ระบบต่อมไร้ท่อ

ระบบต่ต่ต่ ต่ต่ต่ อมไร้ร้ร้ ร้ร้ร้ ท่ท่ท่ ท่ท่ท่ อ

ระบบต่อมไร้ท่อ หรือ ENDOCRINE SYSTEM ประกอบด้วยกลุ่มเซลล์ สร้างและหลั่งพวก ฮอร์โมน (HORMONES) แล้วส่งออกนอกตัวเซลล์ โดยผ่านทางกระแสเลือด หรือน้ำ เหลืองไปยังเป้า หมาย คือ อวัยวะต่างๆ ทั่วร่างกาย ต่อมไร้ท่อ บางชนิดสร้างฮอร์โมน ออกมาร่วมทำ งาน หรือ ถูกควบคุมการหลั่งโดยระบบประสาท เรียกว่า NEUROENDOCRINE SYSTEM ระบบต่อมไร้ท่อ มีความสำ คัญในการ เปลี่ยนแปลงของร่างกายเกี่ยวกับกระบวนการเม ตาบอลิซึมต่าง ๆ ในร่างกาย เช่น การควบคุม ปฏิกิริยาเคมีภายในเซลล์ การขนส่งสารเข้าออก ภายในเซลล์ อันมีผลต่อการเจริญเติบโต การใช้ พลังงานการสืบพันธุ์ ตลอดจนการตอบสนอง ทางด้านอารมณ์อีกด้วย

1.การสืบพนธั ์ุโดยฮอร์โมนจากระบบ สืบพนธั ์ุเช่น แอนโดรเจน (androgen) เอสโตรเจน (estrogen) โพ รเจสเทอโรน (progesterone) luteinizing hormone follicle stimulating hormoneและโพรแลกติน ฮอร์โมน เหล่านีจะช่วยวย ควบคุมการเจริญเตบิโต การเปลี่ยนแปลงตามวัยของอวัยวะ สืบ พนธั ์ุเช่น การสร้างอสุจิการตั้งครรภ์ การคลอด 2. การเจริญเติบโตและพัฒนาการของ ร่างกายทําให้มีการเจริญ เติบโตของเนื้อเยื่อของร่างกาย การเจริญเติบโต ตามวัยการแก่ชรา ฮอร์โมนที่เกี่ยวข้องข้อง คือ Growth hormone, Thyroxin hormone, Insulin 3. การสร้างและการใช้พลังงาน คือ ควบคุม กระบวนการ Metabolism ภายในร่างกาย ให้มีการใช้พลังงานของเซลล์ของอวัยวะ ต่างๆเช่น ควบคุม กระบวนการ Metabolism ของ คาร์โบไฮเดรต ไขมัน และโปรตีน โดยมี ฮอร์โมนทเ ีE กย ีE วข้อง คืออนซิ ู ลนิ เอพเินฟ ริน คอติซอล 4. การรักษาสภาวะภายในร่างกายให้คงที่เช่นการควบคุมเกลือแร่ และนํามาเพื่อรักษาสภาพแวดล้อมภายในร่างกายให้สมดุล ได้แก่ แอลโดสเตอโรน ควบคุม โซเดียม ADH (Antidiuretic hormone) ควบคุมปริมาณน้ำ เป็นต้น หน้าที่ของต่อมไร้ท่อ

อวัยวะที่เกี่ยวข้องกับกระบวนการ ทํางานระบบต่อมไร้ท่อ 1. ต่อมพาราไทรอยด์ มีลักษณะเป็นก้อนกลม เล็ก ฝังอยู่ด้านหลังของเนื้อเยื่อไทรอยด์ในคนมี ทั้งพมด 4 ต่อม ข้างละ2 ต่อม เป็นต่อมขนาด เล็ก ฮอร์โมนสำ คัญที่สร้างจากต่อมนี้ คือ พา ราธอร์โมน ซึ่งทำ หน้าที่เกี่ยวกับการ ควบคุม เมตาบอลิซึมของแคลเซียมและฟอสฟอรัสใน ร่างกาย การสร้างกระดูกและควบคุมบทบาท ของวิตามินดีในร่างกาย โดยวิตามินดีจะรวมกับ ฮอร์โมนพาราธอร์โมนในการสลายแคลเซียม ออก จากกระดูกเพื่อรักษาระดับปกติของ แคลเซียมในพลาสมา

Sex hormone ฮอร์โมนเพศช่วยควบคุมลักษณะ ทางเพศที่สมบูรณ์ทั้งชายและหญิง 2. ต่อมหมวกไต (Adrenal gland) เป็นก้อนสีเหลือง ๆ อยู่ เหนือไตข้างละ 1 ต่อม ต่อมหมวกไตในผู้ใหญ่ประกอบด้วย ต่อมไร้ท่อ 2 ต่อม คือ ต่อมหมวกไตส่วนนอก ฮอร์โมนที่สำ คัญ ๆ จากส่วนนี้คือ Glucocorticoid hormone ทำ หน้าที่ควบคุมเมแทบอลิ ซึมของคาร์โบไฮเดรต โดยเปลี่ยนไกลโคเจนในตับและ กล้ามเนื้อให้เป็นกลูโคสMineralocorticoid hormone ทำ หน้าที่ควบคุมสมดุลของน้ำ และเกลือแร่ ซึ่งฮอร์โมน สำ คัญในกลุ่มนี้คือ aldosterone ช่วยในการทำ งานของ ไตในการด๔ดกลับ Na และ Cl ภายในท่อไต ต่อมหมวกไตส่วนใน (Adrenal medulla) สร้างฮอร์โมน อีพิเนฟฟริน (Epinephrine) และนอร์อีพิเนฟฟริน (Norepinephrine) ซึ่งเป็นฮอร์โมนที่เป็นอนุพันธ์ของก รดอะมิโน มีหน้าที่เพิ่มระดับน้ำ ตาลและกรดไขมันในเลือด เพิ่มอัตราเมตาบอลิซึม เพิ่มการเต้นของหัวใจ เพิ่มการบีบ ตัวของเส้นเลือด

ต่อมใต้สมองส่วนหน้า ทำ หน้าที่ผลิตฮอร์โมนที่ สำ คัญ คือ Growth Hormone เป็นฮอร์โมนควบคุมการเจริญ เติบโตของร่างกาย โดยเฉพาะ กระดูกและกล้ามเนื้อ Thyroid Stimulating Hormone เป็ฮอร์โมน กระตุ้นต่อมไทรอยด์ให้สร้าง ไทร็อกซินเพิ่มขึ้น Gonadotrophic Hormone เป็นฮอร์โมน กระตุ้นการสร้างเซลล์สืบพันธุ์ Antidiuretic Hormone เป็นฮอร์โมนช่วยในการ ดูดน้ำ กลับของท่อไต เพื่อรักษา ระดับน้ำ ของ ร่างกาย Melatonin เป็นฮอร์โมนกระตุ้นให้เชลล์เม็ดสีสร้าง เม็ดสีเพิ่มมากขึ้น 4. ต่อมใต้สมอง เป็นต่อมไร้ท่อที่มีขนาดเล็กอยู่ใต้สมอง เป็นต่อมที่มีความสำ คัญมากที่สุด แบ่งออกเป็น 2 ส่วน ได้แก่

ช่วยในการเจริญเติบโตของกระดูก สมอง และระบบประสาท ช่วยในการเปลี่ยนแปลงรูปร่างเมื่อ เป็นผู้ใหญ่ ช่วยควบคุมอัตราเมตาบอลิซึมใน ร่างกาย 5. ต่อทไทรอยด์ (Thyroid Gland) เป็น ต่อมที่มีขนาดใหญ่กว่าต่อมไร้ท่ออื่นๆ มี 2 ข้าง อยู่บริเวณลูกกระเดือกข้างละต่อม ผลิตฮอร์โมนที่สำ คัญคือ ไทร็อกซิน โดย ใช้ไอโอดีนเป็นวัตถุดิบในการสร้าง ฮอร์โมน ซึ่งฮอร์โมนไทร็อกชินมีหน้าที่ สำ คัญ ดังนี้ 1. 2. 3.

6. ต่อมเพศ ได้แก่ อัณฑะในเพศชายและ รังไข่ในเพศหญิง ซึ่งมีหน้าที่สำ คัญ 2 อย่าง คือ การสร้างเซลล์สืบพันธุ์และ สร้างฮอร์โมน โดยฮอร์โมนเพศชายที่ สำ คัญคือ เทสทอสเตอโรน (Testosterone) ส่วนฮอร์โมนเพศ หญิงที่สำ คัญคือ เอสโตรเจน (Estrogen) และ โปรเจสเตอโรน (Progesterone)

7. ต่อมไพเนียลหรือต่อมเหนือสมอง (Pineal gland) เป็นต่อมเล็ก ๆ ช่วย สร้างฮอร์โมนเมลาโตนิน ทำ หน้าที่ยับยั้ง การเจริญเติบโตของต่อมเพศในช่วงระยะ ก่อนหนุ่มสาว แต่เมื่อเข้าสู่วัยรุ่นอาจมีผล ต่อการตกไข่และประจำ เดือนในเพศหญิง หากต่อมไพเนียลผลิตฮอร์โมนมากเกินไป จะทำ ให้เป็นหนุ่มสาวช้ากว่าปกติ แต่หาก ต่อมนี้ถูกทำ ลาย เช่น เกิดเนื้องอกใน สมอง จะทำ ให้เป็นหนุ่มสาวเร็วกว่าปกติ เป็นต้น

8. ต่อมไทมัส (Thymus gland) อยู่บริเวณด้านหน้าทรวงอก มีขนาดเปลี่ยนแปลงไปตามอายุ โดยถ้าเป้นเด็กระยะในครรภ์ มารดาต่อมนี้จะโตมาก และจะมี ขนาดใหญ่ที่สุดเมื่ออายุ 6 ปี จาก นั้นจะเจริญช้า ๆ และค่อย ๆ หายไป ซึ่งเชื่อว่าต่อมนี้สามารถสร้างภูมิ ต้านทานโรคให้แก่ร่างกายได้

ฮอร์โมนควบคุมการหลั่งของโทรฟิก ฮอร์โมน การเปลี่ยนแปลงทางสรีระร่างกาย ควบคุมการหลั่งฮอร์โมน สารเคมี ควบคุมการหลั่งฮอร์โมน กระบวนการทำ งานของระบบต่อมไร้ท่อ การควบคุมการหลั่งฮอร์โมน (Control of Hormone Secretion) จากต่อมไร้ท่อส่วนใหญ่เป็นกลไกแบบตอบ สนองกลับ (Feedback mechanism) ซึ่งอาจ จะเป็นไปในทางบวก (กระตุ้น) เรียกว่า Positive feedback หรืออาจจะเป็นไปในทาง ลบ (ยับยั้ง) เรียกว่า Negative feedback แบ่งเป็น 3 แบบ 1. 2. 3.

ต่อมไร้ท่อสามารถจำ แนกตามความ สำ คัญของฮอร์โมนที่ต่อมสร้างได้เป็น 2 ประเภท ได้แก่ 1.ต่อมไร้ท่อที่จำ เป็นต่อชีวิต (essential endocrine gland) เป็นต่อมไร้ท่อที่มีความ สำ คัญต่อร่างกาย ถ้าร่างกายขาดหรือต่อมถูก ทำ ลายอาจจะทำ ให้ตายได้ ได้แก่ ต่อมพาราไท รอย ต่อมหมวกไตชั้นนอก ไอส์เลตของตับอ่อน 2.ต่อมไร้ท่อที่ไม่จำ เป็นต่อชีวิต (nonessential endocrine gland) เป็นต่อมไร้ท่อ ที่สร้างฮอร์โมนที่มีความสำ คัญต่อร่างกายหรือ ต่อมไร้ท่ออื่นๆ น้อย ถ้าร่างกายขาดจะไม่ถึงตาย แต่จะแสดงลักษณะผิดปกติบางประการ ได้แก่ ต่อมใต้สมอง ต่อมไทรอยด์ ต่อมหมวกไตชั้น นอก ต่อมไพเนียล ต่อมไทมัส อินเตอร์สติเชียล เซลล์ ฟอลลิเคิล คอร์พัสลูเทียม

จัดทำ โดย นางสาว ยุพารัตน์ ฝอยทอง ม.6/7 เลขที่ 34