โมดูล การเขียนช่อลายกนก

1
บทเรยี นโมดลู การเขยี นลายประเภทช่อลายกนก

2

บทเรียนโมดลู วิชา
วิชา ศิลปะไทย รหสั วิชา 20300-1005
หลกั สตู รหลกั สตู รประกาศนียบตั รวิชาชีพ
สาขาวิชา เครอ่ื งประดบั อญั มณี สาขางาน ศิลปกรรม
ช่ือหน่วย การเขียนลายประเภทลายกนก

เร่อื ง การเขียนช่อลายกนก

บทเรยี นโมดลู การเขยี นลายประเภทชอ่ ลายกนก

3

คานา

แบบเรียนโมดูล หน่วยที่ 2 การเขียนลายประเภทลายกนก เรื่องการเขียนช่อลายกนก
รายวิชา ศิลปะไทย รหัสวชิ า 20300-1005 ตามหลักสูตรประกาศนยี บตั รวิชาชีพ พทุ ธศักราช 2562
ประเภทวิชาศิลปกรรม สาขาวิชาเครื่องประดับอัญมณี โดยพยายามเขียนให้เข้าใจง่าย นักเรียน
สามารถเรียนไดด้ ว้ ยตนเอง

บทเรียนโมดูลชุดนี้มีจุดประสงค์ให้การเรียนรูเ้ รือ่ งการเขียนช่อลายกนกใบเทศ ภายบทเรียน
ในเนื้อหาเล่มนี้ประกอบด้วย จุดประสงค์การเรียนรู้ แบบทดสอบก่อนเรียน ใบความรู้ ใบงาน
เกณฑ์การประเมิน และแบบทดสอบหลังเรียน บทเรียนโมดูลน้ีนักเรียนสามารถเรียนรู้ได้ด้วยตนเอง
และร่วมกันศกึ ษาเป็นกลุ่มเล็กๆได้

ผู้จัดทำหวังเป็นอย่างยิ่งว่าบทเรียนโมดูลชุดนี้ จะเป็นประโยชน์แก่ผู้เรียนครูผู้สอน และ
ผ้สู นใจในการศกึ ษาหาความรู้เพื่อพฒั นาตัวเองตอ่ ไป

นายพรี ะยศ แกว้ ปัญญา

บทเรยี นโมดลู การเขยี นลายประเภทชอ่ ลายกนก

สารบญั 4

คานา หน้า
สารบญั
3
คาชแ้ี จง้ การใชโ้ มดลู 4
จุดประสงคก์ ารเรยี นรู้
แบบทดสอบกอ่ นเรยี น 5
เฉลยแบบทดสอบ 6
เน้อื หา 7
แบบทดสอบหลงั เรยี น 9
การเขยี นลายประเภทช่อลายกนก 10
แบบทดสอบหลงั เรยี น 22
วดี โี อการเขยี นลายประเภทชอ่ ลายกนก 24
การมอบหมายงาน 22
เกณฑก์ ารประเมนิ ผลงาน 30
เกณฑก์ ารประเมนิ คา่ ระดบั คะแนน 34
แบบประเมนิ พฤตกิ รรมในชนั้ เรยี น 35
เกณฑก์ ารประเมนิ พฤตกิ รรมในชนั้ เรยี น 36
37
38

บทเรยี นโมดลู การเขยี นลายประเภทชอ่ ลายกนก

5

คาชี้แจ้งการใช้โมดลู

1. ศกึ ษาคาแนะนาการใชบ้ ทเรยี นและโครงสรา้ งบทเรยี นโมดลู
2. ทาแบบทดสอบก่อนการเรยี นเพอ่ื ตรวจสอบความรพู้ น้ื ฐานตนเอง
3. ศกึ ษาบทเรยี นโมดลู นกั เรยี นสามารถศกึ ษาเป็นรายบคุ คล
4. ศกึ ษารายละเอยี ดเน้อื หาแต่ละตอน พรอ้ มทงั้ ทากจิ กรรมอน่ื ๆทก่ี าหนดไวใ้ นบทเรยี น
5. ตรวจแบบฝึกหดั หรอื กจิ กรรม จากแนวคาตอบทา้ ยโมดูลเพอ่ื ตรวจสอบว่านกั เรยี นเขา้ ใจ

เน้อื หานัน้ ๆหรอื ไม่ ถา้ ผดิ นกั เรยี นควรทาการศกึ ษาอกี ครงั้ พรอ้ มทงั้ ศกึ ษาอกี ครงั้ พรอ้ ม
ทงั้ ปรกึ ษาเพอ่ื นในกลุ่มและซกั ถามครผู สู้ อนใหเ้ กดิ ความเขา้ ใจก่อนทาการศกึ ษาในครงั้
ต่อไป
6. ฝึกปฏบิ ตั งิ านตามขนั้ ตอนการทางาน ใหแ้ ลว้ เสรจ็ ตามทก่ี าหนด และปรบั ปรุงผลงานตาม
คาแนะนาของครู
7. ผลงานของนกั เรยี นทไ่ี มผ่ า่ นเกณฑป์ ระเมนิ รอ้ ยละ 60 ใหน้ กั เรยี นเรยี นซอ่ มเสรมิ และให้
ศกึ ษาเน้อื หาในโมดลู ตามขนั้ ตอนอกี ครงั้ พรอ้ มใหค้ าปรกึ ษาและซกั ถามจนเกดิ ความ
เขา้ ใจในเน้อื หาแลว้ จงึ ทาแบบทดสอบหลงั เรยี นชุดเดมิ อกี ครงั้ ถา้ ผ่านเกณฑก์ ารประเมนิ
จงึ เรยี นโมดลู ต่อไป
8. ในขณะทากจิ กรรมตอ้ งมคี วามซ่อื สตั ยต์ อ่ ตนเอง โดยตอ้ งไมด่ แู นวทางการตอบ เพราะไม่
มปี ระโยชน์ใดๆต่อนกั เรยี น
9. การเรยี นรดู้ ว้ ยวธิ นี ้ีนกั เรยี นจาเป็นตอ้ งซอ่ื สตั ยต์ ่อตนเองและมเี ชอ่ื มนั่ ในตนเองวา่ สามารถ
ในการเรยี นผ่านเกณฑก์ ารประเมนิ ผลทก่ี าหนดไวไ้ ดห้ ากมคี วามตงั้ ใจจรงิ และความ
ม่งุ มนั่

บทเรยี นโมดลู การเขยี นลายประเภทช่อลายกนก

6

จดุ ประสงคก์ ารเรียนรู้

วิชา ศิลปะไทย ชื่อหน่วย การเขียนลายประเภทช่อลายกนก

1. จดุ ประสงคก์ ารเรียนรู้

1.1 ดา้ นความรู้
1.1.1 บอกลกั ษณะชอ่ ชอ่ ลายกนกไดอ้ ย่างถกู ตอ้ ง
1.1.2 สามารถอธบิ ายความรเู้ กย่ี วกบั รปู แบบช่อลายกนกไดอ้ ยา่ งถูกตอ้ ง
1.1.3 แสดงขนั้ ตอนการเขยี นชอ่ ลายกนกไดอ้ ยา่ งถกู ตอ้ ง

1.2 ดา้ นทกั ษะ
1.2.1 เขยี นชอ่ ลายกนกไดต้ ามขนั้ ตอนทก่ี าหนดให้
1.2.2 ปรบั ปรงุ แกใ้ ขขอ้ การเขยี นชอ่ ลายกนกตามขอ้ ควรระวงั การเขยี นช่อลาย

กนก
1.3 ดา้ นคณุ ลกั ษณะทพ่ี งึ ประสงค์
1.3.1 เกบ็ รกั ษาอปุ กรณ์การเขยี นลายไดอ้ ยา่ งเรยี บรอ้ ย
1.3.2 ผเู้ รยี นปฏบิ ตั งิ านตามทไ่ี ดร้ บั มอบหมาย
1.3.3 ผเู้ รยี นแสดงพฤตกิ รรมทด่ี ใี นการเขา้ เรยี น ตรงตอ่ เวลา ซกั ถามขอ้

สงสยั ตามความเหมาะสม และทาความสะอาดหอ้ งเรยี นตามขอ้ ตกลง

บทเรยี นโมดลู การเขยี นลายประเภทชอ่ ลายกนก

7

แบบทดสอบก่อนเรียน

วิชา ศิลปะไทย ช่ือหน่วย การเขียนลายประเภทช่อลายกนก

คาชแ้ี จง

1. แบบทดสอบมจี านวน ขอ้ ขอ้ ละ 1 คะแนน ใชเ้ วลา 10 นาที
2. ให้นักเรียนทาเคร่ืองหมายกากบาท เขียนทับลงข้อท่ีถูกท่ีสุดเพียงข้อเดียว ลงใน

กระดาษคาตอบ
………………………………………………………………………………………………….
1. รปู ทรงลายกนกมรี ปู ทรงอยา่ งไร

ก.ลายกนกมรี ปู ทรงสเ่ี หลย่ี มจตั รุ สั
ข. ลายกนกมรี ปู ทรงสเ่ี หลย่ี มผนื ผา้
ค. ลายกนกมรี ปู ทรงสามเหลย่ี ม
ง. ลายกนกมรี ปู ทรงกลม

2. ความหมายของลายกนกคอื ขอ้ ใด

ก. ลายทอง
ข.ลายดอกไม้
ค.ลายประดษิ ฐ์
ง.ลายเรขาคณิต

3. ลายกนกไดแ้ รงบนั ดาลใจมาจากอะไร

ก. รปู ทรงเรขาคณติ
ข. จากธรรมชาติ
ค. จากคาสอนศาสนา
ง. ผดิ ทกุ ขอ้

4. จดุ ประสงคก์ ารแรลายคอื ขอ้ ใด

ก. เพอ่ื ไมใ่ หเ้ กดิ พน้ื ทช่ี อ่ งว่าง
ข. เพมิ่ ความสวยงาม
ค. เพอ่ื ใหม้ รี ายละเอยี ดมากขน้ึ
ง. สรา้ งมติ ติ วั ลาย

บทเรยี นโมดลู การเขยี นลายประเภทช่อลายกนก

8

5. ขอ้ ใดกล่าวถงึ หลกั การเขยี นลายกนกถกู ตอ้ ง
ก.การบากลายตอ้ งมรี ะยะห่างเทา่ กนั
ข.การเขยี นขนาดลายกนกต้องมขี นาดหลายๆขนาด
ค. การกาหนดชอ่ งไฟตอ้ งมพี น้ื ทก่ี บั ลาย
ง. ถกู ทกุ ขอ้

6. ขนาดรูปทรง ความกว้าง x ความสูง ต้องมสี ดั ส่วนเท่าใดของรูปทรงช่อลายกนกจงึ มสี ดั ส่วนท่ี
เหมาะสม

ก. 1:1
ข. 2:3
ค. 3:4
ง. 4:5

7. ตน้ กาเนดิ ลายกนกจากประเทศอนิ เดยี ไดร้ บั แรงบนั ดาลใจมาจากอะไร

ก. เปลวไฟ
ข. ดอกบวั
ค. ใบเทศ
ง. ผกั กูด

8. ลายกนกทน่ี าไปประดษิ ฐล์ งในสตั วห์ มิ พานตม์ ชี อ่ื เรยี กว่าอย่างไร

ก. กนกเปลว
ข. กนกใบเทศ
ค. กนกหางหงส์
ง. กนกกา้ นขด

9. ลายกนกชนดิ ใดทช่ี ่างทองนิยมนามาประดษิ ฐเ์ ป็นเคร่อื งประดบั
ก. กนกเปลว
ข. กนกนาค
ค. กนกกา้ นขด
ง. กนกใบเทศ

10. การเขยี นลายหางไหลควรมลี กั ษณะลวดลายอย่างไร
ก. ปลายตรงช้ี
ข. เขยี นหางไหลสะบดั หลายๆครงั้
ค. เขยี นขนาดเท่าๆ กนั
ง. ระยะหางไหลมจี งั หวะเทา่ ๆ กนั

บทเรยี นโมดลู การเขยี นลายประเภทชอ่ ลายกนก

9

เฉลยแบบทดสอบ

วิชา ศิลปะไทย ช่ือหน่วย การเขียนลายประเภทช่อลายกนก

1. ค
2. ก
3. ข
4. ง
5. ก
6. ข
7. ง
8. ค
9. ง
10. ก

บทเรยี นโมดลู การเขยี นลายประเภทชอ่ ลายกนก

10

เนื้อหา

วิชา ศิลปะไทย ชื่อหน่วย การเขียนลายประเภทช่อลายกนก

ลายกนก

ความหมายของกระหนก มผี รู้ ไู้ ดใ้ หค้ วามหมายของกระหนกไวห้ ลายท่าน ดงั น้ี
กนก คอื “ช่อื แบบลายไทยประเภทหน่ึง ใชผ้ กู เขยี นเป็นลวดลาย มที งั้ ระบายสปี ิดทองรดน้า ปัน้ หรอื
แกะสลกั ” (ราชบณั ฑติ ยสถาน, 2530 : 60)
กนก คอื เป็นลายทช่ี ่างไทยถอื ว่า เป็นแม่ลาย นอกจากสนั นิษฐานว่าเกดิ จากลายกระจงั ผ่าซกี แลว้ ยงั
พบว่าน่าจะมวี วิ ฒั นาการมาจากลายของสกุลศลิ ปะอ่นื ๆ อีก เช่น ศลิ ปะขอมและอู่ทอง แต่ท่เี รยี กว่าเป็นลาย
กนกแทน้ ัน้ น่าจะมขี น้ึ ในสมยั กรุงศรอี ยุธยาเป็นตน้ มา เพราะลายกนกไทยจะมเี อกลกั ษณ์เฉพาะตวั คอื ปลาย
ยอดลายจะไม่เรยี บตรง แต่จะทาให้มคี วามอ่อนและสะบดั คล้ายกฤชชวา ซ่งึ ลกั ษณะน้ีจะเรมิ่ มปี รากฏชดั ใน
ศลิ ปะอยธุ ยา ทงั้ คาวา่ กนก พจนานุกรมไดแ้ ปลวา่ ทอง ดงั นัน้ ลายกนกน่าจะเกดิ ขน้ึ พรอ้ มกบั การเขยี นลายรด
น้าซง่ึ เป็นลายทอง อนั เป็นศลิ ปะทเ่ี ด่นชดั ในสมยั อยุธยาเป็นตน้ มา (ศริ พิ งษ์ พะยอมแยม้ , 2525 : 4)
กนก คอื ลายทม่ี คี วามสาคญั มากในการประดษิ ฐล์ ายไทย ตน้ กาเนิดลายกนกนนั้ ไดม้ าจากดอกไม้ ใบไม้
ตาไม้ ฯลฯ ซง่ึ นามาประดษิ ฐเ์ ป็นลายกนกมหี ลายชนิด (มานิต หล่อพนิ ิจ, 2543 : 8)
กนก คอื ลายซ่งึ ผูกเขยี นอยภู่ ายในพน้ื ทร่ี ปู สามเหล่ยี มมุมฉาก บางทกี เ็ รยี ก “ลายกนก” ซง่ึ แปลว่าทอง
เหตุทเ่ี รยี กแม่ลายน้ีว่า “ลายกนก” หรอื “ลายทอง” แผกเพย้ี นไปกว่าช่อื แม่ลายของเก่าเคา้ เดมิ ดงั น้ีเหน็ ทจี ะ
เขา้ ใจไขวเ้ ขวไปอยา่ งหน่งึ อยา่ งใด ดงั คาอธบิ ายของอาจารยพ์ ระพรหมพจิ ติ ร(พรหม พรหมพจิ ติ ร) ในเร่อื ง “คา
ว่าลาย” ว่า “ส่วนคาว่า กระหนก ในปทานุกรมแปลวา่ ทองและตน้ ไมท้ ม่ี หี นาม เม่อื มานึกถงึ คาว่าทองอาจเอา
ไปทาเป็นกนกขน้ึ อย่างหน่ึงกไ็ ด”้ แม่ลายกนกนัน้ โดยความหมายแทจ้ รงิ หมายเอาลกั ษณะของตวั ลายอนั ผูก
ทาทรงปลายเรยี วแหลม แล้วส่วนแง่บากกนกเป็นประดุจหนาม คล้ายกบั ต้นไมซ้ ่งึ มหี นามแหลม จงึ เรยี กแม่
ลายลักษณะเช่นน้ีว่า แม่ลายกนก แม่ลายกระหนกน้ีจดั ว่าเป็นแม่ลายสาคญั ใช้เป็นหลกั ในการผูกเขยี น
ลวดลายแบบประจาชาติ ตกแต่งแก่สง่ิ ของเคร่อื งใชเ้ ป็นสง่ิ ประณีตสบื เน่ืองกนั มานาน จนถงึ เวลาในปัจจุบนั ก็
ยงั ใชอ้ ยู่ แม่ลายกนกอาจประดษิ ฐ์เป็นตวั มบี ากแบ่งตดั และย่อนาไปผกู เป็นลวดลายไดห้ ลายกระบวน เป็นตน้
วา่ ผกู เป็นลายเปลวเครอื เถา ลายกา้ นขด ลายเกลยี ว หรอื ลายเครอื กนก
กนก คอื ลวดลายประดษิ ฐ์อยู่ในโครงรูปสามเหล่ยี ม (มกั เรยี กว่า “กนก”) มลี กั ษณะเป็นลายประดิษฐ์
ประกอบดว้ ยตวั กนก กาบ เหงา อยู่ในโครงสรา้ งรูปสามเหล่ยี ม ลายกนกสามตวั จดั ว่าเป็นลายสาคญั มาก
เท่ากบั เป็นแม่บทของกนกต่าง ๆ ทุกชนิด หรอื เรยี กว่าเป็น “แม่ลาย” กนกทุกชนิดนับวา่ แยกออกไปจากกนก
สามตวั เช่น ลายกนกสามตวั เปลว หรอื กนกหางหงส์ ลายกนกสามตวั ใบเทศ ลายกนกสามตวั หางโต (บุญมา
แฉ่งฉายา, 2533 : 67) ดงั ภาพประกอบท่ี 2-1

บทเรยี นโมดลู การเขยี นลายประเภทชอ่ ลายกนก

11

กนกสามตวั ลายนาค กนกสามตวั กนกสามตวั เปลว กนกสามตวั ใบเทศ

ภาพท่ี 2-1 ลายกนก
ทม่ี า : บุญมา แฉ่งฉายา. (2533). ศลิ ปะลายไทย : 69 - 71.

ส่วนประกอบของลายกนกสามตวั

แมล่ ายกนกสามตวั เป็นแม่ลายทม่ี คี วามสาคญั มากทส่ี ดุ เน่อื งจากมรี ปู แบบการแบง่ ตวั ลาย หรอื การ
บากไดล้ ะเอยี ด สามารถแตกชอ่ ลายใหว้ จิ ติ รสวยงาม ลายกนกตา่ ง ๆ จะตอ้ งอาศยั การแบง่ ตวั ลายในรปู แบบ
ของกนกสามตวั ทงั้ สน้ิ ลกั ษณะของกนกสามตวั ประกอบไปดว้ ยตวั กาบ ตวั เหงาและตวั ยอด ดงั ภาพประกอบ
ท่ี 2-2

ภาพท่ี 2-2 สว่ นประกอบของกนกสามตวั

วิวฒั นาการลายกนก ดงั ภาพประกอบท่ี 2-3

บทเรยี นโมดลู การเขยี นลายประเภทชอ่ ลายกนก

12

สมยั อมราวดี สมยั ทวาราวดี สมยั มถรุ า

สมยั คุปตะ สมยั คุปตะ สมยั คุปตะ

สมยั ทวาราวดี สมยั ทวาราวดี สมยั ทวาราวดี
นครปฐม นครปฐม พระธาตุพนม
ภาพท่ี 2-3 ววิ ฒั นาการลายหนก

บทเรยี นโมดลู การเขยี นลายประเภทชอ่ ลายกนก

13

สมยั ศรีวิชยั สมยั ลพบรุ ี บนั ทา้ ยศรี สมยั ลพบรุ ี พิมาย

สมยั อยธุ ยา สมยั อยธุ ยา สมยั อยธุ ยา
วดั พระราม วดั ราชบรู ณะ วดั พระศรีสรรเพชญ์

สมยั อยธุ ยา สมยั อยธุ ยา สมยั อยธุ ยา
วดั ไชยวฒั นาราม วดั ภเู ขาทอง วดั ใหญ่สวุ รรณาราม

ภาพท่ี 2-3 ววิ ฒั นาการลายหนก (ตอ่ )

บทเรยี นโมดลู การเขยี นลายประเภทชอ่ ลายกนก

14

ลกั ษณะของช่อลายกนก

ลายกนกแบ่งเป็นประเภทใหญ่ ๆ ได้ ดงั น้คี อื

1. ลายกนกก้านขด

กนกก้านขด การผูกลวดลายชนิดทเ่ี ป็นเถาแบบหน่ึงเรยี กว่า กนกกา้ นขดหรอื ลายก้านขดลวดลาย
แบบน้ีอาศยั เถาเป็นหลกั ในการผูกเขยี น การผกู วางเถามลี กั ษณะเฉพาะทต่ี ้องไขวล้ งขมวดกนั เป็นก้นหอย
แมว้ ่าการเดนิ เถาแตกแยกออกไปสดั เทา่ ใดในพน้ื ซง่ึ ประสงคท์ จ่ี ะผกู ลวดลายใหเ้ ตม็ นนั้ กต็ าม กจ็ ะตอ้ งผูกเถา
ใหข้ ดเป็นขมวดตอ่ เน่อื งกนั ไปทงั้ สน้ิ เถาทผ่ี กู ขดเป็นวงแต่ละวงจาเป็นทจ่ี ะต้องนาเอาตวั กนกมาผกู ประกอบ
เขา้ ดว้ ยกนั เป็นระยะ ทง้ิ ช่องไฟเป็นจงั หวะตามลาดบั เสมอกนั ตวั กนกทน่ี ามาผกู เขา้ กบั เถาน้สี มมุตวิ า่ เป็นใบ
เป็นช่อของเถาไมต้ ามปรกตใิ นธรรมชาติ กนกกา้ นขดซง่ึ ผูกทาเถาเดนิ เป็นวงขมวดคล้ายก้นหอยน้ีตรงส่วน
ปลายเถาตรงใจกลางวงมกั จะทาเป็นช่อกนกหางโตบ้างพุ่มใบเทศบ้าง ทาเป็นรูปภาพราชสหี ์ คชสหี ์ หรอื
สตั วห์ มิ พานตโ์ ผลอ่ อกมาเพยี งทอ่ นหวั บา้ งหรอื ทาเป็นรปู อมนุษย์ รปู เทพยดาบา้ งกม็ ลี วดลายกนกกา้ นขดซง่ึ
ทารูปภาพหรอื ลวดลายบางประเภทต่อออกไปเช่นทว่ี ่าน้ี มกั มชี ่อื เรยี กต่างๆ กนั ตามแบบท่ี นามาผูกเขยี น
นนั้ ๆเป็นตน้ ว่ากนกกา้ นขดหน้าสงิ ห์ กนกกา้ นขดใบเทศ กนกกา้ นขดหางโต ฯลฯ

กนกกา้ นขด เป็นลวดลายทน่ี ยิ มใชผ้ กู สาหรบั ลายปนู ปัน้ สลกั ไม้ และลายประดบั มกุ เป็นสว่ นมาก
การเขยี นระบายสหี รอื ทาเป็นลายปิดทองรดน้า ดงั ภาพประกอบท่ี 2-4

ภาพท่ี 2-4 ลายกนกกา้ นขด
ทม่ี า : ปฏพิ ทั ธ์ ดาระดาษ. (2541). ลายไทย ภาพไทย: 47.

บทเรยี นโมดลู การเขยี นลายประเภทช่อลายกนก

15

2. ลายกนกรวงขา้ ว

กนกรวงขา้ ว เป็นการผกู ลายกอกนกเลยี นแบบตน้ ขา้ วหรอื ตน้ ไมป้ ระเภทกอ มที งั้ ผกู ลายแบบเปลว
และลายใบเทศลวดลายเป็นรปู ชอ่ กนกออ่ นโอนคลา้ ยรวงขา้ ว รปู ทรงช่อลายมกั ผกู เขา้ ตามกรอบจากดั หรอื รปู ทรง
อสิ ระกส็ ามารถทาได้ มกั ใช้ ภาพสตั วต์ กแตง่ คละเคลา้ ใหเ้ กดิ ความสวยงามดมู ชี วี ติ ชวี า ดงั ภาพประกอบท่ี 2-5

ภาพท่ี 2-5 ลายกนกรวงขา้ ว
ทม่ี า : ปฏพิ ทั ธ์ ดาระดาษ. (2541). ลายไทย ภาพไทย: 46.

บทเรยี นโมดลู การเขยี นลายประเภทชอ่ ลายกนก

16
3. ลายกนกพะเนียง

กนกพะเนียง คอื การผูกลายเป็นลกั ษณะกอกนก แต่ลวดลายอย่ใู นลกั ษณะพุ่งออกจากแกนกลาง
เป็นดอกพุ่มขา้ วบณิ ฑบ์ า้ ง เป็นกนกเปลวบ้าง เหมอื นดอกไมไ้ ฟถูกจุดใหล้ ุกเป็นชอ่ งาม เรยี กว่า ไฟพะเนยี ง
ดงั ภาพประกอบท่ี 2-6

ภาพท่ี 2-6 ลายกนกพะเนยี ง
ทม่ี า : ปฏพิ ทั ธ์ ดาระดาษ. (2541). ลายไทย ภาพไทย: 46.

บทเรยี นโมดลู การเขยี นลายประเภทชอ่ ลายกนก

17
4. ลายกนกนาค

กนกนาค เป็ นกนกชนิดหน่ึงท่ีช่างประดิษฐ์แผลงปลายลายเป็ นเศียรนาค ซ่ึงในทางด้าน
สถาปัตยกรรมของไทยมกี ารคน้ พบดนิ เผารปู หวั พญานาคในยุคสุโขทยั เป็นลกั ษณะของส่วนทเ่ี ป็นหางหงส์
ของหลงั คาเรยี ก หางหงสห์ วั นาค ในดา้ นงานไม้แกะสลกั แล้ว ราชรถทพ่ี พิ ธิ ภณั ฑ์สถานแห่งชาตเิ ป็นกนก
นาคทจ่ี ดั ว่าสวยงามมากทส่ี ุด ในปัจจุบนั กนกนาคทใ่ี ชส้ าหรบั หางหงสไ์ ดเ้ ปลย่ี นไป มกี ารนาศรี ษะของสตั ว์
ต่างๆ มาประดษิ ฐ์แทนโดยช่างรุ่นใหม่ๆ ส่วนช่างปั้นปูนสดทจ่ี งั หวดั เพชรบุรี นิยมปั้นหางหงส์เป็นศรี ษะ
มนุษยย์ กั ษฯ์ หรอื เลยี นแบบหน้าบคุ คลสาคญั ในปัจจบุ นั

กนกนาคโดยมากใชท้ าเคร่อื งโลหะรูปพรรณ ประดบั ประกอบรมิ หน้ากระถอบพระพุทธปฏิมากร
ทรงเครอ่ื งใหญ่ หรอื ทป่ี ลายสาหร่ายประกอบขา้ งเสาโบสถ์วหิ ารเป็นตน้ ดงั ภาพประกอบท่ี 2-7

ภาพท่ี 2-7 ลายกนกนาค
ทม่ี า : ปฏพิ ทั ธ์ ดาระดาษ. (2541). ลายไทย ภาพไทย: 46.

บทเรยี นโมดลู การเขยี นลายประเภทชอ่ ลายกนก

18
5. ลายกนกผกั กดู

กนกผกั กูด มที รงเหมอื นกนกสามตวั แต่ส่วนปลายหรอื ส่วนยอดอยใู่ นลกั ษณะขดหรอื ขมวดคลา้ ย
ผกั กูด บางทเี รยี กว่ากนกยอกกลบั หรอื กนกเขมร เป็นลายทป่ี ระดษิ ฐข์ น้ึ มาโดยเลยี นแบบลวดลายของขอม
ไมอ่ ย่ใู นทว่ งทขี องกนกแบบไทยจงึ หน้าจะเรยี กว่าลายผกั กูดดงั ภาพประกอบท่ี 2-8

ภาพท่ี 2-8 ลายกนกผกั กูด
ทม่ี า : ปฏพิ ทั ธ์ ดาระดาษ. (2541). ลายไทย ภาพไทย: 53.

บทเรยี นโมดลู การเขยี นลายประเภทชอ่ ลายกนก

19
6. ลายกนกขบคาบ

กนกขบคาบ คอื การผกู ลวดลายเป็นสว่ นประกอบของชอ่ เถา กา้ น เพอ่ื ใชเ้ ป็นตวั ตอ่ ลายและแยก
ลาย มลี กั ษณะเป็นรปู หน้าสตั วด์ า้ นเสย้ี วทเ่ี รยี กว่า นกคาบ และเป็นรปู หน้าสตั วด์ า้ นอดั เรยี ก หนา้ ขบ ดงั
ภาพประกอบท่ี 2-9

ภาพท่ี 2-9 ลายกนกขบคาบ
ทม่ี า : ปฏพิ ทั ธ์ ดาระดาษ. (2541). ลายไทย ภาพไทย: 47.

บทเรยี นโมดลู การเขยี นลายประเภทชอ่ ลายกนก

20
7. ลายกนกนารี

กนกนารี เกดิ จาการแบ่งตวั ลายในกนกสามตวั ใหล้ ะเอยี ด งดงาม เท่าทจ่ี ะแบ่งไดใ้ นเน้ือทก่ี นกสาม
ตวั ตามความเหมาะสม มที งั้ ชนดิ เปลวและใบเทศ

กนกหางหงส์ หรือ กนกหางกินนร เกดิ จากการแบ่งตวั ลายในกระหนกสามตวั ใหล้ ะเอยี ดขน้ึ เหมอื น
กนกนารี ดงั ภาพประกอบท่ี 2-10

ภาพท่ี 2-10 ลายกนกนารี
ทม่ี า : ปฏพิ ทั ธ์ ดาระดาษ. (2541). ลายไทย ภาพไทย: 53.

บทเรยี นโมดลู การเขยี นลายประเภทชอ่ ลายกนก

21
8. ลายกนกหางโต

กนกหางโต เป็นแม่ลายทรงเหมอื นกนกสามตวั เรยี กอกี อย่างหน่ึงว่า เทศหางโต เป็นแม่ลายประเภท
ชอ่ การผกู ลายมกั ใชใ้ บเทศ และเปลว ตรงสว่ นบนต่อจากกา้ นขน้ึ ไปอย่ใู นทรงพมุ่ ดงั ภาพประกอบท่ี 2-11

ภาพท่ี 2-11 ลายกนกหางโต
ทม่ี า : ปฏพิ ทั ธ์ ดาระดาษ. (2541). ลายไทย ภาพไทย: 46.

บทเรยี นโมดลู การเขยี นลายประเภทชอ่ ลายกนก

22

กิจกรรมแบบทดสอบความรู้

ชื่อหน่วย การเขียนลายประเภทช่อลายกนก

คาชแ้ี จง

1. แบบทดสอบมจี านวน ขอ้ ขอ้ ละ 1 คะแนน ใชเ้ วลา 10 นาที
2. ให้นักเรียนทาเคร่ืองหมายกากบาท เขียนทับลงข้อท่ีถูกท่ีสุดเพียงข้อเดียว ลงใน

กระดาษคาตอบ
………………………………………………………………………………………………….

1. รปู ทรงลายกนกมรี ปู ทรงอย่างไร

ก.ลายกนกมรี ปู ทรงสเ่ี หลย่ี มจตั ุรสั
ข. ลายกนกมรี ปู ทรงสเ่ี หลย่ี มผนื ผา้
ค. ลายกนกมรี ปู ทรงสามเหลย่ี ม
ง. ลายกนกมรี ปู ทรงกลม

2. ความหมายของลายกนกคอื ขอ้ ใด

ก. ลายทอง
ข.ลายดอกไม้
ค.ลายประดษิ ฐ์
ง.ลายเรขาคณิต

3. ลายกนกไดแ้ รงบนั ดาลใจมาจากอะไร

ก. รปู ทรงเรขาคณติ
ข. จากธรรมชาติ
ค. จากคาสอนศาสนา
ง. ผดิ ทกุ ขอ้

4. จดุ ประสงคก์ ารแรลายคอื ขอ้ ใด

ก. เพอ่ื ไมใ่ หเ้ กดิ พน้ื ทช่ี ่องว่าง
ข. เพมิ่ ความสวยงาม
ค. เพอ่ื ใหม้ รี ายละเอยี ดมากขน้ึ
ง. สรา้ งมติ ติ วั ลาย

บทเรยี นโมดลู การเขยี นลายประเภทช่อลายกนก

23

5. ขอ้ ใดกลา่ วถงึ หลกั การเขยี นลายกนกถูกตอ้ ง

ก.การบากลายตอ้ งมรี ะยะห่างเทา่ กนั
ข.การเขยี นขนาดลายกนกต้องมขี นาดหลายๆขนาด
ค. การกาหนดช่องไฟตอ้ งมพี น้ื ทก่ี บั ลาย
ง. ถูกทุกขอ้

6. ขนาดรปู ทรง ความกวา้ งx ความสงู ตอ้ งมสี ดั สว่ นเท่าใดชอ่ ลายกนกจงึ มสี ดั สว่ นทเ่ี หมาะสม

ก. 1:1
ข. 2:3
ค. 3:4
ง. 4:5

7. ตน้ กาเนดิ ลายกนกจากประเทศอนิ เดยี ไดร้ บั แรงบนั ดาลใจมาจากอะไร

ก. เปลวไฟ
ข. ดอกบวั
ค. ใบเทศ
ง. ผกั กูด

8. ลายกนกทน่ี าไปประดษิ ฐล์ งในสตั วห์ มิ พานต์มชี อ่ื เรยี กว่าอย่างไร

ก. กนกเปลว
ข. กนกใบเทศ
ค. กนกหางหงส์
ง. กนกกา้ นขด

9. ลายกนกชนิดใดทช่ี ่างทองนยิ มนามาประดษิ ฐเ์ ป็นเคร่อื งประดบั
ก. กนกเปลว
ข. กนกนาค
ค. กนกกา้ นขด
ง. กนกใบเทศ

10. การเขยี นลายหางไหลควรมลี กั ษณะลวดลายอย่างไร
ก. ปลายตรงช้ี
ข. เขยี นหางไหลสะบดั หลายๆครงั้
ค. เขยี นขนาดเท่าๆ กนั
ง. ระยะหางไหลมจี งั หวะเทา่ ๆ กนั

บทเรยี นโมดลู การเขยี นลายประเภทชอ่ ลายกนก

24

การเขียนลายประเภทช่อลายกนก

ชื่อและหน้าท่ีวสั ดอุ ปุ กรณ์ในการเขียนลายประเภทช่อลายกนก

ดินสอกดหรอื ดินสอดา ชนิด HB

- ใชส้ าหรบั รา่ งลายเขยี นเสน้ ทต่ี อ้ งการ

ยางลบ

- ใชส้ าหรบั ลบเสน้ ดนิ สอทไ่ี มต่ อ้ งการ

ไมบ้ รรทดั

- ใชส้ าหรบั วดั ขนาดรปู รา่ ง -รปู ทรงเหลย่ี ม

กระดาษขนาด A4หรอื กระดาษอารต์ ชนิดเนื้อ
ละเอียดเป็ นมนั

ขนาด 80-100 แกรม
- ใชส้ าหรบั เขยี นลายไทยดว้ ยดนิ สอ

ท่ีเหลาดินสอ

- ใชส้ าหรบั เหลาดนิ สอใหไ้ สด้ นิ สอมคี วามแหลม

กระดาษชาระ

- ใชส้ าหรบั เชด็ ผงดนิ สอทต่ี ดิ ตามอุปกรณ์

บทเรยี นโมดลู การเขยี นลายประเภทชอ่ ลายกนก

ขนั้ ตอนการปฏิบตั ิงาน 25

1. คาอธิบายขนั้ ตอนการปฏิบตั ิงาน

1.1 บอกช่อื และหน้าทอ่ี ปุ กรณ์การเขยี นลาย

2. 2.1 กาหนดขนาดรปู ทรงโครงสรา้ งชอ่ ลายกนก

บทเรยี นโมดลู การเขยี นลายประเภทช่อลายกนก

ขนั้ ตอนการปฏิบตั ิงาน 26

3. คาอธิบายขนั้ ตอนการปฏิบตั ิงาน

3.1 ร่างเสน้ ชอ่ ลายกนก
3.2 รปู ทรงช่อลายมรี ูปทรงเหมอื นกนั กบั ลายกนกสามตวั

4. 4.1 ร่างเสน้ ในลายตวั เหงา
4.2 การร่างเสน้ รปู แบบเดยี วกนั กบั ลายกนกสามตวั

บทเรยี นโมดลู การเขยี นลายประเภทช่อลายกนก

ขนั้ ตอนการปฏิบตั ิงาน 27

5. คาอธิบายขนั้ ตอนการปฏิบตั ิงาน

5.1 ร่างเสน้ ใหค้ รบในตวั ชอ่ ลายกนก
5.2 การร่างเสน้ มรี ูปแบบการเขยี นเหมอื นการเขยี นลาย

กนกสามตวั

6. 6.1 ร่างเสน้ รายละเอยี ดการบากลายและการเขยี นลายหาง
ไหล

บทเรยี นโมดลู การเขยี นลายประเภทชอ่ ลายกนก

ขนั้ ตอนการปฏิบตั ิงาน 28

9. คาอธิบายขนั้ ตอนการปฏิบตั ิงาน

9.1 ร่างเสน้ การเขยี นเสน้ แรลาย

10. 10.1 เขยี นเสน้ แรลายใหค้ รบในการเขยี นช่อลายกนก
สามตวั

บทเรยี นโมดลู การเขยี นลายประเภทชอ่ ลายกนก

29

ลกั ษณะช่อลายกนก

ดงั ภาพประกอบท่ี 2-12

ภาพท่ี 2-12 ลกั ษณะช่อลายกนก
บทเรยี นโมดลู การเขยี นลายประเภทชอ่ ลายกนก

30

วีดีโอการเขียนลายประเภทช่อลายกนก

ลิ้งคส์ าหรบั เข้าชมวดี ีโอ

ลิ้งคส์ าหรบั เขา้ ชมวีดีโอการเขียนลายประเภทช่อลายกนก
D:\1 วชิ า ศลิ ปไทย\คลบิ สมบรู ณ์\5 การเขยี นช่อลายกนก.mp4

บทเรยี นโมดลู การเขยี นลายประเภทช่อลายกนก

31

ขอ้ ควรระวงั การปฏิบตั ิงาน

ชื่อหน่วย การเขียนลายประเภทช่อลายกนก

ขอ้ ควรระวงั การปฏิบตั ิงาน คาอธิบายข้อควรระวงั การปฏิบตั ิงาน

1. 1.1 การแบง่ ลายตอ้ งมขี นาดสดั สว่ นเหมอื นเช่นเดยี วกนั
กบั ลายกนกสามตวั

2. 2.1 การแบ่งลายย่อย มรี ูปแบบการแบ่งลายเหมอื นแบบ
เดยี วกนั กบั การเขยี นลายกนกสามตวั

บทเรยี นโมดลู การเขยี นลายประเภทชอ่ ลายกนก

ข้อควรระวงั การปฏิบตั ิงาน 32

3. คาอธิบายข้อควรระวงั การปฏิบตั ิงาน

4.1 การแบง่ กลบี ลายดา้ นในตอ้ งมพี น้ื ทข่ี องตวั ลายเท่ากนั

4. 4.1 การเขยี นรายละเอยี ดตวั ลายตอ้ งมรี ะยะการบากลาย
กระจายเท่ากนั ในพน้ื ทช่ี อ่ ลาย

บทเรยี นโมดลู การเขยี นลายประเภทชอ่ ลายกนก

ข้อควรระวงั การปฏิบตั ิงาน 33

5. คาอธิบายขอ้ ควรระวงั การปฏิบตั ิงาน

5.1พน้ื ทใ่ี นการบากลายจะแบง่ พน้ื ทบ่ี ากลายกบั พน้ื ทเ่ี วน้
จากการบากลายตอ้ งเทา่ กนั

5.2 พน้ื ทส่ี เี หลอื งคอื การเขยี นเสน้ แรลาย
5.3 พน้ื ทส่ี ชี มพคู อื พน้ื ทก่ี ารเขยี นลายฟองน้า

6. 6.1 ทศิ ทางของเสน้ แรลาย ตอ้ งเขยี นตามทศิ ทางของกลบี
ลายในแตล่ ะตวั

บทเรยี นโมดลู การเขยี นลายประเภทช่อลายกนก

34

การมอบหมายงาน

ชื่อหน่วย การเขียนลายประเภทช่อลายกนก

คาสงั่ ที่ 1 ให้นักเรยี นเขียนช่อลายกนกตามแบบท่ีกาหนดให้ ความสูง 24 ซ.ม กวา้ ง 16 ซ.ม ให้เขียนช่อ
ลายกนกพรอ้ มทงั้ เขียนเส้นแรลายกนก จานวน 1 ชอ่ ลาย คะแนนเตม็ 100 คะแนน

บทเรยี นโมดลู การเขยี นลายประเภทชอ่ ลายกนก

35

เกณฑก์ ารประเมินผลงาน

ชื่อหน่วย การเขียนลายประเภทช่อลายกนก

ชื่อนักเรียน……………………………………………………………….เลขท่ี…………………
ระดบั ชนั้ ปวช.1 สาขาวิชา เครือ่ งประดบั อญั มณี
วิชา ศลิ ปะไทย เรอ่ื ง การเขยี นชอ่ ลายกนก

ผลการประเมิน
ระดบั คะแนน

ข้อ จดุ ประเมินคณุ ภาพผลงาน ีดเ ่ียยม เกณท์ประเ ิมน
การเขียนช่อลายกนก ีดมาก
ีด
พอใ ้ช ่ผาน
ปรับปรุง ไม่ผ่าน
คะแนนรวม
54321
1 การเตรยี มอุปกรณ์การเขยี นลาย ( X2 )
2 การร่างสดั ส่วนรปู ทรง ( X2 ) ผลคะแนนรวม
3 ความเหมาะสมของรปู ทรง ( X4 )
4 ลายเสน้ มคี วามคมชดั ( X2 )
5 การเขยี นช่อลายกนก ( X6 )
6 จานวนการเขยี นลายครบตามทม่ี อบหมาย( X2 )
7 ความสะอาด ปราณตี ในการเขยี นลาย( X2 )

หมายเหตุ ( X2 ) = จานวนคณู ค่าระดบั คะแนนกบั คา่ คะแนนเกณฑป์ ระเมนิ เชน่ X2 คา่ คะแนน 5 = 10 คะแนน

บทเรยี นโมดลู การเขยี นลายประเภทชอ่ ลายกนก

36

เกณฑก์ ารประเมินค่าระดบั คะแนน

ช่ือหน่วย การเขียนลายประเภทช่อลายกนก

1.เกณฑ์การให้คะแนน 5 คะแนน
ระดบั คณุ ภาพผลงาน 4 คะแนน
ดเี ยย่ี ม
ดมี าก 3 คะแนน
ดี
พอใช้ 2 คะแนน
ปรบั ปรุง 1 คะแนน

2. การแปลความหมายช่วงคะแนน คณุ ภาพ
ดเี ยย่ี ม
ช่วงคะแนน ดมี าก
100-80
79-70 ดี
69-60 พอใช้
59- 50 ปรบั ปรงุ
49-0

บทเรยี นโมดลู การเขยี นลายประเภทชอ่ ลายกนก

37

แบบประเมินพฤติกรรมในชนั้ เรียน

ช่ือหน่วย การเขียนลายประเภทช่อลายกนก

วิชา ศลิ ปะไทย เรือ่ งการเรยี นที่ 5 การเขยี นช่อลายกนก
ระดบั ชนั้ ปวช.1 สาขาวิชา เคร่อื งประดบั อญั มณี กาญจนาภิเษกวิทยาลยั ชา่ งทองหลวง

จดุ ประเมินคณุ ภาพชิ้นงาน

ลาดับ ี่ท
1.การเข้าเรียนตรงต่อเวลา
2. การตั้งใจ ัฟงท่ีครูอธิบายและร่วมแสดงความคิดเห็น
3. ตอบคาถามและซักถามเม่ือมีข้อสงสัย
4. ไม่ชวนเ ่พือน ุคยหรือเ ่ลนขนะครูสอน
5. ไม่นอนหลับในชั้นเรียน
6. ปฏิบัติงานตามขั้นตอน
7. ทางานท่ีได้รับมอบหมายเสร็จทันเวลา
8.ติดตามแก้ไขปรับป ุรง ุคณภาพช้ืนงาน
9. จัดเก็บ ุอปกร ์ณ ุทกครั้งหลังการใช้งาน
ช่ือ นามสกลุ
ผ้รู บั การประเมิน

1
2
3
4
5
6
7

ผลรวมคะแนนคา่ เฉลย่ี ร้อยละของนักเรียนทงั้ หมด
(…………………………………………)
นายพีระยศ แก้วปัญญา
ผ้ปู ระเมิน

บทเรยี นโมดลู การเขยี นลายประเภทชอ่ ลายกนก

38

เกณฑก์ ารประเมินพฤติกรรมในชนั้ เรียน

ช่ือหน่วย การเขียนลายประเภทช่อลายกนก

1.เกณฑ์การให้คะแนน

พฤตกิ รรมทท่ี าเป็นประจา 3 คะแนน
พฤตกิ รรมทท่ี าเป็นบางครงั้ 2 คะแนน
พฤตกิ รรมทท่ี าน้อยครงั้ 1 คะแนน

2.การแปลความหมายช่วงคะแนน

ช่วงคะแนน คณุ ภาพ
27-19 ดี
10-18 ปานกลาง
1- 9 ปรบั ปรุง

บทเรยี นโมดลู การเขยี นลายประเภทชอ่ ลายกนก

39
บทเรยี นโมดลู การเขยี นลายประเภทชอ่ ลายกนก