2.4 ใบความรู้ เรื่อง ตัวอย่างการนำวิธีการทางประวัติศาสตร์มาใช้ในการศึกษาประวัติศาสตร์ไทย

ใบความรู้ท่ี 2.4
เรื่อง ตัวอย่างการนำวิธีการทางประวัตศิ าสตรม์ าใชใ้ นการศึกษาประวัตศิ าสตร์ไทย

ในการศกึ ษาคน้ ควา้ ทางประวตั ศิ าสตร์ ผศู้ ึกษาสามารถใชว้ ิธีการทางประวตั ิศาสตรส์ รา้ งองคค์ วามรู้ได้
ดังตัวอย่าง

1) การกำหนดหัวเรื่องที่จะศึกษา เมื่อเริ่มศึกษาประวัตศิ าสตร์ ผู้ศึกษาควรมปี ระเด็นคำถามหรือหัวข้อ
เร่ือง เช่น จะศึกษาเรอ่ื งใด สมัยใด ผศู้ ึกษาสามารถกำหนดหัวเร่อื ง ตามความสนใจ เชน่ ผศู้ ึกษาอาจกำหนดหัวข้อ
กวา้ งๆ ว่าการฟืน้ ฟบู ้านเมืองภายหลังการเสียกรงุ ศรีอยธุ ยาครงั้ ท่ี 2 จากน้นั อาจกำหนดหวั ขอ้ ให้แคบลง เชน่ ศกึ ษา
เฉพาะสมัยธนบรุ ี หรือศึกษาเฉพาะสมัยรัตนโกสินทร์ตอนต้น หรือเฉพาะสมัยรัชกาลที่ 1 ในท่ีนี้ผู้ศึกษาอาจเลือก
ศกึ ษาเฉพาะสมัยรชั กาลที่ 1 จงึ กำหนดหัวขอ้ ไดว้ ่า “การฟื้นฟบู ้านเมืองสมยั รัชกาลท่ี 1”

2) การรวบรวมหลักฐาน เมื่อมีหัวข้อที่จะศึกษาค้นคว้าแล้ว ผู้ศึกษาอาจเริ่มด้วยการรวบรวมหลักฐาน
ชั้นรองก่อน ซึ่งเป็นหนังสือหรือบทความที่เขียนขึ้นเกี่ยวกับสมัยรัชกาลที่ 1 หรือสมัยรัตนโกสินทร์ตอนต้น
เพอื่ ตรวจสอบดวู ่ามีข้อมูลมากนอ้ ยเพียงใด และเพื่อใหม้ คี วามรู้ พืน้ ฐานสำหรับเรื่องทีจ่ ะศึกษาค้นคว้า นอกจากนี้
ผู้ศึกษาสามารถตรวจสอบหลักฐานชั้นต้นและชั้นรองที่ผู้เขียนใช้ในการเขียนหนังสือ เพื่อที่นักเรียนจะได้ใช้เป็น
แนวทางในการค้นคว้าต่อไป หลักฐานชั้นต้นเกี่ยวกับสมัยรัชกาลที่ 1 เช่น พระราชพงศาวดารกรุงรัตนโกสินทร์
รชั กาลที่ 1 จดหมายเหตคุ วามทรงจำของกรมหลวงนรนิ ทรเทวี พระราชนพิ นธ์ในรัชกาลที่ 1 เช่น กลอน เพลงยาว
นริ าศ เรือ่ งรบพมา่ ทีท่ า่ ดินแดง ซ่ึงทรงแสดงปณธิ านในการปกครองบา้ นเมืองไว้ เปน็ ต้น

ภาพ 1 ตวั อย่างหลกั ฐานสำคัญท่ใี ชศ้ กึ ษาเกี่ยวกบั
สมัยรชั กาลที่ 1 ได้แก่ พระราชพงศาวดารกรุง
รตั นโกสินทร์ รัชกาลที่ 1
ท่มี า : http://knowledge-
center.museumsiam.org/book-
detail/5966#.YIN3PZAzbIU
สืบค้นเมือ่ : 24 เมษายน 2562

3) การประเมนิ คุณคา่ ของหลกั ฐาน การประเมนิ คณุ ค่าของหลักฐานท่ีเก่ียวกับสมยั รัชกาลที่ 1 นักเรียน
สามารถประเมนิ ความนา่ เช่อื ถือของเนื้อหาในหลกั ฐานได้ โดยการตรวจสอบเน้ือหากับเอกสารอน่ื ๆ เช่น ตรวจสอบ
ความน่าเชื่อถือของเรือ่ งราวที่ปรากฏในพระราชพงศาวดาร โดยเปรียบเทียบกับพระราชพงศาวดารของรัฐเพื่อน
บ้านที่มฉี บบั แปลเป็นภาษาไทย เช่น พระราชพงศาวดารลาว เขมร พม่า หรือตรวจสอบกับหลักฐานไทยร่วมสมยั
เช่น จดหมายเหตุความทรงจำของกรมหลวงนรนิ ทรเทวี ตรวจสอบพระบรมราชโองการในพระราชพงศาวดารกบั
กฎหมายที่ออกในสมัยรัชกาลที่ 1 หากข้อความสอดคล้องตรงกันก็น่าเชื่อได้ว่าหลักฐานนั้นมีความน่าเชื่อถือ
หลกั ฐานช้ันตน้ เหลา่ นไ้ี ด้รบั การจดั พิมพ์แล้ว ดังน้นั นักเรียนสามารถใช้คน้ คว้าได้อย่างสะดวก

4) การวิเคราะห์ สังเคราะห์ และจัดหมวดหมู่ข้อมูล ในขั้นตอนน้ีต้องศึกษาว่าหลักฐานทีเ่ ราใช้ในการ
ค้นคว้าให้ข้อมูลทางประวัติศาสตร์อะไรบ้าง ข้อมูลนั้นมีจุดมุ่งหมายเบื้องต้นและจุดมุ่งหมายแฝงอย่างไร เช่น
จุดมุ่งหมายเบื้องต้น คือ พระราชพงศาวดารต้องการบอกให้ทราบเรื่องราวการทำสงครามกับเพื่อนบ้านในสมัย
รัชกาลที่ 1 ส่วนจุดมุ่งหมายแฝง คือ การยกย่องเชิดชูพระปรีชาสามารถทางการทหารของรัชกาลที่ 1 ความเป็น
ผู้นำและ สมมติเทพของพระมหากษัตรยิ ์ เป็นต้น

ภาพ 2 สมยั รชั กาลท่ี 1 มกี ารฟน้ื ฟบู า้ นเมืองในหลายๆ ด้าน อยา่ งเช่น พระบรมมหาราชวงั ทสี่ รา้ งข้ึนใหม่
ที่สรา้ งขึน้ อย่างงดงามโดยรปู แบบสว่ นใหญ่กจ็ ำลองมาจากสมยั กรงุ ศรีอยุธยา

ท่ีมา : https://www2.edtguide.com/index.php/www/travel/140885/the-grand-palace
สืบคน้ เม่ือ : 24 เมษายน 2562

นอกจากนน้ี ักเรียนตอ้ งคำนงึ ว่าขอ้ มลู ในหลักฐานนั้นมีความเปน็ กลางหรือไม่ เชน่ พระราชพงศาวดารเป็น
หนังสอื ทเ่ี ขยี นขน้ึ เพอ่ื ยกย่องพระมหากษัตริย์ ดังนนั้ จึงมีเนอื้ หาเชดิ ชูยกย่องพระมหากษัตริย์ ขณะเดียวกันก็อาจ
ให้ข้อมูลด้านลบเกี่ยวกับข้าศึกศัตรู ในการเลือกใช้ข้อมูลต่างๆ จึงควรพิจารณาถึงประเด็นเหล่านี้ด้วย และควร
ศึกษาค้นคว้าจากหลักฐานท่ีหลากหลาย เพื่อให้ได้ข้อมูลรอบด้านครบถ้วน ซึ่งจะทำให้เรื่องราวประวัติศาสตร์ที่
คน้ ควา้ มคี วามนา่ เชอ่ื ถือ และใกล้เคียงความจรงิ มากทสี่ ดุ

5) การเรียบเรียงหรือการนำเสนอ ขั้นตอนนี้ต้องนำข้อมูลที่ตีความได้มานำเสนอ โดยมีการเรียบเรียง
อย่างเป็นระบบ เช่น มีหัวข้อใหญ่ หัวข้อย่อย มีการลำดับหัวข้อ การใช้หลักฐานประกอบการอ้างอิง การอธิบาย
ตามลำดับเหตุการณ์หรืออธิบายตามประเด็น เช่น อธิบายการฟื้นฟูบ้านเมืองของรัชกาลที่ 1 เรียงตามปี หรือ
อธิบายการฟืน้ ฟูบ้านเมืองของ รชั กาลท่ี 1 ตามประเด็น เชน่ ดา้ นการเมืองการปกครอง ด้านสงั คมและวัฒนธรรม
ด้านเศรษฐกิจ ด้านการต่างประเทศ เปน็ ต้น

วิธีการทางประวัติศาสตร์เป็นกระบวนการศึกษาค้นคว้าที่คล้ายกับวิธีการทางวิทยาศาสตร์ วิธีการทาง
ประวัติศาสตร์เน้นการค้นคว้าวิจัยอย่างมีขั้นตอน การสืบค้นหลักฐาน การประเมินคุณค่าหลักฐาน การนำเสนอ
เร่อื งราวทค่ี น้ คว้าดว้ ยวิธีการทางประวตั ศิ าสตร์ต้องมี หลกั ฐานอ้างองิ นำเสนอเร่ืองราวอยา่ งมเี หตุมผี ล มคี วามเป็น
กลาง