ประวัติความเป็นมา

อุทยาน
ประวัติศาสตร์
ศรีเทพ

คำนำ

ร า ย ง า น เ ล่ ม นี้ เ ป็ น ส่ ว น ห นึ่ ง ข อ ง วิ ช า ก า ร
ห า ค ว า ม รู้ ใ น ห้ อ ง ส มุ ด ชั้ น มั ธ ย ม ศึ ก ษ า ปี ที่ 5
โ ด ย ทำ ขึ้ น ม า า เ พื่ อ ใ ช้ ใ น ก า ร ศึ ก ษ า ห า ค ว า ม
รู้ วิ เ ค ร า ะ ห์ แ ล ะ ค ว า ม เ ป็ น ม า ที่ ตั้ ง ส ถ า น
ที่ ท่ อ ง เ ที่ ย ว ใ ห้ ผู้ ค น ไ ด้ ทำ ค ว า ม รู้ จั ก
ทำ ค ว า ม เ ข้ า ใ จ ใ ห้ เ ห็ น ด้ ว ย ต น เ อ ง แ ล ะ
ศึ ก ษ า สิ่ ง เ ห ล่ า นั้ น

จั ด ทำ โ ด ย
น า ย ท วี ชั ย ก า ร ะ ว ร ร ณ
น า ง ส า ว ว ร รั ต น์ ณ า เ ข ต ม ร ค า
น า ง ส า ว จ า รุ ว ร ร ณ แ ก้ ว ม ณี

สารบัญ

เนื้อหา หน้าที่

1 . ป ร ะ วั ติ ค ว า ม เ ป็ น ม า ข อ ง 1-6
" อุ ท ย า น ป ร ะ วั ติ ศ า ส ต ร์
ศ รี เ ท พ " 7-8
2 . ลั ก ษ ณ ะ ข อ ง ป ร า ง ค์
ส อ ง พี่ น้ อ ง 9
3 . ลั ก ษ ณ ะ ข อ ง ป ร า ง ค์ 10
ศ รี เ ท พ 11
4 . ลั ก ษ ณ ะ ข อ ง เ ข า วั ง ใ น 12-13
5 . ลั ก ษ ณ ะ ข อ ง เ ข า วั ง น อ ก
6 . ลั ก ษ ณ ะ ข อ ง ศ า ล เ จ้ า พ่ อ 14
ศ รี เ ท พ

7 . ลั ก ษ ณ ะ ข อ ง ป ร า ง ค์ ฤ ๅ ษี

1

ประวัติความเป็นมา

อุ ท ย า น ป ร ะ วั ติ ศ า ส ต ร์ ศ รี เ ท พ เ ป็ น โ บ ร า ณ ส ถ า น
สำ คั ญ แ ห่ ง ห นึ่ ง ข อ ง จั ง ห วั ด เ พ ช ร บู ร ณ์ อุ ท ย า น มี
พื้ น ที่ ค ร อ บ ค ลุ ม โ บ ร า ณ ส ถ า น ใ น เ มื อ ง เ ก่ า ศ รี เ ท พ
ซึ่ ง เ ป็ น เ มื อ ง โ บ ร า ณ ที่ อ ยู่ ใ น ท้ อ ง ที่ อำ เ ภ อ ศ รี เ ท พ
จั ง ห วั ด เ พ ช ร บู ร ณ์ เ ดิ ม มี ชื่ อ ว่ า " เ มื อ ง อ ภั ย ส า ลี "
ถู ก ค้ น พ บ เ มื่ อ ส ม เ ด็ จ ก ร ม พ ร ะ ย า ดำ ร ง ร า ช า นุ ภ า พ
เ ส ด็ จ ไ ป ต ร ว จ ร า ช ก า ร ม ณ ฑ ล เ พ ช ร บู ร ณ์ แ ล ะ ไ ด้
ท ร ง เ รี ย ก เ มื อ ง นี้ เ สี ย ใ ห ม่ ว่ า " เ มื อ ง ศ รี เ ท พ " เ มื่ อ
พ.ศ. 2447-2448
เ มื อ ง โ บ ร า ณ ศ รี เ ท พ นี้ มี ลั ก ษ ณ ะ เ ป็ น เ มื อ ง ซ้ อ น
เ มื อ ง ข น า ด ใ ห ญ่ ที่ ตั้ ง ข อ ง เ มื อ ง อ ยู่ ใ น ชุ ม ท า ง ที่
ส า ม า ร ถ ติ ด ต่ อ กั บ ภ า ค อื่ น ๆ ไ ด้ ส ะ ด ว ก จึ ง ไ ด้ รั บ
อิ ท ธิ พ ล ท า ง ศิ ล ป วั ฒ น ธ ร ร ม จ า ก อ า ณ า จั ก ร ข้ า ง
เ คี ย ง ม า ผ ส ม ผ ส า น เ ช่ น ศิ ล ป ะ ท ว า ร ว ดี ศิ ล ป ะ
ข อ ม เ ป็ น ต้ น สั น นิ ษ ฐ า น ว่ า มี ค ว า ม สำ คั ญ ม า
ตั้ ง แ ต่ ยุ ค ก่ อ น ป ร ะ วั ติ ศ า ส ต ร์ ต อ น ป ล า ย ต่ อ เ นื่ อ ง
จ น ถึ ง วั ฒ น ธ ร ร ม เ ข ม ร โ บ ร า ณ ตั้ ง แ ต่ พุ ท ธ
ศ ต ว ร ร ษ ที่ 8 ถึ ง 1 8

2

พื้ น ที่ ที่ มี ก า ร ตั้ ง เ ป็ น อุ ท ย า น

ป ร ะ วั ติ ศ า ส ต ร์ ศ รี เ ท พ นั้ น

นั บ เ ป็ น แ ห ล่ ง อ า ร ย ธ ร ร ม ที่

สำ คั ญ แ ห่ ง ห นึ่ ง ข อ ง

ป ร ะ เ ท ศ ไ ท ย ปั จ จุ บั น

เ นื่ อ ง จ า ก ยั ง เ ป็ น พื้ น ที่ ที่ ป ร า

ก ฎ ร่ อ ง ร อ ย ห ลั ก ฐ า น ซึ่ ง

ส ะ ท้ อ น ใ ห้ เ ห็ น ถึ ง ก า ร ตั้ ง

ถิ่ น ฐ า น อ ยู่ อ า ศั ย ข อ ง ม นุ ษ ย์

อุ ท ย า น ศ รี เ ท พ ที่ มี ม า อ ย่ า ง ต่ อ เ นื่ อ ง นั บ
ตั้ ง แ ต่ ส มั ย ก่ อ ป ร ะ วั ติ ศ า ส ต ร์

วั ฒ น ธ ร ร ม ท ว า ร ว ดี แ ล ะ เ ข ม ร ต า ม ลำ ดั บ ซึ่ ง ร ว ม ร ะ ย ะ

เ ว ล า ที่ มี ค ว า ม เ จ ริ ญ รุ่ ง เ รื อ ง ถึ ง ก ว่ า ๘ ๐ ๐ ปี ก่ อ น ที่ จ ะ

ถู ก ทิ้ ง ร้ า ง ไ ป ด้ ว ย ส า เ ห ตุ โ ร ค ร ะ บ า ด ร้ า ย แ ร ง ห รื อ

ปั ญ ห า ภั ย แ ล้ ง ป ร ะ ก า ร ใ ด ป ร ะ ก า ร ห นึ่ ง ห รื อ ทั้ ง ส อ ง

ป ร ะ ก า ร ใ น ร า ว ป ล า ย พุ ท ธ ศ ต ว ร ร ษ ที่ ๑ ๘ - ต้ น พุ ท ธ

ศ ต ว ร ร ษ ที่ ๑ ๙ อั น เ ป็ น ช่ ว ง ก่ อ น ที่ วั ฒ น ธ ร ร ม สุ โ ข ทั ย

แ ล ะ อ ยุ ธ ย า จ ะ เ จ ริ ญ รุ่ ง เ รื อ ง ขึ้ น ม า แ ท น ที่ ใ น บ ริ เ ว ณ ลุ่ ม

แ ม่ น้ำ ป่ า สั ก แ ล ะ มี ก า ร พั ฒ น า ก า ร ตั้ ง ถิ่ น ฐ า น อ ยู่ อ า ศั ย

อ ย่ า ง ต่ อ เ นื่ อ ง ม า จ น เ ท่ า ถึ ง ปั จ จุ บั น

3

มี ลั ก ษ ณ ะ เ ป็ น เ มื อ ง ที่ มี คู น้ำ คั น ดิ น ล้ อ ม ร อ บ แ บ บ เ มื อ ง
ใ น วั ฒ น ธ ร ร ม ท ว า ร ว ดี ที่ ยั ง ค ง ส า ม า ร ถ รั ก ษ า รู ป แ บ บ
แ ต่ เ ดิ ม ไ ว้ ไ ด้ อ ย่ า ง ส ม บู ร ณ์ ม า ก ที่ สุ ด โ ด ย ไ ม่ ถู ก
เ ป ลี่ ย น แ ป ล ง แ ห่ ง ห นึ่ ง ข อ ง ป ร ะ เ ท ศ ไ ท ย แ บ่ ง พื้ น ที
ภ า ย ใ น เ ป็ น ส อ ง เ มื อ ง ที่ นั บ ไ ด้ ว่ า เ ป็ น ลั ก ษ ณ ะ พิ เ ศ ษ
เ ฉ พ า ะ ที่ พ บ ไ ม่ ม า ก นั ก ใ น เ มื อ ง ร่ ว ม ส มั ย เ ดี ย ว กั น ที่ พ บ
ใ น ปั จ จุ บั น โ ด ย เ มื อ ง ใ น มี พื้ น ที่ ป ร ะ ม า ณ ๑ , ๓ ๐ ๐ ไ ร่
เ ป็ น เ มื อ ง รู ป เ กื อ บ ก ล ม ที่ มี เ ส้ น ผ่ า ศู น ย์ ก ล า ง ป ร ะ ม า ณ
๑ . ๕ กิ โ ล เ ม ต ร มี ช่ อ ง ป ร ะ ตู เ มื อ ง ๖ ช่ อ ง ท า ง แ ล ะ มี
โ บ ร า ณ ส ถ า น ซึ่ ง ไ ด้ รั บ ก า ร ขุ ด แ ต่ ง แ ล ะ บู ร ณ ะ แ ล้ ว
ทั้ ง ห ม ด ป ร ะ ม า ณ ๔ ๐ แ ห่ ง อั น มี โ บ ร า ณ ส ถ า น เ ข า ค ลั ง
ใน

4

โ บ ร า ณ ส ถ า น ป ร า ง ค์ ส อ ง พี่ น้ อ ง แ ล ะ โ บ ร า ณ ส ถ า น
ป ร า ง ค์ ศ รี เ ท พ เ ป็ น ก ลุ่ ม โ บ ร า ณ ส ถ า น สำ คั ญ ร ว ม ทั้ ง มี
ส ร ะ น้ำ แ ล ะ ห น อ ง น้ำ ข น า ด ใ ห ญ่ จ น ถึ ง เ ล็ ก
ก ร ะ จั ด ก ร ะ จ า ย อ ยู่ ทั่ ว ไ ป ป ร ะ ม า ณ ๗ ๐ ส ร ะ ใ น ข ณ ะ ที่
เ มื อ ง น อ ก มี พื้ น ที่ ป ร ะ ม า ณ ๑ , ๕ ๘ ๙ ไ ร่ เ ป็ น เ มื อ ง รู ป
สี่ เ ห ลี่ ย ม ผื น ผ้ า ต่ อ อ อ ก ไ ป ท า ง ด้ า น ทิ ศ ต ะ วั น อ อ ก ข อ ง
เ มื อ ง ใ น มี ช่ อ ง ป ร ะ ตู เ มื อ ง ๖ ช่ อ ง ท า ง แ ล ะ มี โ บ ร า ณ
ส ถ า น ซึ่ ง ส่ ว น ใ ห ญ่ มี ข น า ด เ ล็ ก แ ล ะ ยั ง ไ ม่ ไ ด้ มี ก า ร ขุ ด

แ ต่ ง แ ล ะ บู ร ณ ะ ทั้ ง ห ม ด ป ร ะ ม า ณ ๕ ๔ แ ห่ ง ร ว ม ทั้ ง มี

ส ร ะ น้ำ ข น า ด ใ ห ญ่ จ น ถึ ง เ ล็ ก ก ร ะ จั ด ก ร ะ จ า ย อ ยู่ ทั่ ว ไ ป

ป ร ะ ม า ณ ๓ ๐ แ ห่ ง โ บ ร า ณ ส ถ า น ป ร า ง ค์

ส อ ง พี่ น้ อ ง แ ล ะ โ บ ร า ณ

ส ถ า น ป ร า ง ค์ ศ รี เ ท พ

เ ป็ น ก ลุ่ ม โ บ ร า ณ ส ถ า น

สำ คั ญ ร ว ม ทั้ ง มี ส ร ะ น้ำ

แ ล ะ ห น อ ง น้ำ ข น า ด ใ ห ญ่

จ น ถึ ง เ ล็ ก

แ ผ่ น ที่ อุ ท ย า น ศ รี เ ท พ ก ร ะ จั ด ก ร ะ จ า ย อ ยู่
ทั่ ว ไ ป ป ร ะ ม า ณ ๗ ๐ ส ร ะ

ใ น ข ณ ะ ที่ เ มื อ ง น อ ก มี พื้ น ที่ ป ร ะ ม า ณ ๑ , ๕ ๘ ๙ ไ ร่ เ ป็ น

เ มื อ ง รู ป สี่ เ ห ลี่ ย ม ผื น ผ้ า ต่ อ อ อ ก ไ ป ท า ง ด้ า น ทิ ศ ต ะ วั น

อ อ ก ข อ ง เ มื อ ง ใ น มี ช่ อ ง ป ร ะ ตู เ มื อ ง ๖ ช่ อ ง ท า ง แ ล ะ มี

โ บ ร า ณ ส ถ า น ซึ่ ง ส่ ว น ใ ห ญ่ มี ข น า ด เ ล็ ก แ ล ะ ยั ง ไ ม่ ไ ด้ มี

ก า ร ขุ ด แ ต่ ง แ ล ะ บู ร ณ ะ ทั้ ง ห ม ด ป ร ะ ม า ณ ๕ ๔ แ ห่ ง

5

ร ว ม ทั้ ง มี ส ร ะ น้ำ ข น า ด ใ ห ญ่ จ น ถึ ง เ ล็ ก ก ร ะ จั ด ก ร ะ จ า ย
อ ยู่ ทั่ ว ไ ป ป ร ะ ม า ณ ๓ ๐ แ ห่ ง มี ส ร ะ ข วั ญ เ ป็ น ส ร ะ น้ำ สำ คั ญ
ที่ มี ข น า ด ใ ห ญ่ แ ล ะ ตั้ ง อ ยู่ ก ล า ง เ มื อ ง แ ล ะ ส่ ว น ที่ ส อ ง
เ ป็ น พื้ น ที่ ที่ อ ยู่ น อ ก เ มื อ ง โ บ ร า ณ ศ รี เ ท พ ซึ่ ง เ ท่ า ที่
ส า ม า ร ถ สำ ร ว จ ไ ด้ ใ น ปั จ จุ บั น นั้ น มี โ บ ร า ณ ส ถ า น ที่ ยั ง
มิ ไ ด้ มี ก า ร ขุ ด แ ต่ ง แ ล ะ บู ร ณ ะ ป ร ะ ม า ณ ๕ ๐ แ ห่ ง แ ล ะ ส่ ว น
ใ ห ญ่ ตั้ ง อ ยู่ ท า ง ด้ า น ทิ ศ เ ห นื อ ข อ ง เ มื อ ง โ บ ร า ณ ศ รี เ ท พ
โ ด ย มี โ บ ร า ณ ส ถ า น เ ข า ค ลั ง น อ ก ที่ เ ป็ น ส ถ า ปั ต ย ก ร ร ม
เ นื่ อ ง ใ น วั ฒ น ธ ร ร ม ท ว า ร ว ดี เ ช่ น เ ดี ย ว กั น กั บ โ บ ร า ณ
ส ถ า น เ ข า ค ลั ง ใ น แ ล ะ โ บ ร า ณ ส ถ า น ป ร า ง ค์ ฤ า ษี ที่ เ ป็ น
ส ถ า ปั ต ย ก ร ร ม เ นื่ อ ง ใ น วั ฒ น ธ ร ร ม เ ข ม ร เ ช่ น เ ดี ย ว กั น
กั บ โ บ ร า ณ ส ถ า น ป ร า ง ค์ ส อ ง พี่ น้ อ ง แ ล ะ โ บ ร า ณ ส ถ า น
ป ร า ง ค์ ศ รี เ ท พ เ ป็ น โ บ ร า ณ ส ถ า น สำ คั ญ

อ า ค า ร ห ลุ ม ขุ ด ค้ น ท า ง
โ บ ร า ณ ค ดี เ ป็ น อ า ค า ร จั ด
แ ส ด ง โ ค ร ง ก ร ะ ดู ก ม นุ ษ ย์
แ ล ะ โ ค ร ง ก ร ะ ดู ก ช้ า ง ที่
ไ ด้ จ า ก ก า ร ขุ ด ค้ น ท า ง
โ บ ร า ณ ค ดี เ มื่ อ ปี พ . ศ .
๒ ๕ ๓ ๑ โ ด ย โ ค ร ง ก ร ะ ดู ก
ห ลุ ม ขุ ด ค้ น ท า ง โ บ ร า ณ ค ดี ม นุ ษ ย์ แ ล ะ สิ่ ง ข อ ง เ ค รื่ อ ง
ใ ช้ ที่ พ บ ร่ ว ม กั น นี้ เ ป็ น ห ลั ก ฐ า น สำ คั ญ ที่ ส ะ ท้ อ น ใ ห้ เ ห็ น
ถึ ง ก า ร ตั้ ง ถิ่ น ฐ า น ข อ ง ชุ ม ช น ใ น ร ะ ย ะ แ ร ก เ ริ่ ม

6

ส มั ย ก่ อ น ป ร ะ วั ติ ศ า ส ต ร์ ภ า ย ใ น เ มื อ ง โ บ ร า ณ ศ รี เ ท พ ที่
มี ม า ก ว่ า ๒ , ๐ ๐ ๐ ปี ก่ อ น ที่ จ ะ มี ก า ร พั ฒ น า ขึ้ น ม า เ ป็ น
สั ง ค ม เ มื อ ง โ ด ย ก า ร รั บ วั ฒ น ธ ร ร ม ท ว า ร ว ดี แ ล ะ เ ข ม ร
ต า ม ลำ ดั บ ส่ ว น โ ค ร ง ก ร ะ ดู ก ช้ า ง นั้ น นั บ เ ป็ น ห ลั ก ฐ า น
สำ คั ญ ป ร ะ ก า ร ห นึ่ ง ที่ ส ะ ท้ อ น ใ ห้ เ ห็ น ถึ ง ค ว า ม
เ กี่ ย ว ข้ อ ง สั ม พั น ธ์ กั บ ก า ร ใ ช้ ส อ ย โ บ ร า ณ ส ถ า น เ นื่ อ ง
ใ น วั ฒ น ธ ร ร ม ท ว า ร ว ดี สื บ เ นื่ อ ง ม า ถึ ง วั ฒ น ธ ร ร ม
เ ข ม ร ใ น ท า ง ใ ด ท า ง ห นึ่ ง เ นื่ อ ง จ า ก มี ก า ร พ บ อ ยู่ ใ น
ร ะ ดั บ เ ดี ย ว กั น กั บ ฐ า น โ บ ร า ณ ส ถ า น ชั้ น ล่ า ง สุ ด

อ า ค า ร วิ ช า ก า ร แ ล ะ ห้ อ ง
ส มุ ด
เ ป็ น อ า ค า ร จั ด แ ส ด ง
นิ ท ร ร ศ ก า ร ห มุ น เ วี ย น
เ กี่ ย ว กั บ ป ร ะ วั ติ ศ า ส ต ร์
แ ล ะ โ บ ร า ณ ค ดี ร ว ม ทั้ ง
อ า ค า ร วิ ช า ก า ร แ ล ะ ห้ อ ง ส มุ ด กิ จ ก ร ร ม ด้ า น ก า ร อ นุ รั ก ษ์
ม ร ด ก ศิ ล ป วั ฒ น ธ ร ร ม ข อ ง ช า ติ ภ า ย ใ น ป ร ะ ก อ บ ด้ ว ย
ห้ อ ง จั ด แ ส ด ง นิ ท ร ร ศ ก า ร ห มุ น เ วี ย น แ ล ะ ห้ อ ง ส มุ ด

7

ปรางค์สองพี่น้อง

ป ร า ง ค์ ส อ ง พี่ น้ อ ง
เ ป็ น ส ถ า ปั ต ย ก ร ร ม เ นื่ อ ง ใ น วั ฒ น ธ ร ร ม เ ข ม ร มี
ลั ก ษ ณ ะ เ ป็ น ป ร า ส า ท ที่ ก่ อ ด้ ว ย อิ ฐ ส อ ง อ ง ค์ ตั้ ง อ ยู่ บ น
ฐ า น ศิ ล า แ ล ง เ ดี ย ว กั น หั น ห น้ า ไ ป ท า ง ทิ ศ ต ะ วั น ต ก ทั้ ง
ส อ ง อ ง ค์ ส่ ว น ย อ ด พั ง ท ล า ย ไ ป จ น ห ม ด สิ้ น แ ล้ ว แ ต่ อ ง ค์
เ ล็ ก ยั ง ห ล ง เ ห ลื อ ทั บ ห ลั ง ศิ ล า ท ร า ย ที่ มี ส ภ า พ
ส ม บู ร ณ์ ป ร ะ ดั บ อ ยู่ จำ ห ลั ก เ ป็ น รู ป อุ ม า ม เ ห ศ ว ร
( พ ร ะ อิ ศ ว ร อุ้ ม น า ง ป า ร พ ตี ( อุ ม า ) ป ร ะ ทั บ นั่ ง อ ยู่ เ ห นื อ
โ ค อ ศุ ภ ร า ช ห รื อ น น ทิ ) จ า ก ลั ก ษ ณ ะ ท า ง
ส ถ า ปั ต ย ก ร ร ม แ ล ะ โ บ ร า ณ วั ต ถุ ที่ พ บ ทำ ใ ห้ อ นุ ม า น ไ ด้
ว่ า ป ร า ง ค์ ส อ ง พี่ น้ อ ง นี้ ค ง ส ร้ า ง ขึ้ น เ พื่ อ เ ป็ น เ ท ว า ลั ย
เ นื่ อ ง ใ น ศ า ส น า ฮิ น ดู ( พ ร า ห ม ณ์ ) ลั ท ธิ ไ ศ ว นิ ก า ย ใ น
ร า ว พุ ท ธ ศ ต ว ร ร ษ ที่ ๑ ๗

8

แ ล้ ว ต่ อ ม า จึ ง ไ ด้ ถู ก เ ป ลี่ ย น แ ป ล ง เ ป็ น ศ า ส น ส ถ า น
เ นื่ อ ง ใ น พุ ท ธ ศ า ส น า ลั ท ธิ ม ห า ย า น ใ น รั ช ส มั ย ข อ ง พ ร ะ
เ จ้ า ชั ย ว ร มั น ที่ ๗ ( พ . ศ . ๑ ๗ ๒ ๔ - ๑ ๗ ๖ ๐ )
ทั้ ง นี้ บ ริ เ ว ณ ท า ง เ ดิ น รู ป ก า ก บ า ท ด้ า น ห น้ า ป ร า ง ค์
ส อ ง พี่ น้ อ ง ที่ ต่ อ เ ชื่ อ ม กั บ ท า ง เ ดิ น โ บ ร า ณ นั้ น ไ ด้ มี ก า ร
ค้ น พ บ เ ท ว รู ป พ ร ะ อ า ทิ ต ย์ ห รื อ สุ ริ ย เ ท พ ผู้ เ ป็ น เ ท พ แ ห่ ง
แ ส ง ส ว่ า ง แ ล ะ ค ว า ม อ บ อุ่ น ส ลั ก จ า ก ศิ ล า ท ร า ย ที่ มี
กำ ห น ด อ า ยุ อ ยู่ ใ น ร า ว พุ ท ธ ศ ต ว ร ร ษ ที่ ๑ ๓ ซึ่ ง เ มื่ อ นั บ
ร ว ม กั บ ที่ เ ค ย พ บ ม า ก่ อ น แ ล้ ว อี ก ๕ อ ง ค์ ทำ ใ ห้ มี ก า ร
พ บ ทั้ ง ห ม ด ถึ ง ๖ อ ง ค์ ซึ่ ง ทั้ ง ห ม ด มี กำ ห น ด อ า ยุ อ ยู่ ใ น
ร า ว พุ ท ธ ศ ต ว ร ร ษ ที่ ๑ ๒ - ๑ ๓ ( ปั จ จุ บั น จั ด แ ส ด ง แ ล ะ
เ ก็ บ รั ก ษ า ไ ว้ ที่ พิ พิ ธ ภั ณ ฑ ส ถ า น แ ห่ ง ช า ติ พ ร ะ น ค ร
ก รุ ง เ ท พ ม ห า น ค ร จำ น ว น ๓ อ ง ค์ จั ด แ ส ด ง อ ยู่ ที่ พิ พิ ธ
ภั ณ ฑ์ น อ ร์ ตั น ไ ซ ม อ น ส ห รั ฐ อ เ ม ริ ก า จำ น ว น ๑ อ ง ค์
จั ด แ ส ด ง อ ยู่ ที่ พิ พิ ธ ภั ณ ฑ ส ถ า น แ ห่ ง ช า ติ ส ม เ ด็ จ พ ร ะ
น า ร า ย ณ์ จั ง ห วั ด ล พ บุ รี จำ น ว น ๑ อ ง ค์ แ ล ะ เ ก็ บ
รั ก ษ า ไ ว้ ที่ อุ ท ย า น ป ร ะ วั ติ ศ า ส ต ร์ ศ รี เ ท พ จำ น ว น ๑
อ ง ค์ ) ซึ่ ง นั บ เ ป็ น ห ลั ก ฐ า น สำ คั ญ ที่ ส ะ ท้ อ น ใ ห้ เ ห็ น ถึ ง
ค ว า ม เ ชื่ อ ใ น ศ า ส น า ฮิ น ดู ที่ เ ค า ร พ นั บ ถื อ ใ น
พ ร ะ อ า ทิ ต ย์ ห รื อ สุ ริ ย เ ท พ อั น จ ะ มี พิ ธี ก ร ร ม บ า ง อ ย่ า ง
ที่ เ กี่ ย ว เ นื่ อ ง กั บ ป ร ะ เ พ ณี ม ห า ส ง ก ร า น ต์ ที่ มี ก า ร พ บ
เ พี ย ง แ ห่ ง เ ดี ย ว ใ น ป ร ะ เ ท ศ ไ ท ย ปั จ จุ บั น

9

ปรางค์ศรีเทพ

ป ร า ง ค์ ศ รี เ ท พ
เ ป็ น ส ถ า ปั ต ย ก ร ร ม เ นื่ อ ง ใ น วั ฒ น ธ ร ร ม เ ข ม ร มี
ลั ก ษ ณ ะ เ ป็ น ป ร า ส า ท ที่ ก่ อ ด้ ว ย อิ ฐ ตั้ ง อ ยู่ บ น ฐ า น ศิ ล า
แ ล ง ข น า ด ใ ห ญ่ หั น ห น้ า ไ ป ท า ง ด้ า น ต ะ วั น ต ก ใ น แ น ว
แ ก น เ ดี ย ว กั บ ป ร า ง ค์ ส อ ง พี่ น้ อ ง จ า ก ลั ก ษ ณ ะ ท า ง
ส ถ า ปั ต ย ก ร ร ม แ ล ะ โ บ ร า ณ วั ต ถุ ที่ พ บ โ ด ย เ ฉ พ า ะ ทั บ
ห ลั ง ทำ ใ ห้ อ นุ ม า น ไ ด้ ว่ า ค ง ส ร้ า ง ขึ้ น เ พื่ อ เ ป็ น เ ท ว า ลั ย
เ นื่ อ ง ใ น ศ า ส น า ฮิ น ดู ( พ ร า ห ม ณ์ ) ลั ท ธิ ไ ศ ว นิ ก า ย ใ น
ร า ว พุ ท ธ ศ ต ว ร ร ษ ที่ ๑ ๖ - ๑ ๗ ต่ อ ม า ค ง มี ก า ร พ ย า ย า ม
ซ่ อ ม แ ซ ม ดั ด แ ป ล ง แ ต่ ยั ง ไ ม่ แ ล้ ว เ ส ร็ จ เ พื่ อ ใ ช้ เ ป็ น
ศ า ส น ส ถ า น เ นื่ อ ง ใ น พุ ท ธ ศ า ส น า ลั ท ธิ ม ห า ย า น ใ น รั ช
ส มั ย ข อ ง พ ร ะ เ จ้ า ชั ย ว ร มั น ที่ ๗ ( พ . ศ . ๑ ๗ ๒ ๔ - ๑ ๗ ๖ ๐ )
เ ช่ น เ ดี ย ว กั น กั บ ป ร า ง ค์ ส อ ง พี่ น้ อ ง เ นื่ อ ง จ า ก มี ก า ร
พ บ ชิ้ น ส่ ว น ส ถ า ปั ต ย ก ร ร ม ที่ เ ป็ น เ พี ย ง โ ก ล น อ ยู่ เ ป็ น
จำ น ว น ม า ก

10

เขาคลังใน

เ ข า ค ลั ง ใ น
เ ป็ น ศ า ส น ส ถ า น สำ คั ญ ป ร ะ จำ เ มื อ ง ที่ มี ข น า ด ใ ห ญ่
เ นื่ อ ง ใ น วั ฒ น ธ ร ร ม ท ว า ร ว ดี ที่ ส ร้ า ง ขึ้ น พ ร้ อ ม กั บ ส มั ย
แ ร ก ส ร้ า ง เ มื อ ง ใ น ร า ว พุ ท ธ ศ ต ว ร ร ษ ที่ ๑ ๒ เ พื่ อ เ ป็ น
ศ า ส น ส ถ า น เ นื่ อ ง ใ น พุ ท ธ ศ า ส น า ลั ท ธิ หิ น ย า น ห รื อ
เ ถ ร ว า ท แ ล้ ว ต่ อ ม า จึ ง ไ ด้ มี ก า ร ป รั บ เ ป ลี่ ย น เ ป็ น ศ า ส น
ส ถ า น เ นื่ อ ง ใ น พุ ท ธ ศ า ส น า ลั ท ธิ ม ห า ย า น ใ น ร า ว พุ ท ธ
ศ ต ว ร ร ษ ที่ ๑ ๔ แ ล ะ ค ง ใ ช้ ส อ ย ต ล อ ด ม า จ น ก ร ะ ทั่ ง
เ มื อ ง ถู ก ทิ้ ง ร้ า ง ไ ป ใ น ร า ว พุ ท ธ ศ ต ว ร ร ษ ที่ ๑ ๘ มี ลั ก ษ ณ ะ
ก่ อ ด้ ว ย ศิ ล า แ ล ง หั น ห น้ า ไ ป ท า ง ด้ า น ทิ ศ ต ะ วั น อ อ ก
บ ริ เ ว ณ ฐ า น ด้ า น ทิ ศ ใ ต้ แ ล ะ ต ะ วั น ต ก ยั ง ห ล ง เ ห ลื อ
ป ร ะ ติ ม า ก ร ร ม ปู น ปั้ น รู ป ค น แ ค ร ะ ที่ มี ศี ร ษ ะ เ ป็ น บุ ค ค ล
ห รื อ สั ต ว์ ต่ า ง ๆ ส ลั บ กั บ รู ป สั ต ว์ ใ น ท่ า แ บ ก ป ร ะ ก อ บ
ล า ย พั น ธ์ พ ฤ ก ษ า ซึ่ ง พ บ แ ล ะ ห ล ง เ ห ลื อ ป ร ะ ดั บ อ ยู่ ที่
ฐ า น โ บ ร า ณ ส ถ า น เ นื่ อ ง ใ น วั ฒ น ธ ร ร ม ท ว า ร ว ดี เ พี ย ง
แ ห่ ง เ ดี ย ว ใ น ป ร ะ เ ท ศ ไ ท ย ปั จ จุ บั น

11

เขาคลังนอก

เ ข า ค ลั ง น อ ก
เ ป็ น ศ า ส น ส ถ า น ข น า ด ใ ห ญ่ เ นื่ อ ง ใ น วั ฒ น ธ ร ร ม ท ว า ร
ว ดี ตั้ ง อ ยู่ น อ ก เ มื อ ง ไ ม่ สุ ภ า พ ง อ อ ก ไ ป ร า ว ๒ กิ โ ล เ ม ต ร
สั น นิ ษ ฐ า น ว่ า มี ลั ก ษ ณ ะ เ ป็ น ม ห า ส ถู ป มี ฐ า น ข น า ด
ใ ห ญ่ ท ร ง สี่ เ ห ลี่ ย ม จั ตุ รั ส ก่ อ ด้ ว ย ศิ ล า แ ล ง ที่ ยั ง ค ง
ส ภ า พ ค่ อ น ข้ า ง ส ม บู ร ณ์ ป ร ะ ดั บ ต ก แ ต่ ง ฐ า น ด้ ว ย
อ า ค า ร จำ ล อ ง ข น า ด ต่ า ง ๆ อ ยู่ โ ด ย ร อ บ ภ า ย ใ น ทึ บ ตั น
มี บั น ไ ด ท า ง ขึ้ น ทั้ ง ๔ ด้ า น มี ส ถู ป ก่ อ ด้ ว ย อิ ฐ ตั้ ง อ ยู่
ด้ า น บ น ล้ อ ม ร อ บ ด้ ว ย กำ แ พ ง แ ก้ ว แ ล ะ ซุ้ ม ป ร ะ ตู
สั น นิ ษ ฐ า น ว่ า น่ า จ ะ มี อ า ยุ ร่ ว ม ส มั ย กั บ โ บ ร า ณ ส ถ า น
เ ข า ค ลั ง ใ น ที่ ตั้ ง อ ยู่ ภ า ย ใ น เ มื อ ง คื อ ร า ว พุ ท ธ ศ ต ว ร ร ษ
ที่ ๑ ๓ – ๑ ๔ ถื อ ไ ด้ ว่ า เ ข า ค ลั ง น อ ก เ ป็ น ศ า ส น ส ถ า น ที่ มี
ข น า ด ใ ห ญ่ แ ล ะ ส ม บู ร ณ์ ม า ก ที่ สุ ด ใ น บ ร ร ด า ศ า ส น
ส ถ า น ที่ ร่ ว ม ส มั ย เ ดี ย ว กั น

12

ศาลเจ้าพ่อศรีเทพ

ศ า ล เ จ้ า พ่ อ ศ รี เ ท พ
เ ป็ น ที่ ป ร ะ ดิ ษ ฐ า น ข อ ง เ จ้ า พ่ อ ศ รี เ ท พ ซึ่ ง เ ป็ น ที่ เ ค า ร พ
เ ชื่ อ ถื อ ข อ ง ช า ว อำ เ ภ อ ศ รี เ ท พ แ ล ะ บ ริ เ ว ณ ใ ก ล้ เ คี ย ง
เ ป็ น อ ย่ า ง ม า ก โ ด ย จ ะ มี ก า ร จั ด ง า น ป ร ะ เ พ ณี
บ ว ง ส ร ว ง ขึ้ น ทุ ก ปี ใ น ร ะ ห ว่ า ง วั น ขึ้ น ๒ - ๓ ค่ำ
เ ดื อ น ๓ ( ป ร ะ ม า ณ ป ล า ย เ ดื อ น ม ก ร า ค ม – ต้ น เ ดื อ น
กุ ม ภ า พั น ธ์ ) เ ดิ ม ศ า ล นี้ จ ะ ตั้ ง อ ยู่ น อ ก คั น ดิ น เ มื อ ง
โ บ ร า ณ ศ รี เ ท พ ต่ อ ม า จึ ง ไ ด้ ย้ า ย ม า ตั้ ง ใ น บ ริ เ ว ณ ด้ า น
ใ น ป ร ะ ตู แ ส น ง อ น ( ป ร ะ ตู ด้ า น ทิ ศ ต ะ วั น ต ก ) ที่ เ ป็ น ท า ง
เ ข้ า อุ ท ย า น ป ร ะ วั ติ ศ า ส ต ร์ ศ รี เ ท พ ใ น ปั จ จุ บั น ตั ว ศ า ล
มี ลั ก ษ ณ ะ เ ป็ น อ า ค า ร ไ ม้ ท ร ง ไ ท ย ส อ ง ห ลั ง อ า ค า ร ด้ า น
ห น้ า ใ ช้ เ ป็ น ที่ ป ร ะ ดิ ษ ฐ า น เ จ้ า พ่ อ ศ รี เ ท พ ส่ ว น อ า ค า ร
ด้ า น ห ลั ง ใ ช้ เ ป็ น อ า ค า ร เ อ น ก ป ร ะ ส ง ค์ ส ร้ า ง ขึ้ น เ มื่ อ ปี
พ . ศ . ๒ ๕ ๔ ๕ สำ ห รั บ อ ง ค์ เ จ้ า พ่ อ นั้ น เ ดิ ม ไ ด้ ใ ช้
ป ร ะ ติ ม า ก ร ร ม รู ป เ ค า ร พ ที่ ไ ด้ จ า ก เ มื อ ง โ บ ร า ณ

13

ศ รี เ ท พ ม า ป ร ะ ดิ ษ ฐ า น เ ป็ น อ ง ค์ ส ม ม ติ แ ต่ ต่ อ ม า
ป ร ะ ม า ณ ปี พ . ศ . ๒ ๕ ๑ ๔ - ๒ ๕ ๑ ๕ อ ง ค์ เ จ้ า พ่ อ นั้ น ไ ด้
ถู ก โ จ ร ก ร ร ม ไ ป ป ร ะ ช า ช น ที่ เ ค า ร พ นั บ ถื อ จึ ง ไ ด้ แ ก ะ
ส ลั ก อ ง ค์ เ จ้ า พ่ อ ขึ้ น ใ ห ม่ ต า ม จิ น ต น า ก า ร แ ล ะ ค ว า ม
เ ชื่ อ เ พื่ อ ใ ช้ เ ป็ น รู ป เ ค า ร พ ป ร ะ จำ ศ า ล เ จ้ า พ่ อ ศ รี เ ท พ
สื บ ม า จ น เ ท่ า ถึ ง ปั จ จุ บั น

14

ปรางค์ฤๅษี

ป ร า ง ค์ ฤ า ษี
ตั้ ง อ ยู่ น อ ก เ มื อ ง ศ รี เ ท พ ไ ม่ สุ ภ า พ ง อ อ ก ไ ป ร า ว ๓
กิ โ ล เ ม ต ร เ ป็ น เ ท ว า ลั ย ใ น ศ า ส น า ฮิ น ดู ลั ท ธิ ไ ศ ว นิ ก า ย
มี ลั ก ษ ณ ะ ส ถ า ปั ต ย ก ร ร ม แ บ บ เ ข ม ร โ บ ร า ณ หั น ห น้ า
ไ ป ท า ง ทิ ศ ต ะ วั น อ อ ก ตั ว ป ร า ส า ท ก่ อ ด้ ว ย อิ ฐ ไ ม่ ส อ ปู น
ตั้ ง อ ยู่ บ น ฐ า น ศิ ล า แ ล ง ข น า ด ไ ม่ สู ง นั ก แ ล ะ มี อ า ค า ร
ข น า ด เ ล็ ก ใ น บ ริ เ ว ณ เ ดี ย ว กั น ล้ อ ม ร อ บ ด้ ว ย แ น ว
กำ แ พ ง ก่ อ ด้ ว ย ศิ ล า แ ล ง พ บ โ บ ร า ณ วั ต ถุ เ นื่ อ ง ใ น
ศ า ส น า ฮิ น ดู ไ ด้ แ ก่ ศิ ว ลึ ง ค์ ฐ า น ป ร ะ ติ ม า ก ร ร ม แ ล ะ
ชิ้ น ส่ ว น โ ค น น ทิ
สั น นิ ษ ฐ า น ว่ า ป ร า ง ค์ ฤ า ษี น่ า จ ะ มี อ า ยุ เ ก่ า ก ว่ า ห รื อ
ร่ ว ม ส มั ย กั บ โ บ ร า ณ ส ถ า น ป ร า ง ค์ ศ รี เ ท พ แ ล ะ ป ร า ง ค์
ส อ ง พี่ น้ อ ง ที่ ตั้ ง อ ยู่ ภ า ย ใ น เ มื อ ง โ บ ร า ณ ศ รี เ ท พ ซึ่ ง
มี อ า ยุ ร า ว พุ ท ธ ศ ต ว ร ร ษ ที่ ๑ ๖

คณะผู้จัดทำ

นายทวีทัย การะวรรณ ม.5/3
นางสาววรรัตน์ณา เขตมรคา ม.5/3
นาวสาวจารุวรรณ แก้วมณี ม.5/4

ข อ บ คุ ณ ค่ ะ