ประวัติน้ำตกคลองเจ้า

แหลง่ เรยี นรู้
ธรรมชาติ

นำ้ ตกคลองเจ้ำ

ศนู ย์การศกึ ษานอกระบบและการศกึ ษาตามอัธยาศัยอาเภอเกาะกูด

สานกั งานส่งเสรมิ การศกึ ษานอกระบบและการศกึ ษาตามอัธยาศัยจงั หวัดตราด

คำนำ

แหล่งเรียนร้ธู รรมชาตินำ้ ตกคลองเจ้าตำบลเกาะกูด อำเภอเกาะกดู จังหวดั ตราด ฉบับนี้จัดทำ
ขนึ้ โดยมีวตั ถุประสงคเ์ พ่ือประชาสัมพนั ธแ์ หลง่ เรยี นร้แู ละรวบรวมขอ้ มูลแหล่งเรียนรู้ทางธรรมชาตทิ ีม่ อี ยใู่ น
พน้ื ที่อำเภอเกาะกูด ให้ผทู้ ่ีมีความสนใจได้ศึกษาค้นควา้ หาขอ้ มลู และเป็นการส่งเสริมการเรียนร้ตู ลอดชวี ติ
ใหก้ บั ประชาชนหรอื ผู้ท่มี ีความสนใจ

การจดั ทำขอ้ มูลแหล่งเรียนรู้ธรรมชาตนิ ำ้ ตกคลองเจ้าครั้งนี้จะทำให้ประชาชน นกั ทอ่ งเที่ยว
ได้ศกึ ษาเรียนรู้แหลง่ เรยี นรธู้ รรมชาตใิ ห้มากขึ้นและจะเป็นประโยชน์ต่อหนว่ ยงานทีเ่ กีย่ วขอ้ งเพือ่ เป็นแนวทาง
ในการพัฒนาแหล่งเรียนร้ทู างธรรมชาตติ ่อไป

ผู้จัดทำ
นางสาววมิ าดา ไทรทอง

ตติกรรมประกาศ

ศูนยก์ ารศึกษานอกระบบและการศกึ ษาตามอธั ยาศยั อำเภอเกาะกูดไดจ้ ดั ทำกิจกรรมสง่ เสริม
การอ่านสอ่ื อิเล็กทรอนกิ ส์ (E-Book) เพอื่ เผยแพร่ข้อมูลแหลง่ เรยี นรใู้ นชุมชนสู่สาธารณะให้ประชาชนได้
ค้นคว้าหาความรู้อยา่ งอสิ ระ รวดเรว็ และทนั สมัย องค์ความรู้ทีมอี ยู่ในชมุ ชนและแหลง่ เรียนรทู้ เี่ ปน็ ธรรมชาติ
รวมทั้งภาพถา่ ยท่เี กีย่ วขอ้ ง จะชว่ ยให้ประชาชนไดร้ บั ข้อมลู ทชี่ ัดเจนอยา่ งกว้างขวางเกดิ ประโยชนส์ ูงสุด

ผจู้ ัดทำ
นางสาววิมาดา ไทรทอง

สารบญั

เร่อื ง หนา้
สภาพทางกายภาพของชุมชน 1
ประวตั ิน้ำตกคลอเจา้ 5-13

๑

สภาพทางกายภาพของชมุ ชน

ประวตั อิ ำเภอเเกาะกดู

เริม่ ปรากฏหลกั ฐานตัง้ แต่รัชสมัยพระบาทสมเดจ็ พระพุทธยอดฟา้ จฬุ าโลกมหาราช เม่อื
“องค์เชียงสือ”จา้ เมอื งญวนท่เี ข้ามาพง่ึ พระบรมโพธิสมภารของพระองค์ หนีออกจาก
กรุงเทพมหานครมาลงเรอื ท่ี “เกาะสีชัง” จากน้ันแลน่ เรอื ชกั ใบในอา่ วไทยมา 7 วนั จงึ ถงึ เกาะกดู ที่ไม่
มคี นอยู่เลยชนพนื้ ถ่ินดั้งเดิมของเกาะกูดสว่ นใหญ่เปน็ คนไทยที่อพยพมาจาก “เมอื งปัจจนั ตครี ีเขตร์”
(เกาะกง) ที่ตกเป็นเมอื งข้นึ ของฝรงั่ เศสเมื่อปี พ.ศ. 2447 มี “หม่บู ้านคลองมาด”เปน็ หมู่บา้ นท่ี
เก่าแกท่ ่สี ุด

เดมิ “เกาะกูด” เปน็ หม่บู ้านข้ึนกบั ตำบลเกาะหมาก “อำเภอแหลมงอบ” ต่อมาได้ยกฐานะ
ข้ึนเป็นตำบลเกาะกูด ในปี พ.ศ. 2523 ตวั เกาะกูดมีระยะทางหา่ งจากอำเภอคลองใหญป่ ระมาณ 40
กโิ ลเมตร ประชาชนชาวเกาะกดู มีความยากลำบากในการเดนิ ทางไปติดต่อราชการ ประกอบกับเกาะ
กูดอยใู่ กล้ดนิ แดนประเทศกัมพูชาดา้ นเกาะกงมากกว่าฝง่ั ไทย ทางราชการจึงมนี โยบายเพ่ือความ
มน่ั คงและอำนวยความสะดวกแก่ประชาชน โดยได้ยกฐานะเกาะกดู และเกาะขา้ งเคยี งข้นึ เปน็ ก่ิง
อำเภอเกาะกดู ตามประกาศกระทรวงมหาดไทยลงวันท่ี 19 มกราคม พ.ศ. 2533 โดยมผี ลบงั คับ
ต้ังแตว่ นั ท่ี 1 เมษายน ปเี ดียวกนั และตอ่ มาไดม้ ีพระราชกฤษฎกี าลงวันที่ 24 สิงหาคม พ.ศ. 2550
ยกฐานะขึน้ เปน็ อำเภอเกาะกูด โดยมีผลบงั คบั ต้ังแตว่ ันที่ 8 กนั ยายน ปเี ดยี วกนั

ลักษณะโดยท่วั ไปเกาะกูด

อำเภอเกาะกดู ประกอบด้วยเกาะใหญน่ อ้ ยรวม 24 เกาะ โดยแบ่งเปน็ 3 หมู่เกาะ

1. หมเู่ กาะกูด มี 3 เกาะ ไดแ้ ก่ เกาะกูด เกาะแรด และเกาะไม้ช้ี

2. หมเู่ กาะหมาก มี 9 เกาะ ไดแ้ ก่ เกาะหมาก เกาะยะรงั้ ใน เกาะยะร้ังนอก เกาะผี เกาะขาม เกาะกระดาด
เกาะนก เกาะนอก และเกาะใน

3. หมเู่ กาะรัง มี 12 เกาะ ได้แก่ เกาะรงั ใหญ่ เกาะรังเลก็ เกาะตุน๊ เกาะกระ เกาะเทียน เกาะทองหลาง เกาะ
มะปรงิ เกาะยกั ษ์ เกาะกำปัน่ เกาะใหญ่ เกาะกลาง และเกาะเลก็

ปัจจบุ ันชาวเกาะกดู ยงั ดำรงชีพดว้ ยการประมงชายฝ่งั เกษตรกรรม ทง้ั สวนยางพารา สวน
มะพร้าว แซมสวนผลไม้อกี เลก็ น้อย

๒

การแบง่ เขตการปกครองการปกครองส่วนภูมิภาค

การปกครองของอำเภอเกาะกูดมี 2 ตำบล 8 หมู่บา้ น ได้แก่
1.เกาะหมาก (Ko Mak) มี 2 หมบู่ า้ น
2.เกาะกดู (Ko Kut) มี 6 หมบู่ ้าน

การปกครองสว่ นท้องถน่ิ

ทอ้ งที่อำเภอเกาะกูดประกอบดว้ ย องคก์ รปกครองส่วนท้องถนิ่ 2 แห่ง ไดแ้ ก่
1.องค์การบรหิ ารสว่ นตำบลเกาะหมาก ครอบคลุมพืน้ ทต่ี ำบลเกาะหมากทั้งตำบล
2.องค์การบรหิ ารสว่ นตำบลเกาะกูด ครอบคลุมพ้ืนทีต่ ำบลเกาะกดู ทัง้ ตำบล

การคมนาคม

ทางอากาศ สามารถเดนิ ทางโดยใช้สนามบนิ เกาะไม้ซี้ อยหู่ า่ งจากเกาะกดู เลก็ นอ้ ย สนามบนิ
ดงั กลา่ วมีความยาวทางวิ่ง 800 เมตร กอ่ สร้างเมอ่ื ปี พ.ศ. 2551[3]

๓

เกาะกูดเปน็ เกาะท่ใี หญ่เป็นลำดับ4ของประเทศไทย เปน็ เกาะสุดท้ายแหง่ นา่ นนำ้ ด้านตะวันออกที่
ยังคงความอดุ มสมบรู ณข์ องทรัพยากรธรรมชาติ และระบบนิเวศนอ์ ย่างมาก มีปา่ ไม้ท่เี ปน็ แหล่งกำเนดิ สายน้ำท่ี
หลอ่ เลี้ยงชวี ติ คนเกาะกูด น้ำตกท่ีมีความสวยงาม หาดทรายและนำ้ ทะเลใสสีมรกต จนได้รับการขนานนามว่า
“อันดามันแหง่ ทะเลตะวันออก” ทดี่ งึ ดดู ใหน้ กั ท่องเทยี่ วทั้งไทยและต่างประเทศเดินทางมาเยี่ยมชมปลี ะนับ
แสนคน

เกาะกูดเรม่ิ เป็นทร่ี จู้ กั ของนักทอ่ งเทย่ี วอย่างแพรห่ ลายเมื่อไมน่ านมานี้ เน่ืองจากการเดินทางเร่มิ
สะดวกข้นึ มีเรือโดยสารทม่ี ีความสะดวก ปลอดภัย ใชเ้ วลาในการเดินทางเพยี งชั่วโมงเศษ ทำให้การท่องเท่ยี ว
เร่มิ ขยายตวั มายังเกาะกดู อย่างต่อเน่อื ง ถนนหนทาง ระบบสาธารณปู โภคเริ่มมีการพฒั นาเพือ่ อำนวยความ

๔

สะดวกแกน่ ักท่องเทย่ี ว โรงแรม รีสอรท์ ใหมๆ่ เร่ิมเกิดขึน้ เป็นจำนวนมาก ทำให้คนเกาะกดู เรมิ่ หันมาประกอบ
อาชีพดา้ นการทอ่ งเทย่ี วที่สามารถสรา้ งรายได้เป็นอยา่ งดี

ท่ามกลางกระแสการทอ่ งเท่ียวเกาะกดู ที่เตบิ โตอย่างตอ่ เนื่อง แต่ความเจริญจากการทอ่ งเทย่ี ว
ไม่ได้ทำให้วิถชี วี ติ ของคนในชุมชนบ้านคลองเจ้าเปลย่ี นแปลงไป ชาวบ้านยังคงเปน็ ชมุ ชนรกั ษาขนบธรรมเนยี ม
ประเพณีและวิถชี วี ติ ของชาวเกาะกดู ไวอ้ ย่างเหนียวแนน่ มคี วามเอ้ืออารฉี ันพนี่ ้องที่หาไดย้ ากนกั ในเมอื งทีม่ ี
ความเจริญด้านการท่องเทย่ี ว

อกี ท้ังยังมผี ูน้ ำชุมชนและคณะกรรมการหมูบ่ า้ นท่เี ขม้ แขง็ และมีวสิ ยั ทัศน์ทีก่ ว้างไกล โดยการ
สร้างการมีส่วนร่วมใหค้ นในชุมชนเข้ามามีส่วนร่วมในการบรหิ ารจดั การทุนในชุมชนทั้ง 5 ด้าน เพอื่ ใหเ้ กิดการ
กระจายรายได้จากการท่องเทีย่ วแกค่ นในชุมชนซึ่งเปน็ เจา้ ของทรพั ยากรอยางเป็นธรรม มีการรวมตวั จัดตัง้ เปน็

๕

กลุ่มวสิ าหกิจชมุ ชนเพ่อื ผลติ สินค้า OTOP จำหนา่ ยแก่นกั ทอ่ งเที่ยว กล่มุ ออมทรพั ยเ์ พือ่ การผลิตเพอ่ื เปน็ แหลง่
เงนิ ทนุ ใหก้ ยู้ ืมไปประกอบอาชีพ

ด้วยศกั ยภาพทง้ั ดา้ นทรัพยากรธรรมชาตดิ ้านการทอ่ งเท่ยี วทอี่ ุดมสมบรู ณ์และการมีส่วนรว่ ม
ของคนในชมุ ชนทำให้บา้ นคลองเจ้า ได้รบั งบประมาณจัดทำโครงการชมุ ชนท่องเทีย่ ว OTOP นวตั วิถี โดย
กระบวนการมีส่วนร่วมของคนในชมุ ชนไดร้ ว่ มกนั จัดเสน้ ทางการท่องเท่ยี วและกจิ กรรมการท่องเท่ียวเชิง
อนุรกั ษ์ในบ้านคลองเจา้ เช่น “น้ำตกคลองเจ้า”

๖

นำ้ ตกคลองเจ้า
แหลง่ เรียนรู้ : นำ้ ตกคลองเจา้ (Klongjao waterfall)
ประเภทของแหล่งเรียนรู้ : ประเภทธรรมชาติ
ทตี่ ั้ง : หมทู่ ี่ ๒ บา้ นคลองเจ้า ตำบลเกาะกูด อำเภอเกาะกดู จังหวัดตราด
ขอ้ มลู แหล่งเรยี นรู้

น้ำตกคลองเจ้า เป็นมีน้ำไหลตลอดทัง้ ปี มีทั้งหมด 3 ชั้น โดยชั้นบนจะมลี ักษณะเป็นลำธาร ส่วนชั้น
ล่างเปน็ ลำธารจากนำ้ ตกขนาดใหญ่จึงเหมาะกบั การเล่นนำ้ อย่างมาก

นำ้ ตกคลองเจา้ ถอื ไดเ้ ป็นนำ้ ตกประวัติศาสตร์ คอื พระบาทสมเดจ็ พระมงกุฎเกลา้ เจ้าอยู่หัว เคยเสด็จ
ประพาสเมอ่ื ปี พ.ศ. 2554 ทรงพระราชทานนามว่า “นำ้ ตกอนัมกก๊ ” เพอ่ื เป็นท่รี ะลึกถึงองค์เชียงสือกษัตริย์
ญวนที่เคย เข้ามาลี้ภัยจากการ จราจลในสมัยรัชกาลที่ 1 ทางฝั่งตะวันตกของเกาะ น้ำตกคลองเจ้า น้ำตก
ประวตั ิศาสตร์ของ ที่มีความสวยงาม เปน็ น้ำตกขนาดกลาง ที่สายน้ำไหลผ่านผาหินสูงประมาณ 10 เมตร ลงสู่
แอ่งน้ำกว้างและลึกสามารถลงเล่นน้ำได้ ด้านหน้า มีก้อนหินใหญ่จารึกพระปรมาภิไธยย่อ "วปร" ของ
พระบาทสมเดจ็ พระมงกฏุ เกลา้ เจ้าอยหู่ ัว ทไ่ี ดพ้ ระราชทานนามน้ำตกแหง่ น้วี ่า "นำ้ ตกอนมั กก๊ " เพือ่ เปน็ ทรี่ ะลึก
แก่ "องค์เชยี งสอื " กษัตริย์ญวน

๗

๘

และใกลน้ ้ำตกนนั้ ได้มีการสำรวจพบพชื ชนิดหนึ่งที่หายากทชี่ ื่อว่า “หญ้าเกาะกดู ”

๙

หญ้าเกาะกูด

หญ้าเกาะกูด หญ้าชนดิ ใหมข่ องโลก (world new grass species)
ไดม้ รี ายงานตพี มิ พ์เผยแพร่การคน้ พบหญา้ ชนิดใหมข่ องโลก (world new grass species) ในวารสาร
ทางวิชาการด้านอนุกรมวิธานพืช Kew Bulletin Vol. 64: 747-750 ในปี พ.ศ. 2553 (ค.ศ. 2009) โดย
ดร. อัจฉรา ตีระวัฒนานนท์ จาก องค์การพิพิธภัณฑ์วิทยาศาสตร์แห่งชาติ และ ดร. สราวุธ สังข์แก้ว จาก
ภาควิชาชีววิทยาป่าไม้ โดยตั้งชื่อหญ้าชนิดนี้ว่า “หญ้าเกาะกูด” (Arundinella kokutensis Teerawat. &
Sungkaew) เพื่อเป็นเกียรติแก่สถานที่ที่ค้นพบ หญ้าเกาะกูดมีชื่อทางวิทยาศาสตร์ว่า Arundinella
kokutensis Teerawat. & Sungkaew โดยเม่อื ปี 2553 เพิ่งไดร้ บั การตพี มิ พ์และเผยแพร่ชือ่ วิทยาศาสตร์ใน
วารสารทางวชิ าการอนุกรมวิธานพืช Kew Bulletin
"คร้ังแรกเข้าใจว่าหญ้าดังกล่าวคือหญ้าที่ชือ่ ว่า A. metzii แต่เม่ือตรวจสอบอย่างละเอียดก็พบว่าเป็น
หญ้าชนิดใหม่ ของโลก โดยหญ้าเกาะกูดมีลักษณะเด่นคือ มีเกสรเพศผู้ 2 อัน และที่ปลายกาบล่างมีหาง
คอ่ นข้างยาว ลกั ษณะดงั กลา่ วไม่เคยมกี ารคน้ พบมากอ่ น และมคี วามแตกต่างจากสมาชิกอ่นื ในกลุ่มสกุลหญ้า"
สถานทท่ี ่ีพบหญ้าชนิดน้ี คือทนี่ ้ำตกคลองเจ้า เกาะกดู จังหวัดตราด หญ้าเกาะกดู เป็นหญ้าล้มลุกขนาดเล็กถึง
ขนาดกลาง สูงได้ถึง 40 เซนตเิ มตร ลำต้นเรียวเลก็ และอวบนำ้ พบขึ้นเปน็ กลมุ่ อยูเ่ ฉพาะบริเวณน้ำตกและตาม
ซอกหินหรือกลุ่มหินใกล้น้ำตก หญ้าชนิดนี้คาดว่าน่าจะเป็นพืชถิ่นเดียวของประเทศไทย เนื่องจากจนถึง

๑๐

ปัจจุบันสำรวจพบหญ้าชนิดนี้ขึ้นเจริญเติบโตเฉพาะที่เกาะกูดเท่านั้น และน่าเป็นห่วงว่าอาจจะสูญพันธุ์
เนอ่ื งจากพบข้นึ เจริญอย่เู พียงบรเิ วณเดียวในสถานที่ท่ีจำเพาะและเปราะบางเป็นอยา่ งยิ่ง

สำหรับประโยชน์ของหญ้าเกาะกูดต่อมนุษย์นั้น ยังไม่มีการศึกษาชัดเจน เนื่องจากหญ้าดังกล่าวมี
ขนาดเล็กทำให้มีข้อจำกัดในการศึกษาด้านเภสัชวิทยา แต่ยืนยันว่าการค้นพบหญ้าชนิดใหม่ของโลกนี้มี
ความสำคัญอยา่ งมากต่อระบบนเิ วศของประเทศไทย โดยเฉพาะในแงข่ องความหลากหลายทางชวี ภาพ

ศนู ยก์ ารศกึ ษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัยอาเภอเกาะกดู

สานักงานส่งเสริมการศึกษานอกระบบและการศกึ ษาตามอธั ยาศัยจังหวัดตราด