จังหวัดประจวบคีรีขันธ์

หนงั สอื สง่ เสรมิ ประสิทธภิ าพการเรยี นรู้
วชิ าประวตั ศิ าสตร์ (ประวัตศิ าสตรใ์ นท้องถ่ิน)

กลุ่มสาระการเรียนรู้สังคมศกึ ษา ศาสนา และวัฒนธรรม

โรงเรยี นบ้านลาดวถิ ี
สานักงานเขตพ้ืนทีก่ ารศึกษาประถมศกึ ษาประจวบครี ีขนั ธ์ เขต ๒

จังหวดั ประจวบครี ีขนั ธ์

ถือเป็นจังหวัดของภาคกลาง แต่พื้นท่ีอยู่ตอนบนของภาคใต้ หรือจะเรียกว่า เป็นประตูก่อนสู่
จังหวัดภาคใต้คือจังหวัดชุมพรก็คงไม่ผิด เพราะการเดินทางไปท่องเท่ียวทางภาคใต้ จังหวัดใดก็ตาม
ตั้งแต่ชุมพรลงไป จะต้องขับรถผ่านจังหวัดประจวบคีรีขันธ์ก่อน สมัยรัชกาลท่ี 4 ได้รวมเมืองบาง
นางรม เมืองกุยบุรี เมืองคลองวาฬ เป็นเมืองประจวบคีรีขันธ์ มีท่ีว่าการอยู่ ณ เมืองกุยบุรี จน พ.ศ .
2441 จึงย้ายมาอยู่ท่ีอ่าวเกาะหลักหรืออ่าวประจวบฯ ซ่ึงเป็นที่ตั้ง ตัวเมืองในปัจจุบัน เป็นเมืองที่มี
ชายฝง่ั ทะเลยาวตลอดแนว จึงมีแหลง่ ท่องเท่ยี วทางทะเลมากมายหลายแห่ง ที่ขึน้ ชอ่ื คอื ชายทะเลหัว
หินซ่ึงมีชื่อเสียงมาเนิ่นนาน และเขตพื้นที่ท่ีแคบท่ีสุดของประเทศไทย อยู่ในเขตจังหวัดนี้ จังหวัด
ประจวบคีรีขันธ์ ตั้งอยู่บนส่วนท่ีแคบที่สุดของประเทศไทย 11 กิโลเมตร แต่มีชายทะเลยาวถึง 212
กิโลเมตร ซึ่งเกือบเท่ากับ จังหวัดนครศรีธรรมราชก็ว่าได้ จากหลักฐานทางประวัติศาสตร์
“ประจวบคีรีขันธ์” เคยเป็นท่ีตั้งของเมืองนารัง สมัยกรุงศรีอยุธยาเป็นราชธานี แต่ได้ร้างไปเมื่อคร้ัง
กรงุ แตก ตอ่ มาในสมยั รัชกาลที่ 2 แห่งกรงุ รัตนโกสนิ ทรไ์ ด้ตั้งเมืองขึ้นใหม่ท่ีปากคลองอีรม ชื่อว่าเมือง
บางนางรม ศาลหลักเมืองจังหวัดประจวบคีรีขันธ์ เป็นหลักเมืองชัยคู่บ้าน คู่เมือง ของชาวจังหวัด
ประจวบคีรีขันธ์ สร้างขึ้นในสมัย ร.ต.อานวย ไทยานนท์ เป็นผู้ว่าราชการจังหวัดประจวบคีรีขันธ์
พระบาทสมเด็จพระเจา้ อยู่หัว ภูมิพลอดุลยเดช ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าให้ สมเด็จพระบรมโอรสาธิ
ราช สยามมกุฎราชกุมาร เสด็จพระราช ดาเนินแทนพระองค์ ทรงเปิดศาลหลักเมือง เม่ือวันท่ี 20
สิงหาคม พ.ศ. 2537 เพื่อให้เป็นสิริมงคลและ หลักชัยคู่บ้านคู่เมือง และเป็นที่สักการะบูชาของชาว
ประจวบฯ สืบไป

ด้ า น ป ร ะ วั ติ ศ า ส ต ร์

จังหวดั ประจวบครี ีขนั ธ์มีประวัติศาสตรค์ วามเป็นมาไม่คอ่ ยแน่ชัด เนื่องจากเป็นพนื้ ท่แี คบ ยาม
มีศึกสงครามยากแก่การป้องกันจึงต้องปล่อยให้เป็นเมืองร้างหรือยุบเมืองเป็นส่วนหนึ่งของเมือง
เพชรบรุ ี ในอดตี เปน็ เพียงเมืองชั้นจัตวาเล็ก ๆ ทรี่ วมกนั อยูภ่ ายใตก้ ารปกครองของเมืองเพชรบรุ ี พอถึง
รัชสมัยพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัยจึงได้โปรดเกล้าฯ ตั้งเมือง เมืองบางนางรม ท่ีปาก
คลองบางนางรม แต่ที่ดินไม่เหมาะสมแก่การเพาะปลูกจึงย้ายท่ีว่าการเมืองไปต้ังที่เมืองกุย ที่มีความ
อุดมสมบูรณ์และการต้ังบา้ นเรอื น โดยรวมเมืองกุย เมืองคลองวาฬ เมืองบางนางรม เข้าด้วยกัน โดย
ท่ีต้ังเมืองยังคงตั้งอยู่ที่เมืองกุย คืออาเภอกุยบุรี ในปัจจุบัน เพ่ือให้ชื่อคล้องจองกันกับระหว่างเมือง
ประจวบคีรีขันธ์ กับ"เมืองประจันตคีรีเขต" ซึ่งเดิมคือเกาะกงท่ีแยกออกจากจังหวัดตราดคร้ันถึงสมัย
รัชกาลที่ 5 พ.ศ. 2441 จึงยา้ ยมาอยทู่ ่บี า้ นเกาะหลัก

ต่อมาพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงจัดการปกครองแบบมณฑลเทศาภบิ าล
เมืองประจวบคีรีขันธ์ เมืองช้ันจัตวาซึ่งขึ้นตรงกับเมืองเพชรบุรี จึงมีสถานะเป็นอาเภอเมือง
ประจวบคีรีขันธ์ สังกัดเมืองเพชรบุรี ในช่วงนี้เมืองปราณบุรี ซึ่งมีอาณาเขตติด อาเภอเมือง
ประจวบคีรีขันธ์ด้านทิศเหนือ ซ่ึงเคยมีฐานะเป็นเมืองชั้นจัตวาขึ้นกับเมืองเพชรบุรี ก็ได้จัดตั้งเป็น
อาเภอเมืองปราณบุรี สังกัดเมืองเพชรบุรีด้วย ส่วนเมืองกาเนิดนพคุณข้ึนตรงกับเมืองชุมพร ด้วยมี
พระราชดาริสงวนชื่อเมอื งปราณไว้ (เมืองเก่าท่ีต้ังอยู่ทีป่ ากน้าปราณบุรี) ตอ่ มา วนั ที่ 2 มกราคม พ.ศ.
2449 อาเภอเมืองประจวบคีรีขันธุ์ จังหวัดเพชรบุรี และอาเภอกาเนิดนพคุณ จังหวัดชุมพร ซ่ึงเป็น
เมืองชัน้ จตั วามาก่อนเข้ารวมเป็นจังหวัดปราณบรุ ี ตงั้ ทตี่ าบลเกาะหลัก ในรชั สมยั พระบาทสมเด็จพระ
มงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวจึงได้มีการเปลี่ยนช่ือเมืองปราณบุรีเป็นเมืองประจวบคีรีขันธ์ เพื่อป้องกันการ
สับสนกับเมืองปราณ ที่ปากน้าปราณบุรี หลังจากมีการยกเลิกระบบการปกครองแบบมณฑล
เทศาภิบาล เมอื งประจวบครี ีขนั ธ์จึงไมไ่ ด้ขึน้ ตรงกับเมืองเพชรบุรแี ละมณฑลราชบรุ ีอีก

สัญลักษณ์ประจาจังหวัด

ดอกไม้ประจาจังหวดั : ดอกเกด (Manilkara hexandra)
ตน้ ไม้ประจาจังหวดั : เกด (Manilkara hexandra)

คาขวญั ประจาจงั หวดั : เมืองทองเนือ้ เก้า มะพร้าว สบั ปะรด สวยสด หาด
เขา ถา้ งามล้านา้ ใจ

ด้ า น ภู มิ ศ า ส ต ร์

มีเนื้อที่ประมาณ 6,367.620 ตารางกิโลเมตร หรือประมาณ 3,979,762.5 ไร่ มี
อาณาเขตติดต่อกับจังหวัดใกล้เคียง ดังนี้ ทิศเหนือ ติดต่อกับจังหวัดเพชรบุรี ทิศใต้ ติดต่อ
กบั จังหวดั ชมุ พร ทิศตะวันออก ตดิ ตอ่ กบั อ่าวไทย ทศิ ตะวันตก ตดิ ต่อกบั ประเทศพมา่ ความ
ยาวจากทิศเหนือจรดทศิ ใต้ ประมาณ 212 กิโลเมตร และชายฝ่ังทะเลยาวประมาณ 224.8
กิโลเมตร มีส่วนท่ีแคบท่ีสุดของประเทศอยู่ในเขตตาบลคลองวาฬ อาเภอเมือง
ประจวบคีรีขันธ์ จากอ่าวไทยถึงเขตแดนพม่าประมาณ 12 กิโลเมตร ระยะทางจาก
กรุงเทพฯ ตามทางหลวงแผ่นดินสายเอเชียหมายเลข 4 (ถนนเพชรเกษม) ประมาณ 399
กิโลเมตร ใช้เวลาเดินทางประมาณ 4 ชั่วโมงเศษ และตามเส้นทางรถไฟสายใต้ ประมาณ
318 กิโลเมตร ใช้เวลาเดินทางประมาณ 4-6 ช่ัวโมง

ห น่ ว ย ก า ร ป ก ค ร อ ง

การปกครองแบง่ ออกเปน็ 8 อาเภอ 48 ตาบล 388 หมบู่ ้าน
อาเภอเมืองประจวบคีรีขนั ธ์
อาเภอกยุ บรุ ี
อาเภอทบั สะแก
อาเภอบางสะพาน
อาเภอบางสะพานนอ้ ย
อาเภอปราณบรุ ี
อาเภอหวั หิน
อาเภอสามรอ้ ยยอด

ส่ือออนไลน์

กล่มุ งานข้อมูลสารสนเทศและการสอ่ื สารจังหวดั ประจวบครี ขี ันธ์.จงั หวดั
ประจวบคีรขี นั ธ์.สบื ค้นเมื่อวันท่ี 15 สงิ หาคม 2564 จาก
http://www.prachuapkhirikhan.go.th/web-
54/prachuap2016/history/index.html