องค์ความรู้: ซ่อม สร้างสุข สู่ชุมชน ดืองันฮาตีท าดีด้วยหัวใจ การพัฒนาคุณภาพชีวิตระดับครัวเรือนในจังหวัดชายแดนภาคใต้ จัดท าโดย : ส านักงานส่งเสริมและสนับสนุนวิชาการ 11 กระทรวงการพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย์ ที่อยู่ : 354 หมู่2 ต าบลพะวง อ าเภอเมือง จังหวัดสงขลา 90100 โทรศัพท์ : 0 7433 0222 โทรสาร : 0 7433 0228 E-mail : [email protected] Website : http://tpso-11.m-society.go.th Facebook : ส านักงานส่งเสริมและสนับสนุนวิชาการ 11 ปีที่จัดพิมพ์ : 2566 Website สสว.11 Line OA สสว.11
-25- จงยิ้มให้กับความหวัง และเพิ่มพลังให้กับชีวิต... นางณิชาพัชฌ์เพ็ชรพันธุ์ ผู้อ านวยการส านักงานส่งเสริมและสนับสนุนวิชาการ 11 *** ได้ขออนุญาตเจ้าของบ้านและบุคคลในภาพในการน าภาพมาเผยแพร่
ค ำน ำ กระทรวงการพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย์ มีพันธกิจในการพัฒนาคน และสังคมให้มีคุณภาพเต็มศักยภาพ มีภูมิคุ้มกันต่อการเปลี่ยนแปลง สร้างเสริมเครือข่าย จากทุกภาคส่วน ในการมีส่วนร่วมพัฒนาสังคม และจัดระบบสวัสดิการที่เหมาะสมกับบริบท ของประเทศไทย เพื่อให้ประชาชนมีหลักประกันและมีความมั่นคงในชีวิต โดยให้ความส าคัญ กับกลุ่มประชาชนผู้ได้รับผลกระทบที่อาศัยอยู่ในพื้นที่ 5 จังหวัดชายแดนภาคใต้ (จังหวัด สงขลา สตูล ปัตตานี ยะลา และจังหวัดนราธิวาส) ผนวกกับในช่วงสถานการณ์ที่ประเทศไทย ต้องประสบกับวิกฤตการณ์การแพร่ระบาดของโรคติดเชื้อไวรัสโคโรนา (COVID-19) สร้างความ ยากล าบากต่อประชาชนในพื้นที่เป็นทวีคูณ กระทรวง พม. จึงจัดท าโครงการ “ดืองันฮาตี” ท าดีด้วยหัวใจ เพื่อช่วยเหลือกลุ่มเปราะบางในพื้นที่จังหวัดชายแดนภาคใต้ โดยเน้น การด าเนินการแบบบูรณาการกับหน่วยงานของรัฐและภาคประชาสังคมที่เกี่ยวข้องในระดับ จังหวัด อ าเภอ ต าบล และภาคีเครือข่ายในพื้นที่ โครงการ “ดืองันฮาตี”การพัฒนาคุณภาพชีวิต ระดับครัวเรือนในจังหวัดชายแดนภาคใต้ เป็นโครงการเพื่อแก้ไขความยากจนและสภาพปัญหา ในทุกมิติของครอบครัวกลุ่มเป้าหมายโดยบูรณาการการท างานในทุกภาคส่วนทั้งภาครัฐ ภาคเอกชน และภาคประชาสังคม ส านักงานส่งเสริมและสนับสนุนวิชาการ 11 ได้ด าเนินการรวบรวม และสกัด เป็นองค์ความรู้เพื่อเป็นประโยชน์ต่อหน่วยงานทั้งภายในและภายนอก ตลอดจนผู้ที่สนใจ หรือผู้มีส่วนเกี่ยวข้องเพื่อเป็นแนวในการให้ความช่วยเหลือกลุ่มเปราะบางในพื้นที่จังหวัด ชายแดนภาคใต้ และในพื้นที่อื่นๆ โดยเน้นการด าเนินการแบบบูรณาการในระดับต าบล อ าเภอ จังหวัด และภาคีเครือข่ายในพื้นที่ ให้ความช่วยเหลือจนกระทั่งครอบครัวนั้นสามารถพึ่งพา ตนเองได้ ถึงจะหมายถึงครอบครัวนั้นพ้นจากความยากจน และสามารถด ารงชีวิตด้วยตนเองได้ ในระยะยาวต่อไป ส านักงานส่งเสริมและสนับสนุนวิชาการ 11 กันยายน 2566
สำรบัญ ที่มาของโครงการ ………………………………………………………………………………………….1 ประเด็นปัญหาสังคมในพื้นที่ จังหวัดชายแดนใต้……………………………….…………….3 การขับเคลื่อนงานโครงการ ดืองันฮาตี……………………….……………………….…………4 - วัตถุประสงค์…………………………………………………………………….………..5 - กลุ่มเป้าหมาย …………………………………………………………………….………5 - พื้นที่ด าเนินการ …………………………………………….…………...……………….5 กลไกการขับเคลื่อนงาน ………………………………………………………………………...………6 กระบวนการ ขั้นตอนการด าเนินโครงการ................................…..…………………..……7 เครื่องมือในการจัดเก็บข้อมูล .....................................................................................8 แนวคิด Define ..........................................................................................................9 กรอบแนวทางและระยะเวลาด าเนินการ ................................................................10 ผลการด าเนินงาน .....................................................................................................11 นวัตกรรม ขจัดความจน “สมุดพกครอบครัว” ......................................................13 ความส าเร็จของการด าเนินโครงการ .................................................................14-20 เรื่องเล่า...ของคนท างาน - บทสัมภาษณ์ ...........................................................................................22-23 - ความสุข...ที่อยากบอกต่อ ..............................................................................24 สรุปการด าเนินโครงการ รูปแบบ Infographic .....................................................25
ที่ปลอดภัย " มั่นคง " " บ้าน " ต้องมีรากฐานที่
ปัจจุบันประเทศไทยก้าวสู่ “ประเทศไทย 4.0” ที่มีการขับเคลื่อนเศรษฐกิจ ด้วยนวัตกรรมเข้ามาช่วยเน้นในเรื่องการพัฒนา “สู่ความมั่นคงและยั่งยืน” ซึ่งจริงๆ แล้วปัญหา การพัฒนาประเทศของไทย ยังมีปัญหาทางเศรษฐกิจในด้านการกระจายรายได้และความเจริญ รวมทั้งปัญหาสังคมต่างๆ ก่อให้เกิดปัญหาและผลกระทบต่อปัญหาเศรษฐกิจของครอบครัว ได้แก่ ความยากจน รายได้ไม่เพียงพอกับการด ารงชีพปัญหาที่อยู่อาศัย การขาดโอกาสทางการศึกษา และ การมีงานท า ส าหรับพื้นที่ด าเนินการในจังหวัดชายแดนภาคใต้ได้แก่ จังหวัดสงขลา สตูล ปัตตานี ยะลา และนราธิวาส ซึ่งมีเหตุการณ์ความไม่สงบเกิดขึ้น ก่อให้เกิดความเสียหายต่อชีวิตและทรัพย์สิน ของประชาชนในพื้นที่เป็นจ านวนมาก และสถานการณ์มีแนวโน้มเป็นไปอย่างต่อเนื่อง ด้วยสาเหตุ ของความเห็นต่างทางความคิด ความเหลื่อมล้ าทางเศรษฐกิจและสังคม การเข้าถึงบริการภาครัฐ กระบวนยุติธรรม ส่งผลให้ประชาชนไม่สามารถด ารงชีวิตได้อย่างปกติสุข ประสบกับปัญหา การด ารงชีวิต ปัญหาด้านอาชีพ ปัญหาด้านที่อยู่อาศัย ปัญหาด้าน ยาเสพติด เป็นต้น ท าให้ส่งผล กระทบต่อความมั่นคงของประเทศอย่างมาก โดยเฉพาะกลุ่มประชากรเปราะบาง ที่ไม่สามารถเลี้ยงดู ตนเองได้ซึ่งต้องได้รับการพึ่งพิงจากประชากรในวัยแรงงานและสวัสดิการของรัฐ โครงการ “ดืองัน ฮาตี” ท าดี ด้วยหัวใจ -1-
กระทรวงการพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย์ มีพันธกิจในการพัฒนา คนและสังคมให้มีคุณภาพเต็มศักยภาพ มีภูมิคุ้มกันต่อการเปลี่ยนแปลงสร้างเสริมเครือข่าย จากทุกภาคส่วนในการมีส่วนร่วมพัฒนาสังคม และจัดระบบสวัสดิการที่เหมาะสมกับบริบท ของประเทศไทย เพื่อให้ประชาชนมีหลักประกัน และมีความมั่นคงในชีวิตโดยให้ความส าคัญ กับกลุ่มประชาชนผู้ได้รับผลกระทบที่อาศัยอยู่ในพื้นที่ 5 จังหวัดชายแดนภาคใต้(จังหวัดสงขลา สตูล ปัตตานียะลา และจังหวัดนราธิวาส) ผนวกกับในช่วงสถานการณ์ที่ประเทศไทยต้องประสบ กับวิกฤตการณ์การแพร่ระบาดของโรคติดเชื้อไวรัสโคโรนา (COVID-19) สร้างความยากล าบาก ต่อประชาชนในพื้นที่เป็นทวีคูณ กระทรวง พม. จึงได้จัดท าโครงการ“ดืองันฮาตี” ท าดีด้วยหัวใจ เพื่อช่วยเหลือกลุ่มเปราะบางในพื้นที่จังหวัดชายแดนภาคใต้โดยเน้นการด าเนินการแบบ บูรณาการกับหน่วยงานของรัฐและภาคประชาสังคมที่เกี่ยวข้องในระดับจังหวัด อ าเภอ ต าบล และ ภาคีเครือข่ายในพื้นที่ เพื่อให้ประชาชนสามารถด ารงชีวิตได้ด้วยตนเองในระยะยาวต่อไป โครงการ “ดืองัน ฮาตี” ท าดี ด้วยหัวใจ -2-
ประเด็นปัญหาสังคมในพื้นที่ จังหวัดชายแดนใต้ ปัญหา ด้านการด ารงชีพ ของกลุ่มเปราะบาง • กลุ่มเด็กปฐมวัยขาดแคลนนมผง นมกล่อง ผ้าอ้อมและการเลี้ยงดูที่ไม่เหมาะสม เด็กลุ่มวัยเรียนขาดแคลนทุนการศึกษา และมีฐานะยากจน ผู้สูงอายุและผู้ป่วย ติดเตียงขาดแคลนผ้าอ้อม กลุ่มคนพิการขาดความรู้และทักษะในการประกอบ อาชีพ ปัญหาด้านอาชีพ การจ้างงานลดลง • กลุ่มเป้าหมายของกระทรวง พม. ส่วนใหญ่มีทักษะน้อย และไม่มีความรู้ใหม่ เกี่ยวกับอาชีพที่ตอบสนองต่อความต้องการของตลาด ปัญหาด้าน ที่อยู่อาศัย • สภาพบ้านพุพัง ทรุดโทรมและตั้งอยู่ในพื้นที่ผิดกฎหมาย ท าให้ไม่สามารถเข้าไป ปรับปรุงสภาพที่อยู่อาศัยได้ ภายในบ้านไม่ได้แยกเป็นสัดส่วนระหว่าง เด็กผู้หญิงและเด็กผู้ชาย ท าให้เกิดความไม่ปลอดภัย ปัญหาการเข้าถึง สวัสดิการของรัฐ • กลุ่มเปราะบางไม่สามารถเข้าถึงสวัสดิการต่างๆ ได้ เนื่องจากไม่ได้จดทะเบียน คนพิการ เด็กแรกเกิดไม่ได้รับสิทธิเงินอุดหนุน ผู้สูงอายุไม่ได้ลงทะเบียนรับเบี้ย ยังชีพผู้สูงอายุ และไม่สามารถเข้าถึงมาตรการเยียวยา 5,000 บาท ปัญหาด้าน สุขภาพอนามัย • ขาดความรู้ในการป้องกันการติดเชื้อโรคระบาดโควิด-19 และขาดอุปกรณ์ ป้องกันโรค เช่น หน้ากากอนามัย เจลแอลกอฮอล์ (ในช่วงเกิดสถานการณ์ โควิด-19) ปัญหา ยาเสพติด • การระบาดในพื้นที่จังหวัด ท าให้น ามาซึ่งปัญหาด้านความมั่นคง โครงการ “ดืองัน ฮาตี” ท าดี ด้วยหัวใจ -3-
การขับเคลื่อนโครงการ “ดืองัน ฮาตี” จังหวัดชายแดนภาคใต้
เพื่อพัฒนาคุณภาพชีวิต ผู้ประสบปัญหา ทางสังคมรายครัวเรือน แบบบูรณาการ - ครัวเรือนที่ประสบปัญหา ทางสังคมในจังหวัดสงขลา ปัตตานียะลา และนราธิวาส จ านวน 2,200 ครัวเรือน - ครัวเรือนที่ประสบปัญหา ทางสังคมในจังหวัดสตูล จ านวน 150 ครัวเรือน พื้นที่5 จังหวัดชายแดนภาคใต้ - จังหวัดสงขลา - สตูล - ปัตตานี - ยะลา - นราธิวาส วัตถุประสงค์ พื้นที่ ด าเนินการ กลุ่มเป้าหมาย เยียวยา เด็กแรกเกิด เคสเก่า เคสใหม่กลุ่มที่ไม่ได้รับการรับรอง จาก 3 ฝ่าย (ปกครอง ทหาร ต ารวจ) 1.ข้อมูล แม่เลี้ยงเดี่ยว ครอบครัวข้ามรุ่น(ปู่ย่าตายาย-หลาน ครอบครัวที่มีสมาชิก กลุ่มเปราะบางมากกว่า 2 ประเภท ครอบครัวที่มีหัวหน้าครอบครัวไม่มี อาชีพ และอื่นๆ 2.คัดกรอง ปัญหาร่วม ปัญหาปัจเจกบุคคล กาย/จิต เจ็บป่วย การศึกษา สังคม การมีงานท า เชิงประเด็น เช่น การตั้งครรภ์ในวันรุ่น ฯลฯ 3.จ าแนก/คัดแยก 4.วางแผนด าเนินการ ช่วยเหลือ ฟื้นฟู/พัฒนา สนับสนุน/ส่งเสริม ส่งต่อบริการ 5.ด าเนินการตามแผน โดย พม. โดยหน่วยงานอื่น เชิงปริมาณ จ านวนประเด็น/ครอบครัวได้รับการดูแล เชิงคุณภาพ พัฒนาการของครอบครัวเป้าหมาย ถอดบทเรียน KM 6.ติดตาม/ถอดบทเรียน โครงการ “ดืองัน ฮาตี” ท าดี ด้วยหัวใจ -5-
- ทีม One Home พม. จังหวัด - ศูนย์อ านวยการบริหารจังหวัดชายแดนใต้ (ศอ.บต.) - ปกครอง/ท้องที่/ท้องถิ่น - สนง.เหล่ากาชาดจังหวัด/สนง.พัฒนาชุมชนจังหวัด/สนง.เกษตรจังหวัด/สนง. สวัสดิการและคุ้มครองแรงงานจังหวัด/ สภาอุตสาหกรรมจังหวัด - สนง.กองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.) - ทหารพราน/หน่วยเฉพาะกิจ (ฉก.) - หน่วยกองบิน 56 - มหาวิทยาลัย/มูลนิธิซะกาตและสาธารณกุศล/บัณฑิตอาสา - สภาองค์กรชุมชน (พอช.) - ภาคีเครือข่าย พม. (อพม. สภาเด็กและเยาวชน เครือข่ายผู้สูงอายุ เครือข่ายสตรี เครือข่ายคนพิการ เครือข่ายองค์กร สาธารณประโยชน์/สวัสดิการชุมชน เป็นต้น) กลไกการขับเคลื่อนงาน การสนับสนุน ด้านวิชาการ กลไก จังหวัด กลไกพื้นที่ หน่วยงาน One Home ข้าราชการและเจ้าหน้าที่ ทุกหน่วยงานในจังหวัด (รวมหน่วยเคลื่อนที่ เยียวยาในจังหวัดชายแดนภาคใต้) ภาคีเครือข่าย อ า ส า ส มั ค รพัฒน า สังคม แ ล ะ ค ว า ม มั่น คง ของมนุษย์ (อพม.) อาสาสมัครดูแลผู้สูงอายุที่บ้าน (อผส.) ศูนย์พัฒนาครอบครัวในชุมชน สภาเด็ก และเยาวชนอ าเภอ/จังหวัด แต่งตั้งคณะท างาน/คณะกรรมการ ระดับจังห วัด โดยมีผู้ ว่ า ร าชก า ร จังหวัด/ ผู้ได้รับมอบหมายเป็นประธาน เพื่อให้มีการท างานแบบบูรณาการ และสหวิชาชีพ การอบรมให้ความรู้เรื่อง Case Management, Productive Welfare และอื่นๆ ตามความจ าเป็น เพื่อพัฒนาศักยภาพของผู้ปฏิบัติงานและเครือข่าย ภาคีเครือข่ายร่วม ในการด าเนินงาน ในพื้นที่ โครงการ “ดืองัน ฮาตี” ท าดี ด้วยหัวใจ -6-
กระบวนกำร ขั้นตอนกำรด ำเนินโครงกำร ได้ด าเนินการแต่งตั้งตั้งคณะกรรมการด าเนินงานโครงการดืองันฮาตี ตามค าสั่งกระทรวงการพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย์ ที่ 507/2563 ลงวันที่ 3 สิงหาคม 2563 และประชุมหารือแนวทางการด าเนินโครงการ “ดืองันฮาตี” การพัฒนาคุณภาพชีวิตผู้ประสบ ปัญหาทางสังคม ในพื้นที่จังหวัดชายแดนภาคใต้ฯ เมื่อ ตุลาคม 2563 โดยจัดตั้งคณะท างาน โครงการฯ เมื่อพฤศจิกายน 2563 มีผู้ว่าราชการจังหวัด และกอ.รมน.จังหวัด เป็นที่ปรึกษา ส่วน พมจ. One Home พอช. การเคหะฯ เป็นคณะท างาน และให้ One Home อนุมัติค าสั่ง แบ่งพื้นที่รับผิดชอบ/แต่งตั้งคณะท างาน/วางแผนการด าเนินงาน/รายงานผลการด าเนินงาน ในเดือนพฤศจิกายน 2563 คณะท างานได้ประชุมเตรียมความพร้อมด าเนินโครงการฯ ครั้งที่ 2 คัดเลือกกลุ่มเป้าหมาย ในพื้นที่ 3 จชต. 4 อ าเภอ เพื่อซ่อมแซมบ้าน พส./ผส./พก. และ พื้นที่ จ.สตูล จากฐานข้อมูล 5 ฐาน + ซ่อมแซมบ้าน ผส./พก. โดยคัดกรองข้อมูลครัวเรือนเปราะบาง จากฐานข้อมูลเดิม ประกอบด้วย ผู้ประสบปัญหาทางสังคม (เงินอุดหนุน 11 ระเบียบ) /Social Map/1300/Covid 19 ได้แก่ • บัตรสวัสดิการแห่งรัฐ • TPMAP• เบี้ยยังชีพ • ลงเยี่ยมบ้าน เพื่อสอบถาม รับฟัง สร้างความสัมพันธ์ ลงบันทึกสมุดพกครัวเรือน (Electronics) อพม./สภาเด็ก และเยาวชน/ จนท.พม./ภาคีเกี่ยวข้อง จัดท าข้อมูลครอบครัว และน ามาวิเคราะห์รายครัวเรือน ในแต่ละกรม แต่ละต าบล แต่ละชุมชน/หมู่บ้าน (อพม./จนท.พม./ภาคี) ประเภทกลุ่มความยากจน สาเหตุความต้องการ และหาทางออกร่วม จัดท าแผนพัฒนาครอบครัว ได้แก่ แผนเร่งด่วน (เครื่องอุปโภคบริโภค) ระยะกลาง (ความรู้/อาชีพ/การเข้าถึงโอกาส/IT/กลุ่ม/สิ่งแวดล้อม และระยะ ยาว (ที่ดิน/ที่อยู่อาศัย/ชุมชนปลอดภัย/พื้นที่สาธารณะ/แผนท้องถิ่น โดยอาศัยภาคีความร่วมมือ ทั้ง มท. สธ. พม. เกษตร แรงงาน ศึกษา ท่องเที่ยว กลาโหม อว. ติดตามประเมินผล และจัดเวทีสรุป บทเรียน ปี 2563 โครงการ “ดืองัน ฮาตี” ท าดี ด้วยหัวใจ -7-
เครื่องมือกำรจัดเก็บข้อมูล การจัดเก็บข้อมูล โดยใช้สมุดพกครอบครัว และแบบบันทึกข้อมูลผู้ใช้บริการ (สุดพกครอบครัว (ดืองัน 1)) แบบบันทึกข้อมูลผู้ใช้บริการ (สมุดพกครอบครัว (ดืองัน 1 ) ซึ่งมีรายละเอียดประกอบด้วย 1. ชื่อหัวหน้าครัวเรือน เบอร์โทรศัพท์ รหัสประจ าบ้าน 2. ผู้รับผิดชอบ ประกอบด้วยหัวหน้าชุด เจ้าหน้าที่ และ อพม. เบอร์โทรศัพท์ 3. ภาพถ่ายหัวหน้าครัวเรือน สมาชิกในครัวเรือน และภาพถ่ายบ้าน 4. แบบบันทึกข้อมูลผู้ใช้บริการ ประกอบด้วย 4.1 ข้อมูลผู้ใช้บริการ - ชื่อหัวหน้าครัวเรือน - เลขประจ าตัวประชาชน - ศาสนา – สถานภาพ - การเป็นหัวหน้าครัวเรือน - ที่อยู่ปัจจุบัน - สถานภาพครอบครัว - สภาพที่อยู่อาศัย - ระดับการศึกษา - โรคประจ าตัว - สิทธิการรักษาพยาบาล - อาชีพ 4.2 สภาพปัญหาความเดือดร้อน 4.3 การเข้าถึงสิทธิสวัสดิการของครัวเรือน - ข้อมูลกลุ่มเป้าหมายด้านเด็กและเยาวชนด้านผู้พิการ ด้านสตรี ด้านผู้สูงอายุ ด้านคนไร้ที่พึ่ง และด้านอื่นๆ - สิทธิสวัสดิการที่เคยได้รับการช่วยเหลือ 4.4 ข้อมูลพื้นฐานของหัวหน้าครัวเรือน (กรณีผู้ให้ข้อมูลไม่ใช่ หัวหน้าครัวเรือน) 5. รายการหนี้สินครัวเรือน 6. ข้อมูลสมาชิกในครัวเรือน 7. ข้อมูลส าหรับเจ้าหน้าที่ - สรุปการวิเคราะห์ปัญหารายครัวเรือน ประกอบด้วย สรุปสภาพปัญหาความเดือดร้อน ปัญหาเร่งด่วนระยะสั้น ปัญหา ระยะยาว (ที่ต้องประสานหน่วยงาน/บริการ) - สรุปการวิเคราะห์ปัญหารายบุคคล 8. ข้อมูลการติดตาม ประกอบด้วย แผนการช่วยเหลือรายบุคคล การช่วยเหลือ/การติดตามการช่วยเหลือ โครงการ “ดืองัน ฮาตี” ท าดี ด้วยหัวใจ -8-
ปี 2564 น าแนวคิด Define ท าให้ชัดเจน , Drive ขับเคลื่อน และ KPI มาใช้ในการวิเคราะห์เพื่อหาแนวทางการด าเนินงานภายหลังการด าเนินงาน โครงการฯ ปีงบประมาณ 2563 Define ท าให้ชัดเจน สร้างความเข้าใจและเสริม กลไกสภาสันติสุข ปฏิบัติการซ่อมบ้าน และพัฒนาคุณภาพชีวิต ปฏิบัติการซ่อมบ้าน และพัฒนาคุณภาพชีวิต Drive ขับเคลื่อน 1. เสริมสร้างความเข้าใจ/กลไก สภาสันติสุข 2. สร้างเครือข่ายการพัฒนา บ้านดืองัน ฮาตี 3. จัดท าแผนปฏิบัติการ ดืองัน ฮาตี 4. จัดท า Model บ้านดืองัน ฮาตี ต้นแบบ 1. สร้างทีม ประกอบด้วย One Home /จนท.รัฐ ในต าบล/อาสาสมัคร 2. ด าเนินการซ่อมบ้าน/ พัฒนาคุณภาพชีวิต ครัวเรือนต้นแบบ 3. ขยายผลสู่ชุมชนอื่นๆ 1. สร้างเครื่องมือและทีม ติดตาม 2. ติดตามตามแผน 3. ประกวด/เชิดชูเกียรติ ครัวเรือนต้นแบบ KPI - สภาสันติสุข มีความรู้ความ เข้าใจ 80 % - มีเครือข่ายในการขับเคลื่อน ดืองันฮาตี - มีแผนปฏิบัติการดืองัน ฮาตี - มีทีมขับเคลื่อนระดับ อ าเภอ/จังหวัด - มีครัวเรือนเป้าหมาย 3,656 ครัวเรือน - กลุ่มเปราะบาง จ านวน 7,000 คน ได้รับ การพัฒนาคุณภาพชีวิต มีครัวเรือนต้นแบบอ าเภอ ละ 2 ครัวเรือน ต้นน้ า กลางน้ า ปลายน้ า จนน าไปสู่การปรับปรุงการขับเคลื่อนงานโครงการ จึงได้ก าหนดกรอบแนวทางและระยะเวลาการด าเนินงานโครงการฯ โครงการ “ดืองัน ฮาตี” ท าดี ด้วยหัวใจ -9-
ด าเนินการตามแผน - พม. - หน่วยงานอื่น - เครือข่าย - จ านวนครัวเรือนใน โครงการ - เหตุผลความจ าเป็นที่ คัดเลือก - แผนการด าเนินงาน One Home/ เครือข่าย/ผู้รับบริการ ติดตาม/ ถอดบทเรียน - เชิงปริมาณ (ครอบครัวได้รับการดูแล) - เชิงคุณภาพ-พัฒนาการ เป้าหมายครอบครัว - ถอดบทเรียน/KM ข้อมูล/คัดกรอง TPMAP เชิงประเด็น/ กลุ่มเป้าหมาย/พื้นที่ คัดแยก/สอบ ข้อเท็จจริงเชิงลึก ปัญหาที่เป็นกลุ่ม ครอบครัว ปัญหารายบุคคล - สุขภาพ - การศึกษา - สังคม - การมีงานท า วางแผนการ ด าเนินงาน - ช่วยเหลือ - ฟื้นฟู/พัฒนา - สนับสนุน/ส่งเสริม - ส่งต่อบริการ One Home One Home/เครือข่าย One Home/เครือข่าย ต.ค.-15 พ.ย.2563 ต.ค. – ธ.ค.2563 ม.ค. เม.ย. ก.ค. ก.ย.2564 พ.ย.2563-ก.ย.2564 เป้าหมายการด าเนินงาน ปีงบประมาณ 2564 - สอบข้อเท็จจริงเชิงลึกกลุ่มเป้าหมายในพื้นที่ด าเนินโครงการดืองันฮาตี ท าดี ด้วยหัวใจ จ านวน 3,543 ครัวเรือน และการซ่อมแซมบ้านแต่กรมฯ เป้าหมาย (กรม/หน่วยงาน) จ านวน (หลัง) กรม พส. 2,200 กรม ผส. 290 กรม พก. 452 พอช. 561 อื่น ๆ 40 รวม 3,543 กรอบแนวทางและระยะเวลาการด าเนินงานโครงการฯ โครงการ “ดืองัน ฮาตี” ท าดี ด้วยหัวใจ -10-
จังหวัด เป้าหมาย(ครัวเรือน) ผลการด าเนินการสอบข้อเท็จจริง เชิงลึก สตูล 277 277 สงขลา 550 338 ปัตตานี 637 129 นราธิวาส 794 144 ยะลา 1,285 146 รวม 3,543 1,034 ปรับปรุงแบบรายงานผลการด าเนินงานโครงการดืองันฮาตี เป็นระยะ • แบบรายงานผลการด าเนินงาน ดืองัน 2 • แบบรายงานผลการด าเนินงาน ดืองัน 3 • แบบรายงานผลการด าเนินงาน ดืองัน 4 *** แบบบันทึกข้อมูลผู้ใช้บริการ (สมุดพกครอบครัว (ดืองัน 1 ) หลังการปรับปรุงแล้วก็ได้กลายมาเป็นสมุดพกครอบครัว ที่ใช้งานในปัจจุบัน สมุดพกครอบครัว โครงการ “ดืองัน ฮาตี” สมุดพกครอบครัว โครงการ “ดืองัน ฮาตี” ท าดี ด้วยหัวใจ -11- ผลการด าเนินงาน
สมุดพกครอบครัว โครงการ “ดืองัน ฮาตี” ท าดี ด้วยหัวใจ -12-
สมุดพกครอบครัวคือ ? เครื่องมือตัวช่วยนวัตกรรมใหม่เน้น “ขจัดความยากจน” ในการดูแลแบบถึงลูกถึงคน ของกระทรวงการพัฒนาสังคมและความมั่นคง ของมนุษย์ (พม.) โดยมุ่งเน้นครอบคลุมครัวเรือน ที่มีรายได้น้อย ที่มีกลุ่มเปราะบาง และมีบุคคล ที่อยู่ในภาวะพึ่งพิงที่ต้องการได้รับความช่วยเหลือ จากคนอื่น โดยใช้ารเก็บข้อมูลครัวเรือน วิเคราะห์ ในการแก้ปัญหา ซึ่งได้ศึกษาแบบแผนรูปแบบ การพัฒนาคุณภาพชีวิตจากประเทศจีน ที่เคย ได้ใช้มาก่อนแล้วได้ผลที่ดีจึงน ามาปรับใช้ส าหรับ ประเทศไทย ส าหรับกระบวนการด าเนินการ มีการ จั ด ท า แ ผ น ร่ ว ม กั นใ น ก า ร ขั บ เ ค ลื่ อ นง า น ตามขั้นตอน และอาศัย อพม. ในพื้นที่ “ช่วย ในการชี้เป้าไปยังครอบครัวกลุ่มเปราะบาง การดูแลเด็กและเยาวชนในชุมชน การสนับสนุน กลุ่มสต รีในก ารส่ งเส ริมด้ านอ าชีพ แล ะ การท างานร่วมกับหน่วยงานอื่นๆ” ไม่ใช่แค่ กระทรวง พม.“เพื่อพัฒนาคุณภาพชีวิตกลุ่ม เปราะบางรายครอบครัวให้ดียิ่งขึ้น” โดยที่สมาชิก ในครอบครัวสามารถด ารงชีวิตด้วยตนเองได้อย่าง ยั่งยืน และอยู่ในสังคมและชุมชนได้อย่างปกติสุข การด าเนินงานโครงการ “ดืองันฮาตี” ท าดีด้วยหัวใจ การพัฒนาคุณภาพชีวิต รายครัวเรือนจังหวัดชายแดนภาคใต้ คณะท างานได้ออกแบบสมุดพกครอบครัวเพื่อเป็นเครื่องมือ ในการจัดเก็บข้อมูลกลุ่มเป้าหมาย และแบบรายงานผลการด าเนินงานโครงการดืองันฮาตี โครงการ “ดืองัน ฮาตี” ท าดี ด้วยหัวใจ -13-
ความส าเร็จของการด าเนินงาน โครงการ “ดืองัน ฮาตี” ท าดีด้วยหัวใจ เพื่อช่วยเหลือกลุ่มเปราะบางในพื้นที่จังหวัดชายแดนภาคใต้
จากการด าเนินโครงการตั้งแต่ปี 2562-2565 จากโครงการ “ดืองันฮาตี” สู่นโยบาย ขับเคลื่อนการสร้างโอกาส “สมุดพกครอบครัว” นวัตกรรมขจัดความจน เพื่อพัฒนาคุณภาพชีวิต ด้านที่อยู่อาศัยให้กับกลุ่มเปราะบางรายครอบครัวให้มีที่อยู่อาศัย มีชีวิตที่ดีขึ้นและมีความสุข โดยการท างานร่วมกับหน่วยงานอื่นๆ ภาคีเครือข่าย ซึ่งผลการด าเนินการแยกเป็นรายจังหวัด สงขลา ปัตตานี นราธิวาส ยะลา สตูล ซ่อมบ้าน 1,771 ครัวเรือน ซ่อมบ้าน 2,140 ครัวเรือน ซ่อมบ้าน 1,003 ครัวเรือน ซ่อมบ้าน 711 ครัวเรือน ซ่อมบ้าน 2,280 ครัวเรือน การด าเนินการ ซ่อมบ้าน ปี 62-65 ในพื้นที่ 5 จังหวัด ชายแดนภาคใต้ 7,905 ครัวเรือน เป้าหมาย ปี 2566 ซ่อมบ้าน ในพื้นที่ 5 จังหวัด ชายแดนภาคใต้ 5,393 ครัวเรือน โครงการ “ดืองัน ฮาตี” ท าดี ด้วยหัวใจ -15-
โครงการ “ดืองัน ฮาตี” เพื่อช่วยเหลือกลุ่มเปราะบางในพื้นที่จังหวัดชายแดนภาคใต้ การปรับสภาพแวดล้อมและสิ่งอ านวยความสะดวกของผู้สูงอายุ จังหวัดสงขลา โครงการ “ดืองัน ฮาตี” ท าดี ด้วยหัวใจ -16- ก่อนด าเนินการ ระหว่างด าเนินการ ด าเนินการแล้วเสร็จ
การปรับสภาพแวดล้อมและสิ่งอ านวยความสะดวกของผู้สูงอายุ การด าเนินโครงการครั้งนี้เพื่อให้ผู้สูงอายุที่มีฐานะยากจนที่อยู่อาศัยไม่ปลอดภัย ได้รับ การปรับปรุงซ่อมแซมที่อยู่อาศัย ให้มีสภาพแวดล้อมที่เหมาะสมและปลอดภัย และเพื่อให้ช่าง ในชุมชน และเจ้าหน้าที่ที่เกี่ยวข้อง มีความรู้ในการปรับปรุง/ซ่อมแซมบ้านของผู้สูงอายุให้มีความ เหมาะสมและปลอดภัยส าหรับผู้สูงอายุตามหลักการออกแบบเพื่อคนทั้งมวล โดย สนง.พมจ. นราธิวาส จังหวัดนราธิวาส การปรับสภาพแวดล้อมและสิ่งอ านวยความสะดวกของคนพิการ โครงการ “ดืองัน ฮาตี” ท าดี ด้วยหัวใจ -17-
การปรับสภาพแวดล้อมที่อยู่อาศัยส าหรับผู้สูงอายุ จังหวัดยะลา จังหวัดปัตตานี การปรับสภาพแวดล้อมที่อยู่อาศัยส าหรับผู้สูงอายุ โครงการ “ดืองัน ฮาตี” ท าดี ด้วยหัวใจ -18-
จังหวัดสตูล การปรับสภาพแวดล้อมที่อยู่อาศัยส าหรับคนพิการ โครงการปรับสภาพแวดล้อมและสิ่งอ านวยความสะดวกของผู้สูงอายุ โครงการพัฒนาคุณภาพชีวิตครัวเรือนยากจนจาก TPMAP โครงการ “ดืองัน ฮาตี” ท าดี ด้วยหัวใจ -19-
ปัจจัยความส าเร็จ 1. ผู้บริหารมีนโยบาย และแผนการด าเนินงานที่ชัดเจน ในการให้ความช่วยเหลือกลุ่มเปราะบาง และผู้ประสบปัญหาทางสังคมใน 5 มิติ โดยมีหน่วยงาน One Home พม. ใน 5 จังหวัด ร่วมกันขับเคลื่อน 2. มีการท างานแบบบูรณาการ (integration) ร่วมกับหน่วยงานในพื้นที่ ภาคีเครือข่าย การมีส่วนร่วมของชุมชน โดยมุ่งเน้นเสริมสร้างความมั่นคงในด้านที่อยู่อาศัย ด าเนินการ ซ่อมแซมบ้านเรือนราษฎรยากจนและด้อยโอกาส เพื่อเสริมสร้างความมั่นคงด้านที่อยู่อาศัย ให้ประชาชนมีที่อยู่อาศัยและมีคุณภาพชีวิตที่ดี อยู่ในสังคมได้อย่างมีความสุข 3. มีการประเมินเวลาและต้นทุนของโครงการที่สอดคล้องกับบริบทของโครงการ 4. ผู้ปฏิบัติมีความเข้าใจในรายละเอียดของโครงการเป็นอย่างดี 5. จากโครงการ “ดืองันฮาตี” สู่นโยบายขับเคลื่อนการสร้างโอกาส “สมุดพกครอบครัว” นวัตกรรมขจัดความจน เพื่อพัฒนาคุณภาพชีวิตด้านที่อยู่อาศัยให้กับกลุ่มเปราะบางราย ครอบครัว 6. ผลลัพธ์ที่ได้เป็นรูปธรรม และเป็นที่ประจักษ์ โครงการ “ดืองัน ฮาตี” ท าดี ด้วยหัวใจ -20-
เรื่องเล่า...ท้ายเล่ม ของคนท างาน
นางชนานันท์ ช่อดอกไม้ ผู้ปกครองนิคมสร้างตนเองเทพา จังหวัดสงขลา สัมภาษณ์... นางชนานันท์ ช่อดอกไม้ ผู้ปกครองนิคมสร้างตนเองเทพา กล่าวว่า... จากนโยบายสู่การปฏิบัติ และ การบูรณาการการท างาน ระหว่าง 3 หน่วยงาน ได้แก่ กอ.รมน.ภาค 4 ส่วนหน้า กระทรวง พม. ศอ.บต และก ระท ร วงมห าดไทย ซึ่งก า ร วางนโยบายและงบประมาณในการด าเนิน กิจกรรมซ่อมแซมบ้านเรือนประชาชนกลุ่ม เปราะบาง ยากจน และด้อยโอกาส ในปี พ.ศ. 2566 กลุ่มเป้าหมาย รวมจ านวน 231 ครัวเรือน ซึ่งอาศัยในพื้นที่หมู่บ้ านเสริมค วามมั่นคง หมู่บ้านเร่งรัดการพัฒนา และพื้นที่หมู่บ้าน เสริมสร้างการพัฒนาในพื้นที่จังหวัดสงขลา ประกอบด้วย อ าเภอจะนะ 88 ครัวเรือน อ าเภอ น าท วี 5 9 ค รั ว เ รื อน อ า เ ภ อ ส ะ บ้ า ย้ อ ย 40 ครัวเรือน และอ าเภอเทพา 43 ครัวเรือน และเพิ่มเติมอีก 1 ครัวเรือน ซึ่งเป็นผู้ประสบ อัคคีภัย โดยต้องค านึงถึงความเหมาะสมและ ความถูกต้อง สอดคล้องกับความต้องการของ พื้นที่ เพื่อให้ประชาชน มีความสุข อยู่ดี กินดี สามารถพึ่งพาตนเองได้ “ไม่ทิ้งใคร ไว้ข้างหลัง” พม. “ช่วย 24 ชั่วโมง” พม. บอกเล่า...เรื่องราวความส าเร็จ โครงการ “ดืองัน ฮาตี” ท าดี ด้วยหัวใจ -22- ปัญหาอุปสรรคการด าเนินงาน ปัญหาอุปสรรคนั้นมีบ้าง เพราะ ไม่มีงานไหนที่ไม่มีปัญหา แต่เราก็สามารถ ผ่านพ้นมันไปได้ เราท างานด้วยความซื่อสัตย์ จริงใจ เต็มใจ เต็มที่ เพราะเรามีทีมที่ดี และ เครือข่ายที่เข้มแข็ง หลักปฏิบัติในการท างาน
1. คัดเลือกกลุ่มเป้าหมายตาม TPMAP (ระบบ การบริหารจัดการการพัฒนาคนแบบชี้เป้า) ตกเกณฑ์ด้านที่อยู่อาศัย โดย พัฒนาชุมชน มีหน้าที่คัดเลือกครอบครัวที่ตกเกณฑ์ด้านที่อยู่ อาศัยและยากจน ตามหลักเกณฑ์ที่ก าหนด และ บ้ านที่สาม า รถด าเนินก า รซ่อมแซมได้คือ บ้านที่พักอาศัยของตนเอง 2. คณะกรรมการหมู่บ้านพิจารณารายชื่อเป้าหมาย จาก TPMAP และนอก TPMAP และมีทีม CM ของนิคมสร้างตนเองเทพา พัฒนาชุมชน ลงพื้นที่ สมุดพกครอบครัว เข้าตรวจเยี่ยมกลุ่มเป้าหมาย พร้อมบันทึกข้อมูลครอบครัว ความเดือดร้อน แนวทางการแก้ปัญหา เพื่อวิเคราะห์ให้ความ ช่วยเหลือต่อไป 3. ประมาณการค่าใช้จ่าย วัสดุก่อสร้างในการ ซ่อมแซม (20,000.- บาทต่อหลังคาเรือน) 4. จัดซื้อวัสดุตามประมาณการ และส่งมอบวัสดุ (โดยหน่วยงานที่เกี่ยวข้องร่วมกันตรวจรับวัสดุ) 5. เครือข่ ายในพื้นที่ ร่วมกันซ่อมแซมบ้ านให้ กลุ่มเป้าหมาย ได้แก่ ศปก.อ าเภอ ก านัน ผู้ใหญ่บ้าน ผู้ช่วยผู้ใหญ่บ้าน บัณฑิตอาสา อพม. และประชาชนจิตอาสาในพื้นที่ จนแล้วเสร็จ 6. ส่งมอบบ้านที่ด าเนินการซ่อมแซมแล้วเสร็จให้ กลุ่มเป้าหมาย (เจ้าของบ้าน) 7. ส รุป ผ ล ก า ร ด า เ นิ นง า น แ ล ะ ร า ยง า น ผ ล การด าเนินงานด้วยหลัก SWOT Analysis ปัจจัยที่เอื้อต่อการด าเนินงาน ประการแรก คือ การวางนโยบายร่วมกัน ระห ว่ าง ก อ.รมน./พ ม./ศอ.บต./ มท.ที่มี จุดมุ่งหมายเดียวกันในการให้ความช่วยเหลือ ประชาชนกลุ่มเปราะบาง ยากจน และด้อยโอกาส โดยเฉพาะมิติด้านที่อยู่อาศัย ให้มีความปลอดภัย เหมาะสม และมั่นคง ประการที่สอง คือ การท างานร่วมกัน ระหว่างหน่วยงานในพื้นที่ โดยมีคณะท างานที่ พร้อมในการท างาน ทั้งพัฒนาชุมชนอ าเภอ กรรมการหมู่บ้าน สภาประชาธิปไตย ศปก.อ าเภอ องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น เครือข่ายในพื้นที่ บัณฑิตอาสา อพม. นโยบาย ร่วม/การ วางแผน ภาคี เครือข่ายใน พื้นที่ ความพร้อม ของทีมงาน TPMAP/สมุด พกครอบครัว กระบวนการ/วิธีการด าเนินงาน โครงการ “ดืองัน ฮาตี” ท าดี ด้วยหัวใจ -23- *** บ้านที่ไม่สามารถด าเนินการซ่อมแซมได้ คือ “บ้านเช่า” *** บ้านที่ด าเนินการอนุมัติได้ ต้องเป็นการซ่อมแซมเท่านั้น *** บ้านที่ไม่สามารถอนุมัติได้ คือบ้านที่เป็นลักษณะของการ ต่อเติม และบ้านที่มีลักษณะสร้างใหม่หรือสร้างต่อจากที่ สร้างไม่เสร็จ
มือของผู้รับ ไม่ได้อยู่ต่ าเสมอ... ความสุข...ที่อยากบอกต่อ สัมภาษณ์... เจ้าของบ้าน กล่าวว่า... “ผม” อ ยู่ตั วคนเ ดีย ว ใช้ ชี วิ ตต าม ล าพัง ท างานหาเช้ากินค่ า รายได้ไม่แน่นอน “บ้าน” ที่อยู่ เมื่อก่อน ข้างบ้านแปะด้วยสังกะสี เวลา ฝนตก ท าให้ฝนกระเด็นเข้ามาในบ้าน แทบจะไม่ได้นอน จนปัจจุบันนี้ ได้รับความช่วยเหลือ จากหน่วยงาน ได้เข้ามาช่วยซ่อมแซมผนังบ้าน ให้ผม “ผมดีใจมาก” ตอนนี้ฝนตกก็ไม่ต้องกลัว ได้นอนหลับสนิทแล้ว ผมต้องขอบคุณกระทรวง พม.หน่วยงาน ที่เกี่ยวข้อง ก านัน ผู้ใหญ่บ้าน และเครือข่ายทุกๆ คน ที่ช่วยเหลือผม ไม่ทิ้งคนล าบาก ให้ค าแนะน าทุก อย่าง ท าให้ผมไม่ต้องกังวลอะไร ทุกวันนี้ผม มีความสุข มีบ้านที่ปลอดภัย และมั่นคงขึ้น *** ได้ขออนุญาตเจ้าของบ้านและบุคคลในภาพในการน าภาพมาเผยแพร่ ก่อน หลัง สัมภาษณ์... เจ้าของบ้าน กล่าวว่า... ครอบครัว “ก๊ะน๊ะ” อยู่กัน 4 คน อาชีพ ท าสวนยางพารา ส่วนลูกสาว 2 คน ก าลังเรียน หนังสือ รายได้ไม่ค่อยพอใช้จ่ายในครอบครัว เงินจะซ่อมบ้านก็ต้องใช้จ่ายอย่างอื่นก่อน เมื่อก่อน ผนังบ้าน พื้นบ้านผุ บันไดทางขึ้นเป็นไม้ ผุพัง ไม่ปลอดภัย และไม่แข็งแรง แต่ตอนนี้ ผนังบ้าน พื้นบ้าน ได้รับการซ่อมแซมแล้ว บันไดทางขึ้นบ้าน ได้ท าใหม่แล้ว ท าให้บ้านแข็งแรงขึ้น และมี ความปลอดภัยมากขึ้น “ก๊ ะน๊ ะกั บ ค ร อบ ค รั ว ดีใ จ ม า ก” แ ล ะ ขอ ขอบ คุณท าง ก ร ะท ร วง พม . หน่ ว ยง าน ทุกหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง และเครือข่ายทุกๆ คน ที่เข้ าม าช่วยเหลือดูแลก๊ะน๊ะและครอบครั ว ขอบคุณจริงๆ ค่ะ *** ได้ขออนุญาตเจ้าของบ้านและบุคคลในภาพในการน าภาพมาเผยแพร่ โครงการ “ดืองัน ฮาตี” ท าดี ด้วยหัวใจ -24- ก่อน หลัง
-25-
ปัญหา อุปสรรค มีไว้ให้แก้ แค่อย่ายอมแพ้ แล้วเดินไปด้วยกัน ... พม.
ที่ปรึกษา นางณิชาพัชฌ์ เพ็ชรพันธุ์ ผู้อ านวยการส านักงานส่งเสริมและ สนับสนุนวิชาการ 11 คณะกรรมการจัดการความรู้ 1. นางสาวสุวรรณา ไชยโยธา นักพัฒนาสังคมช านาญการพิเศษ 2. นางสาวจารุวรรณ แก้วทองราช นักจัดการงานทั่วไปช านาญการ 3. นางสาวบงกช บุณยะศิวะ นักพัฒนาสังคมช านาญการ 4. นางสาวพิมานมาศ สุวรรณ นักพัฒนาสังคมช านาญการ 5. นางสาวสุดอนงค์ ช้างเพ็ง นักพัฒนาสังคมปฏิบัติการ 6. ว่าที่ ร.ต.หญิง ณัฐณิชา บุษบา นักพัฒนาสังคม 7. นายชาญวิทย์ คุปต์กาญจนากุล นักพัฒนาสังคม 8. นางสาวปาลิตา เจ๊ะหะ นักพัฒนาสังคม เขียน เรียบเรียง ออกแบบ ว่าที่ ร.ต.หญิง ณัฐณิชา บุษบา นักพัฒนาสังคม จัดพิมพ์และเผยแพร่ ส านักงานส่งเสริมและสนับสนุนวิชาการ 11