การเวก

E-BOOK การเวกเอย เกยใจ

การออกแบบสื่อสารสรรค์ ในการอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม เรื่อง การเวกเอย เกยใจ นางสาวกมลวรรณ บุญเรือง เลขที่ 18 นางสาวชนิภา โบกพัด เลขที่ 21 นางสาวจรินทิพย์ โคตสมบัติ เลขที่ 29 นางสาวเพชรลดา วงศ์ใหม่ เลขที่ 41 ผู้จัดทำ 1. 2. 3. 4. ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ปี ที่6/7 เสนอ คุณครูธัญญาทิพย์ แก้วสุพรรณ รายงานนี้เป็นส่วนหนึ่งของรายวิชา สังคมศึกษา 5 รหัสวิชา ส33101 ภาคเรียนที่ 1 ปีกปีารศึกษา 2566 โรงเรียนวิทยานุกูลนารี

คำ นำ หนังสืออิเล็กทรอนิกส์ หรือ E-BOOK เล่มนี้ จัดทำ ขึ้นเพื่อให้ผู้อ่านได้ทรายข้อมูลเกี่ยวกับการเวก มีทั้งลักษณะทางพฤกษศาสตร์ ประโยชน์และ สรรพคุณทางยา รวมไปถึงการบูรณาการของ สวนพฤกษศาสตร์ หวังว่าผู้อ่านจะได้รับประโยชน์และความรู้จาก หนังสืออิเล็กทรอนิกส์ (E-BOOK) เล่มนี้ ไม่ากก็ น้อย จัดทำ โดย นางสาวกลมวรรณ บุญเรือง และคณะ

สารบัญ 01 02 06 07 08 09 10 11 ข้อมูลทั่วไป ลักษณะทางพฤกษศาสตร์ การปลูกและการดูแล วิธีการขยายพันธุ์ ประโยชน์ สรรพคุณทางยา การอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม อย่างยั่งยืน ผ่านโครงการในพระราชดำ ริ บรรณานุกรม

ข้อมูลทั่วไป การเวก (Artabotrys siamensis) จัดประเภทว่าเป็นพันธุ์ไม้เถาเนื้อแข็ง มีอายุยืนนานหลายปี รูปร่างของดอก การเวกนั้นคล้ายกับดอกกระดังงา ส่งกลิ่นหอมเมื่อยามถึงฤดูผลิบานของดอก ซึ่ง การเวกนั้นเรียกได้ว่าแทบจะออกดอกทั้งปี แต่จะออกดอกดกเป็นพิเศษในช่วงเดือน มีนาคม ดอกการเวกนั้นเป็นดอกเดี่ยว บ้างก็ออกดอกเป็นกระจุกราว 1-3 ดอก นอกจากตัวดอกนั้นจะส่งกลิ่นหอมแล้ว การเวกยังมีสรรพคุณอื่น ๆ ที่สามารถช่วย รักษาโรคได้และยังถูกจัดว่าเป็นอีกหนึ่งไม้มงคลที่คนไทยนั้นนิยมปลูกไว้ภายในบ้าน ดังนั้น บทความนี้จะพาทุกคนไปทำ ความรู้จักเกี่ยวกับการเวกให้มากขึ้น ชื่อภาษาไทย : การเวก ชื่อพื้นถิ่น : (ภาคกลาง และทั่วไป) การเวก, กระดังงาจีน (ภาคเหนือ), สะบันงาจีน, สะ บันงาเครือ (ภาคใต้) กระดังงาเถา (ภาคตะวันตก), กระดังงาป่าป่ , หนามควายนอน ชื่อภาษาอังกฤษ : Artabotrys siamensis, Climbingllang-llang , Gara-Wek ชื่อวิทยาศาสตร์ : Artabotrys siamensis Mig. ตระกูลพืช : Annonaceae 01

ลักษณะทางพฤกษศาสตร์ • ลำ ต้น การเวกนั้นเป็นป็ ไม้ประเภทไม้เถาเลื้อยเนื้อแข็ง มีขนาดใหญ่ ตามลำ ต้นนั้นจะมีมือเกาะ รูปร่างตะขอยื่นออกมาจากลำ ต้น กิ่งก้านของการเวกนั้นมีขนทอดเลื้อยออกไปไกลได้ มากประมาณ 5-10 เมตร ยอดอ่อนของการเวกนั้นจะมีสีเขียวอ่อน ในขณะเดียวกัน หากเถาแก่จะมีสีน้ำ ตาล 02

ลักษณะทางพฤกษศาสตร์ • ใบ ต้นการเวกนั้นจะมีพุ่มใบที่หนาแน่นมาก ใบการเวกเป็นป็ ใบเดี่ยว ออกสลับกันตามข้อ ของต้น ลักษณะของใบการเวกนั้นจะมีรูปไข่กลับ กว้างเพียง 4-5 เซนติเมตร ยาว 13-15 เซนติเมตร ขอบใบขนาน ส่วนโคนของใบมนรีและส่วนปลายของใบจะแหลม แผ่นใบการเวกนั้นจะค่อนข้างบางและมีความเหนียว ผิวของใบมีสีเขียวเข้ม เส้นกลาง ใบนั้นจะมีขนทั้งด้านบนและด้านล่าง 03

ลักษณะทางพฤกษศาสตร์ • ดอก การเวกจะออกดอกเป็นป็ ประเภทดอกเดี่ยว บ้างก็ออกเป็นป็กระจุก มี 1-3 ดอก ตัวดอก นั้นจะผลิบานตามซอกกลีบเลี้ยงของต้น กลีบดอกการเวกจะมีจำ นวนทั้งหมด 6 กลีบ ไม่เชื่อมติดกัน ส่วนปลายของกลีบนั้นจะกระดกขึ้น กลีบมีรูปทรงรีปลายแหลม กลีบ ดอกจะเรียงสลับกันจำ นวน 2 ชั้น โดยแต่ละชั้นจะประกอบไปด้วยกลีบดอกจำ นวน 3 กลีบ ในส่วนกลีบดอกชั้นนอกนั้นจะมีขนาดเล็กกว่ากลีบดอกชั้นใน เมื่อยามที่ผลิบาน เต็มที่ กลีบดอกการเวกจะเปลี่ยนเป็นป็สีเหลือง ส่งกลิ่นหอมในช่วงเวลาเย็นถึงค่ำ กลิ่น และรูปร่างคล้ายกับดอกกระดังงา เพียงแค่ดอกการเวกนั้นมีขนาดเล็กกว่า ภายใน ของดอกการเวกจะประกอบไปด้วยเกสรตัวผู้และเกสรตัวเมียจำ นวนมาก 04

ลักษณะทางพฤกษศาสตร์ • ผล การเวกจะออกผลเป็นป็กลุ่มประมาณ 4-20 ผล รูปทรงของผมนั้นจะค่างรีและป้อป้ม ผล อ่อนของการเวกจะมีสีเขียวสด แต่หากเป็นป็ผลแก่ จะมีสีเหลือง สีแดง และสีดำ โดย ภายในผลจะประกอบไปด้วยเมล็ดจำ นวน 1-2 เมล็ด 05

การปลูกและการดูแล แสง การเวกนั้นเป็นไม้ที่ชอบแสงแดด จึงทำ ให้มีความ ต้องการแสงแดดต่อเนื่องอยู่เสมอ ดังนั้นการปลูกการเวก นั้นจึงนิยมปลูกบริเวณริมรั้วของบ้าน น้ำ เมื่อเริ่มปลูกการเวกควรรดน้ำ วันละ 2 ครั้ง ตอนเช้า และเย็น แต่เมื่อต้นการเวกโตเต็มที่แล้วนั้น รดน้ำ เพียงแค่ วันละ 1 ครั้ง โดยรดแค่ช่วงเช้า และรดให้ดินมีความชุ่มน้ำ ดิน การเวกสามารถเจริญเติบโตได้ดีกับดินทุกประเภท แต่หากเป็น ป็ ดินร่วนปนดินทรายที่มีความสามารถในการ ระบายน้ำ ได้ดี จะช่วยส่งเสริมให้ต้นการเวกนั้นเจริญ งอกงามได้เป็น ป็ อย่างดี ปุ๋ย สำ หรับการเวกนั้นแทบจะไม่ต้องใส่ปุ๋ยปุ๋เพื่อให้เจริญ เติบโต เพราะการเวกนั้นสามารถเจริญเติบโตได้ดีและง่ายใน ทุกสภาพแวดล้อม แต่หากต้องการใส่ปุ๋ยปุ๋เพื่อเพิ่มสาร อาหารให้ก็สามารถทำ ได้ โดยใช้ปุ๋ยปุ๋หมักกับดินที่ปลูก 06

วิธีการขยายพันธ์ุ สำ หรับการขยายพันธุ์ของการเวกนั้น จะนิยมใช้วิธีการตอนกิ่ง เพราะจะทำ ให้ต้นการเวก สามารถเติบโตได้รวดเร็ว ไม่กลายพันธุ์ ซึ่งข้อเสียของวิธีการตอนกิ่งนั้นจะทำ ให้จำ นวนของ ต้นการเวกที่ทำ การเพาะขึ้นมาไม่มากถ้าเทียบกับวิธีปลูกด้วยเมล็ดที่สามารถทำ ได้จำ นวนต้น มากกว่า แต่สำ หรับใครที่สนใจอยากจะศึกษาวิธีตอนกิ่งก็สามารถทำ ตามขั้นตอนที่เว็บไซต์ Thaigoodview แนะนำ ไว้ได้ ดังต่อไปนี้ 1. ต้องเริ่มจากการเลือกกิ่งต้นพันธุ์ที่ดี (กิ่งกึ่งอ่อนกึ่งแก่) มีความสมบูรณ์ปราศจากการ ทำ ลายของโรคและแมลง กรณีที่ต้นพันธุ์ดีมีอายุมากกิ่งไม่สวย จำ เป็นป็ต้องตัดกิ่งเพื่อให้กิ่ง ชุดใหม่แตกออกมาเสียก่อนแล้วจึงทำ การตอนบนกิ่งชุดใหม่ 2. ให้ใช้มีดคม ๆ ควั่นกิ่ง วิธีนี้เหมาะสำ หรับพืชที่ลอกเปลือกไม้ออกได้ง่าย โดยการใช้มีดควั่น กิ่งโดยรอบเป็นป็วงแหวน 2 วง ความห่างของวงแหวนประมาณความยาวของเส้นรอบวง ของกิ่งที่ทำ การตอน จากนั้นกรีดรอยแผลจากด้านบนถึงด้านล่าง แล้วลอกเอาเปลือกไม้ออก ใช้สันมีขูดส่วนที่เป็นป็เมือกลื่นที่ติดบนเนื้อไม้บริเวณรอยควั่นออกให้หมด โดยขูดจากด้านบน ลงมาด้านล่างเบา ๆ เพราะด้านบนเป็นป็ส่วนที่ให้กำ เนิดราก ถ้าหากซ้ำ การออกรากอาจจะไม่ดี เท่าที่ควร 3. ต่อมาให้ใช้ตุ้มตอนซึ่งได้จากการนำ ขุยมะพร้าวไปแช่น้ำ บีบให้หมาด ๆ และอัดลงในถุง พลาสติกขนาดเล็ก ผูกปากถุงให้แน่น ผ่าตุ้มตอนตามยาวแล้วหุ้มไปบนรอยแผล มัดด้วย เชือกบริเวณหัวท้ายเหนือและใต้รอยแผลที่ควั่นหรือเฉือนเอาไว้ ต้องมัดให้แน่นโดยไม่ให้ตุ้ม ตอนหมุนได้ เพราะถ้ามักไม่แน่นอาจทำ ให้การออกรากไม่ดีเท่าที่ควร การหุ้มแบบนี้จะช่วยให้ รอยแผลที่ควั่นไว้ออกราก 4. หมั่นดูแลตุ้มตอนให้มีความชื้นอยู่เสมอ ถ้าหากไม่มีฝ้าไอน้ำ จับที่ตุ้มแล้วจำ เป็นป็ต้องให้น้ำ ตุ้ม ตอนเพิ่มเติมจนกว่ากิ่งตอนจะออกรากหรือถ้าหากพบแมลงทำ ลายควรฉีดพ่นด้วยสารเคมี 5. เมื่อตอนกิ่งไปได้ประมาณ 30-45 วัน กิ่งตอนก็จะเริ่มออกรากและแทงผ่านวัสดุที่หุ้ม ภายในออกมาจนมองเห็นด้วยตาเปล่า ระยะนี้ยังตัดกิ่งตอนไม่ได้ต้องรอจนรากที่งอกออกมา เป็นป็สีเหลืองแก่หรือสีน้ำ ตาล 6. กิ่งตอนที่ตัดมาแล้วให้ตัดแต่งใบและกิ่งออกทิ้งบ้างเพื่อลดการคายน้ำ ของใบให้มีปริมาณ น้อยลง จากนั้นให้ตัดเชือกและแกะถุงพลาสติกออก นำ ไปชำ ลงในถุงพลาสติกหรือกระถาง ดินเผาที่ผสมดินและวัสดุปลูกไว้แล้ว พร้อมปักปัหลักยึดไว้ให้แน่น นำ เข้าพักไว้ในโรงเรียนที่ร่ม และชื้น 07

ประโยชน์ - เป็นป็ ไม้ดอกไม้ประดับให้ร่มเงาให้ดอกตลอดปี มีกลิ่นหอมใช้ทำ เครื่องหอม - ดอกใช้สกัดน้ำ มันหอมระเหยที่นิยมใช้ทำ น้ำ หอม และยาหอม ใช้ทานวด และ ใช้ในด้านความสวยความงาม - ดอกนำ มาห่อรวมกันในใบ และสูดดม ช่วยในการผ่อนคลาย - ปลูกเพื่อใช้เป็นป็แนวรั้วหรือเขตแดนได้ - นิยมใช้ปลูกเพื่อช่วยฟอกอากาศหรือบำ บัดมลพิษทางอากาศ ยิ่งคนที่ต้อง อาศัยอยู่ในเมืองใหญ่ ๆ - ปลูกเป็นป็ ไม้ประดับต้น และประดับดอก - ทนต่อแหล่งที่มีมลพิษทางอากาศสูง ทนต่อสภาพแห้งแล้ง จึงนิยมใช้ปลูก ในเมืองใหญ่เพื่อให้ร่มเงา และช่วยบำ บัดมลพิษทางอากาศ - กลีบดอกหนากลิ่นหอมแรง เมื่อลนไฟกลิ่นหอมรุนแรงยิ่งขึ้น เป็นป็สมุนไพร ที่ให้กลิ่นหอมเย็น น่าพักผ่อนและหลับสบาย น้ำ มันหอมระเหยที่ได้จากการก ลั่น มีราคาแพงมาก 08

• ดอก เนื่องจากดอการเวกนั้นมีกลิ่นหอมมาก จึงนิยมนำ มาสกัดเป็น น้ำ มันหอมระเหย เพื่อใช้สูดดม แก้อาการวิงเวียนศีรษะ นอกจาก นี้หากนำ ดอกมาต้มแล้วดื่มจะช่วยบรรเทาอาการท้องเสียและ บำ รุงโลหิต ขับปัสสาวะ • ลำ ต้น สามารถนำ ลำ ต้นมาตากแห้งและบดให้ละเอียกสามารถรักษาโรค เกี่ยวกับถุงน้ำ ดี • ราก ใช้รักษาโรคมาลาเรียและช่วยฟื้นฟื้ ฟูร่างกายแก่หญิงสาวที่พึ่งให้ กำ เนิดบุตร • ใบ สามารถใช้รักษาโรคอหิวาตกโรค หรือ ใช้สำ หรับการถ่ายพยาธิ ที่อยู่ภายในร่างกาย • ผล ใช้รักษาวัณโรค สรรพคุณทางยา 09

การอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติ และสิ่งแวดล้อมอย่างยั่งยืน ในโครงการพระราชดำ ริ โครงการอนุรันุกรัษ์พันพัธุกรรมพืชพือันเนื่อนื่งมาจากพระราชดำ ริ สมเด็จด็พระเทพรัตรันราชสุดสุาสยามบรมราชกุมกุารีมรีหาวิทวิยาลัยราชภัฏยะลา (อะ.สธ.-มรย.) กิจกรรมพิเศษสนับสนุนการอนุรักรัษ์พันพัธุกรรมพืชพื หน่วยงาน ศูนย์วิย์จัวิ จัยความหลากหลายทางชีวชีภาพฯ สถาบันบัวิจัวิ จัยและพัฒพันาชายแดนภาค ใต้ มหาวิทวิยาลัยราชภัฏยะลา ชื่อ ชื่ โครงการ อนุรักรัษ์พันธุกรรมอันเนื่องมาจากพระราชดำ ริฯริมหาวิทวิยาลัยราชภัฏยะลา ประจำ ปี พ.ศ. 2564 กิจกรรมที่ 1 ประชุมเครือรืข่าข่ยความร่วร่มมือมื ในโครงการอนุรักรัษ์พันพัธุกรรมพืชพือันเนื่องมา จากพระราชดำ ริฯริภาคใต้ตอนล่าง กิจกรรมที่ 2 การประชุมวิชวิาการและนิทรรศการสวนพฤกษศาสตร์โร์รงเรียรีนและฐาน ทรัพรัยากรท้อท้งถิ่น ระดับภาค ครั้งรั้ที่ 6 ระหว่าว่งวันวัที่ 30 เมษายน ถึง 4 พฤษภาคม 2564 กิจกรรมที่ 3 งานสนับสนุนโรงเรียรีนในพื้น พื้ ที่ช ที่ ายแดนภาคใต้ในงานสวนพฤกษศาสตร์ โรงเรียรีน กิจกรรมที่ 4 สนับสนุนองค์กรปกครองส่วส่นท้อท้งถิ่นชายแดนภาคใต้เข้าข้ร่วร่มสนองพระ ราชดำ ริ อพ.สธ. ในงานฐานทรัพรัยากรท้อท้งถิ่น 10

บรรณานุกรม Kaset today (มทป) การเวกไม้เม้ลื้อย กลิ่นหอมของไทย จาก https://kaset.today/ ทวี อินสุรสุะ 2552. อนุกนุรมวิธวิาน และ ลักษณะนิเนิวศบางประการของพรรณไม้สม้กุลกุการเวกในประเทศไทย (ค้นหาเมื่อมื่ 4 กรกฎาคม 2566) (ค้นหาเมื่อมื่ 4 กรกฎาคม 2566) จาก https://puechkaset.com ฐานทรัพรัยากรพืชพืชายแดนใต้ ศูนย์วิย์จัวิยจัความหลากหลายทางชีวชีภาพฯ สถาบันบัวิจัวิยจัและพัฒพันาชายแดนภาคใต้ 8 กันยายน 2563 (ค้นหาเมื่อมื่ 4 กรกฎาคม 2566) จาก https://srdi.yru.ac.th/rspg/page/ 11

THANK YOU