แนวทางการขับเคลื่อนกองทุนซะกาต_ปี_62

สำนกั งานสง่ เสรมิ และสนบั สนนุ วิชาการ 12

การจดั การความรู้
Knowledge Management 2562

แนวทางการขบั เคล่อื นกองทนุ ซะกาต
โดยมัสยดิ เปน็ ศนู ยก์ ลาง
เขตพืน้ ที่จังหวดั สงขลา

แนวทางการขบั เคลอื่ นกองทุนซะกาต โดยมัสยดิ เปน็ ศูนยก์ ลาง เขตพื้นที่จังหวัดสงขลา

ความสาคัญและที่มาของปัญหา
การจัดสวัสดิการสังคมเป็นปัจจัยสาคัญในการป้องกันและแก้ไขปัญหาสังคมโดยการให้โอกาส

กับคนจนและคนด้อยโอกาสอื่นๆ ซ่ึงเป็นเง่ือนไขเบื้องตน้ ในการลดปัญหาทางสังคมและเป็นสิทธพิ น้ื ฐานทาง
สังคม การจัดสวัสดิการสังคมของภาคประชาชนเป็นแนวคิดหน่ึงท่ีเน้นให้คนในชุมชนมีส่วนร่วมในการ
วางรากฐานเพื่อการพัฒนาสังคมและชุมชนให้เข้มแข็ง มีระบบ มีการจัดการที่ดีในทุกระดับ โดยให้ชุมชน
และประชาชนมีส่วนร่วมในการพัฒนาและเน้นให้ความสาคัญในบริบทของการบรรเทาความยากจน
เสริมสร้างความม่ันคงของมนุษย์จากทุนทางสังคมและชุมชน และเน้นการมีส่วนร่วมของประชาชน โดยมี
แนวคิดพ้ืนฐานจากความศรัทธา ความเอื้ออาทร ความเสียสละและมีเง่ือนไข นอกจากนั้นอุดมการณ์
และวิสัยทัศน์ท่ีชดั เจน จะทาให้ทุกคนเห็นประโยชนร์ ่วมกนั และสามารถกาหนดเป้าหมายแห่งความสาเร็จที่
แน่นอน ด้วยเหตุนี้ภาครัฐจึงมีนโยบายในการส่งเสริมระบบสวัสดิการสังคมที่มีประชาชนและชุมชนเป็น
ศูนย์กลางให้ดาเนินการอย่างมีประสิทธิภาพ มั่นคงและย่ังยืน โดยส่งเสริมการจัดต้ังสวัสดิการสังคมอย่าง
ต่อเน่ืองและมีพระราชบัญญัติส่งเสริมและการจัดสวัสดิการสังคม พ.ศ. 2546 และแก้ไขเพิ่มเติม(ฉบับที่ 2)
พ.ศ.2550 ให้การรับรองสถานการณ์ดาเนินการสวัสดิการสังคมที่ประชาชนรวมตัวกันสมทบทุนจัดต้ัง
สวัสดิการสังคมในระดับท้องถิ่น เพ่ือพัฒนาคุณภาพชีวิตและเป็นหลักประกันในการสร้างความมั่นคงแก่คน
ในชุมชนบนหลักการพ่ึงพาช่วยเหลือเก้ือกูล ท่ีผ่านมาการจัดสวัสดิการสังคมของภาครัฐมีการดาเนินการใน
รูปแบบการช่วยเหลือสงเคราะห์ เป็นการให้เงิน สิ่งของ ซ่ึงเป็นการแก้ไขปัญหาความเดือดร้อนเฉพาะหน้า
ไม่ตอบสนองปัญหาและความต้องการของประชาชนอย่างแท้จริง ต่อมาได้พัฒนามาเป็นรูปแบบโครงการ
ประชารัฐสวสั ดิการ เป้าหมายหลัก คือให้ผู้มีรายได้นอ้ ยและผู้ที่ยากจนหลุดพ้นจากความยากจนอย่างถาวร
ด้วยการช่วยให้คนเหล่านี้มีแผนท่ีชีวิตที่จะพัฒนาตัวเองได้ เป็นนวัตกรรมในการช่วยเหลือประชาชนผู้มี
รายได้น้อยให้พ้นจากปัญหาความยากจนตามนโยบายของรัฐบาล พลเอก ประยุทธ์ จันทร์โอชา
นายกรัฐมนตรี ด้วยการให้ขึ้นทะเบียนกับกระทรวงการคลัง จากนั้นจะออกเป็นบัตรสวัสดิการเพ่ือช่วยใน
การลดค่าครองชีพ ทั้งการซ้ือสินค้า และการเดินทาง แต่ระบบสวัสดิการที่จัดโดยภาครัฐยังคงมีปัญหาใน
การเขา้ ถึงของประชาชนและกลุม่ เป้าหมายและความไมท่ ว่ั ถึงในการกระจายระบบสวสั ดกิ าร

ซะกาต เป็นเครื่องมือหนึ่งในการสร้างหลักประกันความม่ันคงให้กับผู้ด้อยโอกาสในสังคมมุสลิม
เน่ืองจากซะกาตเป็นทรัพยส์ ินจานวนหน่ึงทศี่ าสนาอิสลามได้บัญญตั ิให้เจา้ ของทรัพย์สินน้นั มีหน้าท่ีต้องจ่าย
ใหแ้ ก่บุคคลซงึ่ เปน็ ผูม้ สี ิทธิได้รับซะกาต ตามหลกั เกณฑแ์ ละเง่ือนไขท่ีบัญญตั ิศาสนาอสิ ลามไดก้ าหนดไว้ การ
นาซะกาตมาจัดสวัสดิการสังคมในรูปแบบ “กองทุนซะกาต” ช่วยเหลือคนยากจน คนขัดสน และบุคคลผู้มี

สิทธิได้รับตามศาสนบัญญัติ ก่อให้เกิดสวัสดิการแบบพ่ึงพาตนเอง ชุมชนช่วยเหลือคนภายในชุมชนตนเอง
ตามหลักแนวคิดสวัสดิการชุมชนอันนาไปสู่การเป็นชุมชนเข้มแข็ง สามารถพึ่งพาตนเองได้และอยู่ได้อย่าง
ย่ังยืน เป็นรูปแบบการจัดสวัสดิการที่ดาเนินการโดยประชาชนเอง จึงสามารถดาเนินการได้ไม่ว่ารัฐบาลจะ
กาหนดนโยบายสวัสดิการสังคมตามแนวคิดใดก็ตาม เป็นการจัดสวัสดิการจากฐานอุดมการณ์/ศาสนาและ
การจัดสวัสดิการจากฐานผู้ยากลาบากให้เกิดการพ่ึงพาตนเอง โดยไม่จาเป็นต้องรอความช่วยเหลือจากรัฐ
เพียงฝ่ายเดียว ดังน้ัน สวัสดิการซะกาต ถือเป็นส่วนหน่ึงของระบบสวัสดิการสังคมในศาสนาอิสลาม ที่
มุง่ เน้นให้สวัสดิการในการดูแลปกป้องบุคคลในสังคม ซึ่งเป็นภารกิจของปัจเจกบุคคลที่มีความสามารถ โดย
ที่หลักสวัสดิการนั้นได้ครอบคลุมต้ังแต่ระดับอุดมการณ์ของสังคม จริยธรรมของบุคคลในสังคม พฤติกรรม
ในการใช้ชีวิตในสังคม โดยมีความศรัทธาต่อพระเจ้าเปน็ แกนกลางและการช่วยเหลอื ด้วยทรัพยส์ นิ เป็นกลไก
เพ่ือใหผ้ มู้ ีสิทธิรับซะกาต สามารถใช้ชีวิตในสังคมได้อย่างปกติสขุ

สานักงานส่งเสริมและสนับสนุนวิชาการ 12 โดยกลุ่มการวิจัยและการพัฒนาระบบเครือข่าย
ได้ดาเนินการโครงการศูนย์บริการวิชาการพัฒนาสังคมและจัดสวัสดิการสังคม เพื่อเป็นศูนย์บริการงาน
วิชาการ ศูนย์พัฒนาศักยภาพคน ดา้ นการพัฒนาสังคมและการจัดสวัสดกิ ารสังคมทเี่ หมาะสมกับบรบิ ทพื้นที่
รวมทง้ั หน่วยเคล่อื นทีท่ างวชิ าการ เพอื่ ใหบ้ ริการแก่หนว่ ยงานบรกิ ารทกุ กลุ่มเป้าหมายในความรับผดิ ชอบใน
พ้ืนที่ 5 จังหวัดชายแดนภาคใต้และภาคีเครือข่ายที่เกี่ยวข้อง ที่มีความหลากหลายของวัฒนธรรม
มีประชาชนท่ีนับถือศาสนาอิสลามร้อยละ 67.70 เฉพาะในจังหวัดสงขลามีประชาชนนับถือศาสนาอิสลาม
ร้อยละ 33.16 (กรมการปกครอง ข้อมูล ณ ธันวาคม 2561) และได้ศึกษารูปแบบข้ันตอนการดาเนินงาน
กองทุนซะกาตมัสยิดบ้านเหนือ ตาบลคูเต่า อาเภอหาดใหญ่ จังหวัดสงขลา เป็นลักษณะการจัดสวัสดิการ
ชุมชนท่ีชาวบ้านช่วยเหลือกันเอง ปลูกฝังการกระบวนการคิดของชาวบ้านให้ยึดม่ันในคาสอนของศาสนา
อิสลาม โดยใช้มัสยิดเป็นศูนย์กลางในการขับเคลื่อนเศรษฐกิจ สังคมและมีการปฏิรูปกองทุนซะกาตมัสยิด
บา้ นเหนือ โดยมีคณะกรรมการอิสลามประจามัสยดิ เป็นคณะกรรมการกองทุนซะกาต ซง่ึ ได้เขา้ มามีบทบาท
ในการบริหารจดั การซะกาตฟติ เราะห์และซะกาตทรัพยส์ ินที่ไดร้ ับการรณรงค์ให้มีการจ่ายกบั กองทนุ ซะกาต
เป็นหลัก มีคณะกรรมการกองทุนซะกาต นาเสนอรายชอื่ ของชาวบ้านทมี่ ีสิทธิรับซะกาตในเขตรบั ผิดชอบต่อ
กองทุนซะกาต เพือ่ นาเสนอต่อที่ประชุมพิจารณาจัดสรรซะกาต เมื่อชาวบ้านในเขตรับผิดชอบได้รับซะกาต
แล้ว กรรมการกองทุนซะกาตมีหน้าท่ีติดตามประเมินผลและให้คาแนะนาแก่ผู้รบั ซะกาต พรอ้ มท้ังตักเตือน
หากพบว่าผู้รับซะกาตกระทาผิดตามกฎหมายหรือไม่ปฏิบัติตามระเบียบบริการกิจการมัสยิดและกองทุน
ซะกาตมัสยิดบ้านเหนือ ซะกาตส่วนใหญ่จ่ายสวัสดิการเกี่ยวกับ 1) การช่วยเหลือผู้มีฐานะยากจนให้มี
เครื่องมือทากินหรือมีที่อยู่อาศัยอย่างเพียงพอแก่อัตภาพ 2) การจัดสวัสดิการแก่ผู้ท่ีไม่สามารถเล้ียงดู
ตนเองและครอบครัวได้อย่างเต็มท่ี 3) การสนับสนนุ การศึกษา ทั้งการศึกษาท่ีมัสยิดดาเนนิ การเอง หรือใน

รูปแบบของทุนการศกึ ษาสาหรับนกั เรยี นและนักศึกษาท่ียากจน และ 4) การเลยี้ งดูเด็กกาพร้าและยากจน
และพบว่าในบทบัญญัติศาสนาอิสลาม ได้กาหนดให้ซะกาตเป็นหนึ่งในห้าของหลักปฏิบัติศาสนกิจ หรือ
“รุกุนอิสลาม” คือ 1) การปฏิญาณตน 2) การละหมาด 3) การจ่ายซะกาต 4) การถือศีลอด-ถือบวช
และ 5) การประกอบพิธีฮัจย์ ซ่ึงอิหม่ามวิสุทธิ์ บิลล่าเต๊ะ ได้เข้ามามีบทบาทรณรงค์ส่งเสริม ปลูกฝัง
กระบวนการคิดให้ยึดมั่นในคาสอนของศาสนาอิสลาม ปฏิรูปซะกาตโดยใช้มัสยิดเป็นศูนย์กลางขับเคลื่อน
การพัฒนาเศรษฐกิจและสังคม นามาจัดสวัสดิการชุมชนในรูปแบบ “กองทุนซะกาต” ชว่ ยเหลือคนยากจน
คนขัดสน และบุคคลผู้มีสิทธิ์ได้รับตามศาสนบัญญัติ ก่อให้เกิดสวัสดิการแบบพ่ึงพาตนเองของคนภายใน
ชมุ ชน นาไปสู่การเป็นชมุ ชนเข้มแขง็ สามารถพ่ึงพาตนเองได้และอยู่ได้อย่างย่งั ยืน และเปน็ ตน้ แบบให้มัสยิด
ชุมชนอ่ืนๆ นาไปเป็นแนวทางในการปฏิบัติ ได้นาไปปรับใช้และกาหนดทิศทางให้กองทุนซะกาตเป็น
สวสั ดกิ ารชุมชนทอ้ งถิน่ พื้นที่อน่ื ๆ

จากผลการศึกษาดังกล่าว นามาขยายผลให้กับมัสยิดร่วมแลกเปล่ียนเรียนรู้เพ่ือเป็นค้นหา
แนวทางการขับเคลื่อนกองทุนซะกาตให้กับมัสยิด 12 แห่งในพืน้ ที่ 4 อาเภอของจังหวัดสงขลา (อาเภอเมอื ง
อาเภอหาดใหญ่ อาเภอบางกล่าและอาเภอรัตภูมิ) โดยมีคณะกรรมการอิสลามประจาจังหวดั สงขลา อิหม่าม
คอเต็บ บิหลั่น ร่วมแลกเปลี่ยนแสดงความคิดเห็นในประเด็นต่างๆ ดังนี้ 1) สร้างความรู้ความเข้าใจร่าง
ระเบียบของคณะกรรมการกลางอิสลามแห่งประเทศไทย ว่าด้วยการส่งเสริมกิจการกองทุนซะกาต พ.ศ.
2559 เพ่ือให้มีการจดทะเบียนการจัดต้ังกองทุนซะกาตประจามัสยิด 2) รณรงค์ให้มีการจ่ายซะกาต
ฟิตเราะห์และซะกาตทรัพย์สินกับกองทุนซะกาตประจามัสยิด ตลอดจนสร้างความรู้ความเข้าใจท่ีถูกต้อง
ของระบบกองทุนซะกาต 3) ติดตามการดาเนินงานการขับเคล่ือนกองทุนซะกาตอย่างจริงจัง โดย
คณะกรรมการอิสลามประจาจังหวัดสงขลาทาหน้าที่ประสานและติดตามการประชุมเวทีประจาเดือนผ่าน
คณะบริหารชมรมมัสยิดทั้ง 10 ชมรมในพื้นท่ี 16 อาเภอของจังหวัดสงขลา จนได้ข้อสรุปเป็นแนวการ
ขับเคลื่อนกองทุนซะกาตสู่กลุ่มเป้าหมายอย่างเป็นรูปธรรม โดยให้มัสยิดดาเนินการ 1) เป็นแกนกลาง
สาคัญในการให้ความรู้กองทุนซะกาตท่ีถูกต้องกับชุมชน 2) รณรงค์ให้มีการจ่ายซะกาตกับกองทุนซะกาต
โดยมีมัสยิดเป็นศูนย์กลาง 3) จัดสวัสดิการกองทุนซะกาตให้เกิดเป็นรูปธรรมและเป็นระบบเพื่อจัด
สวัสดิการผู้ด้อยโอกาสอย่างเท่าเทียมและเหมาะสม โดยยึดหลัก "เมื่อท่านให้แล้ว ก็จงให้อย่างพอเพียง"
ในเบื้องต้นเพ่ือให้กองทุนซะกาตขับเคล่ือนต่อไปได้ ให้ดาเนินการจัดสวัสดิการช่วยเหลือใน 4 เรื่อง ได้แก่
1) จดั สรรซะกาตใหค้ นยากจน ผู้ด้อยโอกาส 2) สนบั สนุนทุนการศึกษาแกเ่ ด็กด้อยโอกาส 3) จัดตั้งกองทุน
ส่งเสริมสนับสนุนอาชีพ และ 4) จัดตั้งกองทุนกรณีฉุกเฉิน ในส่วนของประเด็นปัญหาส่วนใหญ่ท่ีนามา
พดู คุยกนั ในเวทีเสวนา คือ 1) การวางระบบซะกาต เนื่องจากจังหวดั สงขลาส่วนใหญ่มีการจ่ายซะกาตแบบ
ปัจเจก(ต่างคนต่างจ่าย) ข้ึนอยู่กับความพึงพอใจของผู้จ่ายว่าจะจ่ายให้กับใคร และขาดความเช่ือม่ันว่าหาก

จ่ายให้มสั ยิดเป็นผู้รวบรวมเงนิ ซะกาต การพจิ ารณาจัดสรรใหผ้ ้มู ีสิทธริ บั ซะกาตอาจไมท่ ว่ั ถึงบุคคลท่ีตนตงั้ ใจ
จะมอบซะกาตให้ 2) ทาอย่างไรให้การจัดเก็บซะกาตมีการจัดเก็บเป็นระบบโดยมัสยิดเป็นศูนย์กลางการ
บริหารจัดการซะกาต และสามารถเข้าถึงกลุ่มผู้มีสิทธิรับเงินซะกาตอย่างทั่วถึง เป็นธรรม และเสริมสร้าง
สวัสดิการพื้นฐานที่ดีเพ่ือความอยู่ดีมีสุขของคนในชุมชน จากท่ีกล่าวข้างตน้ ทาให้มีประเด็นน่าสนใจท่ีวา่ ใน
ชุมชนมีการจ่ายซะกาตในลักษณะต่างคนต่างจ่าย สาเหตุท่ีแท้จริงที่ทาให้คนในพื้นท่ีไม่ให้ความร่วมมือใน
การจ่ายเงินเข้ากองทุนซะกาตท่ีมีมัสยิดเป็นผู้รวบรวม บางมัสยิดมีการจัดเก็บซะกาตมานานแต่ไม่เข้าใจ
ระบบการบริหารจัดการซะกาตอย่างไรเพื่อให้เกิดความยั่งยืน บางมัสยิดก็ไม่รู้ว่าจะเริ่มต้นจัดเก็บเงินซะกา
ตอย่างไร และมแี นวทางใดบ้างในการส่งเสริมการขับเคลื่อนกองทุนซะกาตโดยมมี สั ยดิ เปน็ ศูนยก์ ลางในพืน้ ที่
เกดิ เป็นรูปธรรม

จากประเด็นดังกล่าวข้างต้นพบว่า การจัดสวัสดิการสังคมของภาครัฐ ท่ีผ่านมามีการดาเนินการ
ในรูปแบบการช่วยเหลือสงเคราะห์ เป็นการให้เงิน สิ่งของ ซ่ึงเป็นการแก้ไขปัญหาความเดือดร้อนเฉพาะ
หน้า ไม่ตอบสนองปัญหาและความต้องการของประชาชนอย่างแท้จริง การจัดสวัสดิการจากฐาน
อุดมการณ์/ศาสนาและการจัดสวัสดิการจากฐานผู้ยากลาบากให้เกิดการพ่ึงพาตนเอง โดยไม่จาเป็นต้องรอ
ความช่วยเหลือจากรัฐ โดยใช้มัสยิดเป็นศูนย์กลางขับเคล่ือนการพัฒนาเศรษฐกิจและสังคม นามาจัด
สวัสดิการชุมชนในรูปแบบ “กองทุนซะกาต” ช่วยเหลือคนยากจน คนขัดสน และบุคคลผู้มีสิทธิได้รับ
ตามศาสนบัญญัติ ก่อให้เกิดสวัสดิการแบบพึ่งพาตนเองของคนภายในชุมชน สามารถเข้าถึงกลุ่มผู้มีสิทธิรับ
เงนิ ซะกาตอย่างท่ัวถึง ซะกาตเปรียบเสมือนการจ่ายภาษตี ามหลักศาสนา เป็นทานบังคับ เป็นหน้าทีข่ องคน
ท่ีมีทรัพย์สินเกินจานวนที่ศาสนากาหนดไว้ในรอบปี ถือเป็นหลักปฏิบัติที่สาคัญ 1 ใน 5 ประการ เพ่ือ
ช่วยเหลือผู้ที่ตกทุกข์ได้ยาก เป็นการจ่ายจากหลักศรัทธา ไม่มีผลบังคับใช้ทางกฎหมาย โดยมัสยิดเป็น
ศูนย์กลาง มีบทบาทสาคัญในการปฏิบัติเพื่อสืบทอดศาสนาและชับเคล่ือนการพัฒนาชุมชนตามวิถีอิสลาม
ตลอดจนการให้ความรู้ กระจายข้อมูลข่าวสารในด้านต่างๆ เพ่ือสร้างให้คนในชุมชนได้รับข้อมูลอย่าง
กว้างขวางและเท่าเทียมกัน ดังน้ัน เพื่อให้เกิดการพัฒนาสังคมและการจัดสวัสดิการขึ้นในชุมชน ในฐานะ
หน่วยงานทางวิชาการด้านการพัฒนาสังคมและการจัดสวัสดิการสังคมที่เหมาะสมกับบริบทพ้ืนท่ี สังกัด
กระทรวงการพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย์ และให้บริการแก่หน่วยงานบริการทุกกลุ่มเป้าหมาย
และภาคีเครอื ข่ายที่เกี่ยวข้อง จึงมีความสนใจในการศึกษาแนวทางการขับเคลื่อนกองทุนซะกาต โดยมัสยิด
เป็นศูนย์กลางในการจัดสวัสดิการสังคมให้กับกลุ่มเป้าหมาย เพ่ือค้นหาสาเหตุท่ีทาให้ผู้จ่ายเงินไม่นาเงิน
ซะกาตมาจ่ายใหก้ บั มัสยดิ และเกดิ แนวทางการขบั เคล่ือนการจัดสวัสดกิ ารสังคมโดยใช้กองทุนซะกาต

วตั ถุประสงค์
1. เพอ่ื คน้ หาสาเหตทุ ี่ทาใหผ้ ูจ้ ่ายเงินไม่นาเงนิ ซะกาตมาจ่ายให้กบั มัสยิด
2. เพอื่ ศึกษาแนวทางการขับเคลอื่ นการจัดสวสั ดิการสังคมโดยใช้กองทุนซะกาต

ประโยชน์ทค่ี าดวา่ จะไดร้ บั
1. มีแนวทางในการส่งเสริมให้ผู้จ่ายเงินซะกาตให้ความร่วมมือนาเงินมาจ่ายที่มัสยิดเพ่ือรวบรวม

และจัดสวัสดิการทเ่ี หมาะสมให้กบั ผู้มสี ิทธริ ับซะกาตอย่างเป็นระบบ
2. เกดิ รูปแบบการขับเคลือ่ นกองทนุ ซะกาตโดยมสั ยิดเป็นศูนย์กลางในการบรหิ ารจัดการ

ขอบเขตของการศกึ ษา
พิจารณาคัดเลือกมัสยิดต้นแบบการจัดสวัสดิการสังคมเข้าร่วมเวทีเสวนาฯ จานวน 4 แห่ง จาก

มัสยิดเขตพื้นท่ีจังหวัดสงขลา ท้ังหมด 12 แห่ง 4 อาเภอ คือ อาเภอเมือง อาเภอหาดใหญ่ อาเภอบางกล่า
และอาเภอรัตภมู ิ

นิยามศพั ทเ์ ฉพาะ
สวัสดิการสังคม หมายถึง ระบบการจัดบริการทางสังคมซ่ึงเกี่ยวกับการป้องกัน การแก้ไขปัญหา

การพัฒนา และการส่งเสรมิ ความม่ันคงทางสังคม เพ่ือตอบสนองความจาเป็นข้ันพน้ื ฐานของประชาชน ให้มี
คุณภาพชีวิตที่ดีและพึ่งตนเองได้อย่างท่ัวถึง เหมาะสม เป็นธรรม และให้เป็นไปตามมาตรฐานโดยคานึงถึง
ศักด์ิศรคี วามเป็นมนษุ ย์ สทิ ธิท่ีประชาชนจะตอ้ งไดร้ บั และการมสี ่วนร่วมในการจัดสวัสดกิ ารสงั คมทกุ ระดบั

การจัดสวัสดิการสังคม หมายถึง การจัดบริการทางสังคมซ่ึงเก่ียวกับการป้องกัน การแก้ไขปัญหา
การพฒั นา และการสง่ เสริมความม่ันคงทางสังคม เพื่อตอบสนองความจาเป็นขั้นพนื้ ฐานของประชาชน ให้มี
คุณภาพชีวิตทด่ี ีและพ่ึงตนเองได้อย่างท่ัวถงึ เหมาะสม แบ่งออกเปน็ 7 ด้าน ได้แก่

1. สวัสดิการดา้ นการศกึ ษา
2. สวสั ดิการด้านสุขภาพอนามัย
3. สวสั ดิการด้านทอี ยู่อาศัย
4. สวสั ดกิ ารดา้ นมรี ายได้และการมีงานทา
5. สวัสดิการดา้ นนันทนาการ
6. สวัสดกิ ารดา้ นกระบวนการยตุ ิธรรม
7. สวัสดกิ ารด้านการบรกิ ารสังคมทั่วไป

ซะกาต หมายถึง สวัสดิการสังคมตามบทบัญญัติศาสนาอิสลามท่ีมุ่งเน้นการดูแลปกป้องบุคคล
ในสังคม ซึ่งเป็นภารกิจของปัจเจกบุคคลที่มีความสามารถ โดยที่หลักของซะกาตครอบคลุมต้ังแต่ระดับ
อุดมการณ์ของสังคม จริยธรรมของบุคคลในสังคม พฤติกรรมการใช้ชีวิตในสังคม โดยมีความศรัทธาต่อ
พระองค์อัลลอฮฺเป็นแกนกลาง และการช่วยเหลือด้วยทรัพย์สินเป็นกลไก เพ่ือผู้มีสิทธิรับซะกาตโดยเฉพาะ
ผู้ดอ้ ยโอกาสของชมุ ชน สามารถใช้ชีวิตในสงั คมได้อยา่ งปกติสุขและมศี ักด์ิศรีความเป็นมนุษย์ ซึ่งซะกาตแบ่ง
ออกเป็น 2 ประเภท คือ ซะกาตฟิตเราะฮ(ฺ อาหาร) และซะกาตมาล(ทรัพย์สนิ )

สวัสดิการซะกาต หมายถึง กองทุนช่วยเหลือมุสลิมท่ีประสบความเดือดร้อนตามหลักเกณฑ์ที่ระบุ
ไว้ โดยถือเป็นหน้าท่ีของมุสลิมทุกคนท่ีมีความสามารถและมีทรัพย์สินจานวนหน่ึงตามท่ีกาหนดไว้ใน
บทบญั ญตั ขิ องศาสนาอสิ ลาม แลว้ นาทรัพย์สินดังกล่าวมาคานวณตามหลักคานวณซะกาตท่ีถกู ตอ้ ง เพ่ือจ่าย
ซะกาตในอัตรา 2.5% ของทรัพย์สินสุทธิ จากน้ันนาไปจัดสรรให้แก่ผู้มีสิทธิได้รับ ได้แก่ ผู้ยากจน ผู้ขัดสน
เป็นต้น ซ่ึงเป็นการแสดงออกถึงความรับผิดชอบต่อสังคม รวมทั้งเปน็ การขัดเกลาจิตวิญญาณและทรัพย์สิน
ของมสุ ลิมผู้ศรัทธาอกี ด้วย

รปู แบบการขับเคล่ือนกองทุนซะกาตมัสยิดต้นแบบ
ซะกาตจัดสวัสดิการให้กับผูย้ ากไร้ในแต่ละปีตามหลกั ของศาสนา สสว.12 มแี นวคดิ ศึกษาชุมชนที่มี

การจัดสวสั ดิการใหก้ บั ผู้ด้อยโอกาส โดยใช้แนวคดิ บริหารจัดการโดยใช้กองทุนซะกาต พบว่าการดาเนินงาน
การจัดสวัสดิการชุมชนกองทุนซะกาตอย่างเป็นระบบให้การช่วยเหลือผู้ยากไร้ในชุมชน โดยชุมชนจัด
สวัสดิการให้กับคนในชุมชนเอง พบว่ามัสยิดท่ีประสบความสาเร็จในการบริหารจัดการกองทุนซะกาตของ
ดร.วิสุทธิ์ บิลล่าเต๊ะ อิหม่ามมัสยิดบ้านเหนือ ท่านมีแนวคิดนาเงินซะกาตท่ีต่างคนต่างจ่ายให้กับคนที่ด้อย
โอกาส มารวบรวมโดยจัดตง้ั กองทุนซะกาต แจกจา่ ยใหก้ ับผู้ด้อยโอกาสให้สามารถต้ังตัวพัฒนาคุณภาพชีวิต
ให้ดีข้ึน แทนท่ีจะจ่ายเป็นปัจเจก(ต่างคนต่างจ่าย) จึงได้ศึกษาความเป็นมา ปัจจัยความสาเร็จในการบริหาร
จดั การระบบกองทุนซะกาตช่วยเหลือผดู้ ้อยโอกาสโดยชมุ ชนเอง ตลอดจนการขบั เคล่ือนซะกาตโดยใช้กลไก
การขับเคล่ือนตามบทบัญญัติตามหลักการทางศาสนาอิสลาม และจัดทาหนังสือ “กองทุนซะกาต
สวสั ดกิ ารชุมชนตามวถิ ีอิสลาม มัสยดิ บา้ นเหนือ ตาบลคูเต่า อาเภอหาดใหญ่ จังหวดั สงขลา” ข้ึน และมี
แนวคิดขยายผลไปสู่มัสยิดในจังหวัดสงขลา จึงประสานงานไปยังสานักคณะกรรมการกลางอิสลามจังหวัด
สงขลา พิจารณาคัดเลือกมัสยิดเข้ารวมเวทีแลกเปลี่ยนในภาพรวมของจังหวัดไปยังมัสยิด 12 แห่ง พ้ืนที่ 4
อาเภอ จานวน 40 คน โดยมีคณะกรรมการของมัสยิดกลางเป็นผู้ให้ความรู้ และนโยบายซะกาตส่วนกลาง
ให้แต่ละมัสยิดจัดต้ังกองทุนซะกาตช่วยเหลือผู้ยากไร้ มีการให้ความรู้แนวทางการจัดตั้งกองทุนซะกาตของ
จังหวัดสงขลา และได้สรุปออกมาเป็นหนังสือ “แนวทางการดาเนินงานกองทุนซะกาตของจังหวัด

สงขลา” และได้ลงพ้ืนที่ติดตามผลการขับเคลื่อนกองทุนซะกาตแต่ละมัสยิด มีปัญหาอุปสรรค การจ่ายซะ
กาตยังเป็นรูปแบบเดิมคือต่างคนต่างจ่ายหรือจ่ายเข้ากองทุนซะกาตของมัสยิด และแนวทางการขับเคล่ือน
แต่ละมสั ยดิ เป็นอยา่ งไร

จากการลงพื้นที่ติดตามการขยายผลการขับเคลื่อนกองทุนซะกาตสวัสดิการชุมชนตามวิถีอิสลามสู่
การจัดตั้งกองทุนซะกาตในมัสยิด จานวน 4 แห่ง คือ 1) มัสยิดบ้านด่าน ตาบลเกาะแต้ว 2) มัสยิดบ้านบน(อุ
สนอิสลาม) ตาบลบ่อยาง 3) มัสยดิ อิสลามบ้านคู ตาบลบ้านหาร และ 4) มัสยิดควนลัง ตาบลควนลัง พบวา่ แต่
ละมัสยิดได้ดาเนินการจัดต้ังกองทุนซะกาตและแต่งต้ังคณะกรรมการพิจารณาผู้มีสิทธิรับซะกาต แต่
แนวทางการขบั เคลอื่ นกองทนุ ซะกาตแตกต่างกันตามบรบิ ทพ้นื ที่ ดงั นี้

มัสยิดบา้ นด่าน
ตาบลเกาะแต้ว อาเภอเมือง จงั หวดั สงขลา

อหิ ม่ามดน้ ตะเหล็บ สนเจริญ
การจัดตัง้ กองทุนซะกาต

อิหม่ามด้นตะเหล็บ สนเจริญและคณะกรรมการกองทุนซะกาต ชี้แจงและให้ข้อมูลว่าท่ีผ่านมา
มัสยิดบ้านด่านรับมอบนโยบายแนวทางการขับเคลื่อนกองทุนซะกาตจากมัสยิดกลางจังหวัดสงขลาไป
ดาเนินการ มีการจัดต้ังคณะกรรมการบริหารกองทุนซะกาต รณรงค์ให้ความรู้เรื่องซะกาตและให้นาเงินซะ
กาตมาจา่ ยรวมกนั ท่ีมัสยดิ เพื่อจัดต้งั เปน็ กองทนุ แตไ่ มส่ ามารถขับเคลือ่ นกองทนุ ซะกาตได้

ปญั หาอุปสรรค
1. ประชากรส่วนใหญ่ประกอบอาชีพเกษตรกรรม ฐานะยากจน มีหน้ีสินภาคครัวเรือน ทาให้มี

รายไดไ้ มถ่ งึ เกณฑต์ อ้ งจา่ ยซะกาต
2. เงินซะกาตต่างคนต่างจา่ ยใหก้ ับผู้มสี ทิ ธริ ับซะกาตตามความประสงค์ของผ้จู ่ายซะกาต
3. ผ้มู ีสทิ ธิรบั ซะกาต ปัญหาการตีความหลกั เกณฑ์การพจิ ารณาการจ่ายเงินให้กับผู้มีสิทธิรบั ซะกาต

เกิดความขัดแย้งระหว่างโต๊ะครูกับนักวิชาการ ทาให้ผู้ปฏิบัติเกิดความกังวลว่าจ่ายให้กับผู้มีสิทธิได้รับท่ี
แท้จรงิ หรอื ไม่

4. ผูจ้ า่ ยซะกาตขาดความเชือ่ ม่นั ในคณะกรรมการบรหิ ารกองทนุ ฯ เนอ่ื งจากไมม่ ีความรู้ความเขา้ ใจ
ในเรอ่ื งซะกาตทช่ี ัดเจน

5. ร่างระเบียบคณะกรรมการกลางอิสลามแห่งประเทศไทย ว่าด้วยระเบียบการส่งเสริมกิจการ
กองทุนซะกาต พ.ศ.2559 ท่านจุฬาราชมนตรีได้ลงนามเห็นชอบ แต่ยังไม่ประกาศบังคับใช้เป็นกฎหมาย
เกิดความกงั วลหากประกาศใช้เปน็ กฎหมายเงนิ ซะกาตท่เี กบ็ ได้ในพ้ืนท่ีจะต้องจา่ ยให้กับคนนอกพ้ืนที่

ข้อเสนอแนะเพ่ือการขับเคล่ือนกองทนุ ซะกาต
1. หลักเกณฑ์การพจิ ารณาผมู้ ีสิทธริ ับซะกาต ควรกาหนดให้ชัดเจนว่ายากจนอย่างไร จึงจะมสี ิทธิ

ได้รบั เงินซะกาต
2. คณะกรรมการบริหารกองทุนซะกาต ควรพิจารณาคัดเลือกจากผู้จ่ายซะกาตและผู้ที่ได้รับการ

ยอมรับ เป็นผู้ทาหน้าท่ีพิจารณาผู้มีสิทธิรับซะกาต ซึ่งจะไม่มีข้อครหาว่าการจ่ายเงินซะกาตให้กับคนผิด
ประเภท

3. คณะกรรมการฯ มีความประสงค์ขอรับฟังการบรรยายจาก ดร.วสิ ุทธ์ิ บิลล่าเต๊ะ ในฐานะเจ้าของ
องค์ความร้เู กี่ยวกบั การนาความรู้ลงสู่การปฏิบตั ิท่ีเป็นรูปธรรม เพ่ือสรา้ งความรู้ ความเข้าใจทถี่ กู ต้องชัดเจน
นาไปสู่การขยายผลในพ้ืนท่ตี อ่ ไป

4. มีความประสงค์เงินทุนสนับสนุนเพ่ือจัดตั้งกองทุนซะกาตจากภาครัฐและภาคเอกชน เพ่ือเป็น
ทุนตั้งต้นแจกจ่ายให้กับคนยากจนในพ้ืนท่ี โดยคณะกรรมการมัสยิดเป็นผู้พิจารณาคัดเลือกจัดสรรแจกจ่าย
ให้กับผ้มู ีสิทธิได้รบั ซะกาต เป็นการสร้างความเชื่อมั่นให้กบั ผจู้ ่ายเงินซะกาต นาเงินมาจา่ ยกับทางมัสยิดเป็น
ผพู้ จิ ารณาจดั สรร

มสั ยดิ บ้านบน(อสุ นอิสลาม)
ตาบลบ่อยาง อาเภอเมอื ง จงั หวัดสงขลา

อิหม่ามสมศักดิ์ หวันหละ๊ เบ๊ะ
การจัดต้งั กองทนุ ซะกาต

อิหม่ามสมศักดิ์ หวันหล๊ะเบ๊ะและคณะกรรมการกองทุนซะกาต ได้เล่าถึงความเป็นมาของกองทุน
ซะกาต ซึ่งก่อนการเขา้ รับตาแหน่งในชมุ ชนมีการจ่ายซะกาตกนั อยู่บ้างแล้วแต่เปน็ การจา่ ยแบบสะเปะสะปะ
ต่างคนต่างจ่าย ภายหลังเข้ารับตาแหน่งในปี พ.ศ. 2553 จึงได้ริเร่ิมจัดตั้งกองทุนซะกาตและจัดตั้งกองทุน
อื่นๆ รวมทั้งส้ิน 4 กองทุน เพ่ือระดมเงินทุนของผู้มีจิตศรัทธาในการพัฒนามัสยิดและช่วยเหลือสงเคราะห์
จดั สวัสดกิ ารให้กบั คนในชมุ ชน ดังน้ี

1. กองทุนบารุงมัสยิด เป็นเงินที่ชาวบ้านบริจาคเพ่ือพัฒนามัสยิด จัดทาบัญชีสรุปรายงานรายรับ
รายจ่ายแต่ละปี โดยมีคณะกรรมการทาหน้าท่ีดูแลทรัพย์สินและทาความสะอาดมัสยิด และจดบันทึก
เหตุการณ์ประจาวัน เช่น รายช่ือผู้อ่านคุปตะบะห์ จานวนผู้เข้าร่วมละหมาด ยอดเงินรับบริจาค รายชื่อ
ผู้เสียชีวติ ผมู้ าเย่ียมเยยี นมัสยดิ ฯลฯ

2. กองทุนซะกาต ก่อต้ังเมื่อวันที่ 1 สิงหาคม 2553 วัตถปุ ระสงค์เพื่อช่วยเหลอื สงั คมตามบทบัญญัติ
ท่ีอิสลามกาหนด และพิจารณาจัดสรรให้กับผู้มีสิทธิรับซะกาต ประเภทของซะกาต (ทานบังคับ) แบ่ง
ออกเปน็ 2 ประเภท คอื

2.1 ซะกาตฟิตเราะห์ หรือซะกาตอาหาร หมายถึง การท่ีมุสลิมทุกคน ต้องจ่ายทานบังคับให้แก่
มุสลิม โดยใช้อาหารหลักของทอ้ งถิ่นบรจิ าคตามพิกัดทถ่ี ูกกาหนด สาหรับประเทศไทยซ่ึงรับประทานข้าวให้

บริจาคข้าวสาร จานวน 2.75 ลิตร หรือ 4 ทะนาน หรือบริจาคเงินโดยคิดตามราคาข้าวสารในท้องถ่ินน้ัน
โดยผู้ที่ต้องจ่ายซะกาต คือ มุสลิมทุกคนทั้งชายและหญิงท่ีมีชีวิตอยู่ในวันสุดท้ายของเดือนรอมฎอน เพื่อ
นาไปมอบแก่มุสลิมที่มีความเหมาะสมที่จะรับซะกาต ซะกาตประเภทน้ีไม่ต้องรอกาหนดเวลาและไม่มี
เง่ือนไขของจานวนการบริจาค เพราะทุกคนต้องจ่ายเท่ากัน ซึ่งมัสยิดจะพิจารณาแจกจ่ายให้กับบุคคล
8 จาพวก หากมีเงินเหลือจะนามารวบรวมกับกองทนุ ซะกาต

2.2 ซะกาตทรัพย์สนิ ภาษาอาหรับ เรียกวา่ “ซะกาตมาล” เป็นซะกาตท่ีมีการกาหนดเวลา และ
มีเงื่อนไขของจานวน เกบ็ เฉพาะมุสลมิ ท่ีมีทรัพย์สินถึงจานวนที่ศาสนากาหนด ถ้ามีต่ากว่าไม่ต้องจา่ ยซะกาต
เงินซะกาตท่ีเก็บรวบรวมได้ส่วนใหญ่จากซะกาตค้าขาย ซะกาตทองคาท่ีเก็บไว้ไม่ได้นามาใช้ โดยผู้จ่าย
ซะกาตจะเป็นผู้คานวณเงินที่ตอ้ งจา่ ยซะกาตเองแล้วนามาจ่ายกับทางมัสยิด เพราะเงนิ ซะกาตเปรียบเสมือน
ภาษี เป็นทานบังคับ เป็นภาษีสังคมที่บงั คับสาหรับผ้ทู ี่มีหรือผู้ที่ครบ เช่น ทาการค้าครบรอบ 1 ปี หรือแพะ
ตอ้ งเลยี้ งแพะให้ครบ 40 ตัว จึงจะจา่ ยซะกาตเปน็ แพะ 1 ตัว ซึ่งหลกั เกณฑ์การจา่ ยซะกาตจะระบไุ วช้ ดั เจน
เม่ือชาวบ้านมีซะกาตครบตามพิกัดทางศาสนากาหนด จะนามาคานวณและจ่ายให้กบั มสั ยิด ซ่ึงมีหน้าที่รวบ
รวบและจัดสรรใหก้ ับผู้มสี ิทธริ ับซะกาต

3. กองทนุ พัฒนากโุ บร์ ใช้ในการพัฒนาและทาความสะอาดรอบๆ บรเิ วณกุโบร์
4. กองทุนทั่วไป เป็นเงินบริจาคที่อิหม่ามสามารถนาไปใช้เพ่ือป้องกันการถูกติฉินนินทา ปัจจุบัน
มียอดรับบริจาคหลายหม่นื บาท เช่น ซ้ือผา้ ถุง เปน็ สนิ น้าใจให้กับคณะทางาน

การจัดเก็บซะกาต
ในปี 2555 มีการรวบเงินกองทุนซะกาตเป็นปีแรก โดยรวบรวมกองทุนซะกาตจากซะกาตเงิน ทอง

ผลผลิตจากการเพาะปลูกและซะกาตฟิตเราะห์ ประมาณ 200,000 บาท นามาพิจารณาจัดสรรให้กับผู้มี
สิทธิรับซะกาต สมาชิกในชุมชนส่วนใหญ่ความรู้ความเข้าใจเรื่องซะกาตตามบทบัญญัติทางศาสนาอิสลาม
เมื่อรู้ว่าตนเองมีคุณสมบัติต้องจ่ายซะกาต สามารถคิดคานวณซะกาตของตนเองที่จะต้องจ่ายในรอบปี โดย
ไม่ต้องสอบถามอิหม่ามหรือกรรมการกองทุนซะกาต และนามาจ่ายกับกองทุนซะกาตโดยมัสยิดเป็น
ศนู ย์กลางเกบ็ รวบรวม

การขบั เคลือ่ นกองทุนซะกาต
1. การรณรงค์สร้างความรู้ ความเข้าใจและสร้างจิตสานึกให้เห็นความสาคัญ สร้างความตระหนัก

ถึงผลดีท่ีจะได้รับจากการจ่ายซะกาตกับกองทุนซะกาตและโทษที่ได้รับจากการไม่จ่ายซะกาต และความ
จาเปน็ ท่ตี อ้ งจา่ ยซะกาตใหก้ ับสมาชิกในชมุ ชนทราบ ผา่ นชอ่ งทางดังนี้

1) การเรียนการสอนศาสนาอสิ ลามในมัสยดิ
2) การจัดอบรม ประชุมสมั มนา
3) การละหมาดทกุ วนั ศกุ ร์
2. การสารวจข้อมูลผู้ท่ีประสบปัญหาความเดือดร้อน เรียงลาดับการให้ความช่วยเหลือตามความ
จาเป็นและเรง่ ดว่ น

3. การบริหารท่ีชดั เจน สรา้ งความไวว้ างใจและความโปร่งใสให้กบั กองทุนซะกาต เงนิ ซะกาตที่จ่าย
ไปสามารถถึงมือผู้มีสิทธิได้รับซะกาตอย่างเป็นธรรม โดยมีตัวแทนผู้จ่ายซะกาตเข้าร่วมเป็นคณะกรรมการ
พิจารณาคดั เลือกผู้มสี ทิ ฺธิรบั ซะกาต

4. การลงบัญชีรายรับรายจ่ายแต่ละเดือนให้เป็นปัจจุบัน สามารถตรวจสอบได้ เช่น ระบุท่ีมาเงิน
จากการจา่ ยซะการหรือเงนิ รับบรจิ าค จา่ ยให้กับใคร ยอดเงนิ คงเหลือ

5. ประชาสมั พันธผ์ ลการดาเนินงานของกองทนุ ซะกาต ให้สมาชิกในชมุ ชนได้ทราบ

รูปแบบการช่วยเหลือ
การจดั สรรเงินกองทนุ ซะกาต มกี ารแบง่ สัดสว่ นเพ่ือนาไปชว่ ยเหลือ ดังน้ี
1. จดั สรรให้กบั คนยากจนและผู้ดอ้ ยโอกาสที่ไมส่ ามารถประกอบอาชีพได้ ร้อยละ 50
2. จัดสรรเป็นทุนการศึกษาให้กับเด็กและเยาวชนในชุมชน ร้อยละ 30 ปัจจุบันจ่ายเป็น

ทุนการศึกษาแก่เด็กกาพร้า ช่วยเหลือโดยการจ่ายเงินเป็นรายเดือนให้กับเด็กกาพร้า จานวน 10 คนๆ ละ
500 บาท/เดือน จนอายุครบ 15 ปีหรือจนกว่าเด็กสามารถช่วยเหลือตนเองได้ การช่วยเหลือคานึงถึงความ
จาเป็น ความเดือดร้อน โดยมีการจัดทาทะเบียนประวัติของเด็กกาพร้าท่ีมัสยิดให้การช่วยเหลือและ
ดาเนนิ การตดิ ตามผลการให้ความช่วยเหลอื

3. จัดสรรเป็นเงินทุนและเคร่ืองมือประกอบอาชีพส่งเสริมอาชีพให้กับคนยากจน ผู้ด้อยโอกาสใน
ชมุ ชน ร้อยละ 20

4. กรณฉี กุ เฉนิ สนับสนุนค่าใชจ้ ่ายเดนิ ทางกลบั ภูมลิ าเนากรณีไม่มีทรัพย์ในการเดนิ ทางกลบั

การพจิ ารณาเงอื่ นไขการใหค้ วามช่วยเหลือ
การพิจารณาคัดเลือกผู้มีสิทธิได้รับซะกาตเน้นการช่วยเหลือเป็นรายบุคคล โดยคณะกรรมการจะ

ทาการสารวจวา่ ในชมุ ชนมีคนยากจน ด้อยโอกาสมจี านวนเทา่ ใด
1. เรียงลาดับความยากจน ต้องเป็นคนดีมีศลี ธรรม จริยธรรม และเข้าร่วมพิธีกรรมทางศาสนาเป็น

ประจา จะไดร้ ับการพจิ ารณาเป็นลาดับแรก
2. เนื่องจากสัดส่วนผู้มีสิทธิรับซะกาตมีมากกว่าปริมาณซะกาตที่จัดเก็บได้ ผู้สารวจข้อมูล

จาเป็นต้องรวบรวมรายละเอียดของผู้มีสิทธิรับซะกาต เช่น รายได้เฉล่ีย/เดือน ความถนัดด้านอาชีพ
สถานภาพการสมรส สมาชิกในครอบครวั ภาระหน้าทีร่ ับผิดชอบเลี้ยงดู ประกอบการพิจารณา

การพจิ ารณาจัดสรรซะกาต
การพิจารณาให้การช่วยเหลือ จะช่วยเหลือให้ก้าวพ้นความยากจน จนสามารถต้ังตัวหรือเกือบจะ

ตง้ั ตวั ได้ การจดั สรรเงนิ ซะกาต เน้นการตอบสนองความต้องการของผู้รับซะกาต สามารถนาไปใชป้ ระโยชน์
พงึ่ พาตนเอง สร้างอาชีพสร้างรายได้ โดยมขี ัน้ ตอนพิจารณาคุณสมบัตดิ ังน้ี

1. คณะกรรมการกองทุนซะกาต จะร่วมกันพิจารณารูปแบบการให้การช่วยเหลือ หากผ่านการ
พิจารณาแล้วสามารถประกอบอาชีพมรี ายได้เลี้ยงดคู รอบครัวได้หรือไม่ หากพิจารณาแล้วเห็นว่าเงินซะกาต
ที่มไี ม่สามารถช่วยเหลอื ให้ก้าวพ้นความยากจนได้ ก็จะพิจารณาเงนิ ชว่ ยเหลือใหพ้ อยงั ชีพไปกอ่ น

2. กรณีใม่มีเคร่ืองมือประกอบอาชีพหรือขาดเงินทุนประกอบอาชีพ แต่คณะกรรมการผู้พิจารณาฯ
จะต้องพูดคุย ทาความตกลงกับผู้มีสิทธิรับซะกาตก่อน โดยจะสอบถามความต้องการ ความรู้ความสามารถ
หากได้รับเงินซะกาตจะนาไปประกอบอาชีพอะไรได้บ้าง ในแต่ละปีจะจ่ายให้ 3-5 ทุน แต่หากได้รบั ปีน้ีแล้ว
ปหี น้าจะไม่มสี ิทธิได้รับเงินซะกาต จะให้คร้ังเดียวจนสามารถประกอบอาชีพไดส้ ามารถพัฒนาพ้นจากความ
ยากจน

ปัญหาอุปสรรคการจัดเกบ็ ซะกาต
1. ผู้จ่ายซะกาตนาเงินซะกาตไปจ่ายให้กับมัสยิดอ่ืนหรือองค์กรอื่นที่อยู่นอกชุมชน ซ่ึงท่ีผ่านมา

สานักคณะกรรมการกลางแห่งประเทศไทยมีนโยบายรณรงค์ให้จ่ายซะกาตทรัพย์สินในพ้ืนที่ชุมชนของ
ตนเองก่อนเปน็ ลาดบั แรก

2. การเดินทางไปทางานนอกชุมชน หากไม่เดินทางกลับมาจะนาไปจ่ายให้กับมัสยิดอื่น ส่งผลต่อ
การจัดเก็บเงนิ ซะกาต

3. การจ่ายซะกาตของบคุ คลเกดิ จากปัญหา 2 กรณี คือ
3.1 ขาดความรคู้ วามเขา้ ใจเรื่องการจ่ายซะกาต (ไมเ่ ข้าใจ)
3.2 ละเลย เมนิ เฉยต่อการจ่ายซะกาต (เข้าใจแต่ไม่กระทา)

ซง่ึ บุคคลกรณี 1 และ 2 ต้องอาศัยการให้ความรู้ การพูดคุยให้ตระหนักถึงความสาคัญของการจ่าย
ซะกาต ไม่สามารถบังคับให้กระทาได้เพราะไม่มีกฎหมายบังคับ ขึ้นอยู่กับจิตสานึกของผู้เห็นความสาคัญ
ของซะกาต

ขอ้ เสนอแนะเพื่อการขบั เคล่ือนกองทุนซะกาต
1. มัสยิดกลางจังหวัดสงขลาในฐานะผู้พัฒนาองค์กร ควรจัดประชุมสร้างความรู้ความเข้าใจเรื่อง

กองทนุ ซะกาตอยา่ งต่อเนื่อง
2. ผนู้ าศาสนา(อิหม่าม) คณะกรรมการกองทุนซะกาตและสัปบรุ ุษ การขับเคล่ือนกองทุนซะกาตใน

แต่ละมัสยิดมีขอ้ ดีข้อด้อยแตกต่างกัน ซง่ึ ความขัดแยง้ ด้านความคดิ ของบุคคลในแตล่ ะมัสยิดเป็นอุปสรรคใน
การขบั เคล่ือน เชน่

- มสั ยิดบางแห่งอิหม่ามเป็นคนเก่ง มคี วามสามารถ มีแนวคิดจัดตั้งกองทุนซะกาต แต่สัปปุรุษ คณะ
กรรมการฯ ไมเ่ หน็ ดว้ ย

- มสั ยิดบางแห่งสปั ปรุ ุษ คณะกรรมการฯ มแี นวคิดจัดต้งั กองทนุ ซะกาต แต่อิหม่ามไมเ่ หน็ ด้วย
- มัสยิดบางแห่งจัดเก็บซะกาตมานานแต่ไม่มีการจัดทาบัญชีการให้การช่วยเหลือเป็นลายลักษณ์
อกั ษร หรอื ไมร่ ู้จะเร่มิ ตน้ อยา่ งไร
ซ่งึ แต่ละมัสยิดควรมีการสอบถามปรกึ ษาหารือวิธีดาเนนิ การ ศกึ ษารายละเอยี ดเพ่ือลดความขดั แย้ง
กจ็ ะสามารถดาเนนิ การต่อไปได้
3. องคก์ รของรฐั ที่จะเข้ามาดาเนนิ การกองทนุ ซะกาต จะตอ้ งมีความรคู้ วามเข้าใจลึกซึ้ง และรัฐตอ้ ง
สรรหาบุคคลที่มีความรู้ด้านกฎหมายและศาสนา และต้องเป็นมุสลิมจึงจะสร้างความน่าเชื่อถือได้มาก และ
ต้องเปน็ มสุ ลมิ ที่เข้าใจอิสลาม การกระทาบางอย่างตอ้ งมีนักกฎหมายเขา้ มาชว่ ย
4. อิหม่ามในฐานะผู้นาทางศาสนา ต้องมีแนวคิดเชื่อมโยงหลักคาสอนทางศาสนากับการจัด
สวัสดิการเพื่อผู้ดอ้ ยโอกาสในชุมชน เนื่องจากซะกาตเป็นบทบัญญัติตามบทบัญญตั ิของศาสนาท่ีตายตวั และ
ตอ้ งทา
- ตอ้ งเปน็ นักพัฒนา นาเงินซะกาตช่วยเหลือเพ่ือยกระดับคุณภาพชีวติ ให้ดีขน้ึ พัฒนาคนในชุมชน
สร้างความโปรง่ ใสและความเช่ือม่ัน
- มีแนวคิดดึงลูกหลานเข้ามาช่วยงาน หรือพิจารณาคัดเลือกคอเต็บ บิหลัน จากคนเก่งมี
ความสามารถเข้ามาช่วยทางานมัสยดิ สร้างความโปรง่ ใสใหเ้ ป็นทย่ี อมรับ
5. การเขา้ รับตาแหน่งของอิหม่าม ไม่ควรข้ามหลักความอาวุโสเพื่อลดความขัดแย้ง หากอิหมา่ มไม่
ความพรอ้ มที่จะทางานหรือมีคนท่ีมีความสามารถมากกว่า ควรเปิดโอกาสให้ผู้ท่ีมีความพร้อมเข้ามาบริหาร
จัดการ อยา่ ให้หมดวาระด้วยการเสียชวี ิต เพราะอหิ มา่ มจะพ้นจากตาแหน่งกรณลี าออกหรือเสยี ชีวติ
6. ปกป้องผู้นาศาสนา โดยจัดสรรซะกาตที่เหมาะสมกับสภาพความต้องการที่แท้จริงและถูกต้อง
ตามหลักการศาสนา โดยไมจ่ ากัดความเป็นมนษุ ยใ์ หน้ ้อยลง แตเ่ พ่ิมภาระให้มากขน้ึ

มสั ยิดอิสลามบา้ นคู
ตาบลบ้านหาร อาเภอบางกลา่ จงั หวัดสงขลา

อิหมา่ มอาซดี หมัดอาดัม
การจัดต้งั กองทุนซะกาต

อิหม่ามอาซีด หมัดอาดัมและคณะกรรมการกองทุนซะกาต ช้ีแจงว่าการขับเคลื่อนกองทุนซะกาต
มัสยิดอิสลามบ้านคู จัดต้ังกองทุนซะกาตขึ้นในปี พ.ศ. 2558 โดยคณะกรรมการอิสลามประจามัสยิดส่วน
ใหญ่ทาหน้าท่ีคณะกรรมการกองทุนซะกาตอีกตาแหน่งหน่ึง จัดเก็บจากซะกาตจากพ่ีน้องในชุมชน มีการ
จ่ายซะกาตหลังเดือนรอมฎอนเนอื่ งจากครบรอบ 1 ปี คนทีม่ ีเงินเก็บครบรอบปีเกนิ 150,000 บาท ต้องจ่าย
ซะกาต 2.5% จานวนซะกาตท่ีจัดเก็บมีจานวนไม่มาก ประมาณ 10,000 – 20,000 บาท ต่อมาในปี พ.ศ.
2561 จัดตั้งกองทุนการศกึ ษาเพื่อกาพรา้ และยากจน ทาการระดมเงินทุนการจัดงานเล้ียงอาหารเพื่อหาเงิน
เข้ากองทุนฯ
การจัดเก็บซะกาต

เนื่องจากส่วนใหญ่ประกอบอาชีพเกษตรกรรม จัดเก็บซะกาตได้น้อย ซะกาตส่วนใหญ่มาจากการ
ขายท่ีดิน มัสยิดเรง่ ประชาสัมพันธ์ให้จ่ายซะกาตกบั ทางมสั ยิดเพ่ือจะได้บริหารจัดการชว่ ยเหลือผดู้ ้อยโอกาส
จนสามารถช่วยเหลือตนเองได้ ปัจจุบันมีเงินในกองทุนซะกาต ประมาณ 4-5 หมื่นบาท โดยมีรูปแบบการ
จา่ ย คือ นาเงนิ ซะกาตมาจา่ ยให้กับกองทุนมัสยิดและนาเงนิ ซะกาตไปจา่ ยให้กับผู้ด้อยโอกาสเองโดยไม่ผ่าน

กองทุนมัสยิด ที่ผ่านมามัสยิดจัดเก็บซะกาตฟิตเราะห์ได้เป็นจานวนมากเพียงพอท่ีจะแจกจ่ายให้กับคน
ยากจนและดอ้ ยโอกาสในชุมชน แต่ซะกาตทรพั ยส์ นิ เก็บได้น้อย ไมเ่ พียงพอกบั จานวนผู้มีสิทธิรับซะกาต

การขบั เคลื่อนกองทนุ ซะกาต
1. รณรงค์สร้างความรู้ความเข้าใจเรื่องซะกาตให้เห็นถึงความสาคัญและประโยชน์ของการจ่ายซะ

กาต และประชาสมั พนั ธใ์ ห้นาเงนิ ซะกาตมาจ่ายให้กับกองทนุ ซะกาตของมัสยดิ
2.คณะกรรมการกองทุนซะกาตมีแนวคิดให้ผู้จ่ายซะกาตเข้ามาร่วมพิจารณาผู้มสี ิทธริ ับซะกาต เพ่ือ

สร้างความโปร่งใส ร่วมจัดทารายช่ือผู้มีสิทธิรับซะกาตและพิจารณาจัดสรรซะกาตให้กับผู้ด้อยโอกาสที่
แท้จรงิ

3. การพัฒนากองทุนซะกาตในพ้ืนที่ นารูปแบบการจัดสวัสดิการของมัสยิดบ้านเหนือเป็นต้นแบบ
และนามาปรับใชเ้ ปน็ แนวทางปฏบิ ตั ิ

4. รณรงค์ ช้ีแจง ทาความเขา้ ใจให้มีการจา่ ยซะกาตเพ่ิมขน้ึ
5. นานโยบายของสานักงานคณะกรรมการกลางอิสลามจังหวัดสงขลา มาเป็นแนวทางในการ
ขับเคล่ือนซ่ึงปรากฏในหนังสือ “แนวทางการดาเนินงานกองทุนซะกาต สวัสดิการชุมชนตามวิถีอิสลาม
จงั หวัดสงขลา”มาเป็นแนวทางในการขบั เคล่อื น คือ

1. จดั สรรใหค้ นยากจน คนด้อยโอกาส
2. สนบั สนุนทุนการศึกษาแต่เด็กด้อยโอกาส อยากเรยี นต่อแต่ขาดทุนทรัพย์
3. จดั ตงั้ กองทุนส่งเสรมิ สนบั สนุนอาชีพ
4. จัดต้ังกองทุนกรณีฉุกเฉิน เช่น ไฟไหม้บ้าน น้าท่วม ประสบอุบัติเหตุ หรือคนท่ีตกทุกข์
ไดย้ าก ไม่มคี ่าพาหนะเดินทางกลบั บ้าน

รปู แบบการให้ความช่วยเหลือ
เน่ืองจากเงินซะกาตท่ีจัดเก็บในแต่ละปีมีจานวนไม่มาก ผู้มีสิทธิรับซะกาตมีมากกว่า ไม่สามารถ

ช่วยเหลือให้ก้าวพ้นความยากจนได้ แต่จะจดั สรรให้ทุกคนได้รับซะกาตเพ่ือบรรเทาความเดือดรอ้ นเบื้องต้น
โดยมีรปู แบบการใหก้ ารช่วยเหลอื ดังนี้

1. คนยากจนและดอ้ ยโอกาส
2. สนับสนุนทนุ การศึกษาเด็กด้อยโอกาส เดก็ กาพรา้ ครสู อนศาสนา
3. สนับสนุนทุนและเครื่องมือประกอบอาชีพ เพื่อส่งเสริมอาชีพให้กับผู้ด้อยโอกาส สร้างรายได้
ให้กบั ครอบครัว

การพจิ ารณาเงื่อนไขการให้ความช่วยเหลือ
คณะกรรมการฯ ร่วมกันคัดเลือกและพิจารณาผู้มีสทิ ธิรับซะกาต เน่ืองจากเป็นหมู่บ้านเล็กๆ ทาให้

ทราบข้อมูลรายละเอยี ดความจาเป็นและความเดือนรอ้ นของแตล่ ะบ้านวา่ เป็นอยา่ งไร

การพจิ ารณาจดั สรรซะกาต
กรณีเงินซะกาตมีไม่เพียงพอที่จะจา่ ยให้กบั ผู้มีสิทธริ ับ เน่ืองจากคณะกรรมการร่วมกันพิจารณาแล้ว

ลาบากทุกคน ต้องลดจานวนเงินลงมาให้พอกบั จานวนคน ปัจจุบันผู้ด้อยโอกาสในชุมชนได้รับการช่วยเหลือ
จากภาครฐั และจากกองทนุ ซะกาตในชมุ ชน ทาให้ผดู้ อ้ ยโอกาสลดลง

ปัญหาอุปสรรค
1. การจ่ายเงินเข้ากองทุนซะกาตมีจานวนน้อย ส่วนใหญ่จ่ายซะกาตเบี้ยหัวแตกต่างคนต่างจ่าย

ผ้จู า่ ยรายใหญไ่ มม่ ี บางคนเข้าใจแต่ไมจ่ า่ ยซะกาต
2. การไม่ไวว้ างใจคณะกรรมการฯ ว่าจะพจิ ารณาผูม้ ีสทิ ธิรบั ซะกาตด้วยความโปร่งใส
3. บางมสั ยดิ บอกว่าถา้ ใหร้ ู้ลึกใหม้ สุ ลมิ มาศึกษาเร่ืองซะกาต

ขอ้ เสนอแนะเพอื่ การขบั เคล่ือนกองทุนซะกาต
1. สานักงานคณะกรรมการอิสลามจังหวัดสงขลา ควรจัดประชุมการขับเคลื่อนนโยบายกองทุน

ซะกาต อย่างน้อยปีละ 2 คร้ัง เพ่ือให้อิหม่ามแต่ละมัสยิดเข้าร่วมรับฟัง แสดงความคิดเห็น แลกเปล่ียน
ปญั หาอปุ สรรค และกระต้นุ ให้แตล่ ะมสั ยิดกลับไปรณรงคใ์ ห้ประชาชนในชุมชนจา่ ยเงินซะกาต

2. กระตุ้นผู้จ่ายซะกาต เน้นการประชาสัมพันธ์ ทาความเข้าใจให้เห็นถึงประโยชน์ของการจ่าย
ซะกาต หากจ่ายซะกาตเพมิ่ ข้ึน จะสามารถชว่ ยเหลอื ผดู้ ้อยโอกาสเพิ่มข้นึ

3. คัดเลือกผู้จ่ายซะกาตเข้ามาร่วมเป็นคณะกรรมการพิจารณาผู้มีสิทธิได้รับซะกาต เพ่ือความ
โปร่งใส และสร้างความเช่ือมั่นให้กับผู้จ่ายซะกาต จากเดิมจ่ายให้กับผู้มีสิทธิรับซะกาตโดยตรง หันมาจ่าย
ซะกาตให้กับมสั ยดิ แทน

4. มัสยิดควรเรยี กประชุมคณะกรรมการกองทุนซะกาตเพื่อพดู คุย หาแนวทางทจ่ี ะให้มีการจ่ายเงิน
ซะกาตเพ่มิ มากขนึ้

มสั ยิดควนลัง
ตาบลควนลัง อาเภอหาดใหญ่ จังหวดั สงขลา

อหิ มา่ มเอกพงษ์ ยีหละ๊
การจัดตั้งกองทุนซะกาต

อิหม่ามเอกพงษ์ ยีหล๊ะและคณะกรรมการกองทุนซะกาต ได้เล่าความเป็นมาของกองทุนซะกาต
ในอดีตพ้ืนท่ีดังกล่าวมีอาชีพทานา ซะกาตส่วนใหญ่ท่ีจัดเก็บได้ คือ ซะกาตข้าวเปลือก โดยข้าว 10 เลียง
จ่ายซะกาต 1 เลียง ภายหลังการทานาหมดไป ซะกาตท่ีจ่ายกันในปัจจุบันเป็นซะกาตการค้า ปัจจุบัน
กองทุนซะกาตของมัสยิดควนลงั เปน็ กองทุนเล็กๆ ต้องใช้เวลาในการขับเคล่ือน เน่ืองจากประชาชนในชุมชน
มรี ายไดไ้ ม่ถงึ เกณฑ์ตอ้ งจ่ายซะกาต แต่ซะกาตท่จี ่ายมาตลอดเป็นเวลาเกอื บ 100 ปี คอื ซะกาตฟิตเราะห์ คือ
จา่ ย 1 ครั้งใน 1 ปีหลังจากเดอื นรอมฎอน ปัจจุบันมัสยดิ ควนลงั มกี ารจัดต้งั กองทนุ อกี 4 กองทนุ คอื

1. กองทุนคนเสียชีวิตหรือกองทุนฌาปนกิจ มีวัตถุประสงค์เพ่ือช่วยเหลือสมาชิกกรณีเสียชีวิต
ปัจจุบันมที ุนหมุนเวียนประมาณ 200,000 บาท

2. กองทุนพัฒนากุโบร์ เพื่อการพัฒนาพ้ืนท่ีรอบๆ บริเวณกุโบร์ร่วมกันของพ้ืนที่ 3 หมู่บ้าน คือ
บ้านควนลัง บ้านใหม่ และบ้านหนองขวน

3. กลุ่มสัจจะออมทรัพย์ มีวัตถุประสงค์เพ่ือให้ทุกคนในชุมชนรักการออม โดยให้ทุกคนนาเงินมา
จ่ายอาทิตย์สุดท้ายของเดือน มีการจ่ายสวัสดิการให้กับสมาชิกในกรณีเสียชีวิต คลอดบุตร และจ่าย
สวสั ดิการให้กบั ผู้สูงอายุ ปัจจุบันมเี งนิ ทนุ หมุนเวียนประมาณ 3 ล้านบาท

4. กองทุนฮัจย์ เป็นการชว่ ยเหลือให้คนท่ีสะสมเงินครบเดินทางไปอุมเราะห์(การแสวงบุญเล็ก) คือ
การเยี่ยมเยียนสถานที่พานักของท่านศาสดา และการเดินทางไปทาฮัจย์(การแสวงบุญใหญ่) หามีเงินสะสม
ไม่เพียงพอ สามารถยืมเงินจากกองทุนนี้ ปัจจุบันมัสยิดควนลังได้ยืมเงินจากกองทุนฮัจย์เพ่ือใช้ในการ
กอ่ สรา้ งมสั ยดิ กองทนุ ดงั กล่าวก่อให้เกดิ การหมนุ เวยี นเป็นพลังพยงุ สมาชิกในชุมชนและชว่ ยเหลือมัสยิด

การจดั เกบ็ ซะกาต
1. การจ่ายซะกาตส่วนใหญ่เป็นปัจเจกบคุ คล คือ ต่างคนต่างจ่าย ชาวบ้านส่วนใหญใ่ ชว้ จิ ารณญาณ

ของตนเอง ในการพจิ ารณาว่าเงนิ ซะกาตสมควรมอบใหก้ ับผมู้ ีสิทธิรบั ซะกาตคนใด
2. ผู้จ่ายซะกาตบางส่วนให้ความร่วมมือจ่ายผ่านกองทุนมัสยิด ผู้จ่ายซะกาตสามารถเสนอรายชื่อ

ผรู้ บั ซะกาตเพ่ือให้คณะกรรมการพจิ ารณา
3. ซะกาตท่ีเก็บไดส้ ่วนใหญ่ คือซะกาตฟิตเราะห์ ส่วนซะกาตเงินเก็บไดน้ ้อย

การขบั เคลอ่ื นกองทุนซะกาต
1. มัสยิดควนลัง รับมอบนโยบายและแนวทางการขับเคล่ือนกองทุนซะกาตจากสานัก

จฬุ าราชมนตรแี ละคณะกรรมการอิสลามประจาจังหวัดสงขลา นามาสู่การจัดเก็บกองทุนซะกาต ไม่สามารถ
รวบรวมได้ 100% เนือ่ งจากการจ่ายซะกาตยังเปน็ การจา่ ยแบบปัจเจกมากกวา่ การจ่ายแบบรวมกลุ่ม

2. การรณรงค์ให้ความรู้ ทุกวันศุกร์ก่อนเดือนบวช ท่านอิหม่ามจะประกาศชักชวนให้ทุกคนมานา
เงนิ ซะกาตจา่ ยเข้ากองทุนซะกาตของมสั ยดิ

รปู แบบการช่วยเหลือ
1. สนับสนนุ เครื่องมือประกอบอาชีพ เช่น รถเข็น เครื่องตดั หญ้า ฯลฯ
2. สนับสนุนเงนิ ซ่อมแซมบา้ น

การพิจารณาเง่ือนไขการใหค้ วามช่วยเหลือ
1. คณะกรรมการมัสยิด 12 คน 12 เขต เสนอรายช่ือผู้มีสิทธิรับซะกาตให้อิหม่าม คอเต็บ บิหล่ัน

โต๊ะครูและคณะกรรมการกองทนุ ซะกาต รว่ มพจิ ารณาคดั เลือกเพอ่ื สรา้ งความโปรง่ ใส
2. การพิจารณาจะเน้นอายุ ฐานะความเป็นอยู่ โดยร้อยละ 80 เน้นไปท่ีคนฟากรี มิสกิน เพื่อ

ตอ้ งการยกระดับให้คนเหล่านไี้ ด้มชี ีวติ ทด่ี ีขืน้

การพจิ ารณาจัดสรรซะกาต
1. คณะกรรมการจะพิจารณาและนามาจัดสรรด้วยความเป็นธรรม ให้กับบุคคลที่มีสิทธิรับซะกาต

ท้งั 8 ประเภทเท่าน้นั
2. สอบถามความต้องการของผู้รบั ซะกาต หากกองทุนซะกาตมีเงินไม่เพียงพอ มัสยิดจะส่งเร่ืองไป

ยงั สหกรณ์ออมทรัพย์อศั ศิดดกี เพอ่ื ขอการสนับสนนุ ซง่ึ ได้รับการสนบั สนนุ เปน็ ประจาทุกปี

ปญั หาอุปสรรคการจัดเก็บซะกาต
1. มัสยิดไม่สามารถรวบรวมกองทุนซะกาตได้ท้ังหมด สว่ นใหญ่เป็นการจา่ ยแบบปจั เจก
2. บคุ ลากรทีม่ ีความรูค้ วามเช่ียวชาญด้านซะกาต มไี ม่เพยี งพอ

การตดิ ตามการขบั เคลื่อนกองทุนซะกาตระดับอาเภอ ของคณะบริหารชมรมมสั ยดิ อาเภอหาดใหญ่
อิหม่ามเอกพงศ์ ยีหละ เลขานุการชมรมฯ ได้กล่าวถึงการทางานของคณะบริหารชมรมมัสยิด

อาเภอหาดใหญ่ ที่ผ่านมารับนโยบายด้านกองทุนซะกาตมาจากสานักงานจุฬาราชมนตรีและสานักงาน
คณะกรรมการอิสลามประจาจังหวัดสงขลา และแจกจ่ายเป็นเอกสารไปยังมัสยิด จานวน 44 มัสยิด
สอบถามผ่านที่ประชุมประจาเดือน หมุนเวียนสัญจรให้แต่ละมัสยิดหมุนเวียนกันเป็นเจ้าภาพ เพ่ือติดตาม
ความกา้ วหน้าแต่ละมัสยิด พบว่าทกุ มสั ยดิ ประสบปญั หาการขับเคล่ือนกองทุนซะกาตท่ีเหมือนๆ กัน คือ

1. ความร่วมมือของสัปปุรุษหรือสมาชิก ไม่สามารถหล่อหลอมหรือบังคับสัปปุรุษหรือสมาชิกท่ี
เขา้ ขา่ ยถงึ เกณฑก์ าหนดตอ้ งจา่ ยซะกาต รวบรวมเงนิ มาจา่ ยกับกองทุนซะกาตของมัสยดิ ได้

2. ขาดบุคลากรที่มีความรู้เรื่องซะกาต ด้วยจังหวัดสงขลามีมัสยิดกว่า 400 แห่ง บุคลากรที่มี
ความรู้ความสามารถมีจานวนจากัด แต่ละชมรมฯ ซ่ึงมีเจ้าหน้าที่แต่ละท่านมีความรู้ ความสามารถ แต่ละ
ท่านไม่สามารถขับเคลื่อนทุกมัสยิดได้ เน่ืองด้วยเวลาไม่อานวย คือบุคลากรมีในส่วนกลาง แต่ไม่สามารถ
ลงมาขบั เคลื่อนแต่ละมัสยิดได้

แนวทางการขับเคลือ่ นกองทุนซะกาต โดยมัสยิดเป็นศูนย์กลาง
1. สานักงานคณะกรรมการอิสลามประจาจังหวัดสงขลา ควรสร้างความรู้ความเข้าใจแต่ละมัสยิด

โดยการคตุ บะหส์ ญั จรเรือ่ งซะกาต เพือ่ ให้สปั ปรุ ุษไดเ้ ข้าใจหลักธรรม อย่างน้อยเดือนละ 1 ครัง้
2. มสั ยดิ ควรรณรงค์สร้างความรู้ความเขา้ ใจที่ถกู ต้องเรอื่ งการจัดเก็บ - จ่ายซะกาต ตามบทบญั ญัติ

ศาสนาอิสลาม และมีแนวปฏิบัติท่ีชัดเจนและเป็นไปในทิศทางเดียวกันอย่างต่อเนื่อง “ควรสร้างความ
ตระหนกั ว่าซะกาตที่ดีที่สุดและเขม้ แขง็ ทส่ี ุดคือซะกาตตอ้ งรวมกลุ่ม กอ่ ให้เกิดพลังความรกั ความสามัคคี
และสรา้ งความเขม้ แขง็ ให้เกิดขึน้ ในชุมชน ไมส่ นับสนนุ ให้จา่ ยซะกาตเปน็ ปจั เจก”

3. ผู้นาศาสนา(อิหม่าม) คณะกรรมการกองทุนซะกาตและสัปบุรษุ ควรมีการจัดประชุมเพอื่ ตดิ ตาม
การขับเคล่ือนกองทุนซะกาต หากเกิดจากความขัดแย้งด้านความคิดของแต่ละบุคคล ควรมีการสอบถาม
ปรึกษาหารอื วธิ ีดาเนินการหรือรายละเอยี ดให้สามารถดาเนินการต่อไปได้ ซึ่งความขัดแย้งภายในตัวบุคคล
เป็นปจั จัยหน่ึงทีท่ าใหง้ านไมส่ ามารถขับเคล่ือนได้

4. การขับเคล่ือนกองทุนซะกาต เพื่อการจัดสวัสดิการสังคมให้กับผู้ด้อยโอกาสในชุมชน ต้องอาศัย
ความรว่ มมอื หลายฝ่าย และคณะกรรมการกองทนุ จะตอ้ งมีอามานะฮฺ (ความรับผดิ ชอบ) ความซื่อสัตย์ ไว้ใจ
ได้ และความโปร่งใส

5. รูปแบบการช่วยเหลือการจัดสวัสดิการให้กับผู้ด้อยโอกาสตรงตามความต้องการท่ีแท้จริง
คณะกรรมการผ้พู ิจารณาควรกาหนดหลักเกณฑ์ในการจัดสรรซะกาตท่ีชัดเจน ดาเนินการด้วยความโปรง่ ใส
สามารถตรวจสอบได้ และที่สาคัญการจัดสวัสดิการแก่คนด้อยโอกาสในชุมชนต้องเป็นไปเพื่อสนอง
เจตนารมณศ์ าสนาอสิ ลาม

6. สถติ ิการจัดเกบ็ ซะกาตและการใหก้ ารช่วยเหลือแตล่ ะปี ดงั นี้
- ระบุชื่อผู้จ่ายซะกาต ประเภทธุรกิจท่ีจะจ่าย จานวนซะกาตท่ีจ่าย และสรุปผลแจ้งให้ที่

ประชมุ คณะกรรมการกองทุนซะกาต และประชาสมั พันธ์ใหช้ าวบา้ นในชุมชนรบั ทราบ
- บันทึกรายช่ือผู้มีสิทธิรับซะกาต สถานะท่ีได้รับซะกาต เช่น ฐานะยากจน มีภาระดูแล

ครอบครวั ไม่มที นุ การศกึ ษา เด็กกาพรา้ ฯลฯ ตลอดจนประเภทและจานวนซะกาตท่ีไดร้ ับ
7. ควรมีการติดตามประเมินผลคุณภาพชีวิตการให้ใช้ประโยชน์จากสวัสดิการของผู้รับซะกาต

ซึ่งเปน็ ผ้ดู อ้ ยโอกาสในชมุ ชน

สำนกั งานสง่ เสริมและสนับสนุนวชิ าการ 12
กระทรวงการพัฒนาสังคมและความมน่ั คงของมนุษย์
354 หมู่ 2 ตำบลพะวง อำเภอเมือง จังหวดั สงขลา 90100