หน่วงที่ 2 เครื่องมือขนาดเล็ก

หน่วงที่ 2 เครอื่ งมอื ขนาดเล็ก
( Hand Tool )

หนว่ งท่ี 2 แบบทดสอบกอ่ นเรยี นเคร่อื งมอื ขนาดเลก็









ไขควง ประแจ คมี

เล่ือยมือ คอ้ น ปากกาจบั งาน

ไขควง (Screwdrivers)

เป็นเครอ่ื งมือทใี่ ช้งานเป็นประจาท่ัวไปทั้งในโรงงานอุตสาหกรรม ตลอดจน
บ้านพักอาศัย ไขควงชนิดต่างๆ ถูกออกแบบมาใหใ้ ช้สาหรบั การขันและคลายตะปู
ควง สลักเกลียวและนอตชนิดต่างๆท่ีมีหัวเป็นร่องแบบที่ตรงกัน ไขควงมีให้
เลือกใชห้ ลายแบบและหลากหลายขนาด

สว่ นประกอบของไขควง ด้าด้ามม
ก้าน
ปลายไขควง

➢ เป็นส่วนท่ีใช้สาหรับมือจับเพื่อออกแรงบิดในการขัน ด้ามไขควงท่ีดีต้องมีขนาด
พอเหมาะกับมอื มรี ปู ร่างท่ีชว่ ยใหก้ ารจับยดึ ไดอ้ ยา่ งมนั่ คงไม่หลุดลนื่ ไดง้ ่าย

➢ ก้านไขควง คือส่วนลาตัวของไขควงทาหน้าที่ในการส่งถ่ายแรงบิดจากด้ามไปยัง
ปลายไขควงเพ่ือขันอุปกรณ์จบั ยดึ ทตี่ ้องการ

➢ ปลายไขควง หรือส่วนปลายของก้านไขควงทาหน้าที่ส่งถ่ายแรงบิดจากก้านต่อไป
ยังอุปกรณ์จับยึด ทาให้เกิดการหมุนและขันของอุปกรณ์จับยึด ปลายไขควงทา
จากวสั ดชุ นดิ เดยี วกันกับกา้ นไขควงโดยเสริมความแข็งแรงด้วยการชบุ แข็ง

ประเภทของไขควง

ไขควงที่ใช้กันอยู่ในปัจจุบันมีหลากหลายชนิด แต่ละชนิดได้รับการออกแบบ
มาให้ใช้กับงานท่ีมีความต้องการแตกต่างกัน โดยท่ัวไปไขควงสามารถแบ่งเป็นกลุ่ม
หลกั ๆ ได้ตามรูปร่างของปลายไขควงหรือรปู รา่ งของรอ่ งบนหัวสกรูหรือนอ๊ ต

ไขควงธรรมดาหรอื ไขควงแบน

ไขควงชนิดนี้ปลายไขควงจะเรียบแบน ซ่ึงถูกออกแบบให้ใช้กับสกรทู ี่หัว
มรี ่องแบบผา่ กลาง ไขควงแบนมีให้เลอื กใช้ 2 แบบคือแบบปลายกว้างและแบบ
ปลายขนาน ไขควงแบนท้ังสองชนิด และสกรูแบบร่องผ่ากลาง การใช้งานจะ
เลือกจากความกว้างและความหนาของปลายไขควงให้พอดีกับร่องทห่ี ัวสกรู ซึ่ง
มีหลายขนาด

ขอ้ ควรระวงั ในการใช้งานไขควงแบน

คือปลายไขควงสามารถลื่นแฉลบออกจากร่องท่ีหัวสกรูได้โดยง่าย
เน่ืองจากร่องท่ีหัวสกรูบังคับการเคลื่อนท่ีได้เพียงทิศทางเดียว ทั้งนี้ หากมี
การล่นื แฉลบของปลายไขควงอาจทาให้เกิดการบาดเจบ็ ของผู้ใชง้ านได้

ไขควงแบบฟลิ ลิปสห์ รอื ส่แี ฉก

ไขควงหัวส่เี หลี่ยม

ไขควงแบบนี้มปี ลายไขควงเป็นรูปสเี่ หลีย่ มจัตุรสั ใช้กบั สกรทู ี่มีรอ่ งเป็นรปู
ส่เี หลยี่ มจัตุรสั โดยมีขนาดให้เลือกใชห้ ลายขนาด ไขควงชนดิ นีส้ ามารถส่งถา่ ยแรง
ได้ดีกว่าไขควงแบน และไมต่ อ้ งใชแ้ รงกดมากในขณะขัน เนอ่ื งจากปลายไขควงท่ี
ตดั ตรง ทาใหไ้ ขควงไมถ่ อยออกจากสกรแู ละหมุนฟรีในขณะออกแรงบิด

ไขควงหัวรปู ดาว

ไขควงชนิดน้ีมีปลายไขควงเป็นรูปดาว 6 แฉก ใช้กับ
สกรทู ่ีมรี ่องเป็นรูปดาว 6 แฉก โดยมีขนาดให้เลือกใช้
หลายขนาด ไขควงชนิดน้ีได้รับการออกแบบให้
สามารถถา่ ยแรงบดิ ไปสู่สกรูไดด้ ีกว่าไขควงแบนและไข
ควงสี่แฉก เน่ืองจากมีจุดสัมผัสถึง 6 จุด นอกจากนี้
การออกแบบให้ปลายตัดตรง ทาให้ไม่ต้องออกแรงกด
มากในขณะขันเนื่องจากแรงบิดจะไม่ทาให้ไขควงถอย
ออกจากสกรแู ละหมนุ ฟรี

ไขควงหกเหล่ยี มใน

เป็นไขควงทมี่ ีปลายสาหรบั สกรูหรอื นอตที่มรี ่องหกเหล่ียม ซ่ึงจะใช้งานแทน
ประแจแอลในกรณที ่สี กรูอยใู่ นบรเิ วณทม่ี พี ้ืนที่จากัดหรอื อย่ลู ึกเขา้ ไปในช้นิ งาน

ไขควงหกเหลี่ยม

เป็นไขควงท่ีมีปลายเป็นบ๊อกสาหรับหัวนอตหกเหล่ียม ซ่ึงจะใช้งานแทน
ประแจบ๊อกในกรณที ต่ี วั น๊อตอย่ใู นบรเิ วณทม่ี ีพืน้ ทจ่ี ากัด หรืออย่ลู ึกเข้าไปในชิ้นงาน

ไขควงทดสอบกระแสไฟฟา้

เป็นไขควงที่ใช้สาหรับทดสอบกระแสไฟฟ้าของขั้วไฟ ปล๊ักไฟสายไฟ หรือ
บริเวณที่สงสัยว่าอาจมีกระแสไฟฟ้าร่ัว โดยส่วนใหญ่ไขควงชนิดน้ีมีปลายแบนด้าม
ไขควงบรรจุหลอดนีออนขนาดเล็กไว้ท่ีด้าม ซึ่งต่อผ่านวงจรไฟฟ้ากับปลายไขควง
ด้านหน่ึงอีกด้านหนึ่งต่อกับโลหะซ่ึงติดอยู่ด้านท้ายของด้ามไขควง โดยส่วนมากไข
ควงชนิดน้ีจะหุ้มฉนวนพลาสติกที่บริเวณก้านไขควงไปจนถึงใกล้บริเวณปลายไข
ควง เพื่อความปลอดภยั ของผใู้ ชง้ าน

การใช้งานไขควงทดสอบกระแสไฟฟา้
ทาโดยการกดปลายไขควงลงบนบริเวณที่ตอ้ งการทดสอบ และใช้นิ้วแตะที่

โลหะด้านท้ายของด้ามไขควง หากบรเิ วณทตี่ อ้ งการทดสอบมกี ระแสไฟฟ้า
หลอดไฟในด้ามไขควงจะสวา่ งขนึ้

ไขควงออฟเซต

ไขควงชนิดน้ีถูกออกแบบมาสาหรับใช้งานในพ้ืนท่ีแคบซ่ึงไขควงธรรมดาไม่สามารถ
ใช้ได้เนื่องจากไม่มีพื้นที่เพียงพอสาหรับด้ามไขควง โดยไขควงออฟเซตมีลักษณะเป็นแท่ง
เหล็กยาวทป่ี ลายแตล่ ะดา้ นเป็นปลายไขควงซ่ึงอาจเป็นปลายแบนหรือแบบส่ีแฉกและงอทา
มุมประมาณ 90 องศา ไขควงออฟเซตโดยปลายด้านหนึ่งเป็นไขควงแบนและอีกด้านหนึ่ง
เปน็ สแี่ ฉก

ไขควงตอกกระแทก

ใช้สาหรับการขันสกรูที่ต้องการขันให้แน่นมากๆ หรือกรณีท่ีมีแรงต้านสูง
เช่น วัสดุท่ีขันมีความหนาแน่นมาก หรือใช้ในกรณีท่ีต้องการคลายสกรูที่ติดแน่นไม่
สามารถคลายออกดว้ ยไขควงชนดิ ใชแ้ รงบิดดว้ ยมอื ได้

การใช้งานทาได้โดยการใส่ปลายไขควงกับหัวของสกรู แล้วใช้ค้อนตีที่ด้ามไขควง
กลไกในตัวไขควงจะเปล่ียนแรงกระแทกให้เป็นแรงบิดเพ่ือใช้ขันหรือคลายสกรูตาม
ต้องการ โดยผู้ใช้สามารถปรับทิศทางการหมุนของไขควงได้ท้ังทิศหมุนตามเข็มนาฬิกา
และหมนุ ทวนเข็มนาฬิกา

ไขควงชดุ

เป็นการนาไขควงหลายชนิดมาจัดรวมเป็นชุดประมาณ 4 ถึง 6 ตวั ต่อชุด บางชุด
อาจมีด้ามและก้านไขควงเพียงตัวเดียว แต่มีปลายไขควงชนิดที่สามารถถอดเปลี่ยนได้
หลายแบบหลายตัวรวมเป็นชุด บางชุดเป็นไขควงท่ีมีขนาดเล็กสาหรับใช้งานซ่อม
นาฬกิ าหรือซอ่ มแวน่ ตา

วธิ กี ารใช้และการดแู ลรักษาไขควง

การใช้งานไขควงมีข้อที่ควรคานึงถึงต่างๆ เพื่อให้การใช้งานมีความปลอดภัย
เกดิ ประสิทธิภาพสูงสดุ และยืดอายกุ ารใชง้ านของไขควงใหย้ าวนาน ดงั นี้

1 ใช้ไขควงใหถ้ ูกประเภทและมีขนาดตรงกับร่องท่ีหัวสกรูเทา่ น้ัน
2 ไมใ่ ชไ้ ขควงผดิ วตั ถปุ ระสงค์ เช่น ใชแ้ ทนสกดั หรอื ใชต้ อกงดั กระทุง้ เป็นอนั ขาด
3 ไมใ่ ชง้ านไขควงทีด่ ้ามเสียหายแล้ว เช่น บิน่ หรอื หกั

วิธีการใช้และการดูแลรักษาไขควง

4 ในขณะใช้งานควรจัดให้ไขควงต้ังฉากกับหัวสกรูตลอดเวลา เพื่อป้องกัน
ปลายไขควงบ่นิ หรือหัก และปอ้ งกันรอ่ งสกรูเสยี หาย

5 ใชส้ องมือในการทางาน โดยใชม้ ือขา้ งหนึ่งประคองที่ปลายไขควงและสกรู
และมืออีกข้างหน่ึงหมุนด้ามไขควง และควรใช้สองมือออกแรงหมุนในช่วงท้ายเพ่ือ
เพิ่มแรงบิด

6 ใชไ้ ขควงทป่ี ลายเป็นแมเ่ หลก็ ในกรณีทพ่ี ้นื ทใ่ี ชง้ านจากดั ไมส่ ะดวก

วิธีการใช้และการดูแลรกั ษาไขควง

7 ไม่ใชป้ ระแจจบั หมนุ ที่ก้านของไขควงเพ่อื เพม่ิ แรงบิดเพราะอาจทาใหไ้ ขควงเกิด
ความเสียหาย ยกเวน้ กรณีทไี่ ขควงนัน้ ถูกออกแบบมาใหส้ ามารถใช้งานลักษณะนไ้ี ด้

8 ในการใชง้ านท่เี ก่ยี วขอ้ งกบั ไฟฟ้า ให้ปดิ สวิทซ์ไฟฟา้ ก่อนจึงลงมอื ทางาน หรอื ใน
กรณีท่จี าเปน็ ต้องเปิดสวทิ ซไ์ ฟไว้ ควรใช้ไขควงวัดไฟตรวจสอบให้ทราบว่าบริเวณใดมี
กระแสไฟอยู่

9 ทาความสะอาดหลงั จากใชง้ านทกุ คร้งั และเก็บให้เปน็ ระเบยี บ

กิจกรรมที่ 1 ไขควงที่บ้านฉัน

ให้นักเรียนหาไขควงภายในบา้ นของเราพร้อมบอกช่อื พรอ้ มบอกประเภทของไขควง
และวิทีการบารงุ รกั ษาไขควงของบ้านเราพร้องตดิ รูปภาพประกอบลงบนกระดาษรายงาน

ประแจ

เป็นเคร่ืองมืองานขันท่ีใช้สาหรับขันหรือคลายสกรู นอต หรือชิ้นงานท่ีเป็นเกลียว
และมหี วั เปน็ ส่ีหรอื หกเหลี่ยมรู

ประแจปากตาย

คือประแจท่ปี ลายส่วนท่ีจบั ยดึ นอตหรอื สกรเู ปิดออกดา้ นหน่ึง ทาใหส้ ามารถ
เล่ือนปากประแจเข้าหาหัวสกรูได้ ใช้กับสกรูหัวสี่เหลี่ยมหรือหัวหกเหลี่ยม
โดยท่ัวไปพ้ืนผิวสัมผัสน้ีจะทามุมกับแนวยาวของด้ามประแจ เพื่อใช้เพ่ิมมุมในการ
หมุนเม่ือพลิกตัวประแจ มุมท่ีพบมีตั้งแต่ 0 ถึง 90 องศา โดยท่ีพบส่วนมากคือ
มุม 15 องศา ประแจปากตายมแี บบคอื

1 ประแจแบบปากเดย่ี ว
2 ประแจแบบ 2 ปาก

ประแจแบบปากเดี่ยว ประแจแบบ 2 ปาก

ประแจแหวน

คือประแจที่ปลายส่วนท่ียึดจับน๊อต มีลักษณะเป็นวงแหวน โดยทั่วไปมีทั้งสองด้านของ
ตัวประแจและต่างขนาดกัน ภายในวงแหวนมีร่องเหลี่ยมตามแนวเส้นรอบวง โดยมี 2
แบบ คือ แบบที่มี 6 เหลี่ยมและแบบ 12 เหล่ียม แบบท่ีเป็น 6 เหล่ียม ถูกออกแบบ
มาใหใ้ ชง้ านไดเ้ ฉพาะนอ๊ ตหกเหลี่ยมเทา่ นั้น

ประแจมรี ูปร่าง 2 ลกั ษณะ คอื
1. แบบธรรมดา
2. แบบออฟเซต

แบบธรรมดา คอื ตวั วงแหวนจะอยู่ในระนาบเดียวหรอื เยื้องกนั เล็กนอ้ ยกบั ด้ามประแจ

แบบออฟเซต ซ่ึงระนาบของตัววงแหวนจะเยื้องกับระนาบของด้ามดังแสดงในรูป ซ่ึง
แบบน้ีถูกออกแบบมาให้ใช้ในกรณีที่ตาแหน่งของนอตหรือหัวสกรูอยู่ลึกลงไปใน
ชิ้นงาน

ประแจปากผสม หรือประแจแหวนข้างปากตาย เป็นประแจที่ปลายด้านหนึ่งเป็นแบบ
ประแจปากตาย ส่วนอีกด้านหนึ่งเป็นประแจแหวนที่ขนาดเดียวกัน ทาให้สามารถใช้
กบั งานได้ทงั้ สองลักษณะ

ประแจเล่ือน

มีลักษณะเหมือนประแจปากตาย แต่มีขนาดท่ีปลายจับยึดกับนอตใหญ่
กว่า และสามารถปรับเล่ือนตาแหน่งของปากใดปากหน่ึงเข้าออกได้ด้วยการ
หมุนเกลียวตัวหนอน ทาให้สามารถใช้งานกับนอตได้ทุกขนาด (ทั้งในแบบนิ้ว
และแบบมิลลิเมตร) ในช่วงความกว้างสูงสุดของปาก อย่างไรก็ตาม การท่ีปาก
หนึ่งสามารถปรับเลื่อนได้ ทาให้ความแข็งแรงและความมั่นคงในการจับยึดกับ
นอต มีน้อยกว่าประแจปากตาย ซ่ึงทาให้โอกาสท่ีจะสร้างความเสียหายกับ
เหล่ยี มของนอตมสี ูงกวา่ อกี ด้วย

ประแจทรงกระบอกหรอื ประแจบล็อก

เป็นประแจที่มีรูปร่างเหมือนท่อทรงกระบอกหน้าตัดเป็นวงกลมโดยปลาย
ทั้งสองด้านมีหน้าตัดเป็นรูปหกเหลี่ยมต่างขนาดกัน และมีรูเจาะทะลุในแนวรัศมี
บริเวณใกล้ปลายท้ังสองด้านสาหรับใส่ด้ามเพ่ือออกแรงหมุน ประแจชนิดนี้ถูก
ออกแบบมาให้ใช้กับงานที่บริเวณจุดที่ต้องการขันอยู่ลึก ไม่สามารถขันด้วย
ประแจชนิดอ่นื ได้

ประแจแอล

มีลักษณะเป็นแท่งเหล็กหน้าตัดรูปหกเหลี่ยม และงอเป็นมุมฉาก ท่ีปลาย
ด้านหน่ึงด้านที่ส้ันกว่าเรียกว่าด้านหัว ด้านท่ียาวกว่าเรียกว่าด้าม การใช้งาน
สามารถใช้ได้ทั้ง 2 ด้านของประแจ โดยเลือกให้เหมาะสมกับงาน โดยหากเลือก
ได้ควรใช้ด้านหัวใส่กับสกรูเพราะจะให้แรงขันมากกว่าและจับได้สะดวกกว่า
ประแจแอลใช้กับสกรูท่ีมีหวั เป็นรหู กเหลี่ยม โดยมใี หเ้ ลือกใช้หลายขนาดท้งั หน่วย
นิ้วและหน่วยมิลลิเมตร

ข้อควรระวงั ในการใช้ประแจ

1 การขันหรือคลายสลักเกลียวท่ใี ช้แรงมาก ควรใช้ประแจปากตายหรอื
ประแจแหวน

2 ไม่จาเป็นไมค่ วรใช้ประแจเลอ่ื น เนื่องจากปากของประแจเลอ่ื นขยบั ได้
จะทาให้หัวของสลกั เกลยี วเสียหายได้

3 ไมค่ วรใชป้ ระแจตหี รอื เคาะงานแทนค้อน
4 ไมค่ วรใชป้ ระแจทใ่ี หญห่ รอื หลวม ไปขนั หวั สลกั เกลียว
5 ควรดงึ ประแจเข้าหาตัว ไม่ควรดนั ออกจากตวั อาจจะเกดิ อนั ตรายได้

กิจกรรมที่ 2 ประแจท่บี ้านฉนั

ให้นักเรียนหาประแจภายในบ้านของเราพรอ้ มบอกชื่อพร้อมบอกประเภทของ
ประแจและวทิ ีการบารงุ รักษาประแจของบ้านเราพร้องตดิ รูปภาพประกอบลงบนกระดาษ
รายงาน

คีม

ประเภทของคีม
คีมธรรมดา คีมชนดิ นเ้ี ปน็ คมี ทใ่ี ชง้ านท่ัวไป ใช้จบั บบี และตดั สายไฟหรอื ตัดเส้น

ลวด ทีด่ า้ มมีพลาสตกิ หุม้ กันกระแสไฟฟ้า

คีมปากขยาย ลักษณะคีมชนิดน้ี ปากคมี ด้านในเปน็ รอ่ งโค้งและมีฟันบากไว้ท้งั สองข้าง ทา
ใหเ้ หมาะกับงานท่ตี อ้ งการความรวดเร็ว ใชจ้ ับขนั แทนประแจ

คีมปากแบนยาว หรอื เรยี กกันว่าคีมปากจ้งิ จก มปี ากแบนเรียวยาวเลก็ ปากคมี ด้านใน
คอ่ นขา้ งเรยี บ คมี ชนิดน้ีเหมาะสมกับการใช้งานในทแี่ คบๆ

คีมตัด คีมตัดจะใช้สาหรับงานตัดเพียงอย่างเดียว ไม่สามารถใช้ปากทาอย่างอื่นได้
นอกเหนือจากการใชต้ ัดสายไฟหรอื ลวด บางชนดิ ออกแบบพเิ ศษใหป้ อกสายไฟได้ดว้ ย

คีมล็อค คีมชนิดนี้ใช้กับงานจับยึดได้หลากหลาย มีหลายแบบ ปากคีมด้านบนจะอยู่
กับท่ี ปากด้านล่างสามารถปรับได้จากการปรับสกรูท่ีปลายขาคีม ทาให้ปากคีมเล็ก
หรือใหญไ่ ด้ตามขนาดของชิ้นงานทตี่ ้องการ

คีมใส่ถอดแหวนล็อค เป็นคีมที่ใช้สาหรับถอดหรือใส่แหวนล็อค ที่ปลายคีมจะมีรูปร่าง
เรียวเล็กมี 2 แบบหลัก คือ แบบท่ีใช้สาหรับใส่แหวนล็อคและแบบที่ใช้ถอดแหวนล็อค
และปจั จบุ ันยงั มแี บบท่สี ามารถเปลีย่ นหวั คมี ไดอ้ ีกด้วย

คีมปากนกแกว้ รูปรา่ งคลา้ ยปากนกแก้ว ปลายคมี มีคมใชส้ าหรับตดั เส้นโลหะเลก็ ๆ
และใช้ถอนตะปไู ดเ้ พราะทป่ี ลายปากมีการผา่ ร่องเล็กๆ ไว้

ขอ้ ควรระวงั ในการใชง้ านและการดูแลรักษา
1 อยา่ ใช้คมี ไม่ถกู กบั งาน เช่น ใชค้ มี แทนค้อน
2 หลกี เลยี่ งการใช้คีมเปน็ ประแจ เพราะจะทาให้หวั สกรเู สีย และอาจทาให้

ปากคมี เสยี หายดว้ ย
3 ไมใ่ ชค้ มี กับงานท่ีมีขนาดใหญเ่ กนิ ปากคมี
4 ด้ามคมี ท่ีปลอกหมุ้ พลาสติกชารุด ห้ามนาไปใชง้ านกบั งานด้านไฟฟา้ เป็น

อันขาด
5 รกั ษาตวั คมี ไม่ใหต้ ัวคมี เปอ้ื นคราบนา้ มนั หรือจารบี เพอื่ ปอ้ งกนั การลื่น

กจิ กรรมท่ี 3 คมี ทบ่ี า้ นฉัน

ให้นกั เรียนหาคมี ภายในบา้ นของเราพรอ้ มบอกช่ือพร้อมบอกประเภทของคมี และวทิ ี
การบารุงรักษาคมี ของบ้านเราพร้องติดรปู ภาพประกอบลงบนกระดาษรายงาน

เลอ่ื ยมือ

เลื่อยเป็นเคร่ืองมือท่ีใช้สาหรับตัดโลหะให้ขาดออกจากกัน ตัดให้ได้
ขนาด ตัดตามรูปทรงต่างๆเล่ือยแบ่งได้ตามวิธีการใช้งาน ได้แก่ เลื่อยที่ใช้มือ
จับและเล่ือยกลทใ่ี ช้กาลังขบั จากไฟฟ้าให้ทางาน ในท่นี ้จี ะกลา่ วถงึ เลือ่ ยมือ

โครงเล่ือย
ด้ามจบั

สกรูปรบั

ใบเลอ่ื ย