เรื่อง การเปลี่ยนแปลงของสารกับการเปิดปฏิกิริยาเคมี

ชดุ กจิ กรรมการเรียนรู้

วชิ า วิทยาศาสตร์ 3 รหัสวชิ า ว22101

หน่วยการเรยี นรทู้ ่ี 2 เรอื่ ง ปฏกิ ิรยิ าเคมี

ชั้นมัธยมศึกษาปที ี่ 2

ชุดท่ี 1 เรื่อง การเปลย่ี นแปลงของสาร

กบั การเกดิ ปฏกิ ิรยิ าเคมี

นางสุจิตรา วงศร์ ตั น์

ตาแหน่ง ครู วทิ ยฐานะ ครชู านาญการ

โรงเรยี นท่าบอ่ อาเภอท่าบ่อ จังหวดั หนองคาย
สานกั งานเขตพน้ื ท่ีการศึกษามธั ยมศกึ ษา เขต 21

ชดุ กิจกรรมการเรียนรู้ ชดุ ท่ี 1 การเปล่ียนแปลงของสารกับการเกิดปฏิกิริยาเคมี ก

คานา

ชดุ กิจกรรมการเรยี นรู้ เรื่อง ปฏกิ ริ ิยาเคมี วิชาวทิ ยาศาสตร์ 3 รหัสวชิ า ว22101
กลมุ่ สาระการเรียนรวู้ ทิ ยาศาสตร์ ชั้นมัธยมศกึ ษาปที ี่ 2 ได้จัดทาขน้ึ เพื่อให้สอดคล้องกับธรรมชาติวชิ า
และสอดคลอ้ งกบั การจัดกจิ กรรมการเรยี นรูก้ ลุ่มสาระการเรยี นร้วู ิทยาศาสตรแ์ ละหลักสูตรแกนกลาง
การศึกษาขน้ั พ้นื ฐาน พุทธศักราช 2551 เพอ่ื ให้นักเรียนสามารถนาไปใชไ้ ดอ้ ยา่ งเหมาะสม
ชุดกิจกรรมการเรียนรู้ชุดนี้ ผสู้ อนไดจ้ ดั ทาขนึ้ เพอ่ื เป็นค่มู อื ในการจัดกิจกรรมการเรียนรโู้ ดยใช้รว่ มกับ
แผนการจัดการเรยี นรู้ เพอ่ื ใหน้ ักเรียนใช้กระบวนการทางวิทยาศาสตร์สืบเสาะหาความรแู้ ละ
สร้างความรใู้ หม่ สามารถคิดวเิ คราะห์ สอ่ื สาร ใหเ้ ข้าใจ มจี ติ วทิ ยาศาสตร์ ตลอดจนเช่อื มโยง
และนาความรู้ไปใชใ้ นชีวติ ประจาวันได้

การจัดทาชุดกิจกรรมการเรียนรู้ เร่ือง ปฏิกริ ยิ าเคมี วิชาวทิ ยาศาสตร์ 3 รหัสวิชา ว22101
กลุ่มสาระการเรียนรวู้ ทิ ยาศาสตร์ ชนั้ มธั ยมศึกษาปที ่ี 2 เสรจ็ สมบูรณไ์ ด้ เพราะได้รบั ความอนเุ คราะห์
จากผู้เชี่ยวชาญหลายท่านทไี่ ด้ใหค้ าปรกึ ษา แนะนา จงึ ขอขอบพระคณุ ไว้ ณ โอกาสนี้ และหวังเป็นอย่างย่งิ
ว่าชุดการเรยี นการสอนชดุ น้ี จะช่วยพฒั นานักเรยี นหรอื ผใู้ ชใ้ ห้เป็นบุคคลแห่งการเรียนรู้ สามารถเรียนรู้
ไดต้ ลอดชวี ิต ตามเป้าหมายที่ต้ังไว้

สุจิตรา วงศ์รตั น์

ชดุ กิจกรรมการเรียนรู้ ชดุ ท่ี 1 การเปล่ียนแปลงของสารกับการเกิดปฏิกิริยาเคมี ข

สารบัญ

เรือ่ ง หน้า

คานา ก
สารบญั ข
คาชแ้ี จง 1
แนวทางการใช้ชุดกิจกรรมการเรียนรู้สาหรับครู 2
แนวทางการใช้ชดุ กจิ กรรมการเรยี นรู้สาหรบั นกั เรยี น 4
แผนผงั การจดั ห้องเรียน 5
ตัวชีว้ ัดและจุดประสงคก์ ารเรยี นรู้ 6
แผนผงั การจัดกจิ กรรม ชดุ ที่ 1 เรอ่ื ง การเปลีย่ นแปลงของสารกบั การเกิดปฏิกิริยาเคมี 7
กระดาษคาตอบ 8
แบบทดสอบกอ่ นเรยี น 9
ใบกิจกรรมท่ี 1.1 เรอ่ื ง การเปลยี่ นแปลงของสาร 12
ใบความรู้ที่ 1 เรือ่ ง การเปลยี่ นแปลงของสาร 13
ใบบนั ทึกกิจกรรมที่ 1.1 เรื่อง การเปลี่ยนแปลงของสาร 16
ใบกิจกรรมท่ี 1.2 เรื่อง การเกิดปฏกิ ิริยาเคมี 18
ใบความรู้ท่ี 2 เร่อื ง การเกิดปฏกิ ิริยาเคมี 19
ใบบันทกึ กิจกรรมท่ี 1.2 เรือ่ ง การเกดิ ปฏกิ ิรยิ าเคมี 20
สรุปตอนทา้ ย 22
แบบทดสอบหลงั เรียน 23
บรรณานกุ รม 26
ภาคผนวก 27
เฉลยแบบทดสอบก่อนเรยี น – หลังเรยี น 28
ใบเฉลยกิจกรรมท่ี 1.1 เร่ือง การเปล่ียนแปลงของสาร 29
ใบเฉลยกิจกรรมท่ี 1.2 เรือ่ ง การเกดิ ปฏกิ ิรยิ าเคมี 31
ตารางบนั ทึกคะแนน 33

ชดุ กิจกรรมการเรียนรู้ ชดุ ท่ี 1 การเปลี่ยนแปลงของสารกับการเกิดปฏกิ ิริยาเคมี 1

คาชแ้ี จง

ชดุ กิจกรรมการเรียนรู้ เร่อื ง ปฏิกิริยาเคมี วิชา วทิ ยาศาสตร์ 3 รหสั วชิ า ว22101
กลุ่มสาระการเรยี นรูว้ ิทยาศาสตร์ ระดบั ช้นั มธั ยมศึกษาปีท่ี 2 แบ่งเนื้อหาออกเป็นเรื่องยอ่ ย
ท้งั หมด 7 ชดุ ดงั นี้

ชดุ ที่ 1 การเปลยี่ นแปลงของสารกบั การเกิดปฏิกิริยาเคมี
ชุดท่ี 2 มวล พลังงาน กบั การเกิดปฏิกิรยิ าเคมี
ชุดที่ 3 สมการเคมี
ชดุ ที่ 4 ปจั จัยท่มี ีผลตอ่ อัตราการเกดิ ปฏกิ ิริยาเคมี
ชุดที่ 5 ปฏิกิรยิ าเคมใี นชีวิตประจาวัน
ชุดท่ี 6 ผลของปฏกิ ริ ยิ าเคมตี อ่ ชีวิตและส่ิงแวดลอ้ ม
ชดุ ท่ี 7 สารเคมใี นชวี ิตประจาวนั
แต่ละชุดประกอบด้วย คานา คาชี้แจง แนวทางการใชช้ ุดกจิ กรรมการเรียนรู้สาหรบั ครู
แนวทางการใชช้ ุดกจิ กรรมการเรียนรู้สาหรบั นักเรียน ตัวช้วี ดั และจดุ ประสงคก์ ารเรียนรู้ แบบทดสอบ
ก่อนเรียน ใบความรู้ กิจกรรม เฉลยกิจกรรม แบบทดสอบหลังเรยี น เฉลยแบบทดสอบ
กอ่ นเรยี น - หลังเรียน ซึง่ จดั ทาขึ้นเพอื่ ให้นักเรียนใชป้ ระกอบการเรียน นักเรียนต้องเรียนรดู้ ้วยตนเอง
โดยผสู้ อน คอยกากับ ดแู ล และชว่ ยเหลอื กระตุ้นใหผ้ ้เู รียนเกิดการเรยี นรู้ เปิดโอกาสให้ผู้เรยี น
ได้แลกเปลีย่ นเรยี นรู้ ในขนั้ ตอนการทากจิ กรรมตามแผนการจดั การเรียนรู้ทผี่ สู้ อนจดั ทาขึน้

ชดุ กิจกรรมการเรียนรู้ ชดุ ที่ 1 การเปลี่ยนแปลงของสารกับการเกิดปฏิกิริยาเคมี 2

แนวทางการใช้ชดุ กจิ กรรมการเรียนรู้สาหรับครู

คาชแี้ จง

1. ชุดกจิ กรรมการเรยี นรู้ หน่วยท่ี 2 เร่อื ง ปฏกิ ริ ยิ าเคมี เวลา 1 ชั่วโมง
ชุดนเ้ี ป็นชดุ ท่ี 1 เรอื่ ง การเปลย่ี นแปลงของสารกับการเกิดปฏกิ ิรยิ าเคมี เวลา 2 ชั่วโมง
ประกอบด้วย 2 กิจกรรม ดังน้ี
กิจกรรมที่ 1.1 เรอื่ ง การเปลย่ี นแปลงของสาร
กจิ กรรมที่ 1.2 เรื่อง การเกดิ ปฏกิ ิริยาเคมี

เวลาที่ใช้รวม 3 ช่ัวโมง
2. การจัดการเรียนการสอนโดยใช้ชุดกจิ กรรมการเรยี นรู้ ชดุ ที่ 1 เรื่อง การเปลยี่ นแปลงของสาร

กบั การเกิดปฏกิ ริ ยิ าเคมี ใหค้ รปู ฏบิ ัติดังนี้
2.1 การปฏิบตั กิ อ่ นการสอน

2.1.1 ศกึ ษาแนวทางการใชช้ ุดกจิ กรรมการเรียนรู้สาหรับครู
2.1.2 ศกึ ษาแผนการจัดการเรียนรู้
2.1.3 ศึกษาแนวทางการใช้ชุดกจิ กรรมการเรยี นรู้สาหรับนักเรียน
2.1.4 จัดเตรยี มสื่อการเรียนร้ลู ว่ งหน้า
2.1.5 ให้นักเรยี นทาแบบทดสอบกอ่ นเรียน ก่อนใช้ชุดกจิ กรรมการเรียนรู้

และครูตรวจกระดาษคาตอบ แจ้งผลการทดสอบให้นกั เรียนทราบ
2.1.6 แจ้งใหน้ ักเรียนทราบเกยี่ วกบั การจัดเกบ็ คะแนน ดังน้ี

คะแนนทาแบบทดสอบหลงั เรยี นไมถ่ งึ รอ้ ยละ 80 นกั เรียนตอ้ งทบทวนความรู้
และทาแบบทดสอบหลังเรียนใหม่

2.2 การปฏิบัติตัวขณะสอน
2.2.1 จดั กจิ กรรมการเรยี นการสอนตามแผนการจดั การเรยี นรู้ ให้นกั เรยี นนงั่ ตามแผนผงั
การจดั หอ้ งเรยี น
2.2.2 ดแู ลนักเรยี นใหป้ ฏิบตั ิตามกจิ กรรมตามขน้ั ตอน และตักเตือนใหน้ กั เรยี นต้ังใจปฏิบัติ
ทุกกิจกรรม
2.2.3 ดแู ลและตกั เตือนให้นกั เรยี นมีความซอื่ สัตย์ในการทากิจกรรม ไม่เปิดดแู นวคาตอบ
หรือเฉลยคาตอบของชดุ กิจกรรมการเรียนรู้จนกวา่ นักเรยี นจะทากจิ กรรมเสร็จ
และเพื่อตอ้ งการตรวจสอบความถูกต้องเท่านน้ั
2.2.4 เปน็ ท่ีปรกึ ษาและให้คาแนะนาสาหรับนกั เรยี นเมอื่ นักเรียนเกิดขอ้ สงสยั และตอ้ งการ
ความช่วยเหลือ

ชดุ กิจกรรมการเรียนรู้ ชดุ ท่ี 1 การเปล่ียนแปลงของสารกับการเกิดปฏิกิริยาเคมี 3

2.2.5 ส่งเสริมและใหก้ าลงั ใจนกั เรียนขณะทากิจกรรม อานวยความสะดวกและแกป้ ญั หา
ทีอ่ าจเกิดขึน้ ระหว่างทากิจกรรม
2.2.6 หากมีนักเรยี นท่ีเรยี นรู้ตามกระบวนการได้ชา้ ครูควรให้คาแนะนาหรอื มอบ
ชุด กิจกรรมการเรียนรู้ในแตล่ ะชุดใหน้ ักเรยี นไปศึกษาเพ่ิมเติมในเวลาวา่ ง หรือใหเ้ พ่ือน
ทีเ่ ข้าใจช่วยอธิบายให้เข้าใจเพิม่ เติมและควรประเมินผลตามสภาพจรงิ สาหรับ
นกั เรยี นกลุม่ น้ี
2.2.7 สังเกตพฤติกรรมของนกั เรยี นขณะทากิจกรรม

2.3 การปฏิบตั ิตวั หลงั สอน
2.3.1 จดั เกบ็ สอ่ื การเรยี นการสอนตา่ ง ๆ ให้เรยี บร้อย
2.3.2 ให้นกั เรยี นทาแบบทดสอบหลงั เรยี น เพ่ือประเมินความกา้ วหน้าของนักเรียน
และตดิ ตามนกั เรยี นทีค่ ะแนนแบบทดสอบหลงั เรียนไม่ถึงร้อยละ 80 ใหท้ บทวนความรู้
และทาแบบทดสอบหลงั เรียนใหม่
2.3.3 เก็บรวบรวมคะแนนจากการทากจิ กรรม และแบบทดสอบก่อนเรียน – หลงั เรยี น
ของนักเรยี นให้เรียบร้อย เพ่ือความสะดวกในการนาไปใช้ประโยชน์
2.3.4 ประเมินผลการจากทากิจกรรมและการสังเกตพฤตกิ รรม ทักษะ/กระบวนการ คุณลักษณะ
อันพึงประสงค์
2.3.5 จดั ป้ายนเิ ทศชมเชยนกั เรียนทีม่ ผี ลการเรียนดีเดน่ หรอื มอบรางวัลเป็นกาลงั ใจนกั เรียน

ชดุ กิจกรรมการเรียนรู้ ชดุ ท่ี 1 การเปล่ียนแปลงของสารกับการเกิดปฏกิ ิริยาเคมี 4

แนวทางการใชช้ ุดกิจกรรมการเรียนรู้สาหรับนักเรียน

อ่านคาชแี้ จงใหเ้ ข้าใจก่อนใช้
ชุดการเรยี นการสอนนะคะเพื่อน ๆ

คาช้แี จง

1. ชดุ กจิ กรรมการเรียนรู้ เร่อื ง ปฏิกิรยิ าเคมี วชิ าวทิ ยาศาสตร์ 3 รหสั วชิ า ว22101 กลมุ่ สาระการเรียนรู้
วทิ ยาศาสตร์ ชัน้ มธั ยมศกึ ษาปที ่ี 2 ชุดน้ี คือชุดที่ 1 เรื่อง การเปลยี่ นแปลงของสารกบั การเกดิ
ปฏิกริ ิยาเคมี

2. ตรวจสอบชุดกจิ กรรมการเรียนรู้ว่าครบถ้วนหรือไม่ ถ้าไม่ครบถว้ นตอ้ งแจง้ ครผู ้สู อนทนั ที
3. ศึกษาตัวชี้วัดและจุดประสงค์การเรียนรู้ของชดุ กิจกรรมการเรยี นรู้ กอ่ นจะเร่ิมศกึ ษาหาความรู้

ในลาดับตอ่ ไป
4. นกั เรยี นทาแบบทดสอบกอ่ นเรยี น จานวน 10 ข้อ
5. ศึกษาชดุ กจิ กรรมการเรียนรู้ด้วยตนเองตามลาดับที่จดั ไว้ในชุดการเรยี นการสอน เมอ่ื เขา้ ใจแลว้

ทากิจกรรมให้ครบทุกกิจกรรม
6. ศกึ ษาชดุ กิจกรรมการเรียนรู้ด้วยความเอาใจใส่ และมคี วามซื่อสตั ย์ไม่เปดิ ดเู ฉลยกอ่ น
7. เม่อื ศึกษาใบความรูแ้ ละทากจิ กรรมในชุดกจิ กรรมการเรียนรู้เสร็จแล้ว ตรวจสอบความถกู ต้องจากเฉลย
8. นกั เรยี นทาแบบทดสอบหลังเรยี น จานวน 10 ข้อ
9. ในกรณที ีน่ ักเรยี นทาแบบทดสอบหลังเรยี นได้ไม่ถึง 8 ข้อ ใหน้ ักเรียนย้อนกลบั ไปศกึ ษา

ชดุ กิจกรรมการเรยี นรู้ชดุ นใ้ี หมแ่ ล้วทาแบบทดสอบหลังเรยี นอีกครง้ั จนกว่าจะไดค้ ะแนนตามเกณฑ์
10. เมือ่ มีปัญหาใด ๆ เช่น ไม่เข้าใจเนือ้ หา สามารถขอคาแนะนาจากครูไดต้ ลอดเวลา

บทบาทของนักเรยี น

หัวหน้ากลมุ่ เป็นผนู้ าในการทากิจกรรม แจกชุดกิจกรรมการเรยี นรู้แบบทดสอบ

และอุปกรณ์ต่าง ๆ ตดิ ต่อประสานงานกับครู ตลอดจนควบคุมดแู ล

ให้สมาชกิ ในกล่มุ ดาเนินกจิ กรรมด้วยความเรียบรอ้ ย และเก็บชุดการเรียน

การสอน แบบทดสอบ และอุปกรณ์ต่าง ๆ ส่งคืนครู

รองหัวหนา้ ปฏิบตั หิ นา้ ที่แทนหวั หน้ากลมุ่ เมื่อได้รับมอบหมายหรอื กรณที ่ีหวั หนา้ กลุม่

ไม่สามารถปฏิบัติหน้าทีไ่ ด้

เลขานุการ จดบนั ทกึ สรปุ ผลการลงความคดิ เหน็ หรอื มตขิ องกลุ่มและหน้าทอี่ ่ืน ๆ

สมาชกิ ปฏิบัติตามหนา้ ทีท่ ีห่ ัวหนา้ กลุม่ หรอื กลุม่ มีมตใิ ห้ทา อธิบาย อภิปราย

แสดงความคิดเหน็ และทากิจกรรมดว้ ยความต้ังใ จ

ชดุ กิจกรรมการเรียนรู้ ชดุ ท่ี 1 การเปลี่ยนแปลงของสารกับการเกิดปฏกิ ิริยาเคมี 5

แผนผังการจดั หอ้ งเรยี น

กระดานไวน์บอรด์
จอฉายโปรเจค็ เตอร์

โต๊ะอุปกรณ์ คอมพวิ เตอร์ โต๊ะสาธติ
ชุดกิจกรรม
การเรยี นรู้

ประตู

่อาง ้ลาง ุอปกรณ์ กลุ่มท่ี 4 กลุ่มท่ี 1 มมุ สืบคน้ แหลง่ เรียนรู้
กลุ่มที่ 5 กลมุ่ ท่ี 2
่อางล้าง ุอปกรณ์ กลมุ่ ที่ 6 กลมุ่ ท่ี 3 มมุ สบื คน้ แหลง่ เรียนรู้

ประตู

ตเู้ กบ็ อุปกรณ์ ตู้เกบ็ อุปกรณ์

ชดุ กิจกรรมการเรียนรู้ ชดุ ที่ 1 การเปลี่ยนแปลงของสารกับการเกิดปฏิกิริยาเคมี 6

ตวั ชี้วดั และจุดประสงคก์ ารเรียนรู้

สาระที่ 3 สารและสมบตั ขิ องสาร
มาตรฐาน ว 3.2 เข้าใจหลักการและธรรมชาตขิ องการเปลย่ี นสถานะของสาร การเกดิ สารละลาย

การเกิดปฏกิ ิริยา มกี ระบวนการสืบเสาะหาความรแู้ ละจติ วทิ ยาศาสตร์ สื่อสารส่ิงท่เี รยี นรู้
และนาความร้ไู ปใชป้ ระโยชน์

สาระท่ี 8 ธรรมชาติของวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี
มาตรฐาน ว 8.1 ใช้กระบวนการทางวิทยาศาสตรแ์ ละจติ วิทยาศาสตรใ์ นการสืบเสาะหาความรู้

การแก้ปญั หา รู้วา่ ปรากฏการณท์ างธรรมชาติท่เี กดิ ขึน้ สว่ นใหญ่มรี ูปแบบท่แี นน่ อน สามารถอธิบายและ
ตรวจสอบได้ ภายใตข้ อ้ มลู และเครื่องมือที่มีอยใู่ นช่วงเวลาน้นั ๆ เข้าใจวา่ วิทยาศาสตร์ เทคโนโลยี สงั คม
และสิ่งแวดล้อมมีความเก่ยี วข้องสัมพันธ์กัน

ตัวช้วี ัด
ว. 3.2 ม.2/1 ทดลองและอธบิ ายการเปลย่ี นแปลงสมบตั ิ มวล และพลังงาน เม่อื สาร

เกดิ ปฏิกิริยาเคมี รวมท้ังอธบิ ายปัจจยั ท่มี ีผลตอ่ อัตราการเกิดปฏกิ ิรยิ าเคมี
ว. 8.1 ม.1-3/1, ม.1-3/2, ม.1-3/3, ม.1-3/4, ม.1-3/5, ม.1-3/6, ม.1-3/7, ม.1-3/8, ม.1-3/9

จุดประสงคก์ ารเรียนรู้
1. อธิบายการเปลี่ยนแปลงทางกายภาพและการเปล่ยี นแปลงทางเคมขี องสารได้
2. อธิบายความหมายของปฏกิ ริ ยิ าเคมไี ด้
3. ทดลองและอธบิ ายลักษณะการเกิดปฏิกริ ิยาเคมขี องสารได้

เม่ือเข้าใจจดุ ประสงค์การเรียนรู้แล้ว ไปเรียนกัน
พร้อมไปเรยี นกนั หรอื ยังครบั เลยค่ะ

ชดุ กิจกรรมการเรียนรู้ ชดุ ที่ 1 การเปลี่ยนแปลงของสารกับการเกิดปฏกิ ิริยาเคมี 7

แผนผงั การจัดกิจกรรม

กิจกรรมท่ี 1.1 เรื่อง การเปลีย่ นแปลงของสาร
( 1 ชั่วโมง )

ชุดการเรียนการสอนชุดท่ี 1
การเปลี่ยนแปลงของสารกับการเกิดปฏกิ ริ ิยาเคมี

กจิ กรรมที่ 1.2 เรอื่ ง การเกดิ ปฏกิ ิริยาเคมี
( 2 ช่วั โมง )

ชดุ การเรียนการสอน ชดุ ที่ 1 การเปล่ียนแปลงของสารกับการเกิดปฏกิ ิริยาเคมี 8

กระดาษคาตอบ

ชอ่ื -สกลุ .............................................................ชนั้ ..............เลขท.่ี .......

กระดาษคาตอบกอ่ นเรยี น กระดาษคาตอบหลงั เรียน

ขอ้ ก ข ค ง ข้อ ก ข ค ง
1 1
2 2
3 3
4 4
5 5
6 6
7 7
8 8
9 9
10 10

คะแนนเตม็ คะแนนเตม็ 10
10
คะแนนทไ่ี ด้
คะแนนทไ่ี ด้

ชดุ กิจกรรมการเรียนรู้ ชดุ ที่ 1 การเปล่ียนแปลงของสารกับการเกิดปฏกิ ิริยาเคมี 9

แบบทดสอบก่อนเรยี น

จดุ ประสงคก์ ารเรียนรู้
1. อธบิ ายการเปลย่ี นแปลงทางกายภาพและการเปลยี่ นแปลงทางเคมีของสารได้
2. อธิบายความหมายของปฏิกริ ิยาเคมีได้
3. ทดลองและอธิบายลกั ษณะการเกดิ ปฏิกิรยิ าเคมขี องสารได้

คาชแี้ จง

1. แบบทดสอบเป็นแบบปรนยั มีท้ังหมด 10 ข้อ 10 คะแนน เวลา 10 นาที
2. ใหน้ กั เรยี นทาเครื่องหมายกากบาท (X) ลงในชอ่ งตวั เลอื ก ก ข ค และ ง

ทีเ่ หน็ ว่าถูกตอ้ งทีส่ ุดเพียงข้อเดียวในกระดาษคาตอบ

1. ข้อใดไมใ่ ช่การเกดิ ปฏิกริ ิยาเคมี
ก. การเกดิ สนิม

ข. การเผากระดาษ
ค. น้าตาลละลายในนา้
ง. การจุดธูปและเทยี น
2. มีสารตัง้ ตน้ 2 ตวั ทาปฏกิ ริ ิยากันตามภาพ

+

ผลิตภณั ฑ์ท่ีได้จากการเกดิ ปฏิกิรยิ านี้คือข้อใด
ก. +

ข. +

ค. +

ง. +

ชดุ กิจกรรมการเรียนรู้ ชดุ ที่ 1 การเปล่ียนแปลงของสารกับการเกิดปฏกิ ิริยาเคมี 10

3. ข้อใดคอื ความหมายของปฏิกิรยิ าเคมี
ก. กระบวนการทีเ่ กิดจากสารเคมีเพยี งชนดิ เดียวเทา่ น้ัน
ข. กระบวนการที่เกดิ จากสารเคมีแตส่ ารน้ันยังคงสภาพเดิม
ค. กระบวนการท่ีสารต้งั ต้นเกิดการเปลี่ยนแปลงทางเคมแี ละเกดิ สารชนดิ ใหมข่ ้นึ
ง. กระบวนการท่เี กดิ จากสารเคมเี กดิ การเปล่ยี นแปลงแต่มคี ุณสมบัติเหมอื นเดิม

4. ข้อใดไม่ใช่การเกิดปฏกิ ิริยาเคมี
ก. ผสมนา้ มันพืชกบั นา้ ข้เี ถา้
ข. ใสเ่ กลือแกงลงในนา้ มนั พืช
ค. บบี นา้ มะนาวลงในผงสังกะสี
ง. หยดกรดไฮโดรคลอริกลงบนผงชอล์ก

5. ข้อใดแสดงว่ามปี ฏกิ ิริยาเคมเี กิดขนึ้
ก. มีตะกอนและแกส๊ เกดิ ขึ้น
ข. สถานะเปลีย่ นและสารมสี ีเปล่ยี น
ค. สถานะเปลย่ี นและผลติ ภัณฑ์เปล่ียนกลบั เปน็ สารเดิมได้
ง. มตี ะกอนเกิดขึ้นและผลิตภัณฑ์เปล่ยี นกลับเปน็ สารเดิมได้

6. เมือ่ มปี ฏิกริ ยิ าเคมีเกดิ ขน้ึ จะสามารถสังเกตการเปลยี่ นแปลงได้หลายอย่างยกเว้นข้อใด
ก. เกดิ ตะกอน
ข. เกดิ ฟองแกส๊
ค. สารเปลี่ยนสี
ง. สารมีปริมาณเพิม่ ขึน้

7. ข้อใดจัดเป็นการเปลย่ี นแปลงทางกายภาพ
ก. การละลายเกลือในนา้
ข. พืชนาออกซเิ จนไปใชใ้ นการหายใจ
ค. เทกรดลงในหนิ ปูนแล้วเกิดฟองแก๊ส
ง. พืชได้รบั แสงสว่างแลว้ นาไปสรา้ งอาหาร

8. การเปล่ยี นแปลงของสารตามขอ้ ใด แสดงว่าเกิดปฏิกริ ิยาเคมี
ก. ใสน่ ้าแขง็ ลงในนา้ อัดลม
ข. การเผาผลาญอาหารในร่างกาย
ค. ใส่โซเดยี มไฮดรอกไซด์ลงในนา้
ง. การระเหิดของการบูรเมอ่ื ได้รบั ความรอ้ น

ชดุ กิจกรรมการเรียนรู้ ชดุ ที่ 1 การเปล่ียนแปลงของสารกับการเกิดปฏกิ ิริยาเคมี 11

9. พจิ ารณาสมการต่อไปนี้ แล้วตอบคาถาม
1. แก๊สไฮโดรเจน + แกส๊ ออกซิเจน นา้
2. แมกนีเซยี ม + แกส๊ ออกซเิ จน แมกนีเซยี มออกไซด์
3. กรดไฮโดรคลอรกิ + โซเดยี มไฮดรอกไซด์ โซเดียมคลอไรด์ + น้า

การเปลย่ี นแปลงในข้อใด จดั เป็นการเปลี่ยนแปลงทางเคมีทั้งหมด
ก. ข้อ 1 และ 2
ข. ข้อ 2 และ 3
ค. ขอ้ 1 และ 3
ง. ขอ้ 1 2 และ 3

10. การเปลี่ยนแปลงในขอ้ ใดแสดงว่ามปี ฏกิ ิริยาเคมีเกิดขน้ึ
ก. น้าปลาในถว้ ยมีเกลือตกผลึกอยู่ท่ีก้นถว้ ย
ข. ละลายโซเดยี มไฮดรอกไซด์ในนา้ สารละลายมอี ุณหภูมสิ งู ขน้ึ
ค. ผา่ นลมหายใจลงในนา้ ปูนใส น้าปนู ใสขนุ่ เกิดตะกอนเลก็ ๆ สีขาวทว่ั สารละลาย
ง. เกลอื ไอโอดีนในขวดปอดสนทิ มขี นาดเลก็ ลง และมไี อสชี มพูจางๆ อยู่ภายในขวด

ชดุ กิจกรรมการเรียนรู้ ชดุ ท่ี 1 การเปล่ียนแปลงของสารกับการเกิดปฏิกิริยาเคมี 12

ใบกจิ กรรมท่ี 1.1 เรื่อง การเปลี่ยนแปลงของสาร

คาชแี้ จง
นักเรยี นศกึ ษาใบความรทู้ ี่ 1 เรอ่ื ง การเปลีย่ นแปลงของสาร แล้วให้นักเรียนทากิจกรรม

ตามลาดับ และควรทากจิ กรรมให้ผา่ นการประเมนิ ทุกกจิ กรรม

จดุ ประสงค์การเรียนรู้
1. อธิบายการเปล่ยี นแปลงทางกายภาพและการเปล่ียนแปลงทางเคมีของสารได้

เวลา 1 ช่ัวโมง

ขอบข่ายเน้ือหา
การเปลย่ี นแปลงทางกายภาพและการเปลี่ยนแปลงทางเคมี

การเตรียมตวั ลว่ งหน้า
กอ่ นทากิจกรรมมอบหมายให้นักเรียนศึกษาเอกสารท่เี กยี่ วขอ้ ง ต่อไปนี้
1. ใบความรู้ท่ี 1 เรอ่ื ง การเปลย่ี นแปลงของสาร
2. ใบบนั ทกึ กจิ กรรมที่ 1.1 เรอ่ื ง การเปลีย่ นแปลงของสาร

สือ่ ทใ่ี ชใ้ นกิจกรรม
1. ชดุ การเรียนการสอน ชุดท่ี 1 เรื่อง การเปลี่ยนแปลงของสารกับการเกิดปฏิกริ ิยาเคมี

การดาเนนิ กิจกรรม
1. นกั เรียนแบ่งกลมุ่ ออกเปน็ 6 กลุ่ม (เก่ง ปานกลาง อ่อน ) เพื่อทากิจกรรม
2. นกั เรยี นศกึ ษาใบความรู้ท่ี 1 เรื่อง การเปลี่ยนแปลงของสาร
3. นกั เรยี นทากจิ กรรมท่ี 1.1 เรอื่ ง การเปล่ียนแปลงของสาร
4. นักเรยี นและครรู ่วมกันสรุปความรเู้ รอ่ื ง การเปล่ยี นแปลงของสาร

การประเมินผล
ตรวจใบบันทึกกิจกรรมท่ี 1.1 เร่อื ง การเปลี่ยนแปลงของสาร

ผา่ นเกณฑ์การประเมนิ รอ้ ยละ 80 ข้นึ ไป

ชดุ กิจกรรมการเรียนรู้ ชดุ ที่ 1 การเปล่ียนแปลงของสารกับการเกิดปฏิกิริยาเคมี 13

ใบความรทู้ ่ี 1 เร่อื ง การเปลยี่ นแปลงของสาร

สารทกุ ชนดิ ทอ่ี ย่รู อบตวั เราสามารถเกดิ การเปลีย่ นแปลงขน้ึ ได้ โดยอาจเปน็ การเปล่ียนแปลง
ทางเคมหี รือการเปลยี่ นแปลงทางกายภาพ โดยการดารงชีวติ ของมนษุ ยเ์ ก่ียวขอ้ งกบั การเปล่ียนแปลง
ของสาร และการเกิดปฏิกิรยิ าเคมเี สมอ

สารชนดิ มีสมบัตเิ ฉพาะตัว และแตกตา่ งจากสมบัติของสารอ่นื สมบตั ขิ องสารอาจเปล่ยี นแปลงได้
เช่น ใบไมเ้ ปลีย่ นสจี ากสเี ขยี วเปน็ สีนา้ ตาล อาหารเกดิ การเน่าเสีย น้ามันทใ่ี ช้ปรงุ อาหารแล้วมีกล่นิ เหม็นหนื
เม่ือใหค้ วามรอ้ นแกน่ า้ แข็ง น้าแขง็ จะหลอมเหลวและถ้าใหค้ วามรอ้ นตอ่ ไปก็จะเดือดและกลายเปน็ ไอ
เปน็ ต้น

การเปลีย่ นแปลงของสาร หมายถงึ การท่ีสารมีสมบัตติ า่ งไปจากเดิม
แบง่ เป็น 2 ประเภท

1. การเปลย่ี นแปลงทางกายภาพ หมายถงึ การเปลี่ยนแปลงท่ีเกย่ี วขอ้ งกับสมบตั ิของสาร
เช่น การเปล่ยี นสถานะ การละลาย การมรี ูปร่างทีเ่ ปล่ยี นไป การแตกหกั หลังการเปลยี่ นแปลงสมบตั ิ
ทางเคมีของสารยังคงเหมือนเดมิ แตส่ มบัตทิ างกายภาพบางอยา่ งอาจเปลีย่ นแปลงไป เชน่ สถานะ
รูปร่างดังภาพตวั อย่างการเปลี่ยนแปลงทางกายภาพ

ภาพที่ 1 การระเหดิ ของแนฟทาลนี (ลกู เหม็น)
ที่มา : https://touchzy-sci.blogspot.com/2016/12/mothball.html

ภาพท่ี 2 การกลายเปน็ ไอของน้า
ท่มี า : https://sulichaminmin2554.wordpress.com/tag/การระเหย/

ชดุ กิจกรรมการเรียนรู้ ชดุ ที่ 1 การเปล่ียนแปลงของสารกับการเกิดปฏกิ ิริยาเคมี 14

ภาพท่ี 3 การหลอมเหลวของน้าแข็ง
ท่ีมา : http://sumalee-piboon.com/page.php?u=content_01.php
2. การเปล่ยี นแปลงทางเคมี หมายถึง การเปล่ยี นแปลงทีเ่ กยี่ วข้องกับการเกิดปฏกิ ริ ิยาเคมี
มีสารใหม่เกดิ ขึน้ โดยสารใหมท่ ่เี กิดข้ึนมีองค์ประกอบและสมบัตทิ างเคมีแตกต่างจากสารเดิม
เชน่ การเกดิ สนมิ การเผาไหม้ การเนา่ เสยี ของอาหาร ดังภาพตัวอย่าง

ภาพท่ี 4 การเกดิ สนมิ
ท่มี า : http://www.scimath.org/article-science/item/4742-2015-04-21-01-43-49

ภาพท่ี 5 การเน่าเสียของอาหาร
ท่มี า : http://embiosworldwide.blogspot.com/2010/12/blog-post_21.html

ชดุ กิจกรรมการเรียนรู้ ชดุ ที่ 1 การเปลี่ยนแปลงของสารกับการเกิดปฏกิ ิริยาเคมี 15

การเปลยี่ นแปลงทางกายภาพ การเปลยี่ นแปลงทางเคมี

1. ไมส่ ารใหม่เกิดขึน้ 1. มีสารใหม่เกดิ ขน้ึ
2. ภายหลงั การเปลีย่ นแปลง องค์ประกอบ 2. ภายหลังการเปลย่ี นแปลง สารใหมท่ ี่
ไดจ้ ะมีองคป์ ระกอบและสมบัติทางเคมี
และสมบตั ทิ างเคมีของสารจะเหมือนเดิม แตกต่างจากเดมิ
แตร่ ูปรา่ งภายนอกอาจแตกต่างจากเดมิ 2. ทาใหก้ ลับคนื ส่สู ภาพเดิมไดย้ าก
3. ทาใหก้ ลับคืนสู่สภาพเดมิ ไดง้ ่าย

ตารางที่ 1 การเปรยี บเทียบระหวา่ งการเปล่ียนแปลงทางกายภาพกบั การเปลยี่ นแปลงทางเคมี

การเปลย่ี นแปลงทางกายภาพ การเปลี่ยนแปลงทางเคมี
จะตอ้ งไม่เกีย่ วขอ้ งกบั ปฏิกิริยา จะตอ้ ง มสี ารใหมเ่ กดิ ข้ึน เสมอ
เคมแี ละไม่มี สารใหม่เกดิ ขนึ้
(องคป์ ระกอบทางเคมเี ปล่ียนไป)
(องคป์ ระกอบทางเคมีเหมือนเดิม)

ชดุ กิจกรรมการเรียนรู้ ชดุ ท่ี 1 การเปลี่ยนแปลงของสารกับการเกิดปฏกิ ิริยาเคมี 16

ใบบันทึกกิจกรรมที่ 1.1 เรื่อง การเปล่ยี นแปลงของสาร

ช่ือ........................................................................ชน้ั ................เลขท.่ี ............. กลมุ่ ท่ี .....................

จุดประสงคก์ ารเรยี นรู้
1. อธิบายการเปลี่ยนแปลงของสารทางกายภาพและทางเคมีได้

เวลา 1 ชวั่ โมง

1. จงยกตัวอยา่ งการเปลีย่ นแปลงทางกายภาพและการเปลี่ยนแปลงทางเคมีของสาร ทพี่ บในชวี ิตประจาวัน
มาอยา่ งละ 3 ตัวอย่าง (3 คะแนน)

การเปล่ียนแปลงทางกายภาพ การเปลย่ี นแปลงทางเคมี
....................................................... .......................................................
....................................................... .......................................................
....................................................... .......................................................

2. การเปลยี่ นแปลงต่อไปนจ้ี ดั เป็นการเปล่ยี นแปลงทางกายภาพหรอื การเปล่ยี นแปลงทางเคมี (3 คะแนน)

การเปลย่ี นแปลงของสาร ประเภทของการเปล่ยี นแปลงของสาร เหตุผล

การตม้ น้าจนเดือดกลายเปน็ ไอ การเปล่ยี นแปลงทางกายภาพ .............................................

การเปลี่ยนแปลงทางเคมี .............................................

การยอ่ ยอาหาร การเปลย่ี นแปลงทางกายภาพ .............................................

การเปลี่ยนแปลงทางเคมี .............................................

การใสน่ ้าตาลลงไปในนา้ การเปลย่ี นแปลงทางกายภาพ .............................................

การเปลย่ี นแปลงทางเคมี .............................................

ชดุ กิจกรรมการเรียนรู้ ชดุ ที่ 1 การเปล่ียนแปลงของสารกับการเกิดปฏิกิริยาเคมี 17

3. พิจารณาภาพท่ีกาหนดให้แลว้ นาหมายเลขภาพเตมิ ลงในช่องว่างให้สมั พนั ธก์ นั (4 คะแนน)

12 3

ภาพที่ 6 การเนา่ เสยี ของอาหาร ภาพท่ี 7 การเกิดสนมิ เหลก็ ภาพท่ี 8 การหลอมเหลวของน้าแขง็
ท่ีมา: http://www.charpa.co.th/ ทมี่ า: http://oknation.nationtv.tv/ ทีม่ า: https://www.sanook.com/
article/ blog/estimate/2009/11 women/26309/

4 5 6

ภาพท่ี 9 ดอกไมไ้ ฟ ภาพที่ 10 การกลายเป็นไอของน้า ภาพท่ี 11 การบูดเนา่ ของอาหาร
ทมี่ า : https://chillchilljapan.com/ ท่มี า : https://pantip.com/topic/
fireworks-in-summer-of-japan/ ทม่ี า: https://sulichaminmin2554. 34915057

7 wordpress.com/tag/การระเหย/ 9

8

ภาพที่ 12 แนฟทาลีน ภาพที่ 13 การเผาไหม้ ภาพที่ 14 การใสน่ ้าตาลลงในน้า
ท่มี า: http://www.chaoprayanews. ทีม่ า : https://pixabay.com/th/ไฟไหม-้ ท่ีมา: http://www.xn--
com/2013/04/26/อันตราย-จากลกู เหมน็ / เปลวไฟ-ถา่ นหนิ -การเผาไหม-้ 2453916/ 22cap5dwcq3d9ac1l0f.com/archive
s/21141

การเปล่ยี นแปลงทางกายภาพ การเปลี่ยนแปลงทางเคมี
ได้แก่ หมายเลข ได้แก่ หมายเลข

................................................. .....................................................
..... .

ชดุ กิจกรรมการเรียนรู้ ชดุ ที่ 1 การเปลี่ยนแปลงของสารกับการเกิดปฏิกิริยาเคมี 18

ใบกิจกรรมท่ี 1.2 เรื่อง การเกดิ ปฏกิ ริ ิยาเคมี

คาชี้แจง
นกั เรยี นศึกษาใบความรทู้ ี่ 2 เรอื่ ง การเกดิ ปฏิกิริยาเคมี แลว้ ใหน้ กั เรียน

ทากจิ กรรมตามลาดับ และควรทากิจกรรมใหผ้ า่ นการประเมินทุกกิจกรรม

จดุ ประสงคก์ ารเรยี นรู้
1. อธบิ ายความหมายของปฏกิ ิรยิ าเคมไี ด้
2. ทดลองและอธิบายลักษณะการเกิดปฏกิ ิริยาเคมขี องสารได้

เวลา 2 ชวั่ โมง

ขอบข่ายเนอ้ื หา
การเกดิ ปฏกิ ิริยาเคมี

การเตรยี มตวั ล่วงหน้า
ก่อนทากจิ กรรมมอบหมายใหน้ ักเรยี นศึกษาเอกสารที่เกยี่ วขอ้ ง ตอ่ ไปน้ี
1. ใบความรทู้ ่ี 2 เรือ่ ง การเกดิ ปฏกิ ริ ิยาเคมี
2. ใบบันทึกกจิ กรรมท่ี 1.2 เรอ่ื ง การเกดิ ปฏิกริ ยิ าเคมี

สื่อท่ใี ช้ในกิจกรรม
1. ชุดกิจกรรมการเรยี นรู้ ชุดท่ี 1 เร่อื ง การเปล่ียนแปลงของสารกับการเกดิ ปฏกิ ิริยาเคมี

การดาเนนิ กิจกรรม
1. นักเรยี นแบง่ กลุม่ ออกเป็น 6 กลมุ่ ( เก่ง ปานกลาง อ่อน ) เพือ่ ทากจิ กรรม
2. นักเรยี นศึกษาใบความรูท้ ่ี 2 เร่ือง การเกิดปฏิกิริยาเคมี
3. นักเรียนทากิจกรรมท่ี 1.2 เร่ือง การเกดิ ปฏกิ ิริยาเคมี
4. นกั เรียนและครรู ่วมกนั สรุปความร้เู รือ่ ง การเกดิ ปฏกิ ิรยิ าเคมี

การประเมนิ ผล

ตรวจใบบันทกึ กจิ กรรมท่ี 1.2 เร่อื ง การเกดิ ปฏกิ ิรยิ าเคมี
ผ่านเกณฑ์การประเมิน ร้อยละ 80 ขึ้นไป

ชดุ กิจกรรมการเรียนรู้ ชดุ ท่ี 1 การเปล่ียนแปลงของสารกับการเกิดปฏิกิริยาเคมี 19

ใบความรูท้ ่ี 2 เรื่อง การเกิดปฏกิ ิรยิ าเคมี



ปฏิกริ ิยาเคมี (chemical reaction) หมายถงึ กระบวนการทีส่ ารต้ังตน้ ( reactant)
เกิดการเปล่ียนแปลงทางเคมี เกดิ เปน็ สารใหม่ที่มสี มบัตแิ ตกตา่ งไปจากสารเดิม ซงึ่ เรียกว่า ผลิตภณั ฑ์
(product) ซึ่งปฏกิ ริ ิยาเคมที เี่ กดิ ขน้ึ น้อี าจมีการดดู หรือคายพลังงานให้กบั ส่งิ แวดล้อม

ในปฏิกริ ยิ าเคมจี ะประกอบดว้ ยสาร 2 ชนิด คือ
1. สารตัง้ ต้น คอื สารทม่ี อี ยูห่ รือสารทน่ี ามาทาปฏกิ ิรยิ าเคมี
2. สารผลิตภณั ฑ์ คือ สารทเี่ กดิ ขึน้ หลังจากปฏกิ ิริยาเคมีส้นิ สุดลง

ภาพท่ี 15 การเกดิ ปฏกิ ิริยาเคมี
ที่มา : หนังสอื เรยี นวิชาวิทยาศาสตร์ เล่ม 2 , หน้า 2.

การเกดิ ปฏิกิริยาเคมที ุกครงั้
 จะมีการเปลยี่ นแปลงเกิดขึ้น
 สงิ่ ทสี่ ังเกตเหน็ ได้ชดั เจน เชน่
 การเกิดตะกอน
 การเกิดฟองแก๊ส
 การเปล่ียนสขี องสาร
 อณุ หภมู ิเปลย่ี น






ชดุ กิจกรรมการเรียนรู้ ชดุ ท่ี 1 การเปล่ียนแปลงของสารกับการเกิดปฏกิ ิริยาเคมี 20

ใบบันทกึ กจิ กรรมท่ี 1.2 เรือ่ ง การเกดิ ปฏกิ ิริยาเคมี

ช่อื ....................................................................ชนั้ .............เลขท.่ี .............กล่มุ ท.่ี .................

จุดประสงค์การเรยี นรู้
1. อธบิ ายความหมายของปฏิกริ ยิ าเคมีได้
2. ทดลองและอธบิ ายลกั ษณะการเกดิ ปฏกิ ริ ิยาเคมีของสารได้

เวลา 2 ชัว่ โมง

1. จงอธบิ ายความหมายของปฏิกริ ยิ าเคมี ( 1 คะแนน )
..........................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................

2. ใหน้ กั เรยี นระบวุ า่ ภาพใดเกดิ ปฏิกริ ยิ าเคมีและภาพใดไมเ่ กิดปฏิกิริยาเคมี โดยทาเคร่อื งหมาย 
( 2 คะแนน )

 เกิดปฏิกิริยาเคมี
 ไมเ่ กดิ ปฏกิ ริ ยิ าเคมี

ภาพที่ 16 มะละกอเน่าเสีย

ทมี่ า : http://oknation.nationtv.tv/blog/
keangdin/2011/04/02/entry-1/comment

 เกิดปฏิกริ ยิ าเคมี
 ไม่เกดิ ปฏิกริ ยิ าเคมี

ภาพที่ 17 ใส่นา้ ตาลลงในน้า

ทม่ี า : https://buildsweethome.blogspot.com/
2015/01/how-to-get-rid-of-ants-from-sugar.html

ชดุ กิจกรรมการเรียนรู้ ชดุ ที่ 1 การเปล่ียนแปลงของสารกับการเกิดปฏิกิริยาเคมี 21

3. กจิ กรรมการทดลองเรือ่ ง การเกิดปฏิกริ ยิ าเคมี (10 คะแนน )

จดุ ประสงคก์ ารทดลอง
1. เพือ่ ศึกษาลักษณะการเกิดปฏิกริ ยิ าเคมขี องสาร

สมมตฐิ าน …………………………………………………………………………………………………………………………………...
อุปกรณ์และสารเคมี

1. หลอดทดลองขนาดกลาง 1 หลอด

2. คีมจับหลอดทดลอง 1 อัน

3. ตะเกียงแอลกอฮอล์ 1 อัน

4. ตะแกรงวางหลอดทดลอง 1 อัน

5. บกี เกอรข์ นาด 50 มลิ ลลิ ิตร 2 ใบ

6. ชอ้ นตกั สารเบอร์ 2 1 อนั

7. โพแทสเซียมเปอร์แมงกาเนต (KMnO4) 2 ช้อนเบอร์ 2
8. แอมโมเนยี มคลอไรด์ (NH4Cl) 2 ช้อนเบอร์ 2
9. คอปเปอร์ (II) ซลั เฟต (CuSO4) 2 ช้อนเบอร์ 2
10.น้ากล่นั 20 cm3

วิธีการทดลอง

1. ใสโ่ พแทสเซียมเปอร์แมงกาเนตลงในหลอดทดลอง แลว้ นาไปเผา สังเกตและบนั ทกึ ผล
2. ใสแ่ อมโมเนยี มคลอไรดล์ งในบีกเกอรท์ ่ีมนี า้ 10 cm3 สังเกตการเปลยี่ นแปลงและบันทกึ ผล
3. ใสค่ อปเปอร์ (II) ซัลเฟตในบีกเกอรท์ ี่มนี ้า 10 cm3 สังเกตการเปล่ียนแปลงและบนั ทกึ ผล

ตารางบนั ทึกผลการทดลอง

การทดลอง ผลการทดลอง

เผาโพแทสเซียมเปอร์แมงกาเนต ..............................................................................................

ใส่แอมโมเนยี มคลอไรดใ์ นบกี เกอรท์ ่ีมนี ้า ..............................................................................................

ใสค่ อปเปอร์ (II) ซลั เฟตในบีกเกอรท์ ีม่ ีนา้ ..............................................................................................

อภปิ รายและสรปุ ผลการทดลอง
.......................................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................................

ชดุ กิจกรรมการเรียนรู้ ชดุ ที่ 1 การเปล่ียนแปลงของสารกับการเกิดปฏกิ ิริยาเคมี 22

สรปุ ตอนทา้ ย

เช่น การเปลีย่ นสถานะ เชน่ การเกดิ สนิม
การละลาย การเผาไหม้
การเน่าเสยี ของอาหาร
ไมม่ สี ารใหมเ่ กิดขน้ึ
มีสารใหมเ่ กดิ ขน้ึ
การเปลย่ี นแปลงทางกายภาพ
การเปลี่ยนแปลงของสาร การเปลี่ยนแปลงทางเคมี

การเปลี่ยนแปลงของสาร
กับการเกดิ ปฏกิ ริ ิยาเคมี

ระบบและ ปฏิกิริยาเคมี
การเปล่ียนแปลงของสาร
ความหมาย
ระบบเปดิ ระบบปิด
กระบวนการท่สี ารต้ังตน้ 
มกี ารถา่ ยเทมวล ไมม่ กี ารถ่ายเทมวล เกดิ การเปลีย่ นแปลงทางเคมี
ใหก้ บั สง่ิ แวดลอ้ ม ใหก้ ับสงิ่ แวดล้อม เกดิ เปน็ สารใหม่ทีม่ ีสมบตั ิ

แตกต่างไปจากสารเดิม

ชดุ กิจกรรมการเรียนรู้ ชดุ ที่ 1 การเปล่ียนแปลงของสารกับการเกิดปฏิกิริยาเคมี 23

แบบทดสอบหลังเรยี น

จดุ ประสงคก์ ารเรียนรู้
1. อธิบายการเปล่ยี นแปลงทางกายภาพและการเปลีย่ นแปลงทางเคมีของสารได้
2. อธบิ ายความหมายของปฏิกริ ยิ าเคมไี ด้
3. ทดลองและอธิบายลกั ษณะการเกิดปฏิกิริยาเคมขี องสารได้

คาชแ้ี จง

1. แบบทดสอบเป็นแบบปรนยั มีทงั้ หมด 10 ขอ้ 10 คะแนน เวลา 10 นาที
2. ใหน้ ักเรยี นทาเครอื่ งหมายกากบาท (X) ลงในชอ่ งตัวเลอื ก ก ข ค และ ง

ทีเ่ หน็ ว่าถูกตอ้ งทีส่ ุดเพียงข้อเดียวในกระดาษคาตอบ

1. ข้อใดไม่ใช่การเกดิ ปฏิกิริยาเคมี
ก. ผสมนา้ มันพชื กับน้าข้เี ถา้
ข. ใสเ่ กลือแกงลงในนา้ มนั พชื
ค. บบี น้ามะนาวลงในผงสังกะสี
ง. หยดกรดไฮโดรคลอรกิ ลงบนผงชอลก์

2. ข้อใดแสดงว่ามีปฏิกริ ยิ าเคมเี กดิ ข้นึ
ก. มตี ะกอนและแก๊สเกิดขนึ้
ข. สถานะเปลยี่ นและสารมีสีเปลี่ยน
ค. สถานะเปลีย่ นและผลติ ภัณฑเ์ ปล่ียนกลับเป็นสารเดมิ ได้
ง. มีตะกอนเกดิ ข้ึนและผลติ ภัณฑ์เปล่ยี นกลับเปน็ สารเดิมได้

3. ข้อใดคือความหมายของปฏกิ ิริยาเคมี
ก. กระบวนการที่เกิดจากสารเคมเี พยี งชนิดเดียวเทา่ น้ัน
ข. กระบวนการที่เกดิ จากสารเคมีแต่สารนั้นยงั คงสภาพเดิม
ค. กระบวนการท่ีสารตั้งต้นเกิดการเปลยี่ นแปลงทางเคมแี ละเกิดสารชนิดใหมข่ ้ึน
ง. กระบวนการท่เี กดิ จากสารเคมีเกดิ การเปลย่ี นแปลงแต่มคี ณุ สมบัติเหมอื นเดิม

ชดุ กิจกรรมการเรียนรู้ ชดุ ท่ี 1 การเปลี่ยนแปลงของสารกับการเกิดปฏกิ ิริยาเคมี 24

4. มสี ารต้งั ตน้ 2 ตัว ทาปฏิกิริยากันตามภาพ
+

ผลิตภัณฑท์ ีไ่ ดจ้ ากการเกิดปฏิกริ ิยานคี้ ือข้อใด
ก. +

ข. +

ค. +

ง. +

5. พิจารณาสมการตอ่ ไปนี้ แล้วตอบคาถาม
1. แกส๊ ไฮโดรเจน + แก๊สออกซเิ จน น้า
2. แมกนเี ซียม + แกส๊ ออกซิเจน แมกนีเซียมออกไซด์
3. กรดไฮโดรคลอรกิ + โซเดยี มไฮดรอกไซด์ โซเดียมคลอไรด์ + นา้

การเปลีย่ นแปลงในข้อใด จัดเปน็ การเปลีย่ นแปลงทางเคมีทงั้ หมด
ก. ขอ้ 1 และ 2
ข. ข้อ 2 และ 3
ค. ข้อ 1 และ 3
ง. ขอ้ 1 2 และ 3

6. ขอ้ ใดไมใ่ ช่การเกดิ ปฏิกริ ยิ าเคมี
ก. การเกดิ สนมิ

ข. การเผากระดาษ
ค. น้าตาลละลายในน้า

ง. การจดุ ธูปและเทยี น

ชดุ กิจกรรมการเรียนรู้ ชดุ ท่ี 1 การเปลี่ยนแปลงของสารกับการเกิดปฏิกิริยาเคมี 25

7. การเปลี่ยนแปลงของสารตามขอ้ ใด แสดงว่าเกิดปฏิกริ ยิ าเคมี
ก. ใส่นา้ แขง็ ลงในนา้ อัดลม
ข. การเผาผลาญอาหารในร่างกาย
ค. ใสโ่ ซเดยี มไฮดรอกไซด์ลงในนา้
ง. การระเหดิ ของการบูรเมื่อไดร้ ับความรอ้ น

8. การเปลยี่ นแปลงในข้อใดแสดงว่ามีปฏิกริ ยิ าเคมเี กดิ ขึ้น
ก. น้าปลาในถ้วยมีเกลือตกผลึกอยู่ท่ีกน้ ถว้ ย
ข. ละลายโซเดยี มไฮดรอกไซดใ์ นนา้ สารละลายมีอุณหภูมสิ ูงขนึ้
ค. ผา่ นลมหายใจลงในนา้ ปูนใส นา้ ปูนใสขนุ่ เกิดตะกอนเล็กๆ สีขาวทัว่ สารละลาย
ง. เกลอื ไอโอดีนในขวดปอดสนทิ มขี นาดเล็กลง และมไี อสชี มพูจางๆ อยู่ภายในขวด

9. เมอื่ มีปฏิกริ ยิ าเคมเี กดิ ขึ้น จะสามารถสังเกตการเปลยี่ นแปลงได้หลายอย่างยกเวน้ ข้อใด
ก. เกดิ ตะกอน
ข. เกดิ ฟองแกส๊
ค. สารเปล่ียนสี
ง. สารมปี ริมาณเพมิ่ ข้ึน

10. ข้อใดจัดเปน็ การเปลย่ี นแปลงทางกายภาพ
ก. การละลายเกลอื ในนา้
ข. พชื นาออกซิเจนไปใช้ในการหายใจ
ค. เทกรดลงในหินปูนแล้วเกดิ ฟองแก๊ส
ง. พชื ได้รบั แสงสว่างแล้วนาไปสร้างอาหาร

ชดุ กิจกรรมการเรียนรู้ ชดุ ท่ี 1 การเปล่ียนแปลงของสารกับการเกิดปฏิกิริยาเคมี 26

บรรณานกุ รม

กระทรวงศึกษาธิการ. (2552). หลกั สูตรแกนกลางการศกึ ษาขนั้ พน้ื ฐาน พทุ ธศักราช 2551. กรงุ เทพฯ :
กรุงเทพฯ : ชมุ นมุ สหกรณ์การเกษตรแห่งประเทศไทย.

ปฏิกิรยิ าเคมี. [ออนไลน์]. เข้าถงึ ไดจ้ าก : http://www.scimath.org/lesson-chemistry/item/
7172-2017-06-05-13-30-08. สืบค้นเมอื่ วันที่ 29 ธนั วาคม 2559

พัชรนิ ทร์ แสนพลเมอื ง. (2559). แบบวัดและบันทึกผลการเรยี นรู้ วทิ ยาศาสตร์ ม. 2. พิมพ์ครง้ั ท่ี 6.
กรงุ เทพฯ : บริษทั อกั ษรเจรญิ ทศั น์ อจท จากัด.

พมิ พนั ธ์ เดชะคุปต์ และคณะ. (2556). ค่มู ือครูวชิ าวิทยาศาสตร์ ม. 2. กรุงเทพฯ :
บรษิ ทั พฒั นาคุณภาพวชิ าการ (พว.) จากดั .
. (2559). คมู่ ือครูวชิ าวทิ ยาศาสตร์ ม. 2. กรงุ เทพฯ : บรษิ ัทพัฒนาคุณภาพวชิ าการ (พว.) จากดั .
. (2560). คู่มือครชู ุดกจิ กรรมพฒั นาการคดิ วิทยาศาสตร์ ม. 2 เล่ม 1. กรงุ เทพฯ :
บรษิ ัทพัฒนาคุณภาพวิชาการ (พว.) จากดั .
. (2559). หนังสอื เรียนรายวชิ าพน้ื ฐาน วิทยาศาสตร์ ม. 2. กรงุ เทพฯ :
บรษิ ทั พัฒนาคณุ ภาพวิชาการ (พว.) จากดั .
. (2560). ชดุ กจิ กรรมพฒั นาการคดิ วทิ ยาศาสตร์ ม. 2 เล่ม 1. กรงุ เทพฯ :
บรษิ ัทพัฒนาคุณภาพวิชาการ (พว.) จากัด.

ฝา่ ยวิชาการ พีวีซี. (มปป.). คู่มอื เตรยี มสอบวิทยาศาสตร์ ม. 2. กรงุ เทพฯ : เยลโล่ การพิมพ์.
ยุภา วรยศ และคณะ. (2559). คู่มือครูรายวชิ าพืน้ ฐาน วิทยาศาสตร์ เลม่ 2. กรงุ เทพฯ :

บรษิ ัทอักษรเจริญทัศน์ อจท จากัด.
. (2559). หนังสือเรยี นรายวิชาพื้นฐาน วิทยาศาสตร์ เล่ม 2. กรุงเทพฯ :
บรษิ ัทอักษรเจริญทัศน์ อจท จากัด.
ลัดดาวลั ย์ เสยี งสังข์ และสามารถ พงษ์ไพบลู ย์. (2559). ค่มู อื เตรยี มสอบวทิ ยาศาสตร์ ม. 2
เล่มรวม 1-2. พิมพค์ รง้ั ที่ 2. กรุงเทพฯ : ไฮเอด็ พับลิชชง่ิ .
ศรลี ักษณ์ ผลวัฒนะ และคณะ. (2556). ส่อื การเรยี นรแู้ ละเสริมสร้างทกั ษะตามมาตรฐานและตวั ช้วี ดั
ชน้ั ปี กลมุ่ สาระการเรยี นรู้วทิ ยาศาสตร์ ม.2 เลม่ 1. กรุงเทพฯ : นยิ มวทิ ยา.
สานกั วชิ าการและมาตรฐานการศึกษา. (2551). ตวั ชว้ี ดั และสาระการเรยี นรแู้ กนกลาง กลมุ่ สาระ
การเรยี นรู้วทิ ยาศาสตร์. กรงุ เทพฯ : ชุมนุมสหกรณก์ ารเกษตรแหง่ ประเทศไทย.
สารและการเปลี่ยนแปลง. [ออนไลน์]. เข้าถงึ ได้จาก : https://sites.google.com/site/lamaiyodpho/
bth-thi-1-sar-laea-kar-peliyn-plng/1-prapheth-khxng-sar-laea-kar-peliynpaelng.
สืบค้นเมือ่ วันที่ 29 ธนั วาคม 2559

ชดุ กิจกรรมการเรียนรู้ ชดุ ที่ 1 การเปล่ียนแปลงของสารกับการเกิดปฏิกิริยาเคมี 27

ภาคผนวก

ชดุ กิจกรรมการเรียนรู้ ชดุ ที่ 1 การเปลี่ยนแปลงของสารกับการเกิดปฏกิ ิริยาเคมี 28

เฉลยแบบทดสอบก่อนเรียน - หลงั เรียน

ลองตรวจคาตอบ
ดูนะครับ

กระดาษคาตอบก่อนเรียน กระดาษคาตอบหลังเรยี น

ขอ้ ก ข ค ง ข้อ ก ข ค ง
1X 1X
2X 2X
3X 3X
4X 4X
5X 5X
6X 6X
7X 7X
8X 8X
9X 9X
10 X 10 X

ทาได้หรือเปล่าคะ…..
.......อยา่ ลืมบนั ทกึ

คะแนนนะคะ

ชดุ กิจกรรมการเรียนรู้ ชดุ ที่ 1 การเปลี่ยนแปลงของสารกับการเกิดปฏิกิริยาเคมี 29

ใบเฉลยกจิ กรรมท่ี 1.1 เรอื่ ง การเปลยี่ นแปลงของสาร

จดุ ประสงค์การเรยี นรู้
1. อธิบายการเปลย่ี นแปลงของสารทางกายภาพและทางเคมีได้

เวลา 1 ช่วั โมง

1. จงยกตัวอยา่ งการเปล่ยี นแปลงทางกายภาพและการเปลยี่ นแปลงทางเคมีของสาร ท่ีพบในชวี ิตประจาวนั
มาอยา่ งละ 3 ตัวอยา่ ง (3 คะแนน)

การเปลย่ี นแปลงทางกายภาพ การเปลยี่ นแปลงทางเคมี
การหลอมเหลวของนา้ แขง็ การเกิดสนมิ
การระเหดิ ของลูกเหมน็
การกลายเป็นไอของน้า การบดู เนา่ ของอาหาร
(อยู่ในดุลยพนิ ิจของครผู ู้สอน การเผาไหม้
พิจารณาจากคาตอบของนกั เรยี น)
(อยใู่ นดลุ ยพนิ จิ ของครูผู้สอน

พจิ ารณาจากคาตอบของนักเรยี น)

2. การเปล่ียนแปลงตอ่ ไปน้ีจดั เปน็ การเปลี่ยนแปลงทางกายภาพหรอื การเปล่ยี นแปลงทางเคมี (3 คะแนน)

การเปลี่ยนแปลงของสาร ประเภทของการเปลี่ยนแปลงของสาร เหตุผล

การต้มนา้ จนเดอื ดกลายเป็นไอ การเปล่ียนแปลงทางกายภาพ เปน็ การเปลยี่ นสถานะจาก

การเปลีย่ นแปลงทางเคมี ของเหลวเปน็ แก๊ส

การยอ่ ยอาหาร การเปลย่ี นแปลงทางกายภาพ หลงั จากย่อยอาหารจะมสี าร

การเปลี่ยนแปลงทางเคมี ใหม่เกดิ ขนึ้

การใสน่ ้าตาลลงไปในนา้ การเปล่ยี นแปลงทางกายภาพ เปน็ การเปล่ยี นสถานะจาก

การเปลย่ี นแปลงทางเคมี ของแข็งเป็นของเหลว

ชดุ กิจกรรมการเรียนรู้ ชดุ ท่ี 1 การเปล่ียนแปลงของสารกับการเกิดปฏกิ ิริยาเคมี 30

3. พจิ ารณาภาพท่ีกาหนดให้แลว้ นาหมายเลขภาพเติมลงในชอ่ งว่างใหส้ ัมพนั ธก์ ัน (4 คะแนน)

12 3

ภาพท่ี 6 ภาพที่ 7 ภาพท่ี 8
ทม่ี า: http://www.charpa.co.th/ ที่มา: http://oknation.nationtv.tv/ ท่ีมา: https://www.sanook.com/
article/ blog/estimate/2009/11 women/26309/

4 5 6

ภาพท่ี 9 ภาพท่ี 10 ภาพท่ี 11
ที่มา : https://chillchilljapan.com/ ท่มี า : https://pantip.com/topic/
fireworks-in-summer-of-japan/ ทม่ี า: https://sulichaminmin2554. 34915057

7 wordpress.com/tag/การระเหย/ 9

8

ภาพที่ 12 ภาพที่ 13 ภาพที่ 14
ทม่ี า: http://www.chaoprayanews. ทมี่ า : https://pixabay.com/th/ไฟไหม-้ ที่มา: http://www.xn--
com/2013/04/26/อนั ตราย-จากลกู เหม็น/ เปลวไฟ-ถ่านหนิ -การเผาไหม-้ 2453916/ 22cap5dwcq3d9ac1l0f.com/archive
s/21141

การเปลีย่ นแปลงทางกายภาพ การเปลีย่ นแปลงทางเคมี
ได้แก่ หมายเลข ไดแ้ ก่ หมายเลข
3579 12468

ชดุ กิจกรรมการเรียนรู้ ชดุ ท่ี 1 การเปล่ียนแปลงของสารกับการเกิดปฏิกิริยาเคมี 31

ใบเฉลยกิจกรรมท่ี 1.2 เร่อื ง การเกดิ ปฏกิ ิรยิ าเคมี

จุดประสงคก์ ารเรียนรู้
1. อธบิ ายความหมายของปฏิกิริยาเคมไี ด้
2. ทดลองและอธบิ ายลักษณะการเกิดปฏิกิรยิ าเคมขี องสารได้

เวลา 2 ชัว่ โมง

1. จงอธบิ ายความหมายของปฏิกิรยิ าเคมี ( 1 คะแนน )

ตอบ กระบวนการทีส่ ารตั้งตน้ (reactant)เกดิ การเปลีย่ นแปลงทางเคมี เกดิ เป็นสารใหม่
ท่ีมสี มบตั ิแตกต่างไปจากสารเดิม ซง่ึ เรียกว่า ผลติ ภณั ฑ์ (product)

2. ใหน้ ักเรียนระบุว่าภาพใดเกดิ ปฏิกริ ยิ าเคมแี ละภาพใดไมเ่ กิดปฏกิ ิรยิ าเคมี โดยทาเคร่อื งหมาย 
( 2 คะแนน )

 เกดิ ปฏกิ ริ ิยาเคมี
 ไม่เกดิ ปฏกิ ริ ยิ าเคมี

ภาพที่ 15 มะละกอเนา่ เสยี

ท่มี า : http://oknation.nationtv.tv/blog/
keangdin/2011/04/02/entry-1/comment

 เกิดปฏิกริ ิยาเคมี
 ไมเ่ กดิ ปฏกิ ริ ิยาเคมี

ภาพที่ 16 ใส่น้าตาลลงในนา้

ทีม่ า : https://buildsweethome.blogspot.com/
2015/01/how-to-get-rid-of-ants-from-sugar.html

ชดุ กิจกรรมการเรียนรู้ ชดุ ที่ 1 การเปลี่ยนแปลงของสารกับการเกิดปฏกิ ิริยาเคมี 32

3. กิจกรรมการทดลองเรอ่ื ง การเกิดปฏิกริ ยิ าเคมี (10 คะแนน )

จดุ ประสงค์การทดลอง
1. เพอ่ื ศึกษาลักษณะการเกิดปฏกิ ิรยิ าเคมีของสาร

สมมติฐาน ( พจิ ารณาจากคาตอบของนักเรียน)
เชน่ เมอื่ เผาโพแทสเซยี มเปอรแ์ มงกาเนตจะทาให้สเี ปล่ยี นแปลงไปจากเดมิ

อปุ กรณแ์ ละสารเคมี

1. หลอดทดลองขนาดกลาง 1 หลอด

2. คมี จบั หลอดทดลอง 1 อนั

3. ตะเกียงแอลกอฮอล์ 1 อนั

4. ตะแกรงวางหลอดทดลอง 1 อนั

5. บกี เกอรข์ นาด 50 มลิ ลลิ ติ ร 2 ใบ

6. ชอ้ นตักสารเบอร์ 2 1 อนั

7. โพแทสเซียมเปอร์แมงกาเนต (KMnO4) 2 ชอ้ นเบอร์ 2
8. แอมโมเนยี มคลอไรด์ (NH4Cl) 2 ช้อนเบอร์ 2
9. คอปเปอร์ (II) ซัลเฟต (CuSO4) 2 ช้อนเบอร์ 2
10.นา้ กลั่น 20 cm3

วธิ กี ารทดลอง

1. ใสโ่ พแทสเซียมเปอรแ์ มงกาเนตลงในหลอดทดลอง แล้วนาไปเผา สงั เกตและบันทกึ ผล
2. ใสแ่ อมโมเนยี มคลอไรดล์ งในบกี เกอร์ท่มี นี า้ 10 cm3 สงั เกตการเปลี่ยนแปลงและบนั ทึกผล
3. ใส่คอปเปอร์ (II) ซลั เฟตในบีกเกอร์ท่มี ีนา้ 10 cm3 สงั เกตการเปลย่ี นแปลงและบนั ทกึ ผล

ตารางบันทกึ ผลการทดลอง

การทดลอง ผลการทดลอง

เผาโพแทสเซียมเปอร์แมงกาเนต โพแทสเซยี มเปอร์แมงกาเนตเปลย่ี นจากสมี ว่ งเข้มเป็น
สเี ขยี วเข้ม

ใส่แอมโมเนียมคลอไรด์ในบีกเกอร์ทม่ี ีน้า แอมโมเนยี มคลอไรดล์ ะลายน้า

ใสค่ อปเปอร์ (II) ซัลเฟตในบีกเกอรท์ ีม่ นี ้า คอปเปอร์ (II) ซัลเฟตละลายนา้ ได้สารละลายสฟี า้

อภิปรายและสรปุ ผลการทดลอง สีมว่ งเขม้
การเผาโพแทสเซยี มเปอรแ์ มงกาเนต มีสารใหมเ่ กิดข้ึน เน่ืองจากมีการเปลีย่ นสีจาก

เปน็ สเี ขียวเข้ม
มกี ารเกิดสารใหม่ทม่ี คี ุณสมบตั ติ ่างจากสารตัง้ ตน้ เชน่ การเปลี่ยนสีของสาร

ชดุ กิจกรรมการเรียนรู้ ชดุ ท่ี 1 การเปล่ียนแปลงของสารกับการเกิดปฏิกิริยาเคมี 33
ตารางบันทกึ คะแนน

ชอื่ .....................................................................ชน้ั ............เลขท.่ี ...........

รายการ คะแนน คะแนน การประเมนิ
เต็ม ทีไ่ ด้ ผ่าน ไม่ผ่าน
แบบทดสอบกอ่ นเรียน 10
แบบทดสอบหลังเรียน
10
รวม
20

กิจกรรม คะแนน คะแนน การประเมิน
เต็ม ที่ได้ ผ่าน ไมผ่ ่าน
1.1 10
1.2
รวม 13

233