keupayaan untuk melakukan sesuatu kerja atau proses seperti proses
sejatan dan proses luluhawa.
Dalam alam sekitar fizikal tenaga ialah keupayaan untuk melakukan sesuatu proses
seperti proses sejatan, proses luluhawa, proses pembentukan batuan dan
seumpamanya.
PUNCA TENAGA
1. Tenaga eksogenik
berpunca dari luar permukaan bumi iaitu matahari.
99% tenaga yang digunakan oleh hidupan di bumi datangnya dari tenaga matahari.
diterima dalam bentuk bahangan yang ditukar kepada tenaga haba.
setelah digunakan ia akan betukar kepada bentuk tenaga yang lain.
contohnya tenaga kinetik, tenaga keupayaan dan tenaga haba.

16 | P a g e

2. Tenaga endogenik

Tenaga dalaman yang berpunca dari perut bumi seperti tenaga graviti, radiogenic,
geoterma dan tenaga haba dalam bumi.
penting untuk proses-proses tektonik kerak bumi seperti gempa bumi, gunung berapi,
lipatan kerak bumi, gelinciran kerak bumi daln lain-lain.
Hanya 1% sahaja jumlah tenaga yang digunakan untuk menggeerakkan aktiviti di
permukaan bumi.

JENIS TENAGA

1. Tenaga potensi / keupayaan

Tenaga yang tersimpan atau terpendam dalam sesuatu jisim atau jasad kerana
kedudukan dan keadaannya.
Semua elemen dalam sistem bumi memiliki tenaga potensi.
contohnya air sungai, semakin banyak isipadu air sungai, maka semakin besarlah
tenaga potensi yang dimiliki oleh sungai tersebut.

2. Tenaga kinetik / pergerakan

Tenaga yang terhasil akibat pergerakan sesuatu jasad.
Bergantung kepada halaju pergerakan, semakin laju pergerakan, semakin tinggi
tenaga kinetik.
contohnya sungai yang beraliran deras mempunyai tenaga kinetik yang tinggi
berbanding dengan aliran sungai yang perlahan.

3. Tenaga graviti

Tenaga yang dimiliki oleh bumi untuk menarik sesuatu jisim dari atas ke bawah.
Bergantung kepada saiz jisim dan ketinggian jisim.

4. Tenaga haba

Tenaga kepanasan sesuatu jisim yang diukur dalam unit darjah celcius.
terbahagi kepada dua iaitu tenaga haba rasa dan tenaga haba pendam.
Tenaga haba rasa ialah tenaga yang terkena sesuatu permukaan sehingga
permukaan tersebut menjadi panas.
Tenaga haba pendam ialah haba yang diserap dan disimpan dalam bentuk gas cecair,
pepejal semasa proses sejatan atau pencairan atau pemejalwapan.

5. Tenaga kimia

Tumbuh-tumbuhan hijau menggunakan tenaga matahari untuk membuat makanan
sendiri melalui proses fotosintesis dengan bantuan gas karbon dioksida dan larutan
mineral.
Contohnya karbohidrat, protein, dan lemak.
Tenaga kimia dari tumbuhan boleh dipindahkan kepada haiwan yang memerlukan.

6. Tenaga elektrik

Terhasil semasa berlakunya ribut petir dan pembentukan awan yang mengandungi
cas-cas positif dan negatif berupaya menghasilkan tenaga elektrik apabila berlakunya
kilat.

17 | P a g e

PERBEZAAN TENAGA ENDOGENIK DAN EKSOGENIK

Perbezaan Tenaga Endogenik Tenaga Eksogenik
Punca tenaga Luar bumi iaitu dari matahari
Perbezaan jenis Dalam perut bumi yang
tenaga digerakkan oleh haba radioaktif Tenaga eksogenik seperti tenaga
potensi, tenaga kinetik, tenaga
Kepentingan Tenaga endogenik seperti tenaga kimia dll.
seismik ( gempa bumi), tenaga
volkanik (gunung berapi), tenaga Penting untuk menggerakkan
atomik daripada galian plutonium
dan uranium seluruh sistem bumi sama ada

Penting untuk menghidupkan sistem litosfera, sistem
sistem dalaman bumi atau aktiviti
igneus jalar dalam dan jalar luar.

atmosfera,hidrosferadan

biosfera.Tanpa tenaga ini, planet

bumi akan mati.

Peratusan 1% sahaja daripada jumlah Punca tenaga utama bagi
tenaga keseluruhan sistem bumi (99%)
tenaga digunakan untuk

menggerakkan aktiviti di

permukaan

SUMBER-SUMBER TENAGA HABA

1. Tenaga solar/ matahari

Tenaga yang diperoleh daripada matahari
Tenaga solar ditukar kepada tenaga elektrik melalui pemasangan panel-panel atau
sel-sel solar yang diperbuat dariapada besi dan aluminium, dipasang di atas bumbung
kediaman untuk terima radiasi langsung matahari.
Cahaya matahari mengandungi proton, apabila proton diserap dengan berlebihan,
electron dibebaskan untuk menghasilkan kuasa elektrik.
Tenaga ini boleh digunakan untuk memanaskan air dan menghasilkan tenaga elektrik.

2. Tenaga angin

Tenaga angin diperolehi atau dijana oleh manusia melalui pemasangan kincir angin,
terutamanya di kawasan yang sentiasa menerima tiupan angin yang berterusan.
Kincir angin yang berpusing digunakan untuk mengepam air.
Angin selaju 12.8km sejam cukup untuk menjana tenaga elektrik.

3. Tenaga geoterma

Tenaga geoterma diperoleh daripada kawasan mata air panas di kawasan gunung
berapi.
Wap air panas boleh menggerakkan turbin bagi menghasilkan tenaga elektrik kepada
manusia.

4. Tenaga hidroelektrik

Tenaga hidroelektrik dihasilkan melalui pembinaan empangan merentangi sebuah
sungai di kawasan hulu.

18 | P a g e

Aliran sungai yang deras akan menggerakkan turbin dan seterusnya menghasilkan
tenaga elektrik.

5. Tenaga biomas/ biojisim

Tenaga biomas dihasilkan melalui sisa-sisa tumbuhan dan najis ternakan.
Contohnya sisa-sisa tumbuhan yang mati dan najis ternakan akan menghasilkan gas
metana semasa proses pereputan.
Pembakaran bahan-bahan organik di dalam incinerator bagi penghasilan tenaga haba.

1.5 PERANAN TENAGA SURIA TERHADAP PROSES FIZIKAL DAN HIDUPAN DI BUMI.

Hasil pembelajaran
1. Menghuraikan peranan bahangan suria terhadap tumbuh-tumbuhan, manusia dan
haiwan.
2. Menjelaskan kesan bahangan suria terhadap proses fizikal ( kitaran hidrologi,
geomorfologi dan atmosfera )

PERANAN BAHANGAN SURIA TERHADAP TUMBUH-TUMBUHAN

1. Proses respirasi atau perpeluhan
Proses perpeluhan merujuk kepada kehilangan air daripada tumbuhan melalui liang
stoma daunnya.
Haba matahari akan menyejat air peluh tumbuhan yang keluar melalui liang stoma
daun dan diserap masuk ke dalam udara.

2. Meningkatkan proses fotosintesis
Semua tumbuhan memerlukan tenaga suria untuk membentuk makanan.
Tenaga suria diserap oleh klorofil dalam daun kemudiannya ditukar menjadi tenaga
kimia untuk mensintesis karbohidrat dalam air dan gas karbon dioksida serta
membebaskan oksigen.

3. Proses tumbesaran tumbuhan
Tenaga suria bergabung bersama dengan karbon dioksida dan air membentuk glukos
dalam tumbesaran menjadi tenaga untuk hidup.

4. Perbezaan ciri tumbuhan
Sifat-sifat edafik pokok seperti bentuk daun,batang, ketinggian, berbunga atau
berbuah dipengaruhi oleh tenaga matahari yang diterima di sesuatu tempat.
Bahangan suria yang tinggi diterima di hutan khatulistiwa menyebabkan pokok-
pokoknya berdaun lebar,menghijau sepanjang tahun, berakar banir dan berkayu keras.
Hutan konifer pula mempunyai daun berbentuk jejarum, batang yang lembut dan
ketinggian yang seragam.
Sifat ini sesuai dengan suhu yang sejuk serta keadaan musim salji.
Daun yang berbentuk jejarum itu tidak boleh memerangkap salji serta mengurangkan
kadar sejat peluhan.

5. Menentukan variasi kesuburan tanih.
Kesuburan tanih di kawasan yang menerima bahangan matahari yang tinggi berbeza
dengan kawasan yang menerima bahangan yang rendah.

6. Pertukaran tenaga
bahangan suria mempengaruhi kadar sejatpeluhan tumbuhan

19 | P a g e

PERANAN BAHANGAN SURIA TERHADAP HAIWAN

1. Perbezaan ciri haiwan

Di kawasan yang menerima tenaga suria yang banyak, badan haiwan mempunyai bulu
yang nipis. Misalnya harimau, singa dan zirafah.
Di kawasan yang berklim sejuk atau kurang menerima haba matahari, mempunyai kulit
dan bulu yang lebih tebal.
Selain itu, bahangan suria juga mempengaruhi warna kulit atau bulu binatang.
Di kawasan bersalji seperti di kutub, bulu binatang kebanyakannya berwarna putih
kerana disesuaikan dengan permukaan salji yang putih.
Di kawasan Khatulistiwa yang panas dan lembab, warna kulit dan bulu binatang
hampir menyerupai kehijauan daun serta kulit pokok yang kecoklatan.
Di kawasan haba matahari tinggi seperti di gurun panas pula, kulit dan bulu binatang
berwarna kehitaman atau keperangan mengikut warna tanah.

2. Aliran tenaga dalam rantaian makanan.

Tenaga dipindahkan dari tumbuhan ke haiwan apabila haiwan memakan tumbuhan.
Haiwan juga menerima terus tenaga suria dan kulit menghasilkan vitamin D untuk
tulang.

3. Mempengaruhi proses respirasi (pernafasan )

Tenaga suria diperlukan oleh tubuh badan haiwan untuk menjalani proses respirasi
bagi mengimbangi suhu badan dengan cuaca di sekeliling.

PERANAN BAHANGAN SURIA TERHADAP KITARAN HIDROLOGI

1. Proses sejatan.

Bahangan matahari memanaskan air di permukaan bumi menyebabkan molekul-molekul
air menjadi semakin ringan dan dibawa ke atmosfera dalam bentuk wap air bersama-
sama tenaga haba pendam.
Haba pendam akan dibebaskan apabila berlaku proses pemeluwapan, iaitu perubahan
bentuk air dari wap air kepada cecair semula.

2. Transpirasi / perpeluhan

Transpirasi ialah proses kehilangan air dari tumbuh-tumbuhan melalui liang-liang
stoma daun apabila terdapat bahangan metahari ke atas tumbuh-tumbuhan di
permukaan bumi.

3. Kerpasan

Bahangan matahari yang memanaskan badan air seperti sungai akan menukar sifat
air kepada wap air melalui proses sejatan.
Wap air yang tersejat akan bertukar menjadi awan melalui proses pemeluwapan akibat
penyejukan udara.
Apabila awan telah tepu, kerpasan akan turun ke permukaan bumi.

20 | P a g e

PERANAN BAHANGAN SURIA TERHADAP GEOMORFOLOGI

1. Luluhawa
Dalam proses luluhawa fizikal, haba matahari waktu siang akan memanaskan batuan
menyebabkan batuan tersebut mengembang.
Apabila waktu malam, kehilangan haba matahari menyebabkan batuan tersebut
mengecut.
Proses pengembangan dan pengecutan batuan yang berterusan lama-kelamaan akan
menyebabkan batuan itu retak dan pecah.

2. Pergerakan jisim.
Keamatan tenaga suria yang tinggi menyebabkan berlakunya peningkatan kadar
sejatan air di permukaan bumi.
Peningkatan kadar sejatan air menyebabkan berlakunya peningkatan kadar kerpasan
dan seterusnya menyebabkan berlakunya pergerakan jisim seperti tanah runtuh
kerana jisim tanah bertambah berat disebabkan kemasukan air hujan ke dalam tanah.

3. Hakisan tanih
Keamatan tenaga suria yang tinggi menyebabkan berlakunya peningkatan kadar
sejatan air di permukaan bumi.
Peningkatan kadar sejatan air menyebabkan berlakunya kadar kerpasan dan
seterusnya meningkatkan larian air permukaan.
Hakisan tanih meningkat seperti hakisan percikan air hujan.

4. Hakisan sungai
Keamatan tenaga suria yang tinggi menyebabkan berlakunya kadar sejatan air di
permukaan bumi.
Peningkatan kadar sejatan air menyebabkan berlakunya kadar kerpasan dan
seterusnya meningkatkan air dalam lembangan saliran akan meningkatkan tenaga
kinetik.
Tenaga kinetik yang tinggi akan meningkatkan hakisan sungai sama ada dasar atau
tebing.

5. Pengangkutan
Keamatan tenaga suria yang tinggi menyebabkan berlakunya kadar sejatan air di
permukaan bumi.
Peningkatan kadar sejatan air menyebabkan berlakunya kadar kerpasan dan
seterusnya meningkatkan air dalam lembangan saliran akan meningkatkan tenaga
kinetik.
Tenaga kinetik yang tinggi akan meningkatkan pengangkutan bahan yang banyak.
Peningkatan proses pengangkutan bahan yang terhakis sama ada melalui golekan,
seretan, loncatan, apungan dan larutan.

6. Pemendapan
Keamatan tenaga suria yang tinggi menyebabkan berlakunya kadar sejatan air di
permukaan bumi.
Peningkatan kadar sejatan air menyebabkan berlakunya kadar kerpasan dan
seterusnya meningkatkan air dalam lembangan saliran akan meningkatkan tenaga
kinetik.
Tenaga kinetik yang tinggi akan meningkatkan proses hakisan dan pengangkutan.
Bahan-bahan yang dihakis akan diangkut dan kemudiannya dimendapkan di hilir
sungai apabila aliran air tersebut tidak lagi berupaya untuk mengangkut bahan-bahan
tersebut.

21 | P a g e

PERANAN BAHANGAN SURIA TERHADAP ATMOSFERA.

1. Suhu
Suhu sesuatu kawasan juga ditentukan oleh jumlah haba matahari yang diterima.
Bahangan suria yang tinggi di sesuatu kawasan menyebabkan kawasan yang menjadi
tumpuan bahangan mengalami suhu yang tinggi.

2. Kerpasan (hujan/salji/ hujan batu )
Bahangan suria yang tinggi membolehkan proses sejatan berlaku.
Wap air akan berkumpul di atmosfera di zon takat beku embun dan seterusnya
dipeluwapkan menjadi awan.
Apabila awan menjadi tepu akan menurunkan kerpasan seperti hujan atau salji.

3. Kelembapan udara
Kelembapan udara dipengaruhi oleh tenaga haba matahari di sesuatu kawasan.
Bahangan suria yang tinggi akan meningkatkan suhu permukaan bumi menyebabkan
udara menjadi kering.
Udara kering menyebabkan kelembapan udara menjadi rendah.

4. Tekanan udara
Bahangan suria yang tinggi menyebabkan suhu permukaan bumi meningkat dan
udara kering di sesuatu kawasan menyebabkan kawasan itu mengalami tekanan
udara rendah dan sebaliknya.

5. Tiupan angin
Perbezaan suhu antara kawasan akan menyebabkan perbezaan tekanan udara.
Suhu permukaan bumi yang rendah akan membentuk kawasan tekanan udara tinggi,
sementara suhu permukaan bumi yang tinggi membentuk kawasan tekanan udara
rendah.
Angin akan bergerak dari kawasan tekanan udara tinggi ke kawasan tekanan udara
rendah.

6. Awan
Bahangan suria yang tinggi menyebabkan berlakunya proses pemeluwapan kesan
daripada proses sejatan dan sejatpeluhan.
Wap air yang terhasil daripada proses sejatan dan sejatpeluhan akan membentuk
awan.

PERANAN BAHANGAN SURIA TERHADAP AKTIVITI MANUSIA.

1. Pertanian
Di kawasan tropika lembap, penerimaan bahangan suria sepanjang tahun
menggalakkan kegiatan pertanian dijalankan sepanjang tahun.
Pelbagai jenis tanaman tropika dapat ditanam seperti getah, kelapa sawit, padi, koko,
dan buah-buahan.
Di kawasan sederhana dunia,penerimaan bahangan matahari yang sederhana
menyebabkan kegiatan pertanian tidak dapat dijalankan sepanjang tahun kerana
dipengaruhi oleh faktor musim.
Kegiatan pertanian terhad semasa musim dingin.
Bilangan hari menanam sehingga hasil dituai juga singkat (100-120 hari ).
Kesannya petani memilih jenis tanaman yang cepat matang seperti gandum, sekoi,
dan jagung.

22 | P a g e

Tenaga suria yang sederhana membolehkan tanaman epal, fir, anggur, strawberi dan
buah-buahan sitrus ditanam di kawasan sederhana.
Di kawasan beriklim kering seperti di gurun yang menerima haba matahari melebihi
30ᵒC tanaman seperti kurma dan zaitun sesuai di tanam.

2. Perikanan

Tenaga suria membantu pertumbuhan plankton di dasar laut yang menjadi kawasan
pembiakan ikan dan seterusnya meningkatkan hasil tangkapan nelayan di kawasan
tropika lembap.
Di kawasan sederhana dunia, kegiatan perikanan terhenti semasa musim sejuk
kerana air yang membeku dan wujudnya kabus yang menyukarkan kegiatan perikanan
dijalankan.

3. Pembalakan

Penerimaan jumlah tenaga suria yang tinggi di kawasan tropika lembap membantu
pertumbuhan hutan hujan tropika yang terdiri daripada pelbagai spesies pokok yang
berharga seperti cengal, meranti, seraya, keruing dan sebagainya.
Keadaan ini menggalakkan kegiatan pembalakan dapat dijalankan sepanjang tahun
kecuali pada musim hujan.
Di kawasan sederhana dunia, suhunya yang sederhana menggalakkan pertumbuhan
pokok kayu lembut ang sesuai untuk dijadikan pulpa dan kertas seperti pokok fir,
cedar,dauglas dan sprus.
Kerja-kerja pembalakan dijalankan pada musim dingin kerana pada masa tersebut
getah pokok membeku dan kayu-kayu balak mudah untuk di angkut ke tebing-tebing
sungai berdekatan.
Kayu balak dihanyutkan melalui sungai ke kilang papan semasa musim panas apabila
sungai cair.

4. Pelancongan

Penerimaan bahangan matahari sepanjang tahun di kawasan tropika lembap
menggalakkan kemasukan pelancong sepanjang tahun.
Pelancong-pelancong terutama dari negara yang mengalami musim dingin seperti
Amerika Syarikat, Britain dan negara-negara Eropah akan melancong ke kawasan
tropika.
Di Malaysia, kawasan bersuhu rendah dan sederhana seperti Tanah Tinggi Cameron,
Bukit Fraser dan Genting Highland menjadi destinasi pelancong kerana suhunya sejuk.
Di kawasan sederhana dunia, cuaca yang sederhana sejuk dan sejuk pula menarik
pelancong dari kawasan yang beriklim panas.
Contohnya aktiviti sukan musim dingin seperti permainan ski dan luncur ais di
Switzerland menggalakkan kemasukan pelancong.

5. Penternakan
Di kawasan tropika lembap, kegiatan penternakan dapat dijalankan sepanjang tahun.
Penerimaan bahangan suria sepanjang tahun akan menggalakkan pertumbuhan
rumput yang menjadi sumber makanan kepada haiwan ternakan.
Binatang ternakan dilepaskan di padang ragut sepanjang tahun tanpa dikurung.
Di kawasan sederhana dunia kegiatan ternakan khususnya ternakan biri-biri, kambing
dan lembu dilepas bebas untuk meragut rumput di kawasan padang ragut pada musim
bunga dan musim panas.
Pada musim dingin ternakan akan dimasukkan ke kandang.

23 | P a g e

6. Perindustrian

Beberapa jenis industri kecil dan sederhana seperti penjemuran ikan kering, batik dan
tembikar dapat dijalankan di kawasan tropika lembap kerana kadar penerimaan
tenaga suria yang tinggi sepanjang tahun.
Penerimaan sinaran matahari yang banyak juga membangunkan industri tenaga
misalnya penjanaan sumber tenaga solar.
Sumber ini semakin dimajukan kerana lebih mudah, murah, bersih, mesra alam dan
tidak akan kehabisan atau berterusan.
Tetapi di kawasan beriklim sederhana dunia, aktiviti ini terhenti pada musim dingin
kerana penerimaan bahangan matahari sangat minimum.

7. Pembinaan

Memerlukan haba matahari untuk mengeringkan simen atau konkriit dengan lebih
cepat.

MENGAPAKAH JUMLAH BAHANGAN MATAHARI YANG DITERIMA BERBEZA-BEZA
MENGIKUT BAHAGIAN DUNIA.

1. Putaran bumi di atas paksi yang condong

Putaran bumi di atas paksi yang condong mewujudkan kejadian siang dan malam.
Kawasan berhadapan pancaran matahari akan menerima bahangan matahari yang
banyak ( menjadi siang ) berbanding bahagian yang terlindung daripada pancaran
matahari akan menjadi gelap ( menjadi malam)

2. Peredaran bumi mengelilingi matahari

Peredaran bumi mengelilingi matahari menyebabkan kedudukan matahari berbeza-
beza di garisan lintang.
Contonya kawasan Khatulistiwa menerima pancaran matahari sepanjang tahun
menyebabkan penerimaan bahangan matahari yang paling banyak berbanding
kawasan sederhana yang menerima bahangan matahari yang banyak pada masa-
masa tertentu sahaja.

3. Lapisan awan

kawasan yang mempunyai litupan awan yang tebal kurang menerima bahangan
matahari kerana diserap dan dipantulkan oleh awan di kawasan tropika.
Kawasan kurang awan menerima lebihan bahangan disebabkan litupan awan yang
nipis seperti di kawasan gurun.

4. Kecondongan pancaran matahari

Kedudukan garis lintang berbanding kedudukan matahari menyebabkan sesetengah
tempat menerima pancaran matahari secara tegak atau condong.
Kawasan Khatulistiwa menerima pancaran matahari secara tegak menyebabkan
bahangan matahari yang diterima adalah banyak.
Kawasan hemisfera utara dan hemisfera selatan pula menerima pancaran matahari
secara condong menyebabkan bahangan matahari adalah sedikit.

24 | P a g e

5. Ketebalan atmosfera

Kawasan yang mempunyai ketebalan atmosfera yang tinggi (contohnya kawasan
khatulistiwa ) kurang menerima bahangan matahari berbanding kawasan yang
mempunyai atmosfera yang nipis penerimaan bahangan matahari adalah sedikit
(contoh kawasan gurun panas ).

6. Perbezaan permukaan bumi

Kawasan daratan lebih cepat menyerap bahangan matahari menyebabkan
penerimaan bahangan adalah tinggi berbanding permukaan yang dilitupi air.
Permukaan bumi yang mempunyai tumbuh-tumbuhan pula kadar penyerapan
bahangan matahari lebih rendah berbanding permukaan bumi yang gondol dan tandus.
Bahagian lurah gunung yang berhadapan pancaran matahari akan menerima
bahangan matahari yang tinggi berbanding yang terlindung daripada pancaran
matahari.

7. Perbezaan warna permukaan

gelap (jalan yang bertar ), cerah (salji ) – tenaga haba pendam di lepaskan pada waktu
malam

MENGAPAKAH BUMI HANYA MENERIMA SEBAHAGIAN KECIL DARIPADA SELURUH
BAHANGAN MATAHARI DAN JUMLAHNYA BERUBAH-UBAH MENGIKUT MASA.

1. Jarak matahari dengan bumi

Jarak bumi dengan matahari sejauh lebih kurang 150 juta km menyebabkan jumlah
penerimaan bahangan matahari adalah kecil.
Semasa perihelion (kedudukan bumi paling dekat dengan matahari ), penerimaan
bahangan matahari paling banyak berbanding semasa afelion (kedudukan bumi paling
jauh dengan matahari ).

2. Peredaran bumi mengelilingi matahari

bumi mengelilingi matahari menyebabkan kejadian kejadian ekuinoks dan solstis.
semasa ekuinoks musim bunga dan ekuinoks musim luruh, matahari berada di garisan
khatulistiwa menyebabkan seluruh dunia mengalami siang dan malam yang sama
panjang.
semasa kejadian solstis musim panas, kawasan hemisfera utara menerima bahangan
matahari paling banyak manakala semasa solstis musim dingin kawasan hemisfera
selatan pula menerima bahangan matahari paling banyak.
Kawasan khatulistiwa menerima bahangan matahari yang sama banyak sepanjang
tahun.

3. Pantulan ( awan/atmosfera )

awan berperanan sebagai pembalik atau pemantul haba matahari.
wap air juga akan menyerap bahangan matahari.
Ini menyebabkan sebahagian kecil sahaja bahangan matahari yang sampai ke bumi.
Di kawasan khatulistiwa yang mempunyai gumpalan awan yang tebal telah
menghalang sebahagian daripada bahangan matahari untuk sampai ke permukaan
bumi manakala di kawasan gurun panas pula yang kurang litupan awan membolehkan
sebahagian besar bahangan matahari sampai ke permukaan bumi.

25 | P a g e

4. Faktor albedo ( permukaan bumi )

albedo adalah pembalikan atau pantulan sebahagian daripada bahangan matahari
yang sampai ke permukaan bumi ke atmosfera.
Semakin cerah sesuatu permukaan maka semakin tinggi jumlah sinaran matahari
yang akan dipantulkan.

5. Penyerakan

Bahan-bahan seperti wap air, debu, habuk dan hablur ais akan melakukan penyerakan
terhadap bahangan matahari di atmosfera sebelum sampai ke permukaan bumi.
Akibatnya bahangan matahari yang sampai ke permukaan bumi adalah sedikit sahaja.

6. Proses serapan

Proses penyerapan bahangan matahari dilakukan oleh partikel-partikel seperti awan,
debu dan gas yang terdapat dalam atmosfera.

PADA MASA KINI SISTEM BUMI MENERIMA LEBIHAN TENAGA SURIA KERANA :

1. Sinaran matahari dapat menembusi ruang atmosfera dengan lebih banyak kerana
berlaku penipisan lapisan ozon menyebabkan bahangan matahari sampai lebih banyak
ke bumi.

2. Bahangan bumi tidak dapat dikeluarkan ke angkasa kerana pelbagai gas pencemar di
atmosfera menyekat bahangan bumi dibebaskan ke angkasa. Ini menyebabkan berlaku
lebihan bahangan di ruang atmosfera.

KESAN LEBIHAN TENAGA SURIA TERHADAP SISTEM BUMI DAN KEHIDUPAN
MANUSIA.

1. Peningkatan suhu global
Peningkatan suhu global akan mencairkan ais di kutub dan menenggelamkan
kawasan rendah serta meningkatkan hakisan ombak.

2. Fenomena penggurunan
Saiz kawasan gurun menjadi semakin besar akibat cuaca dan persekitaran di
kawasan gurun yang semakin kering kontang, tandus, gersang.
Proses-proses luluhawa fizikal serta hakisan layangan angin semakin dominan.
Contohnya Gurun Sahel dan Kalahari di Afrika sedang mengalami proses perluasan
yang hebat .

3. Menggiatkan proses hakisan glasier dan runtuhan salji di kawasan pergunungan
tinggi.

Menggiatkan proses hakisan glasier dan runtuhan salji di kawasan pergunungan tinggi
kerana litupan ais dan salji akan mengalami pencairan yang hebat.

4. Kadar sejatan meningkat / sejatpeluhan / perpeluhan
Peningkatan tenaga suria akan meningkatkan suhu.
Peningkatan suhu menyebabkan kadar sejatan, sejatpeluhan dan perpeluhan
meningkat.

26 | P a g e

5. Peningkatan luluhawa

Peningkatan bahangan menyebabkan peningkatan suhu.
Apabila suhu meningkat proses luluhawa fizikal akan meningkat.
Struktur tanah menjadi peroi dan longgar menyebabkan fenomena penggurunan akan
berlaku.

6. Kelembapan udara rendah

Persekitaran menjadi panas dan udara kering menyebabkan kelembapan udara
menjadi sangat rendah.

7. Kemusnahan flora dan fauna

Peningkatan bahangan suria akan meningkatkan suhu.
Peningkatan suhu akan meningkatkan proses perpeluhan tumbuhan.
Peningkatan proses perpeluhan menyebabkan tumbuhan menjadi layu dan mati.

8. Kemusnahan habitat

Peningkatan bahangan suria akan meningkatkan suhu.
Peningkatan suhu menyebabkan kebakaran hutan secara semulajadi.
Kebakaran hutan secara semulajadi telah memusnahkan habitat haiwan.

9.Menjejaskan aktiviti manusia.

Aktiviti pertanian terjejas disebabkan peningkatan suhu akan menyebabkan tanaman
menjadi layu dan mati.
Ini telah menyebabkan kekurangan sumber makanan dan menjejaskan pendapatan
petani.

10. Menjejaskan aktiviti domestik

Menghadkan aktiviti luar rumah seperti bersukan dan berekreasi kerana pemanasan
akan menjadikan keadaan rimas, panas dan tidak selesa.

11. Menjejaskan kesihatan manusia.

Manusia akan mendapat penyakit seperti dehidrasi iaitu kehilangan air daripada
sistem badan berlaku dengan cepat atau berlebihan.

12. Peningkatan kos hidup

Cuaca yang panas akibat bahangan suria yang berlebihan menyebabkan peningkatan
penggunaan penghawa dingin telah meningkatkan kos elektrik.

SEKIAN.
USAHA TIDAK PERNAH MENGKHIANATI HASIL.

SEMOGA BERJAYA.

27 | P a g e