หน่วยการเรียนรู้ที่ 9 การคุ้มครองผู้บริโภค
1. ผู้บริโภค คือ ผู้ที่ซื้อสินค้าหรือ ได้รับบริการจากผู้ประกอบการ ใช่ ไม่ใช่
2. พระราชบัญญัติการแข่งขันทาง การค้า เป็นกฎหมายที่เกี่ยวกับการ ก าหนดราคาสินค้าและบริการ ใช่ ไม่ใช่
3. พระราชบัญญัติยา เป็นกฎหมายที่เกี่ยวกับการผลิต น าเข้า จ าหน่ายยาแผนปัจจุบัน ใช่ ไม่ใช่
4. ส านักงานคณะกรรมการอาหาร และยา (อย.) พิจารณาเรื่องราวร้อง ทุกข์จากผู้บริโภค ใช่ ไม่ใช่
5. ปัญหาในการบริโภค ไม่ได้ตระหนักและเห็น ความส าคัญในสิทธิของตน ใช่ ไม่ใช่
ขอบเขตเนื้อหา การคุ้มครองสิทธิผู้บริโภค หน่วยงานคุ้มครองผู้บริโภค กฏหมายคุ้มครองผู้บริโภค แนวทางการปกป้อง และคุ้มครองสิทธิผู้บริโภค 1 3 2 4
การคุ้มครองสิทธิผู้บริโภค ผู้บริโภค คือ ผู้ที่ซื้อสินค้าหรือได้รับบริการจากผู้ประกอบการ หรือได้ชักชวนจากผู้ประกอบการให้ซื้อสินค้า หรือรับบริการ
สิทธิผู้บริโภค กฎหมายคุ้มครองผู้บริโภคได้ก าหนดสิทธิของผู้บริโภคไว้ 5 ประการ ดังนี้ สิทธิที่จะได้รับข้อมูลข่าวสาร สรรพคุณที่บรรยายถึงสินค้า และบริการอย่างถูกต้อง สิทธิที่จะได้รับความปลอดภัย จากการใช้สินค้าและบริการ สิทธิที่จะมีอิสระในการเลือกซื้อ สินค้าและบริการ สิทธิได้รับความเป็นธรรม ในการท าสัญญา สิทธิได้รับการพิจารณา ชดเชยความเสียหาย 1 2 3 4 5
ความส าคัญของการคุ้มครองสิทธิผู้บริโภค ผู้ประกอบการ กระตุ้นให้ตระหนักในสิทธิของตนเอง และรักษาสิทธิตามกฎหมาย สร้างพลังให้สามารถป้องกัน และต่อต้านการถูกเอารัดเอาเปรียบจากผู้ประกอบธุรกิจ ผู้บริโภค สร้างจิตส านึกให้ผลิตสินค้าและบริการ ที่มีคุณภาพ และมีความเป็นธรรมด้านราคา
เป้าหมายในการคุ้มครองผู้บริโภค ได้รับความเป็นธรรมจากการบริโภค ไม่ถูกเอารัดเอาเปรียบจากผู้ผลิตหรือผู้ขาย เช่น การโฆษณาเกินจริง ได้รับความปลอดภัยจากการบริโภค เช่น การควบคุมประเภทอาหารและยา มีความประหยัดในการบริโภคสินค้า ซื้อสินค้าที่มีคุณภาพในราคาที่เหมาะสม
กฎหมายคุ้มครองผู้บริโภค พ.ร.บ คุ้มครองผู้บริโภค พ.ศ. 2552 (แก้ไขเพิ่มเติมฉบับที่ 3 พ.ศ. 2556) พ.ร.บ ว่าด้วยราคาสินค้าและบริการ พ.ศ. 2542 พ.ร.บ การแข่งขันทางการค้า พ.ศ. 2560 พ.ร.บ ยา พ.ศ. 2510 (แก้ไขเพิ่มเติมฉบับที่ 6 พ.ศ. 2562) พ.ร.บ ว่าด้วยอาหาร พ.ศ. 2522 พ.ร.บ เครื่องส าอาง พ.ศ. 2558 1 2 3 4 5 6
พระราชบัญญัติคุ้มครองผู้บริโภค พ.ศ. 2552 (แก้ไขเพิ่มเติมฉบับที่ 3 พ.ศ. 2556) 1 ด้านโฆษณา 2 ด้านฉลาก 3 ด้านสัญญา มีหน้าที่ ดังนี้ 1. ควบคุมดูแลการโฆษณาสินค้า ที่ยังไม่ได้ถูกควบคุมการโฆษณาด้วย กฎหมายอื่น 2. ป้องกันความเสียหายอันตราย ที่จะเกิดแก่ผู้บริโภค 3. ตรวจข้อความโฆษณา ที่ผู้ประกอบธุรกิจ มีหน้าที่ ดังนี้ 1. ควบคุมฉลากในสินค้า อาจก่อให้เกิดอันตรายแก่สุขภาพ ร่างกายและจิตใจ 2. สั่งการให้ผู้ประกอบการ แก้ไขฉลากสินค้าที่ไม่ถูกต้อง 3. สินค้าที่ควบคุมฉลาก เป็นสินค้าที่ผลิตเพื่อขายในประเทศ 4.ฉลากสินค้าต้องใช้ข้อความที่เป็น ภาษาไทย ให้ผู้บริโภคอ่านได้ชัดเจน สัญญา คือ ข้อตกลงระหว่าง ผู้บริโภคกับผู้ประกอบการ เพื่อซื้อและขายสินค้าและบริการ องค์กรคุ้มครอง คือ คณะกรรมการว่าด้วยสัญญา ธุรกิจที่ควบคุมสัญญา เช่น การประกอบธุรกิจขาย อสังหาริมทรัพย์ การเงิน การธนาคาร
พระราชบัญญัติว่าด้วยราคาสินค้าและบริการ พ.ศ. 2542 เป็นกฎหมายที่เกี่ยวกับการก าหนดราคาสินค้าและบริการ เพื่อให้ผู้บริโภคได้รับความเป็นธรรม บริโภคในราคาเหมาะสมและมีคุณภาพ ผู้รับผิดชอบ คณะกรรมการว่าด้วยราคาสินค้าและบริการ อ านาจหน้าที่ ก าหนดราคาสินค้าหรือบริการที่ควบคุม ก าหนดมาตรการที่ใช้ส าหรับสินค้าหรือบริการที่ควบคุม ก าหนดหลักเกณฑ์และวิธีการท าให้ราคาสินค้าต ่าเกินควรหรือสูงเกินเกณฑ์
พระราชบัญญัติการแข่งขันทางการค้า พ.ศ. 2560 เป็นกฎหมายที่ให้ความเป็นธรรมกับผู้ที่ท าการค้าและผู้บริโภค ป้องกันการผูกขาด ป้องกันไม่ให้ก าหนดราคาซื้อหรือขายสินค้าและบริการอย่างไม่เป็นธรรม ผู้รับผิดชอบ คณะกรรมการการแข่งขันทางการค้า อ านาจหน้าที่ การก ากับดูแลการประกอบธุรกิจและก าหนดแนวทางปฏิบัติ เพื่อให้มีการแข่งขันทางการค้าอย่างเสรีและเป็นธรรม
พระราชบัญญัติยา พ.ศ. 2510 (แก้ไขเพิ่มเติมฉบับที่ 6 พ.ศ. 2562) เป็นกฎหมายที่เกี่ยวกับการผลิต น าเข้า จ าหน่ายยาแผนปัจจุบัน และหน้าที่ของผู้ที่เกี่ยวข้องกับยา เช่น หน้าที่ของเภสัชกร ผู้ประกอบวิชาชีพเวชกรรม ผู้รับผิดชอบ คณะกรรมการยา อ านาจหน้าที่ การอนุญาตผลิตยา ขายยา และการขึ้นทะเบียนต ารับยา การพักใช้ใบอนุญาต การเพิกถอนใบอนุญาต หรือการเพิกถอนทะเบียนต ารับยา
พระราชบัญญัติยา พ.ศ. 2510 (แก้ไขเพิ่มเติมฉบับที่ 6 พ.ศ. 2562) (ต่อ) ลักษณะของการโฆษณายาที่จะขายให้กับผู้บริโภค 1. ต้องไม่เป็นการโอ้อวดสรรพคุณของยาว่าสามารถบ าบัด บรรเทา รักษา 2. ต้องไม่แสดงสรรพคุณยาอันเป็นข้อมูลเท็จหรือเกินจริง 3. ต้องไม่เป็นการแสดงสรรพคุณว่าสามารถบ าบัด บรรเทา รักษา 4. ต้องไม่ขายยาโดยไม่สุภาพหรือโดยการร้องร าท าเพลง 5. ต้องไม่โฆษณาขายยาโดยมีของแถม
พระราชบัญญัติว่าด้วยอาหาร พ.ศ. 2522 เป็นการควบคุมคุณภาพของอาหารให้มีความปลอดภัยกับผู้บริโภค ตั้งแต่ขั้นตอนการผลิตที่ต้องควบคุมสุขอนามัย มีฉลากที่ระบุคุณสมบัติและปริมาตร ของสินค้าอย่างถูกต้อง ครบถ้วน ผู้รับผิดชอบ คณะกรรมการอาหาร อ านาจหน้าที่ การก าหนดควบคุมอาหารเฉพาะ การพิจารณาเพื่อการออกใบอนุญาต การต่ออายุใบอนุญาต การย้ายสถานที่ผลิต โฆษณาอาหารที่ควรระวังผลิตภัณฑ์ 1. อาหารที่โฆษณาว่าเป็นประโยชน์อย่างมาก ที่ป้องกัน และรักษาโรคร้ายต่าง ๆ ได้ 2. ใช้ค ากล่าวอ้างถึงสรรพคุณทางการแพทย์ที่ไม่เป็นจริง 3. โฆษณาในเชิงสวยงาม
พระราชบัญญัติเครื่องส าอาง พ.ศ. 2558 กฎหมายว่าด้วยเครื่องส าอางมีจุดมุ่งหมายเพื่อควบคุมเครื่องส าอางที่เป็นอันตราย ต่อผู้ใช้มีส่วนประกอบของวัตถุมีพิษ จะถูกก าหนดให้เป็นเครื่องส าอางควบคุมพิเศษ ผู้รับผิดชอบ คณะกรรมการเครื่องส าอาง อ านาจหน้าที่ ก าหนดนโยบายและมาตรการควบคุมเครื่องส าอาง เพิกถอนใบรับจดแจ้งเครื่องส าอาง เพื่อคุ้มครองความปลอดภัยของผู้บริโภค
พระราชบัญญัติเครื่องส าอาง พ.ศ. 2558 (ต่อ) เครื่องส าอางที่ไม่ปลอดภัยในการใช้ เครื่องส าอางที่ใช้ภาชนะบรรจุไม่ถูกสุขลักษณะ หรือมีสิ่งที่อันตรายต่อผู้ใช้เจือปนอยู่ เครื่องส าอางผิดมาตรฐาน เครื่องส าอางที่มีส่วนประกอบน้อยหรือมากกว่า ที่ขึ้นทะเบียนไว้ หรือที่ระบุไว้ในฉลาก เครื่องส าอางปลอม เครื่องส าอางที่ไม่มีส่วนประกอบตามที่ได้ ขึ้นทะเบียนไว้ หรือตามที่ระบุไว้ในฉลาก หรือใช้วัตถุที่ท าเทียมขึ้น 1 2 3
หน่วยงานคุ้มครองผู้บริโภค หน่วยงานคุ้มครองผู้บริโภคของรัฐ ส านักงานคณะกรรมการคุ้มครองผู้บริโภค (สคบ.) คณะกรรมการคุ้มครองผู้บริโภค (คคบ.) ส านักงานมาตรฐานอุตสาหกรรม (สมอ.) กรมการค้าภายใน ส านักงานคณะกรรมการอาหารและยา (อย.) 1 2 3 4 5
หน่วยงานคุ้มครองผู้บริโภคของรัฐ 1 ส านักงานคณะกรรมการคุ้มครองผู้บริโภค (สคบ.) สนับสนุนหรือท าการศึกษาและวิจัย ปัญหาเกี่ยวกับการคุ้มครองผู้บริโภค ร่วมกับสถาบันการศึกษาและหน่วยงานอื่น ด าเนินคดีเกี่ยวกับการละเมิด สิทธิของผู้บริโภค รับเรื่องราวร้องทุกข์จากผู้บริโภค ที่ได้รับความเดือดร้อนหรือเสียหายอัน เนื่องมาจากการกระท าของผู้ประกอบธุรกิจ ติดตามและสอดส่องพฤติการณ์ ของผู้ประกอบการธุรกิจ ถึงการกระท าที่มีลักษณะเป็นการละเมิดสิทธิผู้บริโภค เสนอความคิดเห็นต่อคณะรัฐมนตรี เกี่ยวกับนโยบายและมาตรการ ในการคุ้มครองผู้บริโภค 1 2 3 4 5
หน่วยงานคุ้มครองผู้บริโภคของรัฐ 2 คณะกรรมการคุ้มครองผู้บริโภค (คคบ.) พิจารณาเรื่องราวร้องทุกข์จากผู้บริโภค ที่ได้รับความเดือดร้อนเสียหายอันเนื่องมาจาก การกระท าของผู้ประกอบธุรกิจ ด าเนินงานเกี่ยวกับสินค้า ที่อาจเป็นอันตรายต่อผู้บริโภค แจ้งข่าวสารเกี่ยวกับสินค้าหรือบริการ ที่อาจก่อให้เกิดความเสียหายหรือเสื่อมเสีย สิทธิของผู้บริโภค เสนอความคิดเห็นต่อคณะรัฐมนตรี เกี่ยวกับนโยบายและมาตรการ ในการคุ้มครองผู้บริโภค ด าเนินคดีเกี่ยวกับการละเมิดสิทธิ ของผู้บริโภค 1 2 3 4 5
หน่วยงานคุ้มครองผู้บริโภคของรัฐ 3 ส านักงานคณะกรรมการอาหารและยา (อย.) ก าหนดคุณภาพหรือมาตรฐานของอาหาร โดยควบคุมตามชื่อ ประเภท ชนิด หรือลักษณะของอาหาร ก าหนดหลักเกณฑ์เงื่อนไขและวิธีการผลิต เพื่อจ าหน่าย น าเข้า หรือการจ าหน่าย 1 2 ก าหนดหลักเกณฑ์ วิธีการ และเงื่อนไข เกี่ยวกับการผลิต ขาย น าเข้าหรือสั่งเข้ามา ในราชอาณาจักร การน ายามาเป็นตัวอย่าง เพื่อท าการตรวจสอบสถานที่ผลิต สถานที่ขาย และสถานที่เก็บยา
หน่วยงานคุ้มครองผู้บริโภคของรัฐ 4 ส านักงานมาตรฐานอุตสาหกรรม (สมอ.) ก าหนดมาตรฐาน ได้แก่ มาตรฐานผลิตภัณฑ์อุตสาหกรรม (มอก.) และมาตรฐานระดับสากล ISO รับจดทะเบียนผลิตภัณฑ์ เป็นหน่วยตรวจสอบให้กับ สถาบันมาตรฐานต่างประเทศ 1 2 3 4 5 ให้การรับรองฉลากเขียว แก่ผลิตภัณฑ์ที่ช่วยลดปัญหาสิ่งแวดล้อม รับรองคุณภาพผลิตภัณฑ์ โดยอนุญาตให้แสดงเครื่องหมายมาตรฐานตาม ชนิดของผลิตภัณฑ์นั้น ๆ ซึ่งมีทั้งแบบบังคับและไม่บังคับ
หน่วยงานคุ้มครองผู้บริโภคของรัฐ 5 กรมการค้าภายใน จัดระเบียบส่งเสริมระบบการค้า การตลาดและตลาดในประเทศให้ เกิดความเป็นธรรม 1 2 4 3 จัดระเบียบและส่งเสริม ระบบการค้าสินค้า เพื่อรักษาระดับราคาสินค้าเกษตร ส่งเสริมการค้าอย่างเป็นธรรม และป้องกันการผูกขาดทางเศรษฐกิจ จัดระเบียบการค้า การตลาด ก ากับตรวจสอบ และควบคุม การประกอบธุรกิจ
หน่วยงานคุ้มครองผู้บริโภคของภาคเอกชน วัตถุประสงค์ 1. ส่งเสริมให้ผู้บริโภคได้รับการคุ้มครอง ตามสิทธิอันพึงมีพึงได้ 2. สนับสนุนและส่งเสริมให้ผู้บริโภค และองค์กรต่างๆ ได้มีส่วนร่วมในการคุ้มครองผู้บริโภค 3. ส่งเสริมการศึกษา วิจัย และเผยแพร่ความรู้ เกี่ยวกับการคุ้มครองผู้บริโภค คณะกรรมการประสานองค์กรเอกชนเพื่อการสาธารณสุขมูลฐาน (คปอส). บทบาทส าคัญ ในการพัฒนาสาธารณสุข เช่น ผลักดันนโยบายห้ามผสมสารคาเฟอีน ในยาแก้ปวดลดไข้ การรณรงค์ให้ ชื่อสามัญทางยาในฉลากเอกสารก ากับยา การรณรงค์ให้มีนโยบาย ลดใช้สารเคมีในการเกษตร
แนวทางการปกป้องและคุ้มครองสิทธิของผู้บริโภค ผู้บริโภค ผู้ประกอบการ 1. ขาดจรรยาบรรณในการผลิตสินค้าและบริการ 2. มุ่งก าไรเป็นหลัก 3. มุ่งการแข่งขันในธุรกิจมากเกินไป 1. ความรู้น้อย 2. ไม่ได้ตระหนักและเห็นความส าคัญในสิทธิของตน 3. ค่านิยมในการบริโภคสินค้าฟุ่มเฟือย 4. ความจ าเป็นทางเศรษฐกิจ ปัญหาในการบริโภค
แนวทางการปกป้องและคุ้มครองสิทธิของผู้บริโภค 1 การมีความรู้ ความเข้าใจเกี่ยวกับสิทธิผู้บริโภคของตนเอง ส่งเสริมให้ผู้บริโภค ได้รับการคุ้มครองตามสิทธิอันพึงมีพึงได้ สนับสนุนและส่งเสริมให้ผู้บริโภค และองค์กรต่าง ๆ ได้มีส่วนร่วมในการ คุ้มครองผู้บริโภค
แนวทางการปกป้องและคุ้มครองสิทธิของผู้บริโภค 2 การก าหนดมาตรการด้านการคุ้มครองผู้บริโภคของหน่วยงานภาครัฐ มาตรการ ป้องกันก่อนการซื้อขาย มาตรการ ที่เกี่ยวเนื่องกับสินค้า มาตรการ แก้ปัญหาหลังการซื้อขาย 1. ก าหนดและควบคุม มาตรฐานสินค้า 2. ก าหนดข้อห้ามในทางการค้า 3. ให้ผู้ประกอบการแจ้งการปรับ ราคาล่วงหน้า 4. ให้ข้อมูลข่าวสารที่เป็น ประโยชน์ต่อการตัดสินใจใน การเลือกซื้อ 1. ก ากับดูแลการขายตรงการเช่า ซื้อสินค้า 2. ก าหนดเงื่อนไขในการขาย สินค้าที่ชัดเจน 3. ก าหนดมาตรฐานของสัญญา ที่เป็นธรรม 1. จัดตั้งระบบและขั้นตอนในการ ฟ้องร้องและชดเชยความ เสียหายที่อาจเกิดขึ้น 2. ก าหนดกรอบความรับผิดชอบ ของผู้ผลิตที่มีต่อสินค้าหรือ บริการที่บกพร่อง
แนวทางการปกป้องและคุ้มครองสิทธิของผู้บริโภค 3 การส่งเสริมสิทธิผู้บริโภค 4. จัดให้มีการตรวจสอบกระบวนการผลิต และการจ าหน่ายสินค้าและบริการให้เป็นไปตามที่มาตรฐาน ก าหนด 5. จัดให้มีการทดสอเบื้องต้น เกี่ยวกับปริมาณและคุณภาพ ของสินค้าและบริการ 6. จัดให้มีการแนะน าผู้บริโภค ด้านวิธีการร้องทุกข์ และการติดตาม ประสานงาน เรื่องราวร้องทุกข์แทนผู้บริโภค 1. จัดให้มีปีรณรงค์สิทธิผู้บริโภค 2. จัดให้มีตัวแทนผู้บริโภค จากกลุ่มผู้บริโภคหรือองค์กรเอกชน ที่ด าเนินงานเกี่ยวกับการคุ้มครองผู้บริโภค 3.จัดให้มีการเผยแพร่ข้อมูล ด้านสิทธิผู้บริโภคและผู้ประกอบการ
แนวทางการปกป้องและคุ้มครองสิทธิของผู้บริโภค 4 การเสริมสร้างองค์กรเพื่อด าเนินงานคุ้มครองผู้บริโภค จัดให้มีการพิจารณาปรับปรุงระบบงาน และกระบวนการบริหารภายใน ของส านักงานคณะกรรมการ จัดให้มีการประสานประโยชน์จากหน่วยงานอื่น ๆ ที่ด าเนินงานเกี่ยวข้องกับการคุ้มครองผู้บริโภค พัฒนาระบบการจัดเก็บรวบรวม และการนะข้อมูลข่าวสาร มาใช้ในงานคุ้มครองผู้บริโภคได้ทันที โดยใช้เทคโนโลยีสมัยใหม่ จัดให้มีการประสานงานและแลกเปลี่ยน ข้อมูลข่าวสารด้านการคุ้มครองผู้บริโภค ในระหว่างหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง ทั้งภายในและภายนอกประเทศ จัดสรรงบประมาณ เพื่อการด าเนินงานให้สอดคล้องกับสภาพการณ์ปัจจุบัน
แนวทางการปกป้องและคุ้มครองสิทธิของผู้บริโภค 5 การส่งเสริมและสนับสนุนองค์กรเอกชนเพื่อด าเนินงานคุ้มครองผู้บริโภค จัดตั้งองค์กรเอกชนที่ด าเนินงานเกี่ยวข้อง กับการคุ้มครองผู้บริโภค ในระดับต่าง ๆ เพื่อให้ความรู้เกี่ยวกับการบริโภคที่ปลอดภัย จัดให้การสนับสนุนการด าเนินงานขององค์กรเอกชน ด าเนินงานเกี่ยวข้องกับการคุ้มครองผู้บริโภค ในด้านข้อมูลข่าวสารความรู้ทางด้านกฎหมาย และมีการประชุมแลกเปลี่ยนข้อมูลข่าวสาร และการปฏิบัติงานร่วมกัน