หากจะเปลี่ยน ต้องไม่กลัวเจ็บ

ประไพ กล่ินขจร

หากจะเปลย่ี น
ต้องไม่กลวั เจบ็

หากจะเปลย่ี น ต้องไม่กลวั เจ็บ

เรื่องที่เชื่อมโยงจากเน้ือหาการสอนที่ได้
พยายามปรับเปล่ียนตามความเห็นของตนเอง โดย
การสร้าง Lesson Guide เอาไวอ้ ยา่ งเป็นข้นั ตอน ตาม
วตั ถุประสงคท์ ี่จะใหผ้ เู้ รียนไดม้ ีการฝึกฝนทกั ษะ
ต่างๆ ดว้ ยตนเองใหม้ ีประสิทธิภาพ โดยมองวา่ การ
เรียนภาษาองั กฤษของผเู้ รียนในสายวิศวะน้นั ควรจะ
เป็นการเสริมหรือสนบั สนุนการเรียนในวชิ าหลกั ให้
มีมูลคา่ เพ่ิมยง่ิ ข้ึน หรือจะเป็นการเสริมทกั ษะให้
สามารถสร้างโอกาสใหก้ บั ชีวติ ในอนาคตใหไ้ ดด้ ี
และเสริมใหช้ ีวติ ประสบความสาํ เร็จไดง้ ่ายยงิ่ ข้ึน
ดงั น้นั แนวคิดในการเรียนรู้จึงเนน้ หนกั ในการ
ฝึกอบรม ใหท้ าํ ไดม้ ากกวา่ การเรียนรู้เพื่อการวดั
ประเมินศกั ยภาพวา่ ใครเก่งกวา่ ใคร หรือวา่ ตดั สิน
ไปมากขนาดที่วา่ ใครโง่ หรือ ฉลาด กนั เลนทีเดียว

2

ซ่ึงเป็นเร่ืองน่าอดสูมากที่การศึกษาไทยคิดไดเ้ พียง
เท่าน้ี ไม่ไดค้ ิดวา่ การเรียนการสอนคือ ทาํ อยา่ งไร
ใหผ้ เู้ รียนไดท้ กั ษะเพื่อใหป้ ฏิบตั ิได้ หรือเพ่ือนาํ ไป
ประยกุ ตใ์ ชไ้ ด้ เอาเพียงเพ่ือวดั ความแตกตา่ งเท่าน้นั
ทาํ ไมแนวคิดยงั ไม่ยอมปรับเปลี่ยน หรือพฒั นาเสียที
ท้งั ๆ ที่กม็ ีผทู้ ่ีนาํ ความคดิ ดงั กลา่ วออกมาวเิ คราะห์
วจิ ารณ์กนั อยา่ งกวา้ งขวางแลว้ แต่ทุกวนั น้ีกย็ งั ได้
เห็นคูม่ ือการเรียนการสอน ยงั ไดเ้ ห็นรูปแบบการ
ทดสอบที่เขม้ ขน้ และตอ้ งเป็นแบบศนู ยร์ วม คือ มี
มาตรฐานเดียวกนั มาตรฐานท่ีเอ้ือต่อคนเก่ง ส่วนคน
โง่กต็ อ้ งลงเหวไปตามระเบียบ ไม่มีการใชก้ ศุ โลบาย
หรือจิตวิทยาในการสร้างแรงจูงใจ หรือยง่ิ กวา่ น้นั ก็
ไม่มีความคิดท่ีจะช่วยฉุดดึงคนที่ดอ้ ยใหม้ ีกาํ ลงั ใจท่ี
จะพฒั นาตนเองใหข้ ้ึนมาจนสามารถใชก้ ารไดบ้ า้ ง
คนเราไม่ไดโ้ ง่ไปทุกเร่ือง หรือไม่ไดฉ้ ลาดไปทุก

3

เรื่อง แต่ผสู้ อนควรสร้างโอกาส หรือเปิ ดโอกาสให้
ทุกคนไดม้ ีสิทธิที่จะไดร้ ับการฝึกฝนอยา่ งเท่าเทียม
กนั มากกวา่

อนั ที่จริงผสู้ อนกไ็ ดเ้ รียนแนวทางการศึกษา
กนั มาแลว้ (หรือเปล่า) แลว้ ทาํ ไมจึงเป็นอยา่ งน้ี ฉนั
จากระบบการศึกษามาต้งั แต่ปี 2518 จนบดั น้ี 2565
ผสู้ อนในสถานศึกษาไทย ยงั มิไดป้ รับเปล่ียนแนวคิด
ไปจากเดิมเลย ยงั เทิดทนู คนท่ีไดเ้ กรด A วา่ เป็น
เทวดา ส่วนคนท่ีได้ F คือคนโง่ ทาํ อยา่ งไรกแ็ กไ้ ข
ไม่ได้ คงตอ้ งปล่อยไปตามบุญตามกรรม หากยงั ไม่
รักดี กค็ งจะช่วยอะไรไม่ได้

เมื่อไดก้ ลบั มาในคร้ังน้ี ไดม้ ีโอกาสในการ
ปฏิวตั ิการเรียนการสอน เรากไ็ ดใ้ ชโ้ อกาสน้นั อยา่ ง
เตม็ ท่ี ท้งั ๆ ท่ีไดค้ าดการณ์แลว้ วา่ จะตอ้ งมีการไม่เห็น
ดว้ ยจากหน่วยงานหลกั อยา่ งแน่นอน แตด่ ว้ ยแนวคิด

4

ท่ีอยากจะเปลี่ยนแปลง จึงตดั สินใจทาํ ท้งั ท่ีรู้วา่ จะเกิด
อะไรข้ึน ซ่ึงเป็นแนวคดิ ท่ีต่างจากที่ไดก้ ล่าวมา
ท้งั หมด คือ ไม่มีการใช้ handbook เพราะในโลก
ออนไลน์มีเร่ืองใหไ้ ดเ้ รียนรู้มากมาย ไม่ตอ้ งมาถูก
จาํ กดั อยเู่ พียงแค่ขอ้ ความที่ตดั มาเพียงส่วนหน่ึง แลว้
อยใู่ นรูปที่แหง้ ไม่มีสีสนั หรือเคล่ือนไหว การใช้
เทคโนโลยใี นการพฒั นาทกั ษะอยา่ งเตม็ ที่ ไม่วา่ จะ
เป็นไลน์ หรือ ยทู ูป อีกท้งั แอปลิเคชน่ั สาํ หรับการ
ตรวจไวยากรณ์ หรือ การแปล ท่ีช่วยลดภาระในการ
เรียนรู้ลงไปไดเ้ ยอะ จากความล้าํ หนา้ ของโลก ณ
ปัจจุบนั ทาํ ใหผ้ เู้ รียนสามารถที่เรียนรู้ไปไดไ้ กล
มากกวา่ ท่ีคิดมาก แลว้ แนวคิดการถูกผดิ ท่ีทาํ ใหช้ ีวิต
พงั ทลายกค็ วรตอ้ งเลิกไปแลว้ เพราะ เมื่อคุณไปอยู่
ในโลกแห่งความเป็นจริง หากคุณสามารถส่ือสารให้
ผรู้ ับสารเขา้ ใจได้ กถ็ ือวา่ ประสบความสาํ เร็จแลว้

5

ไวยากรณ์จะถูกหรือผดิ กเ็ ป็นประเดน็ รอง หรือ
อาจจะไม่สาํ คญั เลยเพราะเรามีเครื่องทุ่นแรง และใน
ส่วนการสร้างความเขา้ ใจกบั เน้ือหา หรือเน้ือเร่ือง
เรากม็ ีอุปกรณ์ในการแปลภาษาอยา่ งหลากหลาย
มากมายโดยท่ีไม่ตอ้ งพ่งึ พาผสู้ อนดว้ ยซ้าํ แลว้ เราจะ
ยงั คงอยใู่ นโลกยคุ หินกนั อยอู่ ีกหรือ ทาํ ไมไม่คิดท่ีจะ
ใหผ้ เู้ รียนกา้ วไปใชค้ วามคิดเพ่ือเตรียมพร้อมสาํ หรับ
โอกาสท่ีจะเขา้ มาไม่ดีกวา่ หรือ

ท้งั หมดน้นั เป็นเพียงความคิด ที่พยายามท่ีจะ
เปลี่ยน แต่ในท่ีสุด มนุษยย์ คุ หินยอ่ มยงั มีอยใู่ นโลก
แมจ้ ะมี AI เกิดข้ึนมาแลว้ กต็ าม แต่ดูเหมือนมนุษย์
ยคุ หินเก่าจะพยายามรักษาพ้ืนที่เอาไวอ้ ยา่ งเหนียว
แน่น เพื่ออนุรักษด์ ินแดนคลาสสิคน้ีไวต้ ราบนานเทา่
นานเพื่อใหเ้ ห็นคุณค่าของเก่า ยงิ่ นานกจ็ ะยงิ่ มีราคา
และคุณค่า ส่วนเทคโนโลยนี ้นั มีไวเ้ พ่ือพ้นื ท่ีอีกซีก

6

โลกหน่ึงเทา่ น้นั ซีกโลกท่ีไม่นิยมของเก่า คิดแต่
นวตั กรรมล้าํ สมยั เขากไ็ ม่ใส่ใจ วง่ิ หนา้ เริ่ดหนา้ ลอย
ไปแบบไม่เห็นฝ่ นุ น่ีเตรียมจะไปอยดู่ าวองั คาร แต่
อีกซึกโลก ยงั อ่านไม่ออกเขียนไม่ไดอ้ ยอู่ ยา่ งน้นั
เอาไวร้ อใหเ้ ขาทาํ ไดไ้ ปเถอะ สบายเรา ไม่ตอ้ งเปลือง
สมอง เขาประดิษฐอ์ ะไรออกมา เช่น รถยนตไ์ ฟฟ้า
หรือapplication เพ่ือความบนั เทิง หรือการใช้
ประโยชน์กค็ อ่ ยไปซ้ือเขากแ็ ลว้ กนั ไม่ตอ้ งเหน่ือยคิด
เราเป็นแผนกผบู้ ริโภคกพ็ อ คอยเกบ็ เบ้ียใตถ้ ุนร้าน
จากเงินงบประมาณกแ็ ลว้ กนั

ตลอดระยะเวลา 1 ปี ท่ีไดม้ ีโอกาสในการให้
ความรู้ดว้ ยการฝึกฝนผเู้ รียน จนคิดวา่ น่าจะเป็นวิธีที่
ถูกทาง เพราะทาํ ใหผ้ เู้ รียนมีความกระตือรือร้นที่จะ
พฒั นาตนเอง และไดเ้ ห็นการพฒั นาทศั นคติในเชิง
ตรรกะดว้ ยการมีภาษาองั กฤษเป็นตวั เสริม การ

7

ประเมินผลที่มุ่งเนน้ ในเรื่องการเอาใจใส่ในการ
ฝึกฝนเป็นสาํ คญั ทาํ ใหเ้ กิดเป็นเกณฑท์ ี่ทาํ ไม่ยากนกั
เม่ือรวมกบั กบั ผลงานท่ีเป็นสดั ส่วนท่ีนอ้ ยกวา่ จึงทาํ
ใหผ้ เู้ รียนต่างมีความต้งั ใจจนไดร้ ับผลการเรียนท่ีอยู่
ในเกณฑด์ ีเกินกวา่ เกณฑแ์ บบอนุรักษ์ และอยากจะ
หวั เราะใหด้ งั ๆ วา่ “ไม่เคยเหน็ ล่ะสิ” เลยทาํ ให้
ผรู้ ับผดิ ชอบในการกาํ กบั ดูแลมาตรฐานการเรียนการ
สอนตามมาตรฐานที่กาํ หนด ตอ้ งกระเดง้ เหมือนถูก
แทงดว้ ยหอกแหลมท่ีคมกริบ “ว้าย ว้าย ว้าย ไม่ได้
แล้ว นี่สอนอะไรกนั มนั จะเป็ นอย่างนีไ้ ด้อย่างไร นี่
เกดิ การปล่อยเกรดกนั ขนาดนีเ้ ลยเหรอ”

และแลว้ วนั หน่ึงในเดือนมิถุนายน 2565 ที่
เกือบจะเปิ ดเรียนใหม่แลว้ แต่เปิ ดเรียนอยา่ งเคย
ไม่ไดแ้ ลว้ เม่ือเพชฌฆาตไดเ้ ร่ิมเขา้ มาจดั การอยา่ ง
กระทนั หนั อา้ งเหตุผลต่างๆ นาๆ เพ่ือใหห้ มด

8

ความชอบธรรมในการสอนเม่ือปี ท่ีผา่ นมา โดยโยน
สิ่งปฏิกลู ไปท่ีสถาบนั ตน้ สงั กดั โถน่าสงสาร ตอ้ งมา
เป็นเคร่ืองมือในการเชือดคนท่ีทา้ ทายการ
เปลี่ยนแปลง หรือท่ีเรียกวา่ ตีววั กระทบคราด ทาํ ให้
คราดตอ้ งเห็นแก่ววั ไม่อยากเห็นววั เจบ็ ไปมากกวา่
น้ี กย็ อมท่ีจะลงเพ่ือใหเ้ กิดความสบายใจกนั ท้งั สอง
ฝ่ าย ทาํ ใหก้ ลบั มาทบทวนวา่ เป้าหมายท่ีเราอยาก
เห็นคือ การเปล่ียนแปลง แต่พอเจบ็ แคน่ ้ีทาํ ไมถอย
ง่ายจงั ทาํ ไมไม่สูต้ ่อไปอีก ไหนวา่ จะไม่ยอมแพ้ แต่
นี่ยงั ไม่ไดส้ กั ยก กย็ กผา้ ขาวเสียแลว้ ท้งั ๆ ท่ีเหตุผล
การเปล่ียนแปลงน้นั เหมาะสม แต่ตอ้ งยอมถอยดว้ ย
จาํ นนดว้ ยเหตุผลในเรื่องข้นั ตอนในการดาํ เนินการที่
ดูเหมือนจะไม่ถูกตอ้ ง อีกท้งั คุณสมบตั ิของผสู้ อนที่
ไม่เป็นไปตามกฎเกณฑ์ “เล่นแรงนะเราน่ะ”

9

มายอ้ นมองอีกที คงเป็นท่ีฮือฮาในเร่ืองความ
ต่างอยา่ งฟ้ากบั เหว จนเป็นเหตุสงั เกตได้ แหมสะใจ
จริงๆ ตอ้ งรีบมาสกดั ดาวรุ่ง ใหเ้ ป็นดาวร่วงกนั เลย
ทีเดียว แต่กไ็ ม่เคยแคร์ ยงั ไม่ยอมแพ้ ส่ง lesson
guide ส่งไปใหไ้ ดด้ ูกนั จะเอาอยา่ งกไ็ ม่วา่ อะไรนะ
อยา่ มาทาํ เป็นหยง่ิ ทะนงถือวา่ ทรงศกั ด์ิ ไม่ตอ้ งมาทาํ
หนา้ ตาใส่ แบบไร้มารยาทเช่นน้นั ขอบอกเลยวา่
“ฉันจะไม่ยอมเป็ นมนุษย์ยุคหินหรอกนะคะ ขอ
บอก” จงหลงอยใู่ นวงั วนแห่งธรรมชาติท่ีสวยงาม
และคลาสสิคของท่านต่อไป อยา่ ไดใ้ หใ้ ครไปเปล่ียน
คุณค่าใหไ้ ดโ้ ดยง่ายเลย เด๋ียวจะไม่ขลงั

แลว้ ถามวา่ คุณเจบ็ ปวดไหมกบั เหตุการณ์ท่ี
เกดิ ขนึ้ กต็ อ้ งตอบวา่ มีสุนขั ตนใดบา้ งท่ีจะไม่รู้สึก
กบั ความผดิ หวงั จากความต้งั ใจจริงที่อยากจะเห็น
เยาวชนคนรุ่นหลงั ไดม้ ีพฒั นาการอยา่ งเท่าเทียมบา้ ง

10

ในฐานะคนท่ีเคยเป็นครู หรือเคยทาํ หนา้ ที่ครู และ
ทุ่มเทท่ีจะเปล่ียนแปลง แต่เมื่อไม่มีคนเห็นคุณคา่
หรือไม่แมแ้ ต่จะอยากรู้เหตุผล กต็ อ้ งถือวา่ เรา
ลม้ เหลว และตอ้ งพิจารณาตวั เอง ปลีกตวั ออกมาจาก
สิ่งแวดลอ้ มท่ีไม่ใช่ เมื่อหนั ไปมองไลน์ส่วนตวั ของ
ผเู้ รียนจาํ นวนไม่นอ้ ยท่ีไดร้ ับผลจากแนวความคิด
ใหม่ แต่ยงั ไปไม่ถึงฝัน กต็ อ้ งถูกกระชากลงมาจาก
เวที คว่าํ ไม่เป็นท่าอยา่ งน้ี มนั ทาํ ใหม้ ีความรู้สึกมนั
ต้ืนข้ึนมาในอก อยากจะร้องไหอ้ อกมาดงั ๆ แลว้
ตะโกนออกมาวา่ “ฉันทาไม่สาเร็จ” ผเู้ รียนกย็ งั คง
ตอ้ งแบกภาระจากสงั คมแบบเดิมๆ กาํ หนดให้ “ฉัน
พยายามแล้ว” น่ีเป็นความเจบ็ ปวดอีกคร้ัง ถึงแมว้ า่
จะมีการคาดการณ์ไวใ้ นใจบา้ งแลว้ แต่กย็ งั อดที่จะมี
ความรู้สึกเศร้าไม่ได้ แมว้ า่ ในอีกส่วนหน่ึงของ
ความคิดกอ็ ยากท่ีจะเลิกสอนอยเู่ หมือนกนั ดว้ ยงานท่ี

11

หนกั เกินไป อาจจะทาํ ใหเ้ กินกาํ ลงั ของคนวยั 65
อยา่ งเราแลว้ กต็ าม และแมว้ า่ จะเคยเจบ็ ปวดแบบน้ีมา
บา้ งแลว้ กต็ าม กย็ งั มีความรู้สึกเจบ็ ปวดอยดู่ ี

ในคร้ังก่อน เป็นการใชก้ ารบริหารแบบใหม่
แบบไม่เกรงใจใครอีกเหมือนกนั แนวความคิดที่จะ
ทาํ การเบิกจ่ายดว้ ยเทคโนโลยี เพ่อื ใหส้ อดคลอ้ งกบั
สภาวะการมีบุคลากรดา้ นการเงินที่จาํ กดั ในคร้ังน้นั
กเ็ ป็นอีกคร้ังท่ีเป็นความทา้ ทายที่จะใชเ้ จา้ หนา้ ที่ทาํ
การเบิกจ่ายเงินเพียงคนเดียว โดยการแนะนาํ ใหใ้ ช้
โปรแกรม Exel มาประยกุ ตใ์ ช้ ทาํ ใหก้ ารทาํ งาน
สามารถลดข้นั ตอนในการลงบนั ทึกในรายงาน
รูปแบบต่างๆ ซ้าํ กนั หลายที จนทาํ ใหด้ ูเหมือนวา่ มี
ปริมาณงานมากมาย โดยในรูปแบบน้ีสามารถลง
บนั ทึกคร้ังเดียว ขอ้ มูลจะถูกเชื่อมโยงไปทุกรายงาน
โดยอตั โนมตั ิ ทาํ ใหเ้ จา้ หนา้ ท่ีตื่นเตน้ มาก ทาํ ใหเ้ ขารู้

12

วา่ การต้งั สาํ นกั ใหม่ และเป็นหน่วยเบิกจ่ายน้นั มี
ความเป็นไปได้ ไม่ตอ้ งเป็นกงั วลกบั จาํ นวน
เจา้ หนา้ ที่ที่มีอยจู่ าํ กดั แต่อยา่ งใด จากการฝึกฝน ทาํ
ใหเ้ กิดความชาํ นาญและสามารถทาํ งานใหส้ มบูรณ์
ข้ึนเร่ือยๆ จนวนั หน่ึง เขาสามารถท่ีจะไปทาํ หนา้ ท่ี
ในระดบั สูงข้ึนได้ โดยไปเป็นหน่วยเบิกของจงั หวดั
อ่ืนท่ีมีตาํ แหน่งวา่ ง ซ่ึงในคร้ังน้นั กเ็ ป็นการเบิกจ่าย
ดว้ ยตวั สมุห์บญั ชีเพียงคนเดียวอีกเช่นเคย แลว้ คราว
น้ีขา่ วน้ีไดแ้ พร่สะพดั ไปถึงกองตน้ สงั กดั คือ กอง
การเงินและบญั ชี ทาํ ใหเ้ กิดอาการไม่พอใจ ถึงกบั ใช้
การตาํ หนิการกระทาํ ของผสู้ ง่ั การในเรื่องน้ี คอื
หวั หนา้ ฝ่ ายบริหารทว่ั ไป บนเวทีสมั มนาวา่ “อย่าคดิ
ว่าการเบกิ จ่ายในหน่วยเบิกจ่ายของจงั หวดั ด้วย
เจ้าหน้าท่เี พยี งคนเดยี วน้ัน จะสามารถทาได้นะ” นี่
เป็นคาํ ดูถูกที่ไม่เคยเขา้ มาสอบถามความเป็นไป หรือ

13

เหตุผลความจาํ เป็นใดๆ เอาความรู้สึกแบบเดิมๆ
แบบท่ีเคยเป็นมาตดั สินการกระทาํ ของผอู้ ่ืนเพยี งแค่
ไดร้ ับรู้เท่าน้นั ช่างเป็นเร่ืองท่ีน่าเจบ็ ปวดอยา่ งยงิ่
แลว้ ไม่เพียงเท่าน้นั จากเหตุการณ์น้ีกท็ าํ ใหห้ วั หนา้
ฝ่ ายบริหารทวั่ ไปถูกมองวา่ เป็นบุคคลด้ือร้ัน ทาํ งาน
ไม่เป็น กา้ วร้าว ไม่ยอมใคร ท้งั ที่ไม่เคยออกจากหอ้ ง
ไปหาใครเลย แลว้ มาตดั สินบุคลิกลกั ษณะเหลา่ น้ีได้
อยา่ งไร มนั ช่างเจบ็ ปวดมากเพราะการถูก
ประทบั ตราใหเ้ ป็นบุคคลที่ตอ้ งหา้ มหลายประการ
ส่ิงน้ีถือเป็นเร่ืองท่ีไม่สมควรอยา่ งยงิ่ แต่กด็ ูจะไม่ได้
เปรียบในการท่ีจะไปตอ่ กรกบั ผบู้ ริหารระดบั
ผอู้ าํ นวยการกอง แลว้ สุดทา้ ยกไ็ ดแ้ ต่มาสงบสติ
อารมณ์ในหอ้ งแคบๆ ตอ่ ไป มานง่ั เลียแผลใจตอ่ ไป

เมื่อตอ้ งการที่จะเป็นผเู้ ปล่ียนแปลง กต็ อ้ งยอม
เจบ็ ปวด ซ่ึงกต็ อ้ งเผชิญกบั ความเจบ็ ปวดอยเู่ นืองๆ

14

แมแ้ ต่การแตง่ กาย ท่ีกาํ หนดใหว้ นั ศุกร์เป็นวนั ของ
สาํ นกั ฯ โดยใหใ้ ส่เส้ือยดื ที่สาํ นกั ฯไดแ้ จกใหก้ บั ทุก
คน เพื่อใหเ้ กิดความพร้อมเพรียงเป็นทีมงานที่ดี
สวยงามยามมีคนเขา้ มาเยยี่ มเยอื น พอทาํ ไดไ้ มก่ ี่คร้ัง
กไ็ ดเ้ สียงแวว่ มาวา่ “ทาไมแต่งตวั อย่างนี้ ใคร
อนุญาต” คาํ พูดน้ีมาจากบุคคลที่คิดวา่ เป็นผกู้ าํ กบั คน
ท้งั หมดในองคก์ ร ไม่เห็นดว้ ยกบั การกระทาํ ที่แปลก
และแหวกประเพณี แต่ในขณะที่อีกฝ่ ายที่
เปล่ียนแปลงกม็ องวา่ ไม่เห็นจะเป็นปัญหา มนั กค็ ือ
การใส่เส้ือมาทาํ งาน หากแต่วา่ เป็นเส้ือที่มีรูปแบบ
เดียวกนั กเ็ ท่าน้นั เอง ไม่เห็นจะแปลกตรงไหน “ใส่
ต่อไป ไม่ได้ทาอะไรผดิ ” และแลว้ สิ่งท่ีไม่คาดคิด ก็
คือ หน่วยงานอ่ืนๆ เห็นดี เห็นงามทาํ ตามกนั มากมาย
กระจายไปทวั่ ท้งั ส่วนกลางและตา่ งจงั หวดั ทาํ ให้

15

แอบภาคภูมิใจอยลู่ ึกๆ ถา้ วนั น้นั เราเลิกลม้ กค็ งจะ
เป็นผนู้ าํ การเปล่ียนแปลงไม่ได้

การกระทาท่แี ตกต่างมกั ถูกตดั สินด้วย
ความคดิ เก่าๆ หากเรายอมถอยกต็ ้องแพ้ แต่ถ้าไปต่อ
ได้กอ็ าจจะชนะ กแ็ ล้วแต่โอกาส แล้วแต่บุญกรรม
ของท่นี ้ันๆ ว่าจะได้รับโอกาสในการพฒั นาจากผู้นา
การเปลย่ี นแปลงหรือไม่

16