4การเปลี่ยนแปลงที่ผันกลับได้และผันกลับไม

ก

คานา

ชดุ กจิ กรรมการเรียนรู้ เร่ือง การเปล่ียนแปลงของสาร รายวชิ าวิทยาศาสตร์
รหสั วิชา ว15101 กลุ่มสาระการเรยี นรู้วิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ชัน้ ประถมศกึ ษาปีที่ 5
จดั ทาข้ึนจากประสบการณ์และการศึกษาสภาพปญั หาการจดั กจิ กรรมการเรียนรูว้ ทิ ยาศาสตร์
ซง่ึ ผลสมั ฤทธิท์ างการเรยี นตา่ นกั เรียนสว่ นใหญข่ าดทักษะกระบวนการทางวทิ ยาศาสตร์
การทางานไม่เปน็ ระบบ และขาดพฤติกรรมการทางานกลมุ่ ที่ดี

ชุดกิจกรรมการเรียนรนู้ ี้ เป็นชุดกจิ กรรมการเรียนรู้ทีเ่ น้นผู้เรียนเปน็ สาคัญ มุ่งเนน้
การจัดกจิ กรรมการเรียนรู้โดยให้นกั เรยี นไดเ้ รียนรู้และทากิจกรรมเพ่อื พฒั นาผลสัมฤทธิ์
ทางการเรียนทัง้ ดา้ นความรู้ มพี ฤติกรรมการทางานกลุ่มท่ดี ี ซึ่งจะสง่ ผลให้นักเรียนมีทักษะ
กระบวนการทางวิทยาศาสตรแ์ ละเกิดเจตคติทดี่ ีตอ่ วิทยาศาสตร์ นักเรยี นเกิดความสนใจ
มคี วามสขุ และสนกุ ในการเรยี นรู้สงิ่ ท่เี ป็นรูปธรรม สามารถแก้ปญั หานกั เรียนท่ีเรียนรูช้ ้า
โดยให้นกั เรยี นทางานเป็นกลมุ่ นกั เรียนไดช้ ่วยเหลือกัน สง่ เสริมคณุ ธรรม จรยิ ธรรม
และคุณลกั ษณะอันพงึ ประสงค์ใหก้ ับนกั เรียน ผจู้ ัดทาขอกราบขอบพระคุณท่านผ้อู านวยการ
โรงเรียน ผ้เู ชี่ยวชาญและคณะครูทุกท่านทใี่ หค้ าแนะนา จนทาให้ชดุ กิจกรรมการเรียนรสู้ าเรจ็
ลุล่วงไปด้วยดี หวงั เปน็ อย่างยิ่งว่าชดุ กิจกรรมการเรียนรู้ เรื่อง การเปล่ียนแปลงของสาร รายวชิ า
วทิ ยาศาสตร์ รหสั วิชา ว15101 กล่มุ สาระการเรียนรู้วทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี ช้ัน
ประถมศกึ ษาปีที่ 5 ชดุ น้ี จะเป็นประโยชนต์ ่อคณุ ครูและนักเรยี นทนี่ าไปใช้ในการจัดกจิ กรรม
การเรียนร้ไู ดเ้ ป็นอย่างดี

ข

สารบัญ

เรอื่ ง หนา้

คานา ก
สารบญั ข
คาชแ้ี จงในการใชช้ ดุ กิจกรรมการเรียนรู้สาหรับครู ค
คาชแ้ี จงในการใช้ชุดกจิ กรรมการเรยี นรสู้ าหรบั นักเรียน ง
สาระสาคัญ 1
สาระการเรียนรู้ 1
ตวั ชว้ี ดั 1
แบบทดสอบก่อนเรยี น เร่ือง การเปล่ียนแปลงท่ผี ันกลับได้และผนั กลับไมไ่ ด้ 2
ใบความรู้ เรื่อง การเปล่ียนแปลงทผ่ี นั กลบั ได้และผันกลบั ไมไ่ ด้ 5
กจิ กรรมที่ 1 เร่อื ง การเปล่ียนแปลงท่ีผันกลับได้และผนั กลบั ไมไ่ ด้ 7
กจิ กรรมท่ี 2 เรื่อง ผนั กลบั ได้และผันกลับไมไ่ ด้เปน็ อยา่ งไร 9
กิจกรรมท่ี 3 เรื่อง ทบทวนความรู้การเปล่ียนแปลงท่ผี ันกลบั ไดแ้ ละผันกลับไม่ได้ 15
แนวคาตอบกิจกรรมท่ี 1 เรือ่ ง การเปล่ยี นแปลงทผ่ี ันกลับไดแ้ ละผนั กลับไมไ่ ด้ 18
แนวคาตอบกิจกรรมที่ 2 เรือ่ ง ผันกลบั ได้และผนั กลบั ไม่ได้เปน็ อยา่ งไร 20
แนวคาตอบกจิ กรรมที่ 3 เรือ่ ง ทบทวนความรู้การเปล่ียนแปลงท่ผี นั กลับไดฯ้ 23
แบบทดสอบหลังเรียน เร่ือง การเปลี่ยนแปลงที่ผันกลับได้และผันกลับไมไ่ ด้ 26
เฉลยแบบทดสอบกอ่ นเรียน เร่ือง การเปลี่ยนแปลงทีผ่ ันกลับได้และผนั กลบั ไมไ่ ด้ 29
เฉลยแบบทดสอบหลงั เรยี น เรอื่ ง การเปล่ยี นแปลงทผี่ ันกลบั ไดแ้ ละผนั กลับไมไ่ ด้ 30
บรรณานุกรม 31

ค

คาชี้แจงในการใชช้ ุดกจิ กรรมการเรยี นรู้
สาหรบั ครู

1. ชุดกจิ กรรมการเรียนรู้ เรื่อง การเปล่ียนแปลงของสาร รายวิชาวิทยาศาสตร์
รหัสวชิ า ว15101 กลุ่มสาระการเรียนรู้วิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ชน้ั ประถมศกึ ษาปที ี่ 5
ประกอบดว้ ยชดุ กจิ กรรมการเรียนรู้ท้ังหมด 4 ชดุ ดังน้ี

ชุดที่ 1 เรอื่ ง การเปล่ียนสถานะ
ชดุ ท่ี 2 เร่ือง การละลาย
ชดุ ท่ี 3 เรอ่ื ง การเปลย่ี นแปลงทางเคมี
ชุดท่ี 4 เรอ่ื ง การเปลี่ยนแปลงท่ีผันกลับได้และผันกลบั ไมไ่ ด้
2. ชดุ กจิ กรรมการเรียนรู้ ชุดน้ีคอื ชดุ ที่ 4 เรื่อง การเปลี่ยนแปลงทีผ่ นั กลับได้
และผนั กลบั ไมไ่ ด้ ใชเ้ ปน็ สือ่ การเรียนรูป้ ระกอบการใช้แผนการจดั การเรียนรูท้ ี่ 4
เรือ่ ง การเปลีย่ นแปลงท่ผี ันกลับไดแ้ ละผันกลับไมไ่ ด้ หน่วยการเรียนรทู้ ่ี 3 การเปล่ียนแปลง
ของสาร
3. ครคู วรศึกษาคาแนะนาในการใชช้ ุดกิจกรรมการเรียนรู้ใหเ้ ขา้ ใจก่อนจัดกิจกรรม
การเรียนรู้
4. ครตู อ้ งชแี้ จงขัน้ ตอนการเรียนโดยใช้ชุดกิจกรรมการเรียนรู้ใหน้ กั เรียนเข้าใจทุกคน
กอ่ นดาเนนิ กิจกรรมตา่ ง ๆ
5. ถา้ นกั เรียนศึกษาชดุ กจิ กรรมการเรียนรไู้ มเ่ ข้าใจ ครคู วรแนะนาเพม่ิ เตมิ
อาจให้นักเรียนได้ปฏบิ ตั กิ จิ กรรมทงั้ ในและนอกเวลาเรยี น จะทาใหผ้ เู้ รยี นมีทกั ษะ
และมคี วามรู้ความเข้าใจมากย่งิ ขึ้น

ง

คาชี้แจงในการใช้ชดุ กิจกรรมการเรียนรู้
สาหรบั นกั เรียน

1. ชดุ กิจกรรมการเรียนรนู้ ี้ คอื ชุดที่ 4 เร่ือง การเปลี่ยนแปลงที่ผันกลบั ได้และผนั กลับ
ไมไ่ ด้ จัดทาข้นึ เพื่อใหน้ กั เรียนได้เรยี นรู้ดว้ ยตนเองให้มากทีส่ ุด มีความรอบรู้ เกดิ ทักษะ
กระบวนการทางวิทยาศาสตร์ และมีพฤตกิ รรมการทางานกลมุ่ ทีด่ ี ช่วยเหลอื ซงึ่ กนั และกนั

2. นกั เรียนจะตอ้ งเรียนรู้ด้วยตนเองให้มากทสี่ ดุ ตามลาดบั ขน้ั ตอนกิจกรรมต่าง ๆ
โดยมคี าแนะนาดงั น้ี

2.1 อ่านทาความเขา้ ใจการใชช้ ดุ กจิ กรรมการเรียนร้ใู หเ้ ขา้ ใจ
2.2 รกั และสนใจตนเอง สร้างความรสู้ ึกท่ดี ีแกต่ นเองว่าเราเป็นผทู้ ี่มี
ความสามารถ
2.3 รว่ มกนั ศกึ ษา วางแผน ปฏิบตั กิ จิ กรรมตา่ ง ๆ ด้วยความรอบคอบ
2.4 ใชเ้ วลาทากจิ กรรมอย่างค้มุ คา่

-1-
ชุดกจิ กรรมการเรยี นรู้ เร่ือง การเปลี่ยนแปลงของสาร รายวชิ าวิทยาศาสตร์
รหัสวชิ า ว15101 กลุม่ สาระการเรยี นรู้วิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ช้ันประถมศกึ ษาปีที่ 5

ชุดท่ี 4 เร่อื ง การเปลย่ี นแปลงท่ีผนั กลบั ได้และผนั กลับไมไ่ ด้

สาระสาคัญ

สารบางชนิดเกดิ การเปลีย่ นแปลงแลว้ สามารถทาให้กลับมาเปน็ สารเดมิ ได้
เปน็ การเปล่ยี นแปลงท่ีผันกลบั ได้ แต่การเปลี่ยนแปลงของสารบางชนิดไมส่ ามารถทาให้
กลับมาเปน็ สารเดมิ ได้ เป็นการเปลี่ยนแปลงที่ผันกลับไมไ่ ด้

สาระการเรยี นรู้

- การเปลยี นแปลงทผ่ี นั กลับได้
- การเปลีย่ นแปลงทผี่ นั กลับไมไ่ ด้

ตวั ชวี้ ัด

ว 2.1
ป.5/4 วิเคราะห์และระบกุ ารเปลี่ยนแปลงทผ่ี ันกลับไดแ้ ละการเปล่ยี นแปลง

ทผี่ นั กลบั ไม่ได้

-2-

แบบทดสอบก่อนเรยี น
เร่ือง การเปลี่ยนแปลงทผ่ี ันกลบั ได้และผนั กลบั ไมไ่ ด้

คาสง่ั ใหน้ กั เรียนเลอื กคาตอบทถี่ กู ทส่ี ดุ เพยี งคาตอบเดียว แล้วทาเครื่องหมาย
กากบาท (X) ลงในกระดาษคาตอบ

1. การเปลีย่ นแปลงทผี่ นั กลบั ได้ คืออะไร
ก. การละลายของสารในนา้
ข. การเปลี่ยนสถานะของสสาร
ค. การเปล่ียนแปลงทางกายภาพ
ง. การเปลี่ยนแปลงท่ีเกิดสารใหม่

2. เหตกุ ารณ์ใดไมใ่ ช่การเปลยี่ นแปลงทีผ่ ันกลับไม่ได้
ก. การจุดไมข้ ดี ไฟ
ข. การเกดิ สนมิ ของตะปู
ค. การวางน้าแขง็ แห้งกลางแจง้
ง. การผสมน้าส้มสายชกู บั ผงฟู

3. การเปลีย่ นแปลงทเ่ี กิดขึ้น เมอื่ จดุ เทียนไขในข้อใดสามารถผันกลบั ได้
ก. น้าตาเทียนเกดิ การเผาไหม้
ข. ไส้เทยี นเกิดเปลวไฟและควนั
ค. ไสเ้ ทียนเกดิ เปลวไฟ และเกิดเขม่า
ง. เน้อื เทียนไขหลอมเหลวเปน็ นา้ ตาเทียน

4. การเปลย่ี นแปลงในข้อใดสามารถผนั กลบั ได้
ก. เกลด็ ไอโอดนี ทวี่ างไวม้ ีขนาดเลก็ ลง
ข. ตะปใู นกลอ่ งเกิดสนิม
ค. ธูปทต่ี ดิ ไฟเกดิ เขมา่ และควนั
ง. ไข่ตกแตกบนพื้นและเน้อื ไขก่ ลายเป็นของแข็ง

-3-

5. ขอ้ ความต่อไปน้ี ข้อใดสามารถเกดิ การเปลี่ยนแปลงแบบผันกลับได้
ก. การนง่ึ ข้าวเหนียว
ข. นา้ อัดลมทีย่ ังไมไ่ ดเ้ ปิด
ค. การตม้ นา้ ในกาให้เดอื ด
ง. ถ้วยแกว้ ใสน่ ้าแข็งต้งั ทิ้งไว้ในหอ้ ง

6. เมอื่ เกดิ สารผลิตภัณฑ์แล้ว สารผลิตภณั ฑม์ ีการเปลย่ี นแปลงกลับมาเป็นสารต้ังตน้ ได้
ปฏิกริ ิยานี้เรียกวา่ อะไร
ก. ปฏิกริ ยิ าทผ่ี ันกลบั ได้
ข. ปฏิกิริยาที่ผันกลับไม่ได้
ค. ปฏกิ ริ ิยาดดู ความรอ้ น
ง. ปฏกิ ิริยาคายความร้อน

7. การเปล่ียนแปลงใดต่อไปนเ้ี ป็นการเปลี่ยนแปลงทผ่ี นั กลับได้
ก. การเผาถา่ น
ข. การต้มข้าว
ค. ไอโอดีนในภาชนะปดิ
ง. การหลอมเหลวของนา้ แขง็ ณ อณุ หภูมิห้อง

8. ระบบใดมกี ารเปลย่ี นแปลงทผ่ี นั กลับไดท้ ั้งหมด
1. ขวดใส่นา้ เชือ่ มข้นๆ ปดิ ฝาสนิท มผี ลกึ นา้ ตาลนอนกน้ ขวด
2. แนฟทาลีนในชามกระเบือ้ งเคลอื บ
3. ถ้วยแก้วที่บรรจนุ ้ามีฝาปิด
4. การเผาหินปนู ในภาชนะเปิดฝา

ก. 1, 2
ข. 1, 3
ค. 3, 4
ง. 1, 4

-4-

9. สารชนิดหนึ่ง สามารถท่จี ะเปลยี่ นสภาวะจากสารต้งั ตน้ เปน็ สารผลติ ภณั ฑ์
และเปล่ยี นจากสารผลิตภัณฑ์เป็นสารต้งั ตน้ เราเรยี กการเปลี่ยนแปลงน้ันว่าอะไร
ก. การเปล่ียนแปลงผันกลับได้
ข. การเปล่ยี นแปลงย้อนกลบั
ค. การเปล่ียนแปลงผนั กลบั ไม่ได้
ง. การเปลยี่ นแปลงไปขา้ งหน้า

10. จากการทดสอบสารที่เปน็ ของแข็ง A B C และ D โดยวธิ กี ารต่างๆ ได้ผลดงั ตาราง

สาร ผสมนา้ ผลการสังเกต ใหค้ วามรอ้ น
จุดไฟ

A มตี ะกอนในของเหลว ตดิ ไฟ หลอมเหลว

B ของเหลวใส ติดไฟ หลอมเหลว

C ของเหลวใส ไม่ตดิ ไฟ หลอมเหลว

D ของเหลวข่นุ ไมต่ ิดไฟ ไม่หลอมเหลว

การเปล่ียนแปลงใดผนั กลับไม่ได้
ก. นาสาร A ไปจุดไฟ
ข. นาสาร A ไปใหค้ วามร้อน
ค. นาสาร B ไปใหค้ วามร้อน
ง. นาสาร C ไปใหค้ วามร้อน

-5-

ใบความรู้

การเปล่ยี นแปลงท่ผี นั กลบั ไดแ้ ละผนั กลับไม่ได้
การเกิดปฏิกิริยาเคมี โดยทัว่ ไปจะพบได้ 2 ลักษณะ ได้แก่
1. ปฏกิ ริ ยิ าทผี่ นั กลับไมไ่ ด้ (Irreversible reaction) เป็นปฏิกิรยิ าทด่ี าเนนิ ไป
ทิศทางเดยี ว คือ สารต้งั ตน้ เปล่ยี นแปลงไปเปน็ ผลติ ภณั ฑ์และเกดิ ขึ้นอย่างสมบรู ณ์ ปฏิกิริยา
จะยุตเิ ม่อื สารตง้ั ตน้ สารใดสารหนึง่ หมด และเป็นกริ ิยาทไี่ มย่ ้อนกลบั เชน่ การเผาไหมน้ ้ามนั
เชอื้ เพลงิ ปฏกิ ิริยาทโี่ ลหะสงั กะสที าปฏิกิริยากับกรดไฮโดรคลอริก เกดิ แก๊สไฮโดรเจน
การเผาไหม้ลวดแมกนเี ซียม การเกดิ สนมิ เหลก็ เป็นต้น

ภาพที่ 1 การเผาไหม้น้ามันเชื้อเพลงิ
ทีม่ า : https://www.youtube.com/watch?v=YOnXUkzP3ps

ภาพท่ี 2 การเกดิ สนิมเหล็ก
ทมี่ า : https://touchzy-sci.blogspot.com/2016/11/blog-post_30.html

-6-

2. ปฏกิ ิริยาผนั กลับได้ (Reversible reaction) เป็นปฏกิ ิรยิ าทีส่ ารตง้ั ต้นทาปฏิกิริยากนั
ได้ผลติ ภณั ฑ์ และในขณะเดยี วกนั ผลติ ภณั ฑ์ท่ีเกิดขึ้นบางสว่ นทาปฏิกิรยิ ากนั กลับเปน็ สารตั้งตน้
ใหม่ ทาให้ปฏิกริ ยิ าเกิดไม่สมบูรณ์ ไมว่ า่ จะใช้เวลานานเท่าใดก็ตาม ภายในระบบยงั คงมที ง้ั
สารต้งั ตน้ ทุกชนิดเหลือ และผลติ ภัณฑ์เกดิ ขึ้นทุกชนิด และระบบจะมีทงั้ การเกิดปฏิกริ ิยา
ไปข้างหน้า และปฏิกิริยาย้อนกลบั เชน่ ปฏิกิรยิ าของ CuSO4 กบั กรดไฮโดรคลอรกิ ปฏกิ ริ ิยา
ที่ผนั กลบั ได้ มี 2 ปฏิกริ ิยาย่อย คอื

1) ปฏกิ ิรยิ าไปข้างหนา้ (Forward reaction) คือปฏิกริ ิยาท่ีสารตง้ั ตน้ เปล่ยี นไป
เปน็ สารผลิตภัณฑ์

2) ปฏกิ ิริยายอ้ นกลบั (Reverse reaction) คือ ปฏิกริ ยิ าท่ีสารผลติ ภัณฑ์
เปลย่ี นมาเป็นสารตงั้ ต้น

ข้อสงั เกตเก่ียวกับปฏิกริ ิยาผันกลับได้

1. เป็นผลิตภัณฑ์ที่เกดิ ขึ้นจากสาร ผลผลิตจากปฏิกิริยาทาปฏิกริ ิยากัน ได้ผลผลิต
ท่ีเป็นสารผลติ ภณั ฑ์

2. ปฏกิ ริ ยิ าไปขา้ งหนา้ และปฏิกิรยิ าผนั กลับเกิดขนึ้ พรอ้ มกนั
3. ถ้าเริ่มต้นจากปฏกิ ริ ยิ าดา้ นใด ให้ถอื วา่ ปฏกิ ริ ิยาน้ันเป็นปฏิกริ ยิ าไปขา้ งหน้า
4. เขยี นลูกศรคู่ ( ) ในสมการ เพ่อื แสดงว่าปฏิกิรยิ าผันกลับได้
5. พบในปฏกิ ิรยิ าการสลายตัว ปฏิกริ ยิ ารวมตวั และปฏิกริ ยิ าแทนที่
6. ปฎกิ ริ ยิ าผันกลบั เกดิ ขนึ้ ได้หรอื ไม่นน้ั ขึน้ อยกู่ ับภาวะของปฏิกิรยิ า เช่น อุณหภมู ิ
ความดัน สภาพละลายได้ และคา่ คงทีส่ มดุลของปฏกิ ิรยิ า
7. ปฏิกริ ยิ าจะผนั กลับไดม้ ากนอ้ ยเพียงใด ข้ึนอยกู่ บั ค่าคงท่ีสมดลุ ของปฏกิ ริ ิยาน้ัน

-7-

กิจกรรมท่ี 1
เรื่อง การเปลี่ยนแปลงท่ผี นั กลับได้และผันกลบั ไม่ได้

ชอื่ – สกุล ..................................................................ช้ัน...................เลขท.่ี ............

1. การเปล่ียนแปลงใดตอ่ ไปนี้ เมื่อสารเปล่ียนแปลงไปแล้วสามารถทาใหก้ ลับมาเป็นสารเดิมก่อน
การเปล่ียนแปลงหรือสารต้งั ต้นได้ และทาไดอ้ ยา่ งไร

 ไม่ได้
 ได้
ทาโดย..........................................................
....................................................................
.....................................................................
 ไม่ได้
 ได้
ทาโดย..........................................................
....................................................................
.....................................................................
 ไม่ได้
 ได้
ทาโดย..........................................................
....................................................................
.....................................................................
 ไม่ได้
 ได้
ทาโดย..........................................................
....................................................................
.....................................................................
 ไม่ได้
 ได้
ทาโดย..........................................................
....................................................................
.....................................................................

-8-

2. เหตใุ ดเราจงึ ต้องใชน้ า้ มันเช้ือเพลิงหรอื แกส๊ ธรรมชาตอิ ยา่ งประหยัด
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
3. ผลิตภณั ฑ์ท่ีทาจากพลาสติกบางชนิดสามารถนากลับมาใชใ้ หม่ได้หรือไม่ ทาไดอ้ ย่างไร
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................

-9-

กิจกรรมท่ี 2
เรอ่ื ง ผนั กลับได้และผนั กลบั ไม่ได้เป็นอยา่ งไร

ชอื่ – สกลุ ..................................................................ช้ัน...................เลขท.่ี ............

จุดประสงค์ของกจิ กรรม
ทากจิ กรรมน้ีเพื่อ สังเกตและอธบิ ายการเปลี่ยนแปลงท่ีผนั กลบั ได้และผันกลับไมไ่ ด้

วสั ดุ อุปกรณ์

ที่ รายการ จานวน/กลุม่
1 พาราฟิน 1 ก้อน
2 เทยี นไข 1 เลม่
3 กระดาษ 1 แผ่น
4 แบบพมิ พ์ 2 อนั
5 จานกระดาษ 2 ใบ
6 ไมข้ ดี ไฟ 1 กลกั
7 บกี เกอร์ขนาด 250 cm3 2 ใบ
8 ปากคีบ 1 อนั
9 กระป๋องทราย 1 ใบ
10 ชดุ ตะเกียงแอลกอฮอล์ 1 ชดุ
11 แทง่ แกว้ คน 1 อัน
12 ถว้ ยกระเบื้อง 1 ใบ

วิธีการดาเนินกจิ กรรม

ตอนที่ 1
1. สังเกตลกั ษณะของพาราฟนิ และบนั ทกึ ผล
2. แบ่งพาราฟนิ เป็น 2 ส่วนเท่าๆ กนั คาดคะเนและบันทกึ ว่า จะเกดิ อะไรขน้ึ เมื่อให้
ความร้อนกบั พาราฟนิ สว่ นที่ 1 และเมอื่ วางไวใ้ ห้เย็นลง
3. ทากจิ กรรมเพอื่ ตรวจสอบการคาดคะเนโดยใหค้ วามรอ้ นกบั พาราฟินส่วนท่ี 1 สังเกต
และบันทึกผล จากนัน้ เทพาราฟนิ ใส่แบบพมิ พ์ วางให้เย็น สงั เกตและบันทึกผล
4. ร่วมกนั อภิปรายเปรียบเทยี บลักษณะของพาราฟินสว่ นที่ 1 หลงั จากใหค้ วามรอ้ น
แล้ววางไว้ให้เยน็ ลง กบั พาราฟนิ สว่ นท่ี 2 เขียนแผนภาพแสดงการเปลยี่ นสถานะของพาราฟนิ
และนาเสนอ

-10-
ตอนที่ 2
1. สังเกตลกั ษณะของกระดาษและบนั ทกึ ผล
2. แบ่งกระดาษเป็น 2 ส่วนเทา่ ๆ กนั คาดคะเนและบนั ทึกว่าจะเกดิ อะไรข้ึน ถ้าเผา
กระดาษส่วนที่ 1 ให้ตดิ ไฟในถ้วยกระเบอ้ื งหรือภาชนะทนไฟ ดังรปู

3. ทากิจกรรมเพอ่ื ตรวจสอบการคะเน สงั เกตและบันทึกผล
4. ร่วมกนั อภิปรายเปรียบเทยี บลักษณะของสงิ่ ที่ได้จากการเผากระดาษกบั กระดาษ
ที่แบง่ ไว้
5. ร่วมกันอภิปรายเพ่อื หาวิธที จ่ี ะทาให้สิ่งทไ่ี ด้จากการเผากระดาษให้กลบั มาเป็น
กระดาษเหมือนเดมิ วา่ ทาไดห้ รอื ไม่ อย่างไร และนาเสนอ

-11-

แบบบันทกึ กจิ กรรมที่ 2 ผันกลับไดแ้ ละผนั กลับไม่ไดเ้ ปน็ อยา่ งไร

ตอนท่ี 1
บันทกึ ผลการทากจิ กรรม

ผลการสังเกต

ลกั ษณะของพาราฟนิ
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................

ตาราง 1 ผลการอภปิ รายและผลการสังเกตพาราฟินเม่ือไดร้ บั ความรอ้ นและวางไวใ้ หเ้ ยน็ ลง

สาร ผลการอภปิ ราย ผลการสังเกต

ได้รับความรอ้ น วางไว้ใหเ้ ยน็ ได้รบั ความร้อน วางไว้ใหเ้ ย็น

พาราฟิน ____________ ____________ ____________ ____________

____________ ____________ ____________ ____________

____________ ____________ ____________ ____________

____________ ____________ ____________ ____________

ผลการเปรียบเทียบลกั ษณะของพาราฟนิ ส่วนที่ 1 หลงั จากใหค้ วามรอ้ นและวางไว้ใหเ้ ย็นลง
กบั พาราฟินส่วนท่ี 2
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
แผนภาพแสดงการเปลย่ี นแปลงของพาราฟนิ

-12-

ตอนท่ี 2
บนั ทึกผลการทากิจกรรม

ผลการสงั เกต

ลกั ษณะของกระดาษ
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................

ตาราง 2 ผลการอภิปรายและผลการสงั เกตเมื่อเผากระดาษ

สาร ผลการอภิปราย ผลการสงั เกต
เม่ือเผา เม่ือไฟดับ
เม่ือเผา เม่ือไฟดับ

กระดาษ ____________ ____________ ____________ ____________

____________ ____________ ____________ ____________

____________ ____________ ____________ ____________

____________ ____________ ____________ ____________

ผลการเปรยี บเทียบลักษณะของกระดาษ ก่อนนาไปเผาและหลังจากการเผา
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................

คาถามท้ายกิจกรรม

ตอนท่ี 1
1. เม่ือให้ความร้อนกับพาราฟนิ ส่วนท่ี 1 แลว้ วางไวใ้ หเ้ ยน็ ลง ผลการสังเกตเหมือนหรอื แตกตา่ ง
กับทอ่ี ภปิ รายไวอ้ ย่างไร

……………………………………………………………………………………………………..……
……………………………………………………………………………………………………..……

-13-

2. พาราฟินส่วนที่ 1 หลังจากวางให้เยน็ ลงมีลกั ษณะเหมอื นหรอื แตกตา่ งจากพาราฟนิ ส่วนท่ี 2
ซึง่ ไม่ไดใ้ ห้ความร้อนอยา่ งไร

……………………………………………………………………………………………………..……
……………………………………………………………………………………………………..……

3. การเปลี่ยนแปลงของพาราฟนิ เป็นการเปลยี่ นแปลงทผี่ ันกลบั ไดห้ รือผนั กลับไมไ่ ด้
เพราะเหตใุ ด

……………………………………………………………………………………………………..……
……………………………………………………………………………………………………..……
……………………………………………………………………………………………………..……

4. จากกจิ กรรมนี้ ค้นพบอะไรบา้ งเกย่ี วกับการเปลยี่ นแปลงของพาราฟนิ

……………………………………………………………………………………………………..……
……………………………………………………………………………………………………..……
……………………………………………………………………………………………………..……
……………………………………………………………………………………………………..……

ตอนที่ 2
1. เม่ือเผากระดาษ ผลการสังเกตเหมอื นหรือแตกต่างกับท่อี ภิปรายไว้อยา่ งไร

……………………………………………………………………………………………………..……
……………………………………………………………………………………………………..……

2. กระดาษก่อนนาไปเผาและหลงั จากเผาแลว้ มลี กั ษณะเหมือนกนั หรือไม่ อย่างไร

……………………………………………………………………………………………………..……
……………………………………………………………………………………………………..……
……………………………………………………………………………………………………..……

-14-

3. กระดาษที่เผาแลว้ จะเปลีย่ นกลับมาเปน็ กระดาษกอ่ นผาด้อกี หรือไม่ อยา่ งไร

……………………………………………………………………………………………………..……
……………………………………………………………………………………………………..……
……………………………………………………………………………………………………..……

4. การเปลยี่ นแปลงนี้เปน็ การเปล่ียนแปลงทผ่ี นั กลับไดห้ รอื ผันกลบั ไมไ่ ด้ เพราะเหตใุ ด

……………………………………………………………………………………………………..……
……………………………………………………………………………………………………..……
……………………………………………………………………………………………………..……

5. จากกจิ กรรมน้ี คน้ พบอะไรบา้ งเกีย่ วกบั การเปลีย่ นแปลงของกระดาษ

……………………………………………………………………………………………………..……
……………………………………………………………………………………………………..……
……………………………………………………………………………………………………..……
……………………………………………………………………………………………………..……

6. จากสงิ่ ท่คี ้นพบทง้ั สองตอน สรุปได้วา่ อย่างไร

……………………………………………………………………………………………………..……
……………………………………………………………………………………………………..……
……………………………………………………………………………………………………..……

-15-

กิจกรรมท่ี 3
เรอ่ื ง ทบทวนความรู้การเปลย่ี นแปลงท่ีผนั กลับได้และผันกลบั ไม่ได้

ชื่อ – สกุล ..................................................................ชัน้ ...................เลขที่.............

1. การเปล่ียนแปลงทผี่ นั กลับได้แตกต่างจากการเปลี่ยนแปลงท่ีผันกลับไมไ่ ดอ้ ยา่ งไร
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________

2. การเปล่ียนแปลงตอ่ ไปนเี้ ป็นการเปลีย่ นแปลงท่ผี ันกลับได้หรือผันกลับไมไ่ ด้ เพราะหตุใด
2.1 นานา้ ผลไม้ไปแช่ในช่องแช่แขง็ แล้วน้าผลไมแ้ ข็งตัว

_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________

2.2 จอดจกั รยานท้ิงไว้แลว้ ส่วนที่เปน็ โลหะเกดิ สนิม
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________

2.3 นาขวดพลาสตกิ ทีใ่ ช้แล้วมาหลอม แล้วนามาทาเปน็ ถุงใส่ขยะ
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________

2.4 ใบไม้เปลย่ี นจากสเี ขียวเปน็ สีน้าตาล
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________

2.5 นาไข่ไปทอดเป็นไข่ดาว
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________

อ่านสถานการณ์ต่อไปน้ี แลว้ ตอบคาถาม ขอ้ 3-4
ตูเ้ ยน็ สามารถรกั ษาอณุ หภูมิภายในต้ใู ห้ตา่ มาๆ ทาให้สามารถถนอมอาหารไว้ ไม่ให้บดู

เน่า การรกั ษาอุณหภมู ขิ องตูเ้ ย็นใหเ้ ยน็ สม่าเสมอ มีหลักการทางานดังนี้

-16-
3. เขียนแผนภาพการเปล่ียนแปลงของสารท่ีใชใ้ นการทางานของตู้เยน็ ไดอ้ ย่างไร

-17-

4. การเปลี่ยนแปลงท่ีเกดิ ขึน้ ในข้อ 3 เป็นการเปลยี่ นแปลงทผี่ นั กลับได้หรอื ผันกลบั ไม่ได้
เพราะเหตใุ ด

..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................

-18-

กิจกรรมที่ 1
เรอ่ื ง การเปล่ยี นแปลงทผ่ี นั กลับไดแ้ ละผนั กลบั ไมไ่ ด้

ชือ่ – สกุล ..................................................................ชนั้ ...................เลขที.่ ............

1. การเปล่ียนแปลงใดต่อไปน้ี เม่ือสารเปล่ยี นแปลงไปแลว้ สามารถทาให้กลับมาเป็นสารเดิมกอ่ น
การเปลี่ยนแปลงหรอื สารต้งั ตน้ ได้ และทาได้อย่างไร

 ไม่ได้
 ได้
ทาโดย......................................................................
.................................................................................

 ไม่ได้
 ได้
ทาโดย นาน้าไปทาใหเ้ ย็นลงหรือทาใหน้ ้าสญู เสยี
ความรอ้ น น้าจะเปลยี่ นเป็นนา้ แขง็ เหมือนเดมิ

 ไม่ได้
 ได้
ทาโดย ทาให้ไอของพมิ เสนเย็นลงหรอื ทาให้ไอของ
พิมเสนสูญเสียความร้อน ไอของพมิ เสนจะระเหิด
กลับมาเปน็ พิมเสนที่เปน็ ของแขง็ สขี าวเหมอื นเดิม
 ไม่ได้
 ได้
ทาโดย ทาให้ช็อกโกแลตเหลวเยน็ ลงหรอื ทาให้
ชอ็ กโกแลตเหลวสญู เสยี ความร้อน ชอ็ กโกแลตเหลว
จะแขง็ ตัวเป็นก้อนชอ็ กโกแลตเหมอื นเดิม
 ไม่ได้
 ได้
ทาโดย......................................................................
.................................................................................

-19-

2. เหตุใดเราจงึ ตอ้ งใช้น้ามันเช้อื เพลิงหรือแก๊สธรรมชาติอยา่ งประหยัด
เพราะนา้ มันเชอ้ื เพลิงและแกส๊ ธรรมชาตเิ กดิ การเผาไหม้แลว้ ไมส่ ามารถทาให้กลบั มา

เป็นน้ามันเชอ้ื เพลิงและแกส๊ ธรรมชาติได้เหมือนเดิม ถา้ ใช้แล้วจะหมดไป เราจึงต้องใช้นา้ มนั
เชือ้ เพลงิ และแก๊สธรรมชาติอยา่ งประหยดั

3. ผลิตภัณฑ์ทที่ าจากพลาสติกบางชนิดสามารถนากลบั มาใชใ้ หม่ไดห้ รอื ไม่ ทาได้อย่างไร
สามารถนาพลาสติกกลับมาใชใ้ หมไ่ ด้ โดยการนาวัตถุทีท่ าจากพลาสตกิ บางชนดิ

มาหลอมเหลว แลว้ นาพลาสติกทีห่ ลอมเหลวนัน้ ไปข้นึ รปู เปน็ วัตถุชิ้นใหม่

-20-

แบบบันทกึ กิจกรรมที่ 2 ผันกลับได้และผนั กลับไม่ไดเ้ ปน็ อยา่ งไร

ตอนที่ 1
บันทึกผลการทากิจกรรม

ผลการสงั เกต

ลักษณะของพาราฟนิ
ของแข็ง สขี าวขนุ่
(หมายเหตุ : พาราฟนิ เป็นของแขง็ สขี าวขุ่น แต่อาจผสมสจี งึ เห็นเปน็ สีอื่นๆ ให้บันทกึ ลักษณะ
ตามจริง)

ตาราง 1 ผลการอภปิ รายและผลการสงั เกตพาราฟินเมอื่ ไดร้ บั ความร้อนและวางไว้ใหเ้ ย็นลง

สาร ผลการอภิปราย ผลการสังเกต

ไดร้ ับความรอ้ น วางไวใ้ ห้เยน็ ได้รบั ความร้อน วางไวใ้ หเ้ ย็น

พาราฟนิ ขน้ึ อยู่กบั คาตอบ ข้ึนอยกู่ ับคาตอบ พาราฟนิ พาราฟนิ คอ่ ยๆ

ของนักเรียน ของนกั เรยี น หลอมเหลว เปล่ียนจาก

เปน็ ของเหลวใส ของเหลวใสเปน็

ของแข็งสีขาวขนุ่

ผลการเปรียบเทียบลกั ษณะของพาราฟินสว่ นท่ี 1 หลงั จากให้ความรอ้ นและวางไว้ให้เยน็ ลง
กบั พาราฟินส่วนท่ี 2

พาราฟินส่วนท่ี 1 หลังจากได้รบั ความรอ้ นและวางไว้ให้เยน็ มลี กั ษณะเปน็ ของแข็ง
สขี าวข่นุ เหมือนกับพาราฟินส่วนท่ี 2 เดมิ

แผนภาพแสดงการเปล่ียนแปลงของพาราฟนิ

คาตอบข้นึ อยู่กับนักเรยี น

-21-

ตอนท่ี 2
บันทกึ ผลการทากจิ กรรม

ผลการสงั เกต

ลักษณะของกระดาษ
กระดาษเปน็ แผ่นบางๆ มีสขี าว (หมายเหตุ : กระดาษอาจเปน็ สอี ื่นๆ ใหบ้ ันทกึ

ลกั ษณะตามจริง)

ตาราง 2 ผลการอภิปรายและผลการสงั เกตเม่อื เผากระดาษ

สาร ผลการอภิปราย ผลการสังเกต
เมือ่ เผา เมื่อไฟดบั
เม่ือเผา เม่อื ไฟดบั

กระดาษ ข้นึ อยู่กับคาตอบ ขน้ึ อยู่กบั คาตอบ กระดาษไหม้ มขี องแขง็ สีดา

ของนกั เรยี น ของนกั เรยี น เหน็ เปลวไฟ อยู่ทีก่ ้นภาชนะ

เกดิ ควนั

ผลการเปรยี บเทียบลกั ษณะของกระดาษ กอ่ นนาไปเผาและหลังจากการเผา
กระดาษสว่ นท่ี 1 หลังจากเผาไฟและวางไว้ให้เย็น มีลักษณะแตกตา่ งจากกระดาษ

สว่ นที่ 2 กระดาษสว่ นที่ 1 กลายเป็นของแขง็ สดี า ส่วนที่ 2 เป็นแผ่นสขี าว เป็นแผ่นๆ

คาถามทา้ ยกจิ กรรม

ตอนท่ี 1
1. เม่ือใหค้ วามร้อนกบั พาราฟินส่วนที่ 1 แล้ววางไวใ้ หเ้ ยน็ ลง ผลการสังเกตเหมือนหรือแตกต่าง
กับท่ีอภิปรายไวอ้ ยา่ งไร

ข้นึ อย่กู ับการอภิปรายของนักเรยี น เช่น เหมือนกับที่อภปิ ราย คือ
พาราฟนิ จะแข็งตวั เหมือนเดมิ

-21-

2. พาราฟนิ ส่วนท่ี 1 หลังจากวางให้เยน็ ลงมีลักษณะเหมือนหรือแตกต่างจากพาราฟินส่วนที่ 2
ซง่ึ ไม่ได้ใหค้ วามร้อนอย่างไร

เหมือนกนั คือเปน็ ของแข็งสขี าวขนุ่

3. การเปลีย่ นแปลงของพาราฟินเป็นการเปล่ียนแปลงทผ่ี ันกลบั ได้หรือผนั กลับไมไ่ ด้
เพราะเหตใุ ด

เปน็ การเปลยี่ นแปลงท่ผี นั กลบั ได้ เนือ่ งจากพาราฟนิ ท่ีเปน็ ของแขง็ เมอื่ ได้รบั
ความรอ้ นจะหลอมเหลวเปน็ พาราฟนิ เหลว ซงึ่ มีสถานะเปน็ ของเหลวและ
เมื่อวางใหเ้ ยน็ ลง พาราฟนิ เหลวจะแข็งตัวเปน็ พาราฟินท่ีเปน็ ของแข็ง
และสีเหมอื นเดมิ

4. จากกจิ กรรมน้ี ค้นพบอะไรบา้ งเกี่ยวกับการเปล่ียนแปลงของพาราฟิน

เม่ือให้ความรอ้ นแก่พาราฟนิ ซงึ่ เป็นของแข็งสีขาวขนุ่ พาราฟนิ จะหลอมเหลว
กลายเป็นพาราฟนิ เหลวใส เมือ่ วางไวใ้ หเ้ ย็น พาราฟินเหลวจะเปลี่ยนเป็น
พาราฟนิ ทเี่ ปน็ ของแข็งสีขาวขุ่นเหมอื นเดิม การเปลี่ยนแปลงของพาราฟิน
เปน็ การเปล่ยี นแปลงท่ผี ันกลับได้ เน่อื งจากเมือ่ พาราฟนิ เปลยี่ นแปลงไปแลว้
ยังกลับมาเปน็ พาราฟนิ เหมอื นเดมิ ได้
ตอนที่ 2
1. เม่ือเผากระดาษ ผลการสังเกตเหมือนหรือแตกตา่ งกับทีอ่ ภิปรายไวอ้ ยา่ งไร

ขน้ึ อย่กู บั การอภิปรายของนกั เรยี น เชน่ เหมือนกนั คือ กระดาษจะตดิ ไฟ
เปน็ ของแขง็ สีดา

2. กระดาษก่อนนาไปเผาและหลงั จากเผาแลว้ มีลกั ษณะเหมอื นกันหรอื ไม่ อย่างไร

ไม่เหมือนกัน ก่อนเผากระดาษมลี กั ษณะเป็นแผน่ บาง สขี าว เม่ือนาไปเผา
กระดาษไหมเ้ กิดเปลวไฟ ควนั และกลายเป็นของแขง็ สดี า

-22-

3. กระดาษทเี่ ผาแลว้ จะเปลยี่ นกลับมาเปน็ กระดาษก่อนผาดอ้ กี หรือไม่ อย่างไร

สารที่เกดิ จากการเผากระดาษไม่สามารถเปลีย่ นกลับมาเปน็ กระดาษ
เหมือนเดมิ ได้ เพราะสารเปล่ยี นไปเป็นสารอ่ืน แม้จะวางไว้ใหเ้ ยน็ กไ็ ม่เกิด
การเปลี่ยนแปลงกลบั มาเป็นกระดาษอยา่ งเดมิ

4. การเปลยี่ นแปลงน้ีเปน็ การเปลี่ยนแปลงทผ่ี นั กลับได้หรือผันกลบั ไม่ได้ เพราะเหตใุ ด

การเปล่ียนแปลงของกระดาษเปน็ การเปลย่ี นแปลงท่ผี นั กลับไม่ได้ เนือ่ งจาก
เมอื่ กระดาษเปล่ยี นแปลงไปแลว้ ไม่สามารถทาใหก้ ลับมาเปน็ กระดาษ
เหมือนเดิมได้

5. จากกจิ กรรมน้ี ค้นพบอะไรบ้างเก่ียวกบั การเปลีย่ นแปลงของกระดาษ

เม่ือใหค้ วามรอ้ นโดยการเผากระดาษซ่ึงเปน็ ของแขง็ สีขาว กระดาษจะติดไฟ
มีเปลวไฟ (สีตา่ งๆ ตามทีส่ ังเกตได)้ และเกิดควัน เม่อื เปลวไฟดับ จะเหลอื
ของแข็งสดี าท่ีก้นภาชนะ การเปลี่ยนแปลงของกระดาษเป็นการเปลยี่ นแปลง
ทผี่ นั กลับไม่ได้ เนอื่ งจาก เม่อื กระดาษเปลยี่ นแปลงไปแลว้ ไม่สามารถทาให้
สารกลบั มาเป็นกระดาษเหมอื นเดิมได้

6. จากสง่ิ ที่ค้นพบทงั้ สองตอน สรปุ ได้ว่าอย่างไร

การเปลี่ยนแปลงของสารบางชนิด สามารถผันกลบั ได้ แตบ่ างชนิดผนั กลับ
ไม่ได้

-23-

กจิ กรรมที่ 3
เรื่อง ทบทวนความรู้การเปล่ยี นแปลงทีผ่ นั กลบั ได้และผนั กลับไม่ได้

ชอ่ื – สกุล ..................................................................ชน้ั ...................เลขท.่ี ............

1. การเปล่ียนแปลงท่ผี นั กลบั ไดแ้ ตกตา่ งจากการเปลี่ยนแปลงท่ผี นั กลบั ไมไ่ ดอ้ ยา่ งไร
การเปล่ียนแปลงท่ผี นั กลับได้ เป็นการเปลย่ี นแปลงที่สารสามารถกลับมาเปน็

สารตงั้ ตน้ ได้ แต่การเปล่ียนแปลงทผี่ นั กลบั ไม่ได้ สารที่เปล่ียนแปลงไปแลว้ ไม่สามารถ
เปลยี่ นกลบั มาเป็นสารเดิมหรอื สารตง้ั ตน้ ได้

2. การเปล่ียนแปลงต่อไปนเี้ ปน็ การเปลี่ยนแปลงที่ผันกลบั ไดห้ รือผันกลับไม่ได้ เพราะหตใุ ด
2.1 นานา้ ผลไมไ้ ปแชใ่ นช่องแช่แข็งแล้วน้าผลไมแ้ ขง็ ตัว
ผนั กลับได้ เมือ่ นาน้าผลไม้ทีแ่ ข็งตัวออกมาวาง น้าผลไมท้ ่ีแข็งตวั ไดร้ ับความร้อน

จะหลอมเหลวเป็นน้าผลไม้เชน่ เดิม จึงเป็นการเปล่ียนแปลงผนั กลบั ได้
2.2 จอดจักรยานทิ้งไว้แล้วส่วนที่เป็นโลหะเกิดสนมิ
ผนั กลบั ไม่ได้ เน่ืองจากทาให้สนิมกลับมาเป็นโลหะเหมอื นเดิมได้ จงึ เป็นการ

เปล่ยี นแปลงผนั กลบั ไมไ่ ด้
2.3 นาขวดพลาสติกที่ใช้แล้วมาหลอม แล้วนามาทาเป็นถุงใส่ขยะ
ผันกลบั ได้ เมือ่ นาพลาสติกท่ใี ชแ้ ล้วซง่ึ เป็นของแขง็ มาหลอม จะได้เปน็ พลาสติกเหลว

และเม่อื แขง็ ตวั ก็เปน็ พลาสติกแขง็ เหมือนเดิม จึงเป็นการเปลี่ยนแปลงผันกลบั ได้
2.4 ใบไมเ้ ปลี่ยนจากสเี ขียวเปน็ สนี า้ ตาล
ผันกลับไมไ่ ด้ เนื่องจากใบไม้สีนา้ ตาลกลบั มาเป็นใบไมส้ ีเขียวเหมือนเดมิ ไมไ่ ด้ จึงเปน็

การเปลี่ยนแปงผนั กลับไม่ได้
2.5 นาไข่ไปทอดเป็นไขด่ าว
ผนั กลบั ไม่ได้ เนอ่ื งจากเม่ือทอดไขเ่ ปน็ ไขด่ าว ไข่ดาวกลับมาเปน็ ไข่ดบิ เหมือนเดิมไมไ่ ด้

จงึ เป็นการเปลี่ยนแปลงผันกลับไมไ่ ด้

อ่านสถานการณต์ ่อไปนี้ แลว้ ตอบคาถาม ข้อ 3-4
ตู้เย็นสามารถรกั ษาอณุ หภูมภิ ายในตใู้ ห้ต่ามาๆ ทาให้สามารถถนอมอาหารไว้ ไม่ใหบ้ ดู

เน่า การรักษาอุณหภมู ขิ องตเู้ ยน็ ใหเ้ ย็นสมา่ เสมอ มีหลักการทางานดงั นี้

-24-

3. เขียนแผนภาพการเปล่ียนแปลงของสารที่ใช้ในการทางานของตเู้ ยน็ ไดอ้ ย่างไร

เมือ่ แกส๊ ถกู อัดจะเปลยี่ นเปน็ ของเหลว และเมื่อของเหลว
อย่ใู นบริเวณท่ีความดันลดลงจะกลายเป็นแก๊ส
เกดิ การเปลย่ี นแปลงกลับไปกลับมาเช่นนี้ไปเรอ่ื ยๆ

-25-

4. การเปลี่ยนแปลงท่ีเกิดข้นึ ในข้อ 3 เปน็ การเปลี่ยนแปลงท่ีผันกลับไดห้ รอื ผันกลับไม่ได้
เพราะเหตุใด

ผนั กลับได้ เนอื่ งจากของเหลวเปล่ียนสถานะไปเป็นแกส๊ แล้วกลับมาอยู่ในสถานะ
ของเหลวท่ีเป็นสารเดมิ จงึ เป็นการเปลยี่ นแปลงท่ผี ันกลบั ได้

-26-

แบบทดสอบหลังเรยี น
เร่อื ง การเปลีย่ นแปลงทผี่ ันกลบั ไดแ้ ละผันกลบั ไมไ่ ด้

คาสงั่ ให้นกั เรยี นเลือกคาตอบท่ถี กู ทีส่ ุดเพยี งคาตอบเดียว แลว้ ทาเคร่ืองหมายกากบาท (X)
ลงในกระดาษคาตอบ

1. สารชนดิ หนึง่ สามารถท่จี ะเปลี่ยนสภาวะจากสารตงั้ ต้นเป็นสารผลิตภัณฑ์
และเปล่ยี นจากสารผลติ ภัณฑ์เปน็ สารตั้งต้น เราเรียกการเปลีย่ นแปลงน้ันว่าอะไร
ก. การเปลี่ยนแปลงผันกลับได้
ข. การเปล่ยี นแปลงย้อนกลบั
ค. การเปลี่ยนแปลงผนั กลบั ไม่ได้
ง. การเปล่ยี นแปลงไปขา้ งหนา้

2. ข้อความต่อไปนี้ ข้อใดสามารถเกิดการเปลี่ยนแปลงแบบผนั กลบั ได้
ก. การนง่ึ ข้าวเหนยี ว
ข. นา้ อดั ลมที่ยังไม่ไดเ้ ปดิ
ค. การตม้ นา้ ในกาใหเ้ ดือด
ง. ถว้ ยแก้วใส่น้าแข็งต้งั ท้ิงไวใ้ นหอ้ ง

3. จากการทดสอบสารที่เปน็ ของแข็ง A B C และ D โดยวธิ ีการตา่ งๆ ได้ผลดังตาราง

สาร ผสมนา้ ผลการสังเกต ใหค้ วามร้อน
จุดไฟ

A มีตะกอนในของเหลว ตดิ ไฟ หลอมเหลว

B ของเหลวใส ตดิ ไฟ หลอมเหลว

C ของเหลวใส ไม่ติดไฟ หลอมเหลว

D ของเหลวขุ่น ไม่ติดไฟ ไม่หลอมเหลว

การเปลี่ยนแปลงใดผนั กลับไมไ่ ด้
ก. นาสาร A ไปจุดไฟ
ข. นาสาร A ไปให้ความร้อน
ค. นาสาร B ไปใหค้ วามร้อน
ง. นาสาร C ไปให้ความร้อน

-27-

4. การเปลีย่ นแปลงที่ผนั กลับได้ คืออะไร
ก. การละลายของสารในนา้
ข. การเปลีย่ นสถานะของสสาร
ค. การเปล่ียนแปลงทางกายภาพ
ง. การเปลี่ยนแปลงที่เกดิ สารใหม่

5. เมอ่ื เกิดสารผลติ ภัณฑ์แลว้ สารผลิตภัณฑ์มีการเปลยี่ นแปลงกลับมาเป็นสารต้ังตน้ ได้
ปฏกิ ริ ิยานี้เรยี กวา่ อะไร
ก. ปฏิกิรยิ าทผ่ี ันกลับได้
ข. ปฏกิ ิริยาทผ่ี ันกลับไม่ได้
ค. ปฏิกริ ิยาดูดความรอ้ น
ง. ปฏกิ ิริยาคายความรอ้ น

6. การเปล่ียนแปลงที่เกิดขนึ้ เมื่อจดุ เทียนไขในข้อใดสามารถผนั กลบั ได้
ก. นา้ ตาเทียนเกดิ การเผาไหม้
ข. ไส้เทียนเกดิ เปลวไฟและควนั
ค. ไสเ้ ทยี นเกดิ เปลวไฟ และเกดิ เขมา่
ง. เนื้อเทยี นไขหลอมเหลวเปน็ น้าตาเทียน

7. เหตกุ ารณ์ใดไมใ่ ชก่ ารเปลีย่ นแปลงทผี่ นั กลับไมไ่ ด้
ก. การจุดไม้ขดี ไฟ
ข. การเกิดสนมิ ของตะปู
ค. การวางน้าแข็งแห้งกลางแจ้ง
ง. การผสมน้าสม้ สายชูกับผงฟู

8. การเปลี่ยนแปลงใดต่อไปน้เี ปน็ การเปล่ยี นแปลงท่ผี ันกลับได้
ก. การเผาถ่าน
ข. การตม้ ขา้ ว
ค. ไอโอดีนในภาชนะปิด
ง. การหลอมเหลวของน้าแข็ง ณ อุณหภมู ิห้อง

-28-

9. ระบบใดมกี ารเปลย่ี นแปลงท่ผี นั กลบั ไดท้ ้ังหมด
1. ขวดใส่นา้ เช่ือมข้นๆ ปดิ ฝาสนทิ มผี ลกึ น้าตาลนอนก้นขวด
2. แนฟทาลนี ในชามกระเบ้ืองเคลือบ
3. ถว้ ยแก้วท่ีบรรจนุ ้ามฝี าปดิ
4. การเผาหินปูนในภาชนะเปิดฝา

ก. 1, 2
ข. 1, 3
ค. 3, 4
ง. 1, 4

10. การเปลีย่ นแปลงในข้อใดสามารถผนั กลบั ได้
ก. เกลด็ ไอโอดนี ท่วี างไวม้ ขี นาดเล็กลง
ข. ตะปใู นกล่องเกดิ สนมิ
ค. ธูปทตี่ ดิ ไฟเกิดเขมา่ และควัน
ง. ไข่ตกแตกบนพนื้ และเนื้อไข่กลายเป็นของแขง็

-29-

เฉลยแบบทดสอบก่อนเรยี น
เรอื่ ง การเปลย่ี นแปลงท่ีผนั กลบั ไดแ้ ละผนั กลบั ไมไ่ ด้

คาชแ้ี จง

1. เกณฑ์การประเมนิ แบบทดสอบมจี านวน 10 ข้อ ข้อละ 1 คะแนน คะแนนเตม็ 10 คะแนน ดังนี้

2. ระดบั คณุ ภาพ ดี หมายถึง ไดค้ ะแนน 8 - 10 คะแนน

พอใช้ หมายถึง ได้คะแนน 5 - 7 คะแนน

ปรับปรงุ หมายถึง ได้คะแนน 0 - 4 คะแนน

ขอ้ คาตอบ
1ง
2ค
3ง
4ก
5ข
6ก
7ค
8ข
9ก
10 ก

-30-

เฉลยแบบทดสอบหลงั เรียน
เรอ่ื ง การเปลย่ี นแปลงที่ผนั กลบั ได้และผันกลับไมไ่ ด้

คาชแี้ จง

1. เกณฑก์ ารประเมนิ แบบทดสอบมีจานวน 10 ข้อ ข้อละ 1 คะแนน คะแนนเตม็ 10 คะแนน ดงั น้ี

2. ระดบั คณุ ภาพ ดี หมายถึง ได้คะแนน 8 - 10 คะแนน

พอใช้ หมายถงึ ไดค้ ะแนน 5 - 7 คะแนน

ปรับปรุง หมายถึง ได้คะแนน 0 - 4 คะแนน

ข้อ คาตอบ
1ก
2ข
3ก
4ง
5ก
6ง
7ค
8ค
9ข
10 ก

บรรณานกุ รม -31-

สถาบันสง่ เสริมการสอนวิทยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลย,ี กระทรวงศึกษาธกิ าร. คู่มอื ครู รายวชิ า
พื้นฐานวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ชน้ั ประถมศกึ ษาปีท่ี 5 เลม่ 1. กรุงเทพฯ :
จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย, 2562.

. หนังสอื เรียน รายวชิ าพน้ื ฐานวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ชนั้ ประถมศกึ ษาปที ่ี 5
เลม่ 1. กรงุ เทพฯ : จฬุ าลงกรณม์ หาวิทยาลยั , 2562.

เพ็ญพกั ตร์ ภู่ศลิ ป์ และ พลอยทราย โอฮาม่า. หนังสือเรียน รายวชิ าพนื้ ฐานวิทยาศาสตร์
และเทคโนโลยี ช้นั ประถมศกึ ษาปที ่ี 5 เลม่ 2. กรุงเทพฯ : อักษรเจริญทัศน์ จากัด,
2563.

การเปล่ียนแปลงทางเคมี. [ออนไลน์] เขา้ ถงึ ไดจ้ าก scimath.org/lesson-chemistry/
Item/9785-2019-02-21-06-31-14. 11 มถิ นุ ายน 2564.

การเกดิ สนิมเหล็ก. [ออนไลน์] เข้าถึงได้จาก https://touchzy-sci.blogspot.com/2016/
11/blog-post_30.html. 11 มิถนุ ายน 2564.

การเผาไหม้นา้ มันเชอื้ เพลิง. [ออนไลน์] เขา้ ถึงไดจ้ าก https://www.youtube.com/
watch?v=YOnXUkzP3ps. 11 มิถนุ ายน 2564.