0-22000600858

วรรคทอง
ในวรรณคดี

ก

คำนำ

หนังสือ "วรรคทองในวรรณคดี" เล่มนี้ เป็นส่วนหนึ่ งของวิชา
ความคิดสร้างสรรค์กับการสรรสร้างงานเขียน รหัสวิชา ๑๑๐๑๘๐๑ มีเนื้อหา
ที่ ประกอบด้วยความรู้เบื้องต้นเกี่ ยวกับบทประพันธ์ชนิดต่างๆทั้งบทประพันธ์
ประเภท โคลง ฉันท์ กาพย์ กลอน ร่าย ลิลิต ซึ่ งผู้จัดทำได้คัดเลือกบทประพันธ์
ที่ เป็นวรรคทองหรือบทที่ โดดเด่นที่ อยู่ในวรรณคดีไทยเรื่องต่างๆ เเละในเเต่ละ
บทประพันธ์ยังประกอบไปด้วย ผู้เเต่ง ที่ มาของบทประพันธ์ ประเภทของบท
ประพันธ์ รวมถึงรูปแแบบหรือฉันลักษณ์ของบทประพันธ์ชนิดนั้นๆ เพื่อให้
ผู้ที่ สนใจสามารถนำไปใช้ให้เกิดประโยชน์อย่างสูงที่ สุด

ขอขอบคุณอาจารย์ภัทราภรณ์ คำลือสาย ที่ ได้ให้ความรู้เกี่ ยวกับบทประพันธ์
ประเภทต่างๆเเละให้คำเเนะนำจึงสามารถทำให้หนังสือเล่มนี้ จัดทำขึ้นอย่าง
สำเร็จไปได้ด้วยดี

ผู้จัดทำหวังเป็นอย่างยิ่งว่าหนังสือเล่มนี้ จะมีประโยชน์ต่อผู้ที่ สนใจที่ จะศึกษาใน
เรื่องบทประพันธ์ต่างๆ ได้อย่างมากที่ สุดตามความต้องการ

สารบัญ ข

เรื่อง หน้า

คำนำ ก
สารบัญ ข
๑
ความหมาย " วรรคทองในวรรณคดี " ๒
วรรคทอง จากเรื่อง " พระอภัยมณี " ๓
วรรคทอง จากเรื่อง " ขุนช้างขุนเเเผน " ๔
วรรคทอง จากเรื่อง " มัทนะพาธา " ๕
วรรคทอง จากเรื่อง " บทพากย์เอราวัณ " ๖
วรรคทอง จากเรื่อง " ลิลิตะพระลอ " ๗
วรรคทอง จากเรื่อง " โคลงโลกนิติ " ๘
วรรคทอง จากเรื่อง " มัทนะพาธา " ๙
วรรคทอง จากเรื่อง " ลิลิตพระลอ " ๑๐
วรรคทอง จากเรื่อง " มหาเวชสันดรชาดก " ๑๑
วรรคทอง จากเรื่อง " อิเหนา "

๑

ความหมาย
"วรรคทองในวรรณคดี"

๒

วรรคทองในวรรณคดี

จากเรื่อง "พระอภัยมณี"




ถึงม้วยดินสิ้นฟ้ามหาสมุทร ไม่สิ้นสุดความรักสมัครสมาน
แม้เกิดในใต้ฟ้าสุธาธาร ขอพบพานพิศวาสไม่คลาดคลา
แม้เนื้อเย็นเป็นห้วงมหรรณพ พี่ขอพบศรีสวัสดิ์เป็นมัจฉา
แม้เป็นบัวตัวพี่เป็นภุมรา เชยผกาโกสุมปทุมทอง

จากเรื่อง : พระอภัยมณี ตอน" ศึ กนางละเวงวัณฬา "
ผู้แต่ง : สุนทรภู่




แผนผังฉันทลักษณ์
บทร้อยกลองประเภทกลอน ๘ / กลอนสุภาพ

๓

วรรคทองในวรรณคดี

จากเรื่อง "ขุนช้างขุนเเผน"




แม่รักลูกลูกก็รู้อยู่ว่ารัก คนอื่นสักหมื่นแสนไม่แม้นเหมือน
จะกินนอนวอนว่าเมตตาเตือน จะจากเรือนร้างแม่ไปแต่ตัว
แม่วันทองของลูกจงกลับบ้าน เขาจะพาลว้าวุ่นแม่ทูนหัว
จะก้มหน้าลาไปมิได้กลัว แม่อย่ามัวหมองนักจงหักใจ

จากเรื่อง : ขุนช้างขุนเเผน ตอน "พลายงามพบพ่อ"
ผู้แต่ง : สุนทรภู่




แผนผังฉันทลักษณ์
บทร้อยกลองประเภทกลอน ๘ / กลอนสุภาพ

๔

วรรคทองในวรรณคดี

จากเรื่อง "มัทนะพาธา"




ความรักเหมือนโรคา บันดาลตาให้มืดมน
ไม่ยินและไม่ยล อุปสรรคะใดใด
ความรักเหมือนโคถึก กำลังคึกผิขังไว้
ก็โลดจากคอกไป บ ยอมอยู่ ณ ที่ขัง

ผู้แต่ง : จากเรื่อง : จากเรื่อง (มรััทชธกนาะลพที่า่ ธ๖า)
พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว

"

แผนผังฉันทลักษณ์


บทร้อยกลองประเภทกาพย์ยานี ๑๑

๕

วรรคทองในวรรณคดี

จากเรื่อง "บทพากย์เอราวัณ"





อินทรชิตบิดเบือนกายิน เหมือนองค์อมรินทร์
ทรงคชเอราวัณ
ช้างนิรมิตฤทธิแรงแข็งขัน เผือกผ่องผิวพรรณ
สีสังข์สะอาดโอฬาร์

จากเรื่อง : บทพากย์เอราวัณ
ผู้แต่ง : พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศล้านภาลัย (รัชกาลที่ ๒)

แผนผังฉันทลักษณ์
บทร้อยกลองประเภทกาพย์ฉบัง ๑๖

๖

วรรคทองในวรรณคดี

จากเรื่อง "ลิลิตพระลอ"




เสียงลือเสียงเล่าอ้างอันใด พี่เอย
เสียงย่อมยอยศใคร ทั่วหล้า
สองเขือพี่หลับใหลลืมตื่น ฤาพี่
สองพี่คิดเองอ้า อย่าได้ถามเผือ

จากเรื่อง : ขุนช้างขุนเเผน ตอน " ลิลิตพระลอ "
ผู้แต่ง : ไม่ปรากฏนามผู้เเต่ง




แผนผังฉันทลักษณ์
บทร้อยกลองประเภทโคลงสี่สุภาพ

๗

วรรคทองในวรรณคดี

จากเรื่อง "โคลงโลกนิติ"




นาคีมีพิษเพี้ยง สุริโย
เลื้อยบ่ทำเดโช แช่มช้า
พิษน้อยหยิ่งโยโส แมลงป่อง
ชูแต่หางเองอ้า อวดอ้างฤทธี

จากเรื่อง : โคลงโลกนิติ
ผู้แต่ง : สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์ เธอ กรมพระยาเดชาดิศร

แผนผังฉันทลักษณ์
บทร้อยกลองประเภทโคลงสี่สุภาพ

๘

วรรคทองในวรรณคดี

จากเรื่อง "มัทนะพาธา"




ดูก่อนสุชาดา มะทะนาวิไลศรี
ยามองค์สุเทษณ์มี วรพจน์ประการใด
นางจงทำนูลตอบ มะธุรสธตรัสไซร้
เข้าใจมิเข้าใจ ฤก็ตอบพะจีพลัน

ผู้แต่ง : จากเรื่อง : (มรััทชธกนาะลพที่า่ ธ๖า)
พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว

แผนผังฉันทลักษณ์
บทร้อยกลองประเภทอินทรวิเชียรฉันท์ ๑๑

๙

วรรคทองในวรรณคดี

จากเรื่อง "ลิลิตพระลอ"




เห็นสองราชกษัตริย์ ในช่องสีหบัญชร ดุจอัปสรสู่หล้า

เยี่ยมหน้าดุจดวงเหมือน เหมือนแว่นฟ้าทั้งคู่ ต่างตาดูอยู่คอยทาง

เห็นสองนางพี่เลี้ยง หน้าชื่นสดใสเพี้ยง พ่างท้าวเสด็จมาฯ

จากเรื่อง : ลิลิตพระลอ
ผู้แต่ง : สมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระปรมานุชิตชิโนรส

แผนผังฉันทลักษณ์
บทร้อยกลองประเภทร่ายสุภาพ

๑๐

วรรคทองในวรรณคดี

จากเรื่อง "มหาเวชสันดรชาดก"




จึ่งตรัสว่าโอ้โอ๋เวลาปานฉะนี้เอ่ยจะมิดึกดื่น จวนจะสิ้นคืน
ค่อนรุ่งไปเสียแล้วหรือกระไรไม่รู้เลย พระพายรำเพยพัดมา
รี่เรื่อยอยู่เฉื่อยฉิว อกแม่นี้ให้อ่อนหิวสุดละห้อย ทั้งดาวเดือน
ก็เคลื่อนคล้อยลงลับไม้ สุดที่แม่จะติดตามจ้าไปในยามนี้

จากเรื่อง : มหาเวชสันดรชาดก "กัณฑ์มันทรี"
ผู้แต่ง : เจ้าพระยาคลัง (หน)

แผนผังฉันทลักษณ์
บทร้อยกลองประเภทร่ายยาว

๑๑

วรรคทองในวรรณคดี

จากเรื่อง "อิเหนา"




เเล้วว่าอนิจจาความรัก พึ่งประจักษ์ดั่งสายน้ำไหล
ตั้งแต่จะเชี่ยวเป็นเกลียวไป ที่ไหนเลยจะไหลคืนมา
สตรีใดในพิภพจบแดน ไม่มีใครได้แค้นเหมือนอกข้า
ด้วยใฝ่รักให้เกินพักตรา จะมีแต่เวทนาเป็นเนืองนิตย์

จากเรื่อง : อิเหนา ตอน "ศึ กกระหมังกุหนิง"
ผู้แต่ง : พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศล้านภาลัย (รัชกาลที่ ๒)

แผนผังฉันทลักษณ์
บทร้อยกลองประเภทกลอนบทละคร

๑๒

บรรณานุกรม

ครูสุวิมล. (2564). วรรคทองในวรรณคดี. สืบค้นจาก https://www.bloggang.com
ครูปิยะฤกษ์ บุญโกศล. (2554). วรรคทองในวรรณคดีไทย. สืบค้นจาก https://

krupiyarerk.wordpress.com/

สารานุกรมเสรี. (2564). ฉันทลักษณ์ (กวีนิพนธ์ไทย). สืบค้นจาก https://th.wikipedia
.org/wiki/ฉันทลักษณ์_(กวีนิพนธ์ไทย)

บ้านจอมยุทธ. (2543). การเเต่งร่าย. สืบค้นจาก https://www.baanjomyut.com

/library_2/rai/index.html

วรรคทองในวรรณคดี