MODULE
GLOBAL MEDIASTREET SDN. BHD.
GEOGRAFI
CIRI EKSKLUSIF PETBDAEISRTEWODPIAAORKGANRNAAFI
Nota BONUS GURU
Praktis DSKP
Aktiviti PAK-21 4Suplemen GuruTINGKATAN
Praktis SPM Setiap Bab
e-RPH
KOD QR
Bab 16 Panduan Kerja Lapangan
Penilaian Akhir Tahun
Jawapan
KSSM
Lee ChaiYong
KANDUNGAN
KEMAHIRAN GEOGRAFI – PETA TOPOGRAFI 1
10
BAB 1 17
28
ARAH DAN KEDUDUKAN DALAM PETA TOPOGRAFI 42
BAB 2 49
66
SKALA, JARAK DAN LUAS DALAM PETA TOPOGRAFI 78
92
BAB 3 104
KETINGGIAN DAN KERATAN RENTAS DALAM PETA TOPOGRAFI
BAB 4
PANDANG DARAT FIZIKAL DAN PANDANG DARAT BUDAYA DALAM PETA TOPOGRAFI
PRAKTIS SPM
GLOBAL MEDIASTREET SDN. BHD.
GEOGRAFI FIZIKAL – BENTUK MUKA BUMI DAN SALIRAN
BAB 5
PERGERAKAN PLAT TEKTONIK
BAB 6
PEMBENTUKAN DAN KEPENTINGAN BATUAN
BAB 7
PROSES DAN KESAN LULUH HAWA
BAB 8
PROSES DAN KESAN GERAKAN JISIM
BAB 9 iii
PEMBENTUKAN DAN KELESTARIAN SUNGAI
© Global Mediastreet Sdn. Bhd. (Co. No. 762284-U)
BAB 1 Arah dan Kedudukan
dalam Peta Topografi
Tema: Kemahiran Geografi – Peta Topografi
NOTA BAB 1
?APA YANG AKAN ANDA PELAJARI
• Mengenal pasti lapan arah mata angin utama.
• Menentukan arah sesuatu lokasi dalam peta topografi.
• Menggunakan rujukan grid 4 angka dan 6 angka untuk menentukan kedudukan dalam peta topografi.
• Mengukur bearing grid sesuatu lokasi dalam peta topografi.
GLOBAL MEDIASTREET SDN. BHD.
1.1 Lapan Arah Mata Angin (b) Lukis garisan lurus menyambungkan dua lokasi
1 Arah dapat menunjukkan sesuatu lokasi dari lokasi ini.
yang lain dengan menggunakan arah mata angin. (c) Menentukan kedudukan arah mata angin
2 Terdapat empat arah mata angin utama dan empat menggunakan titik rujukan. Contoh, lokasi
masjid dari stesen trigonometri. Tandakan titik
arah mata angin perantaraan. Lihat Rajah 1.1. rujukan di stesen trigonometri.
Utara (d) Arah masjid dari stesen trigonometri ialah arah
tenggara.
Barat laut Timur laut
U
Barat Timur Stesen Trigonometri
Barat daya Tenggara S
Selatan Tenggara Masjid
Rajah 1.1 Arah Mata Angin Rajah 1.2 Arah Masjid dari Stesen Trigonometri
1.2 Menentukan Arah Lokasi dalam 1.3 Menggunakan Rujukan Grid
Peta Topografi untuk Menentukan Kedudukan
dalam Peta Topografi
1 Dalam peta topografi terdapat ciri-ciri geografi, iaitu
ciri fizikal dan ciri budaya yang dapat ditentukan 1 Kedudukan sesuatu tempat dalam peta topografi
arah dari satu lokasi ke satu lokasi lain. dapat ditentukan dengan menggunakan rujukan
grid.
2 Berikut adalah langkah-langkah untuk menentukan
arah satu lokasi di dalam peta topografi: 2 Rujukan grid adalah persilangan angka di Garisan
(a) Cari lokasi dua ciri geografi di dalam peta dan Timuran dengan Garisan Utaraan. Lihat Rajah 1.3.
tanda dalam peta. Contohnya, lokasi stesen
trigonometri dari masjid.
© Global Mediastreet Sdn. Bhd. (Co. No. 762284-U) 1
Garisan Timuran 48
76
75
BAB 1 74
GLOBAL MEDIASTREET SDN. BHD.73
72
71
45 46 47 48 49 50
Garisan Utaraan 73
Rajah 1.3 Garisan Timuran dan Garisan Utaraan dalam Sistem Grid
3 Terdapat dua cara untuk menentukan rujukan grid 72
(RG), iaitu rujukan grid 4 angka dan rujukan grid 6
angka. Lihat Rajah 1.4 dan Rajah 1.5. 9
8
30 7
6
5
4
3
2
1
71 1 2 3 4 5 6 7 8 9 46
45
29 Rajah 1.5 Rujukan Grid 6 Angka
13 14
Rajah 1.4 Rujukan Grid 4 Angka Rujukan grid 6 angka digunakan untuk merujuk
kepada satu tempat yang spesifik seperti masjid,
Rujukan grid 4 angka digunakan untuk merujuk stesen trigonometri, tangki air, sekolah.
kepada kawasan seperti ladang getah, sawah padi,
kawasan rumput, hutan, paya. Contoh: Rujukan grid 6 angka untuk masjid ialah
RG 457719
Contoh: Kawasan sawah padi di atas ialah RG 1329
Tips
Baca rujukan di sudut kiri bawah.
© Global Mediastreet Sdn. Bhd. (Co. No. 762284-U) 2
1.4 Mengukur Bearing Grid dalam Peta Topografi BAB 1
1 Bearing grid ialah sudut yang diukur mengikut arah pusingan jam dari Utara Grid yang bermula dengan sifar
darjah (0º).
2 Bearing grid sesuatu tempat dari tempat yang lain dapat diukur dengan menggunakan jangka sudut.
3 Bearing grid ialah sudut yang boleh diukur dari arah Utara (0º) mengikut pusingan jam.
4 Berdasarkan Rajah 1.6, bearing grid masjid dari stesen trigonometri ialah 140°.
Utara
0o
0 10 20
180 170 30
160 150
Utara 40
360o/0o 140
60
50 120
130
130 BAL MEDIASTREET SDN. BHD.
110 70
Stesen 80
Trigonometri 100
Barat Timur Barat 90 50 100 Timur
270o 90o 270o 80 90o
110
70
60 120
40 130
160 140 30
20
180 170 150
0 10
Selatan Masjid
180o Selatan
180o
Rajah 1.6 Mengukur Bearing Grid Masjid dari Stesen Trigonometri
6 Berdasarkan Rajah 1.7, bearing grid simpang jalan di X dari stesen trigonometri ialah 270o.
(a) Ukur sudut dari Utara ke Selatan, iaitu 180o.
(b) Ukur sudut dari arah Selatan ke X, iaitu 90o.
(c) 180o + 90o = 270o, iaitu bearing grid X dari stesen trigonometri ialah 270o.
160 170 180
150 20 10 0
140 30
120O 40
110 L 50
70 60
100G
80
X 270o
80 90 180o
100
70 110
60
120
130
50 140
40 30 160
150
170 180
10 20
0
Rajah 1.7 Mengukur Bearing X dari Stesen Trigonometri
© Global Mediastreet Sdn. Bhd. (Co. No. 762284-U) 3
PRAKTIS DSKP Buku Teks m.s. 4
1.1 Lapan Arah Mata Angin
Soalan 1 adalah berdasarkan peta topografi di bawah.
86
BAB 1
85
GLOBAL MEDIASTREET SDN. BHD.
84
83
82
81
06 07 08 09 10
1 Nyatakan lapan arah mata angin yang digunakan untuk menentukan arah dua lokasi dalam peta topografi.
SP 1.1.1, 1.1.2 TP 1
(a) Utara (e) Timur laut
(b) Selatan (f) Tenggara
(c) Timur (g) Barat daya
(d) Barat (h) Barat laut
© Global Mediastreet Sdn. Bhd. (Co. No. 762284-U) 4
1.2 Menentukan Arah Lokasi dalam Peta Topografi Buku Teks m.s. 5
1.3 Menggunakan Rujukan Grid untuk Menentukan Kedudukan dalam Peta
Topografi Buku Teks m.s. 6–7
Soalan 1 – 3 berdasarkan peta topografi di bawah. SP 1.1.3 TP 1 & 2
86 BAB 1
85
GLOBAL MEDIASTREET SDN. BHD.84
83
82
81 Arah
06 07 08 09 10
Tenggara
1 Nyatakan arah lokasi berikut. Barat laut
Lokasi Timur laut
Selatan
(a) Stesen trigonometri Bukit Jong dari titik tanda tinggi Bukit Manis
(b) Stesen trigonometri Bukit Jong dari sekolah di Kg Gula
(c) Kg Rotan dari stesen trigonometri Bukit Jong
(d) Kg Bubur dari Kg Rotan
TP 1 Menyatakan arah sesuatu lokasi berdasarkan peta topografi. Menguasai Belum Menguasai
© Global Mediastreet Sdn. Bhd. (Co. No. 762284-U) 5
2 Senaraikan nilai garisan timuran dan garisan utaraan dalam peta topografi tersebut.
Garisan Timuran Garisan Utaraan
(a) 06 (a) 81
BAB 1 (b) 07 (b) 82
GLOBAL MEDIASTREET SDN. BHD.(c) 08 (c) 83
(d) 09 (d) 84
(e) 10 (e) 85
(f) 86
3 Berdasarkan peta topografi tersebut, nyatakan rujukan grid tempat berikut.
Rujukan Grid 4 Angka Rujukan Grid 6 Angka
(a) Stesen trigonometri Bukit Jong RG 0784 RG 077846
(b) Titik tanda tinggi Bukit Manis RG 0685 RG 066857
(c) Kuil RG 0981 RG 099817
(d) Jambatan batu RG 0683 RG 063835/RG 067834
TP 2 Menerangkan rujukan grid 4 angka dan 6 angka berdasarkan peta topografi. Menguasai Belum Menguasai
TP 3 Menggunakan rujukan grid 4 angka dan 6 angka bagi menentukan sesuatu lokasi dan objek dalam peta topografi. Menguasai Belum Menguasai
© Global Mediastreet Sdn. Bhd. (Co. No. 762284-U) 6
1.4 Mengukur Bearing Grid dalam Peta Topografi Buku Teks m.s. 8–10
Soalan 1 – 3 berdasarkan peta topografi di bawah. SP 1.1.2, 1.1.3 TP 4
93
92 BAB 1
91
892
90 G. Perigi
GLOBAL MEDIASTREET SDN. BHD.
89
88 14 15 16 17 18
1 (a) Berdasarkan peta topografi di atas, namakan gunung tertinggi dan ketinggiannya di bahagian barat
Garisan Timuran 16.
Gunung Perigi (892 m)
(b) Nyatakan rujukan grid 6 angka bukit tertinggi.
RG 153900
2 (a) Apakah rujukan grid 4 angka bagi Gunung Gading?
RG 1689
(b) Apakah rujukan grid 6 angka bagi Gunung Gading?
RG 167894
TP 4 Menganalisis arah dan kedudukan sesuatu lokasi dan objek dalam peta topografi. Menguasai Belum Menguasai
© Global Mediastreet Sdn. Bhd. (Co. No. 762284-U) 7
3 Dengan merujuk kepada peta topografi di bawah, ukur bearing grid: 52o
(a) Gunung Sebuloh (RG 169912) dari Gunung Perigi (RG 154900) 14o
(b) Gunung Sebuloh (RG 169912) dari Gunung Gading (RG 167895) 300o
(c) Gunung Lundu (RG 148887) dari Gunung Perigi (RG 154900) 252o
(d) Gunung Lundu (RG 148887) dari Gunung Gading (RG 167895)
Soalan 4 berdasarkan peta topografi di bawah. SP 1.2.1 TP 5
93
BAB 1
92
GLOBAL MEDIASTREET SDN. BHD.
91
90
19 20 21 22
4 (a) Sungai Sekambal mengalir ke arah Utara .
(b) Arah tiang wayarles (RG 197905) dari jambatan besi (RG 206928) ialah arah Barat daya .
(c) Ukur bearing grid: 32o
214o
(i) Jambatan kayu (RG 196913) ke jambatan besi (RG 206928)
(ii) Jambatan kayu (RG 196913) dari jambatan besi (RG 206928)
© Global Mediastreet Sdn. Bhd. (Co. No. 762284-U) 8
5 Berdasarkan maklumat di bawah, tandakan lokasi dan tulis rujukan grid 6 angka untuk X, Y dan Z dalam BAB 1
petak grid di bawah ini. Lakukan aktiviti ini secara berkumpulan. SP 1.2.1 TP 6 KBAT Mengaplikasi
(a) Mula dari RG 042408.
(b) Dari sini, bergerak 50o sejauh 5 cm sampai ke X.
(c) Dari X, bergerak 30o sejauh 3 cm sampai ke Y.
(d) Dari Y, bergerak 160o sejauh 10 cm sampai ke Z.
44 Y (RG 070439)
43
X
(RG 062425)
42
GLOBAL MEDIASTREET SDN. BHD.
41
(RG 042408)
Mula
40
39 Z
(RG 087390)
38
04 05 06 07 08 09 10
TP 5 Memilih arah dan kedudukan sesuatu lokasi untuk menentukan bearing grid dalam peta topografi. Menguasai Belum Menguasai
TP 6 Menjana idea menggunakan arah dan kedudukan dalam menyelesaikan masalah kehidupan seharian. Menguasai Belum Menguasai
© Global Mediastreet Sdn. Bhd. (Co. No. 762284-U) 9
BAB 2 Skala, Jarak dan Luas
dalam Peta Topografi
Tema: Kemahiran Geografi – Peta Topografi
NOTA
?APA YANG AKAN ANDA PELAJARI
• Menerangkan jenis skala dalam peta topografi.
• Membezakan skala penyata, skala lurus dan pecahan wakilan.
• Menunjuk cara mengukur jarak berdasarkan skala dalam peta topografi.
• Menunjuk cara mengira keluasan berdasarkan skala dalam peta topografi.
BAB 2
GLOBAL MEDIASTREET SDN. BHD.
2.1 Jenis Skala
1 Skala ialah nisbah jarak dalam peta dengan jarak sebenar di permukaan bumi.
2 Terdapat tiga jenis skala, iaitu skala penyata, skala lurus dan pecahan wakilan. Lihat Jadual 2.1.
Skala Penyata Skala Lurus 2 km Pecahan Wakilan
Lukis guna pembaris:
1 cm mewakili 500 m 1 : 50 000
atau 0 0.5 1 1.5 cm
1 cm mewakili 0.5 km
0 cm 1 2 3 4 50 000 cm = 500 m atau 0.5 km
0 inch 1 2
Jadual 2.1 Jenis-jenis Skala
2.2 Cara Mengukur Jarak dalam Peta Topografi
2.2.1 Mengukur Jarak Lurus Menggunakan Skala Penyata
1 Cara mengukur jarak lurus dalam peta topografi menggunakan skala penyata ditunjukkan di bawah:
Langkah 1 Langkah 2
Tandakan lokasi yang hendak diukur Lukis garisan lurus
Langkah 3 Langkah 4
Ukur dengan pembaris Kira jarak sebenar
Jarak antara kedua-dua tempat = 12.2 cm Skala peta 1 cm mewakili 0.5 km
Jarak sebenar = 12.2 cm × 0.5 km = 6.1 km
© Global Mediastreet Sdn. Bhd. (Co. No. 762284-U) 10
BAB 3 Ketinggian dan Keratan Rentas
dalam Peta Topografi
Tema: Kemahiran Geografi – Peta Topografi
NOTA
?APA YANG AKAN ANDA PELAJARI
• Mengenal pasti ketinggian berdasarkan simbol dalam peta topografi.
• Melukis keratan rentas berdasarkan garisan kontur.
• Membezakan bentuk muka bumi berdasarkan keratan rentas.
GLOBAL MEDIASTREET SDN. BHD.
3.1 Mengenal Pasti Ketinggian Berdasarkan Simbol BAB 3
1 Ketinggian sesuatu tempat diukur dari aras laut menggunakan meter.
2 Terdapat beberapa cara yang boleh digunakan untuk menentukan ketinggian seperti dalam Jadual 3.1.
Ketinggian Simbol Ketinggian
(a) Garisan kontur 300
(b) Tanda aras 200
(c) Titik ketinggian 100
(d) Stesen trigonometri
• 17.5
• 225
• 435
(e) Warna
Jadual 3.1 Simbol-simbol Ketinggian dalam Peta Topografi
3 Garisan kontur ialah garisan yang dilukis untuk menyambungkan semua tempat yang mempunyai sama ketinggian
dari aras laut.
4 Selang kontur ialah perbezaan ketinggian di antara dua garisan kontur yang berturutan. Lihat Rajah 3.1.
5 Garisan kontur indeks ialah garisan yang dilukis lebih tebal selepas empat garisan kontur biasa.
Kontur 50
300 45 30 150
200 15 100
100
Selang kontur 100 m 15 m 50 m
Rajah 3.1 Kontur dan Selang Kontur
© Global Mediastreet Sdn. Bhd. (Co. No. 762284-U) 17
6 Tanda aras atau batu aras berfungsi untuk menunjukkan kawasan tanah pamah dan warna
menunjukkan ketinggian sesuatu tempat sebenar jingga menunjukkan kawasan lebih tinggi seperti
di permukaan bumi jalan raya, jalan kereta api dan bukit dan gunung.
jambatan di dalam peta topografi.
3.2 Melukis Keratan Rentas
7 Titik ketinggian menunjukkan ketinggian sesuatu Berdasarkan Garisan Kontur
tempat dari aras laut yang tiada garisan kontur,
puncak bukit atau gunung. 1 Keratan rentas merupakan profil bentuk muka bumi
di sepanjang satu garisan pada peta topografi.
8 Stesen trigonometri berfungsi menunjukkan
jaringan kawalan ketinggian yang biasanya 2 Melalui keratan rentas, pandangan sisi bentuk muka
menunjukkan lokasi dan ketinggian puncak bukit bumi dapat dilihat dengan jelas dan boleh membantu
dan gunung. untuk mentafsir bentuk muka bumi sesuatu kawasan
dengan lebih tepat.
9 Warna juga digunakan untuk menunjukkan
perbezaan ketinggian di dalam peta topografi. 3 Langkah-langkah untuk melukis keratan rentas
adalah seperti berikut:
10 Warna biru menunjukkan kawasan berair
seperti sungai, tasik dan laut, warna hijau untuk
(a) Lukis satu garisan lurus
merentasi garisan kontur.
(b) Contohnya, Garisan AB.
Letakkan jalur kertas di
sepanjang garisan A dan
B. Lukis garisan kontur
yang memotong garisan
AB pada jalur kertas. Label
ketinggian bagi semua
garisan tersebut. Lihat
Rajah 3.2.
BAB 3
GLOBAL MEDIASTREET SDN. BHD.
(c) Lukis garis pemidang, Rajah 3.2 Menandakan Nilai Ketinggian pada Jalur Kertas
masukkan skala tegak yang Meter
sesuai. Contoh:
1 cm mewakili 20 m. Skala tegak:
Lihat Rajah 3.3. 1 cm : 20 m
(d) Letakkan jalur kertas Skala mendatar
di bawah rangka garisan 1 cm : 0.5 km
pemidang. Lukis garisan Rajah 3.3 Menanda Ketinggian di Kertas Graf
tegak dari setiap titik hingga
menyentuh nilai yang sama.
(e) Lengkapkan keratan rentas
dengan menyambung titik-
titik yang ditanda.
© Global Mediastreet Sdn. Bhd. (Co. No. 762284-U) 18
Mengira Kecerunan
20
19
18
04 05 06 07 08 09
Skala peta = 1 : 50 000
Peta 3.1 Hutan Rizab Jengka dan Sekitar
Merujuk kepada Peta 3.1, kira kecerunan tanda aras (RG 044188) ke titik ketinggian (RG 087196).
GLOBAL MEDIASTREET SDN. BHD.
Kecerunan = Jarak menegak BAB 3
Jarak mendatar
242 m
69.31 m 242 m – 69.31 m
= 172.69 m
8.7 cm
Jarak menegak = Tinggi – Rendah
= 242 m – 69.31 m
= 172.69 m
Skala peta 1 : 50 000 bermaksud 1 cm mewakili 500 m
Jarak mendatar = (ukur jarak dari tanda aras ke titik ketinggian dalam cm) × (skala peta 500 m)
= 8.7 cm × 500 m
= 4350 m
Jarak menegak
Kecerunan = Jarak mendatar
= 172.69 : 4350
172.69 172.69
= 1 : 25.19
(1 : 25.19 bermaksud bagi setiap 25.19 meter jarak mendatar, terdapat kenaikan ketinggian 1 meter)
3.3 Membezakan Bentuk Muka Bumi Berdasarkan Keratan Rentas
1 Bentuk muka bumi sesuatu kawasan boleh dikenal pasti berdasarkan susunan kontur dan jarak antara kontur
pada peta topografi.
2 Rajah (a) hingga (m) menunjukkan susunan kontur bagi beberapa bentuk muka bumi yang lazimnya terdapat dalam
sesebuah peta topografi.
© Global Mediastreet Sdn. Bhd. (Co. No. 762284-U) 19
(a) Cerun seragam (b) Cerun curam dan cerun landai
15 30 45 60 75 90
90 75 60 45 30 15
Meter Meter Landai
90 90
75 75
60 60
45 45
30 30
15 15
0 0
Cerun seragam mempunyai susunan jarak yang hampir
sama di antara garisan kontur.
(c) Cerun bertangga
BAB 3 Cerun curam mempunyai susunan kontur yang rapat.
Cerun landai mempunyai susunan kontur yang jarang.
GLOBAL MEDIASTREET SDN. BHD. Curam
(d) Cerun cekung
30 60 90 30 50 70 90
40 60 80
15 45 75 10 20
Meter Meter
90 90
75 75
60 60
45 45
30 30
15 15
0 0
Cerun bertangga mempunyai susunan kontur yang rapat Cerun cekung mempunyai susunan kontur pada
dan berselang-seli dengan kontur yang jarang. bahagian tinggi yang rapat dan susunan kontur pada
bahagian rendah yang jarang.
(e) Cerun cembung
(f) Bukit dan gunung
10 30 50 60 70
20 40
75 60 45
30 15
Meter Meter
90 75
75 60
60 45
45 30
30 15
15 0
0
Bukit mempunyai ketinggian kurang dari 600 meter.
Cerun cembung mempunyai susunan kontur pada Gunung mempunyai ketinggian melebihi 600 meter.
bahagian tinggi yang jarang dan susunan kontur pada
bahagian rendah yang rapat.
© Global Mediastreet Sdn. Bhd. (Co. No. 762284-U) 20
(g) Dataran tinggi (h) Lurah
75 45 30 15 30 60 75 90
60 15 45
Meter Dataran tinggi Meter
75 90
60 75 Sungai
45 60 Lurah
30 45
15 30
0 15
0
GLOBAL MEDIASTREET SDN. BHD.
Dataran tinggi mempunyai puncak yang hampir rata Lurah mempunyai susunan kontur yang berbentuk “V”.
dan pinggirnya curam. Susunan kontur sangat rapat Ia merupakan kawasan rendah di antara kawasan tanah
di bahagian tepi. tinggi yang mempunyai aliran sungai.
(i) Rabung (j) Susuh bukit BAB 3
Rabung 45 90 75
60 45 60 60
45
30 15 30
15
Meter Pelana Meter
60 90
45 75 Susuh
30 60 bukit
15 45
0 30
15
0
Rabung ialah tanah tinggi yang panjang dan sempit. Susuh bukit ialah tanah tinggi yang panjang serta sempit
Susunan kontur memanjang dan rapat. menganjur dari tanah tinggi ke tanah rendah. Garisan
konturnya berbentuk V dengan bahagian hujung V
menghala ke tanah yang lebih rendah.
(k) Kol dan pelana (l) Tebing tinggi
75 60 60 40 20
60 75 80
30 45 Meter
15 120
100
Meter Pelana 80
90 60 Tebing
75 40 tinggi
60 Kol 20
45 0
30
15 Tebing tinggi mempunyai susunan kontur yang sangat
0 rapat dan bertindih.
Kol ialah lekukan sempit di antara dua rabung. Ia adalah
legeh dua batang sungai. Pelana ialah lekukan cetek
di antara dua puncak.
© Global Mediastreet Sdn. Bhd. (Co. No. 762284-U) 21
(m) Genting
Genting
900 900
800 800
700 600 700
600
Genting
Meter
900
800
700
600
500
400
300
200
100
0
Genting merupakan laluan sempit dan dalam yang merentangi legeh dan terletak di antara dua set kontur.
BAB 3
GLOBAL MEDIASTREET SDN. BHD.
© Global Mediastreet Sdn. Bhd. (Co. No. 762284-U) 22
PRAKTIS DSKP
3.1 Mengenal Pasti Ketinggian Berdasarkan Simbol Buku Teks m.s. 30–33
1 Namakan simbol ketinggian di bawah yang digunakan dalam peta topografi. SP 1.3.1 TP 1
150 • 7.6 • 503
125
100
(a) KonturGLOBAL MEDIASTREET SDN. BHD.(b) Tanda aras (c) Titik ketinggian
2805
BAB 3
•
(d) Stesen trigonometri (e) Warna
2 Berdasarkan peta lakar di bawah, tulis ketinggian bagi lokasi yang berikut. SP 1.3.2 TP 2
275 m (d) Titik ketinggian: 125 m
(a) X: 100 m (e) Stesen trigonometri: 432 m
(b) Y:
(c) Tanda aras: 18.3 m Belum Menguasai
Belum Menguasai
TP 1 Menyatakan simbol ketinggian dalam peta topografi. Menguasai
TP 2 Menjelaskan ketinggian sesuatu lokasi berdasarkan simbol ketinggian dalam peta topografi. Menguasai
© Global Mediastreet Sdn. Bhd. (Co. No. 762284-U) 23
3.2 Melukis Keratan Rentas Berdasarkan Garisan Kontur Buku Teks m.s. 34–35
1 Berdasarkan peta lakar di bawah, lukiskan keratan rentas di sepanjang garisan AB, CD, EF dan GH
di kertas graf yang disediakan. SP 1.3.3 TP 3
BAB 3 Skala: 1 : 50 000 D
Skala tegak 1 cm : 50 m(a) Keratan rentas AB(b) Keratan rentas CD
SkalaGLOBAL MtegakE1DcmI:A50 mSTREET SDN. BHD.Meter Meter
300 — 250 —
250 — 200 —
200 — 150 —
150 — 100 —
100 —
50 —
50 — 0C
0 Skala mendatar 1 cm : 0.5 km
A
Skala mendatar 1 cm : 0.5 km B
© Global Mediastreet Sdn. Bhd. (Co. No. 762284-U) 24
(c) Keratan rentas EF (d) Keratan rentas GH
Meter Meter
300 —
Skala tegak 1 cm : 50 m 250 — 250 —
200 — 200 —Skala. tegak 1 cm : 50 m
150 — 150 —
100 — 100 —
50 — SkalaGLOBtegakAL MEDIASTREET SDN. BHD 50 —
1 cm = 50 m
0 0G H BAB 3
EF Skala mendatar 1 cm : 0.5 km
Skala mendatar 1 cm : 0.5 km meter.
2 Skala menegak untuk keratan rentas yang dilukis tersebut ialah 1 cm mewakili 50
3 Skala mendatar untuk peta topografi tersebut ialah 1 cm mewakili 500 meter.
3.4 Membezakan Bentuk Muka Bumi Berdasarkan Keratan Rentas
Buku Teks m.s. 36–39
1 Namakan jenis cerun dan bentuk muka bumi berdasarkan keratan rentas berikut. SP 1.3.3 TP 5 & 6
Skala tegak Meter I II B Meter F
1 cm = 100 m 800 A 400
600 300 Skala mendatar 1 cm = 0.5 km
400 Skala mendatar 1 cm = 0.5 km 200
200 100
0 0
TP 3 Menggunakan simbol dan garisan kontur untuk mengenal pasti ketinggian dalam peta topografi. Menguasai Belum Menguasai
© Global Mediastreet Sdn. Bhd. (Co. No. 762284-U) 25
Meter III IV V Meter G
1200 C 1200
Skala tegak 1000 Skala mendatar 1 cm = 0.5 km
1 cm = 200 m 800
800
Skala tegak 400
1 cm = 200 m
400 0
D
0 Skala mendatar 1 cm = 0.5 km
Skala tegak Meter VI MeterSkalaBHtegakD.
1 cm = 40 m 320 300
240 E 2001 cm = 50 m
160 100 H
80 Skala mendatar 1 cm = 0.5 km 0
BAB 3 0SkalaGLOBAL MEDIASTtegakREET SDN. Skala mendatar 1 cm = 0.5 km
1 cm = 100 m
Meter
800
600 I
400
200
0
Skala mendatar 1 cm = 0.5 km
(a) Cerun: Cerun landai IV Cerun cembung
I Cerun cekung V Cerun seragam
II Cerun cekung VI Cerun tertangga
III
F Lurah
(b) Bentuk muka bumi: G Genting
H Dataran tinggi
A Bukit I Rabung
B Gunung
C Pelana
D Kol
E Tebing tinggi
© Global Mediastreet Sdn. Bhd. (Co. No. 762284-U) 26
Soalan 2 berdasarkan peta lakar di bawah. SP 1.3.3 TP 5 & 6
A B
Laut 20 80 D 120
X 60
40 100
C
GLOBAL MEDIASTREET SDN. BHD. 40 E F BAB 3
60 H
G
2 (a) Bentuk fizikal yang bertanda X ialah tebing tinggi .
bertangga .
(b) Jenis cerun di sepanjang CD ialah cerun
. EF
(c) Garisan AB adalah cerun cekung
(d) Cerun seragam mungkin sekali terdapat di sepanjang garisan .
(e) Cerun bertangga mungkin sekali merujuk kepada bentuk muka bumi di sepanjang garisan
CD .
TP 5 Membuat justifikasi bentuk muka bumi yang terdapat dalam peta topografi berdasarkan keratan rentas. Menguasai Belum Menguasai
TP 6 Merumuskan bentuk muka bumi yang terdapat dalam peta topografi berdasarkan ketinggian dan keratan rentas. Menguasai Belum Menguasai
© Global Mediastreet Sdn. Bhd. (Co. No. 762284-U) 27
BAB 4 Pandang Darat Fizikal dan Pandang
Darat Budaya dalam Peta Topografi
Tema: Kemahiran Geografi – Peta Topografi
NOTA
?APA YANG AKAN ANDA PELAJARI
• Mengenal pasti ciri pandang darat fizikal dan ciri padang darat budaya.
• Menghuraikan ciri pandang darat fizikal dan ciri pandang darat budaya berdasarkan simbol dalam peta
topografi.
• Menganalisis hubung kait ciri pandang darat fizikal dengan ciri pandang darat budaya dalam peta topografi.
BAB 4
GLOBAL MEDIASTREET SDN. BHD.
4.1 Ciri Pandang Darat Fizikal dan Ciri Pandang Darat Budaya
1 Ciri pandang darat fizikal dan ciri pandang darat budaya dalam peta topografi diwakili oleh simbol.
2 Maksud ciri pasti ciri pandang darat fizikal dan ciri padang darat budaya ditunjukkan dalam di bawah.
Ciri Pandang Darat Fizikal Ciri Pandang Darat Budaya
Menggambarkan pelbagai ciri semula jadi seperti: Menggambarkan pelbagai ciri buatan manusia seperti:
(a) Bentuk muka bumi (a) Petempatan dan kemudahan sosial
• Bukit • Sekolah
• Gunung • Balai polis
• Pulau • Klinik/Dispensari/Hospital
• Tanjung • Masjid
• Mendapan pasir • Gereja
• Mendapan lumpur • Tokong
(b) Saliran dan laut • Kuil
• Sungai • Wat
• Tasik (b) Pengangkutan dan perhubungan
• Laut • Jalan raya
(c) Tumbuh-tumbuhan semula jadi • Jalan kereta api
• Hutan rimba/ hutan primer • Benteng
• Hutan paya bakau • Jambatan
• Belukar (c) Guna tanah dan kegiatan ekonomi
• Rumput • Tanaman getah
• Tanaman kelapa sawit
• Tanaman padi
• Pelbagai tanaman pokok baka
• Pelbagai tanaman bukan pokok baka
• Perlombongan/ kuari
3 Simbol-simbol dalam peta topografi terbahagi kepada:
(a) Simbol titik
(b) Simbol garisan
(c) Simbol kawasan
(d) Simbol bergambar
(e) Singkatan perkataan
© Global Mediastreet Sdn. Bhd. (Co. No. 762284-U) 28
BAB 15 Urbanisasi
Tema: Geografi Manusia – Penduduk dan Petempatan
NOTA
?APA YANG AKAN ANDA PELAJARI
• Menjelaskan konsep dan proses urbanisasi.
• Menghuraikan faktor-faktor yang mempengaruhi proses urbanisasi.
• Membahaskan kesan urbanisasi.
• Mencadangkan langkah-langkah mengurangkan masalah urbanisasi.
BAB 15
15.1 Konsep dan Proses Urbanisasi 15.2 Faktor-faktor yang
1 Urbanisasi merujuk kepada peningkatan nisbahGLOBAL MEDIASTREET SDN. BHD.Mempengaruhi Proses
Urbanisasi
penduduk yang tinggal di kawasan bandar
berbanding dengan kawasan luar bandar. 1 Faktor ekonomi
2 Proses perubahan sesuatu tempat menjadi bandar (a) Perkembangan sektor perindustrian dan
berlaku secara berterusan. penubuhan ladang komersial di negara-
3 Proses urbanisasi melibatkan: negara membangun menyediakan banyak
(a) pertambahan penduduk – penduduk bertambah peluang pekerjaan di luar bandar, seterusnya
menyebabkan perkembangan saiz bandar.
dan kepadatan penduduk meningkat. (b) Kegiatan ekonomi ini menyediakan peluang
(b) perubahan fungsi ekonomi – sektor pekerjaan dan meningkatkan migrasi ke bandar.
(c) Aktiviti perlombongan seperti perlombongan
primer (pertanian) kepada sektor bijih timah menggalakkan urbanisasi di Kuala
sekunder (perindustrian) dan sektor tertier Lumpur, Taiping dan Ipoh.
(perkhidmatan). (d) Perlombongan petroleum dan gas asli
(c) perubahan sosial – cara hidup tradisional meningkatkan urbanisasi di Bintulu, Miri dan
kepada cara hidup moden. Kerteh serta Orinoco Belt (Venezuela).
(d) Perubahan saiz bandar – saiz bandar semakin (e) Kedudukanyangstrategikdilaluanantarabangsa
besar akibat rebakan bandar. Timur dan Barat menggalakkan perkembangan
3 Pada tahun 1800, kurang daripada 10% penduduk bandar pelabuhan seperti Pelabuhan Klang,
dunia tinggal di bandar. Pasir Gudang, Tanjung Pelepas, Pelabuhan
4 Tetapi menjelang abad ke-20, kadar urbanisasi telah Singapura dan Hong Kong.
meningkat dengan mendadak. (f) Kegiatan pelancongan juga meningkatkan
5 Kini, 55% daripada penduduk dunia tinggal perkembangan infrastruktur dan proses
di kawasan bandar. urbanisasi bandar seperti Port Dickson
6 Kawasan yang mempunyai paling ramai penduduk di Negeri Sembilan dan Zurich (Switzerland).
bandar ialah Amerika Utara (82%) penduduk
tinggal di bandar pada tahun 2018, Amerika Latin 2 Faktor sosial
dan Caribbean (81%), Eropah (74%) dan Oceania (a) Peluang pendidikan di universiti dan kolej
(68%). menarik ramai pemuda ke kawasan bandar dan
7 Kadar pertumbuhan penduduk bandar di negara- menggalakkan perkembangan bandar.
negara Asia adalah lebih kurang 50%. (b) Kemudahan infrastruktur seperti bekalan air
8 Di Afrika, penduduk luar bandar adalah lebih ramai dan elektrik, telekomunikasi, pengangkutan,
berbanding dengan penduduk bandar yang sekitar pendidikan dan kesihatan telah menggalakkan
45% sahaja. proses urbanisasi.
© Global Mediastreet Sdn. Bhd. (Co. No. 762284-U) 186
(c) Jaringan lebuh raya dan perkhidmatan kereta 4 Asap dan gas karbon monoksida dan sulfur dioksida
api memboleh petempatan yang terletak yang dilepaskan daripada kilang dan kenderaan
di laluannya membangun menjadi bandar. menyebabkan pencemaran udara dan hujan asid.
(d) Contoh Ayer Keroh (Melaka) terletak di tepi 5 Pembuangan sampah, sisa toksik kilang dan sisa
Lebuh Raya Utara Selatan. kumbahan domestik mencemarkan sungai.
3 Faktor governan 6 Bilangan penduduk semakin bertambah
(a) Bandar berkembang kerana kerajaan menyebabkan kesesakan penduduk, kesesakan lalu
menggalakkan perindustrian dengan lintas dan pertambahan rumah setinggan.
menubuhkan Zon Perdagangan Bebas. Contoh
di Bayan Lepas, Sungei Way, Pasir Gudang dan 7 Masalah kemiskinan, tahap kebersihan yang rendah,
Manaus (Brazil). pengangguran, kadar jenayah yang tinggi.
(b) Pembangunan bandar satelit juga meningkatkan
proses urbanisasi kerana bandar satelit 8 Meningkatkan permintaan terhadap makanan,
merupakan bandar sokongan kepada bandar sumber tenaga, sumber air dan guna tanah.
utama.
(c) Pembangunan GLOBAL MEDIASTREET SDN. BHD.teknologimaklumat 9 Kualiti hidup dan kesihatan penduduk terjejas.
menggalakkan proses urbanisasi melalui 15.4 Langkah-langkah
pusat urus niaga teknologi tinggi. Contohnya,
Cyberjaya dan Silicon Valley (Amerika Mengurangkan Masalah
Syarikat). Urbanisasi
1 Kerajaan membina lebih banyak rumah kos rendah
15.3 Kesan Urbanisasi dan rumah pangsa untuk membantu golongan
berpendapatan rendah dan mengurangkan masalah
Kesan Positif setinggan.
1 Proses urbanisasi menyebabkan perubahan
Foto 15.1 Rumah Mampu Milik
landskap. Struktur bangunan berubah kepada 2 Penghijauan bandar dengan menanam lebih
bangunan tinggi kerana kekurangan tanah dan kos
tanah yang tinggi. banyak pokok di bandar untuk membekalkan udara
2 Peluang pekerjaan yang banyak disediakan yang segar.
akibat perkembangan sektor perkhidmatan dan
perindustrian. Foto 15.2 Penghijauan Bandar
3 Keadaan ini meningkatkan proses migrasi ke bandar 3 Menggunakan pengangkutan lestari yang
dan migrasi antarabangsa ke negara Malaysia.
4 Perkembangan infrastruktur juga meningkatkan menggunakan elektrik kerana dapat mengurangkan
proses urbanisasi, contohnya di Kuala Lumpur, Lima pengeluaran asap ke udara.
(Peru) dan Busan (Korea Selatan).
5 Pendapatan yang tinggi di bandar dan kehidupan
yang selesa meningkatkan taraf hidup penduduk
di bandar.
6 Penduduk dapat menikmati pendidikan dan
kemudahan perubatan yang lebih baik di bandar.
Kesan Negatif BAB 15
1 Penebangan hutan bagi pembinaan petempatan
menyebabkan kepupusan flora dan fauna.
2 Permukaan bandar yang ditutupi dengan konkrit
dan tar menyebabkan suhu bandar meningkat atau
pulau haba.
3 Permukaan bandar yang berturap dan tepu bina
menghalang air hujan daripada meresap ke dalam
tanah menyebabkan banjir kilat berlaku kerana
larian air permukaan melebihi kadar resapan
ke dalam bumi.
© Global Mediastreet Sdn. Bhd. (Co. No. 762284-U) 187
9 Pembinaan terowong SMART untuk menguruskan
banjir dan mengatasi masalah kesesakan lalu lintas.
Foto 15.3 Kereta Hibrid dapat Mengurangkan Foto 15.5 Terowong SMART
Pencemaran Udara 10 Menguatkuasakan undang-undang melalui Akta
4 Penduduk boleh berkongsi kereta ke tempat kerja Kualiti Alam Sekeliling 1974 dengan mendenda
untuk mengurangkan masalah kesesakan lalu lintas. orang yang mencemarkan udara dan air.
11 Mengadakan kempen kesedaran tentang
5 Menggunakan kenderaan awam seperti bas dan pentingnya memelihara dan memulihara alam
kereta api elektrik dapat mengurangkan penggunaan sekitar, contohnya kempen “Hari Tanpa Beg Plastik”.
kenderaan persendirian. 12 Melalui pendidikan alam sekitar di sekolah,
contohnya mata pelajaran seperti Geografi.
6 Menguatkuasa zon waktu kenderaan berat ke pusat 13 Menjalankan penyelidikan menghasilkan teknologi
bandar dapat mengurangkan kesesakan lalu lintas, mesra alam.
contohnya di London Park (England).
7 Pembinaan jalan raya bertingkat dan lebuh
raya ekspres dapat mempercepatkan pergerakan
kenderaan dan memendekkan perjalanan.
8 Mendalamkan parit dan membersihkan
sungai dapat mengurangkan sampah sarap yang
menghalang pergerakan air dan mengurangkan
banjir kilat di bandar.
BAB 15
Foto 15.4 Proses Mendalamkan Dasar Sungai dapat
Menangani Banjir Kilat di BandarGLOBAL MEDIASTREET SDN. BHD.
© Global Mediastreet Sdn. Bhd. (Co. No. 762284-U) 188
PRAKTIS DSKP
15.1 Konsep dan Proses Urbanisasi Buku Teks m.s. 200
1 Urbanisasi ialah proses peningkatan nisbah penduduk yang tinggal di kawasan bandar berbanding dengan kawasan luar
bandar . SP 3.5.1 TP 1
2 Lengkapkan peta minda di bawah tentang perubahan yang berlaku kesan daripada proses urbanisasi.
SP 3.5.1 TP 2 i-ThINK Peta Buih
(a) (b)
GLOBAL MEDIASTREET SDN. BHD.
Pertambahan Perubahan fungsi
penduduk ekonomi
Proses
Urbanisasi
(d) (c)
Perubahan sosial Perubahan saiz
bandar
15.2 Faktor-faktor yang Mempengaruhi Proses Urbanisasi Buku Teks m.s. 201–203
1 Jelaskan faktor-faktor yang mempengaruhi proses perkembangan bandar di Malaysia. SP 3.5.2 TP 3
Faktor-faktor
Ekonomi Sosial Governan
Perlombongan Pendidikan Zon Perdagangan Bebas
Bandar satelit
Pelancongan Infrastruktur Teknologi
Pelabuhan
Perindustrian Menguasai Belum Menguasai BAB 15
TP 1 Menguasai Belum Menguasai
TP 2 Menyatakan urbanisasi. Menguasai Belum Menguasai
TP 3 Menerangkan proses urbanisasi.
Menjelaskan dengan contoh faktor-faktor yang mempengaruhi urbanisasi.
© Global Mediastreet Sdn. Bhd. (Co. No. 762284-U) 189
15.3 Kesan Urbanisasi Buku Teks m.s. 204–206
1 (a) Huraikan kesan positif urbanisasi kepada sesebuah negara. SP 3.5.3 TP 4
(i) Perubahan landskap – bangunan tinggi, jaringan pengangkutan pesat dan perubahan guna tanah
(ii) Peluang pekerjaan – sektor perindustrian dan perkhidmatan
(iii) Perkembangan infrastruktur – pendidikan, kesihatan, bekalan air dan elektrik, pengangkutan dan telekomunikasi
(iv) Taraf hidup meningkat – pendapatan lebih tinggi, kemudahan perkhidmatan yang lebih baik
BAB 15
GLOBAL MEDIASTREET SDN. BHD.
(b) Huraikan kesan negatif urbanisasi kepada kawasan bandar. SP 3.5.3 TP 4
(i) Pulau haba – peningkatan suhu kerana kekurangan tumbuhan
(ii) Pencemaran udara – peningkatan kenderaan dan kilang
(iii) Pencemaran air – pembuangan sampah dan sisa kilang ke dalam sungai
(iv) Hujan asid – pembinaan perindustrian
(v) Banjir kilat – permukaan berturap, air larian permukaan bertambah
(vi) Kesesakan lalu lintas – akibat pertambahan kenderaan
(vii) Setinggan – kos rumah tinggi, upah rendah
(viii) Masalah sosial – pengangguran dan kemiskinan
TP 4 Menghuraikan kesan urbanisasi. Menguasai Belum Menguasai
© Global Mediastreet Sdn. Bhd. (Co. No. 762284-U) 190
MODULE MODULE PERFECT
Siri Module PERFECT dihasilkan sesuai untuk penggunaan guru dan murid di dalam kelas GEOGRAFI TINGKATAN 4
atau di rumah. Kandungan buku ini adalah mesra murid dan mudah untuk digunakan. Latihan
dan aktiviti yang ditulis adalah berdasarkan buku teks dan Dokumen Standard Kurikulum dan
Pentaksiran (DSKP) terkini.
Latihan dan aktiviti yang pelbagai bentuk membolehkan murid menguasai sepenuhnya
kemahiran dalam topik yang dipelajari. Selain itu, penerapan soalan berunsurkan Kemahiran
Berfikir Aras Tinggi (KBAT), Pembelajaran Abad ke-21 dan peta pemikiran akan dapat
meningkatkan daya pemikiran murid secara tidak langsung. Terdapat juga bahan-bahan yang
dimuatkan dalam kod QR bertujuan sebagai rujukan tambahan untuk murid.
GLOBAL MEDIASTREET SDN. BHD.
Judul-judul dalam siri ini
Subjek TINGKATAN
1 2 3 45
Bahasa Melayu
Bahasa Inggeris
Matematik
Sains
Sejarah
Geografi
Semenanjung Malaysia (WM) : RM12.90
Sabah & Sarawak (EM) : RM13.90
ISBN 978-967-0057-81-1
15, Jalan 9/152, Taman Perindustrian OUG, 9 789670 057811
Batu 6 1/2,Jalan Puchong, 58200 Kuala Lumpur.
Tel: +603 7783 6309 Faks : +603 7783 9089
E-mel: [email protected]
www.mediastreet.com.my