Krabi poetry

วรรณกรรม
ภูมบิ า น
ภมู เิ มือง

พระนาง : เทวนารแี หง ความรกั ตาํ นานทอ งถน่ิ
อาํ เภอเมอื งกระบ่ี

เบญจากลั ยาณคี าํ กาพย : ตาํ นานทอ งถน่ิ อาํ เภอเมอื งกระบ,่ี
อาํ เภอเหนอื คลอง, อาํ เภอเกาะลนั ตา, อาํ เภออา วลกึ ,
อาํ เภอเขาพนม, อาํ เภอปลายพระยา

อปุ นสิ ยั แหง กระบ่ี : ตาํ นานทอ งถน่ิ ทง้ั ๘ อาํ เภอในจงั หวดั กระบ่ี

พญอม จันน่มิ



วรรภณมู กรบิ รามน... ภมู ิ
เมืองกระบี่

พมิ พค รงั้ ที่ : ๑ (พ.ศ. ๒๕๖๕) จาํ นวน ๑,๕๐๐ เลม
พมิ พเผยแพรโดย : สภาวฒั นธรรมจังหวัดกระบ่ี
สาํ นกั งานวฒั นธรรมจงั หวัดกระบี่
ทีป่ รึกษา : กรมสง เสรมิ วัฒนธรรม กระทรวงวัฒนธรรม
นายโกมาต แปน เกิด
บรรณาธิการ/ผูแ ตง :
กองบรรณาธกิ าร : วฒั นธรรมจงั หวดั กระบ่ี
ISBN :
ออกแบบ/พิมพ : นายกล่นิ คงเหมอื นเพชร

นักประวัติศาสตรแ ละโบราณคดีจงั หวดั กระบ่ี

นายพญอม จันนม่ิ
นางสาวรงุ ทิวา ทองทิพย
นางสาวณฐั ฐินนั ท แกว มี
๙๗๘-๖๑๖-๕๔๓-๗๘๖-๘

บริษัท เชียงใหม ดอคคิวเมนทารี ดีไซน จํากัด

คาํ นยิ ม

วรรณกรรมภูมิบานภูมิเมืองประเภทบทกวีเร่ือง พระนาง : เทวนารีแหงความรัก และ
เบญจากัลยาณี คาํ กาพย เปนวรรณกรรมที่รอยเรียงไดไพเราะ มีคุณคาทางวรรณศิลปสูงยิ่ง
ทัง้ เน้ือหากแ็ ทรกแฝงสารตั ถะสงู สงดวย
บทความสั้น เรื่องอุปนิสัยแหงกระบี่ ก็ถอดความและตีความมาจากวรรณกรรมเชิงสัญลักษณ
ที่มีคุณคาทางสังคมเปนอยางสูงเชน กัน
ทีเ่ ขยี นคํานยิ มมาโดยสรปุ นั้น มสี ิง่ รองรบั ความเปนจริงกค็ ือ ผูแตงมีผลงานดา นวรรณกรรม ไดรับรางวัล
ในระดับชาติมาแลวหลากหลาย และรางวัลที่เปนเกียรติยศย่ิงก็คือ..รางวัลพระราชทานชนะเลิศ
กว-ี คีตการ จากมลู นธิ ิกาญจนบารมี เมอื่ ๒๒ พฤศจิกายน ๒๕๖๔
จึงยืนยันถงึ ความเปนจริงของคํานยิ มน้ีไดเ ปนอยางดี

(นายโกมาต แปน เกิด)

วัฒนธรรมจังหวัดกระบ่ี

เปด ตาํ นาน

ภูมิบานภูมิเมือง อาจเปนตํานาน เปนภูมินามวิทยา ซ่ึงมีลักษณะเปน ปกีรณัม คือ
เรื่องหนึง่ ๆ อาจมีหลายๆ สาํ นวน แมเคาโครงเร่อื งหรือตัวละครจะคลายคลงึ กนั แตส ารตั ถะของเรอื่ ง
หรือเจตนารมณอ าจแตกตางกัน ซ่งึ จะเปนลักษณะนีแ้ ทบทุกเรือ่ ง
เร่ืองประเภทปกีรณัม ไมจําเปนตอง ชาํ ระ เหมือนประวัติศาสตร เพียงเลือกสรรสํานวนท่ีมีสารัตถะ
สรางสรรคที่สุดเพ่ือการเผยแพรใหเปนประโยชนกับผูที่ศึกษาคนควา กับชุมชน สังคม ประเทศชาติ
หรอื ชาวโลก
ตาํ นานพระนาง และ นางเบญจา ที่ผูเขียนนํามาเรียงรอยเปนรอยกรองน้ี ผูเขียนเคยนาํ ไปเสวนา
ที่จังหวัดประจวบคีรีขันธ และจังหวัดอุบลราชธานี ไดรับการชื่นชมวาเปนตํานานท่ีเปนแบบอยาง
ของการสรางอุดมการณใหกับมุษยชาติไดเปนอยางดี และควรแกการรวบรวมเพ่ือการศึกษาเรียนรู
เปนอยางยง่ิ
สาํ หรับบทความสั้นๆ เร่ืองอุปนิสัยแหงกระบ่ีน้ัน เปนกุศโลบายในการปลูกฝงลักษณะนิสัย
ท่ีพึงประสงคใหบานเมือง ท่ีถอดความมาจากวรรณกรรมเชิงสัญลักษณ ที่ควรแกการศึกษาเรียนรู
เปน อยางยงิ่ เชน กนั

(นายพญอม จันนมิ่ )

ประธานสภาวฒั นธรรมจังหวัดกระบ่ี

สารบญั

๗

พระนาง :
เทวนารแี หง ความรกั

๒๑ ๓๘

เบญจากลั ยาณี อธบิ ายศพั ท
คาํ กาพย และความหมายของขอ ความ

๔๐ ๔๖ ๔๗

อปุ นสิ ยั แหง กระบ่ี แหลง อา งองิ ประวตั ผิ แู ตง



ตาํ นานพรบะทรนอ ยากรงอง

๑๐ วรรณกรรมภูมิบานภูมิเมือง กระบี่

สภาวัฒนธรรมจังหวัดกระบี่ ๑๑

ตาํ นบาทนรอ พยกรรอะงนาง

พระนาง : เทวนารีแหงความรัก

กาลครัง้ หนึ่ง นานมา ณ หมูบา น รมิ สถาน ทะเลถิน่ แผนดนิ ใหญ

สองหมูบา น ประมง ใกลพงไพร แดนชิดใกล เคยี งกัน ขยนั งาน

วาปราบ นายบา นหนง่ึ ใจซึ้งใส ภรรยาชือ่ บามยั ใจสมาน
ลูกชายนอย ชื่อบญุ บุญเบกิ บาน รวมลูกบาน รว มกลมุ เปนชุมชน

ยมดึง นายบา นสอง ครองเปนหนงึ่ ภรรยาช่ือ รําพึง ซงึ้ ตรมหมน
ไมม บี ตุ ร สดุ เหงา เศรากมล จึงบานบน นาคา เมืองบาดาล

ขณะนั้น นาคา ศกั ดาเดช รบั รูเหตุ แหงจิต อธิษฐาน
บอกยมดงึ -รําพึง ซ่ึงบนบาน จะประทาน ลกู ให ไดชื่นชม

ถา แมได ธดิ า มารศรี ขอบตุ รี เปน สะใภ ไดสสู ม
กบั นาคนอ ย บตุ รชาย ไวภ ิรมย สองรบั ปม คําม่นั เปนสัญญา

แลวทง้ั สอง สมใจ ไดลูกสาว ตํานานกลาว นามนาง พราวพรางหลา
ยิง่ เขาสู วัยสาว ย่งิ พราวตา งามเบญจากลั ยา หาประการ

คืองามทรง งามผิว อกี งามวัย งามจรติ งามนํ้าใจ ในวัยหวาน
เทพ, มนุษย, ยักษ, นาค จากบาดาล ตางซาบซาน ซึ้งนัก รมุ รกั นาง

แตใ จนาง รกั หนนุ บุญเพอ่ื นบาน รกั จงึ หวาน เจอื ขม ระทมหมาง
เพราะพอแม นาง-บุญ ขนุ ระคาง ไมรวมทาง รว มรัก สามคั คี

๑๒ วรรณกรรมภูมิบานภูมิเมือง กระบี่

อน่ึงนาง กบั นาค จากคํามั่น ตอ งรว มกนั ครองรกั เปนสกั ขี
ทง้ั สองปม ปญ หา ทา ทายทวี ใหน างมี มานะ พยายาม

นางยึดหลัก รักแท แกป ญ หา พรอมสจั จะ วาจา ฝาขวากหนาม
สารภาพ แมพ อ บอกขอความ แมค วามตาย มอิ าจหาม ความรกั แท

พอ แมหมอง สองฝาย คลายหมน หมอง ยอมปรองดอง ดว ยดี ส่พี อ แม
ให บุญ-นาง รกั ม่นั ไมผันแปร คอยดแู ล โลมขวัญ ตามครรลอง

เทพารักษ ยกั ษห นุม รกั รุมจิต ทัง้ นาคหนุม มสี ทิ ธิ์ จะสมสอง
นางขอรอ ง รักกัน ฉันพี่นอง ก็ปรองดอง รแู พ แกร กั จรงิ

เมอื่ รกั แท เขา ใจ ในรักแท ทง้ั พอแม นัดหมาย คชู ายหญงิ
ทําพธิ ี วิวาหให ไดแ อบอิง เพื่อเปนมิ่ง เปนขวญั อันอุดม

ยกั ษ นาคา เทพารักษ รวมพรรคพอง รว มฉลอง วิวาหห วาน สุขศานตสม
เปน วิวาห สามัคคี ทนี่ า ชม ตา งรืน่ รมย ท่ัวหลา อันดามนั

รูถงึ ฝาย พญา นาคราช ก็เกร้ียวกราด โกรธา โมหามหนั ต
ทวงคาํ มัน่ สญั ญา ตอวากนั จะลม ขันหมากหมาย ทําลายงาน

แมนาคนอ ย คอยวอน ใหถ อนโทษ แตน าคโหด ตดั ใย ไมป ระสาน
พนพษิ ภัย ประลยั กัลป อันธพาล ลมลางผลาญ ใหมว ย ดวยแรงแคน

หนมุ นาคนอย สัตยซื่อ ถืออุเบกขา แตย ักษา เทพ มนุษย สดุ ทนแสน
รวมพลัง ตัง้ ปราการ ตา นตอบแทน กลายเปน แดน โลกันต มคิ สัญญี

สภาวัฒนธรรมจังหวัดกระบี่ ๑๓

ขอพบรวงพสรรวะงนาง

๑๔ วรรณกรรมภูมิบานภูมิเมือง กระบี่

ขอพบรวงพสรรวะงนาง

สภาวัฒนธรรมจังหวัดกระบี่ ๑๕

เกิดมลพิษ แผก วา ง ทัง้ ดนิ นา้ํ โขดเขาถ้าํ ถน่ิ ไพร ในทกุ ที่
เสียงสะเทือน เลื่อนลน่ั ส่ันปถพี บังเกดิ มี ฟอนไฟ ประลยั กลั ป

ใกลก ันน้ัน ษี มศี ีลสัตย ทานเขาฌานสมาบตั ิ สลัดขันธ
เสียงสะเทือน สมาธิ ทัง้ คนื วนั ลืมตาพลัน พรอ มเห็น เปน เภทภยั

เขาไปขอ บณิ ฑบาต หยดุ คาดแคน นาคดแู คลน ไมหยดุ สดุ ทนไหว
จงึ แชงสาป บาปกรรม ทที่ าํ ไว ใหก ลายไป เปนหิน ส้ินทกุ คน

บัดน้ันนาง นอ มประนม เขากมกราบ จะลา งบาป โปรดชวย ดว ยเหตุผล
ท่ีพลงั้ ผิด ทุกผู อยทู ตี่ น สาปคนตน เหตุสราง เพียงนางเดียว

ษีฟง ความนาง จะลางบาป ขอถอนสาป รับโทษ เพียงโดดเดี่ยว
เปน ยอดหญงิ ย่งิ อุดม สรางกลมเกลยี ว ไมลดเล้ยี ว เลหเลน เห็นแกต ัว

จงึ บอกกบั นารขี ม่ี า ขาว คําเรากลาว สาปสรร นั้นถว นทวั่
ถอนไมไ ด. .เพยี งวา อยา เพงิ่ กลวั จะยืดชั่วเวลา ใหชา ไป

ใหท กุ คน ทําทุกอยาง ใหส รางสรรค สรา งม่ิงขวญั โลกผอง ใหผ อ งใส
แลวยอมยืด อายุ อยนู านไกล จงึ คอยให เปน หิน สน้ิ ทกุ ตน

สําหรับนาง เปนแบบอยาง นารรี ัตน ถอื ศลี สัตย สรางคณุ บุญกศุ ล
จะเปน เทวนารี ทพี่ ง่ึ คน พูนเพ่มิ ผล พรชัย ไปนบั นาน

แลวบันดาล ธารถลม คลน่ื ลมใหญ ลา งพิษภัย มวลมล ใหพ นผาน
สะอาดตา กวาเดิม เสรมิ ตระการ ดจุ วิมาน มอบไว ใหแผน ดิน

ผถู ูกสาป ลา งบาป บําเพญ็ กิจ ชีพอุทิศ ธรรมชาติ จนชพี ส้นิ
จวบจบอายุขยั ในชีวนิ แลว ลับเรน เปน หิน มวี ิญญาณ

๑๖ วรรณกรรมภูมิบานภูมิเมือง กระบี่

นางนอมนํา คาํ พร คลายสอนเสรมิ เพ่ือเพ่ิมเตมิ คุณคา มาสบื สาน
จงึ ถือศีล ภาวนา สมาทาน ณ ทอ งถํา้ สถาน หาดทรายทอง

เขาสภู พ เทวนารศี รี สถิตที่ ถ้ําพระนาง พรา งพราวผอง
นามพระนาง นงราม งามเรืองรอง ชุมชนซอง ศรทั ธา เทวนารี

พระนางนึก ถึงบญุ เคยอุนรกั ทงั้ นาคหนุม ก็ประจกั ษ จากญาณวถิ ี
หนมุ ทั้งสอง ครองโสด มานานป ดวยรักแท ทีม่ ี เพียงหนึ่งนาง

พระนางทรง เสกสอง เสนเกศา ชบุ เปน นางอปุ ปาติกาเกิดสองรา ง
เหมอื นนางเม่อื เปน มนุษย สดุ สาํ อาง มอบเปนรางวลั รัก นาคและบุญ

บญุ ครองคู ภาคพระนาง อยางดม่ื ด่าํ อยูทถี่ ํ้าพระนางใน ไอรกั อุน
สวนนาคหนมุ ชุม ใจ ในรกั ละมนุ สืบเน่อื งหนุน ตาํ นานเดน นางเบญจา

สวนพระนาง เนาถํา้ อมตะ เปน เทวนารี..เปน ศรสี งา
สัญลักษณ อนุรกั ษ ดินน้ําวนา ชนบชู า ขอพรชัย ใหโ ชคดี

คนแลนเรอื ขอพร ใหปลอดภัย ชาวประมง ขอโชคชยั ในทุกที่
หนมุ สาวขอ รกั แท แกชวี ี ครอบครวั ขอ สามัคคี ท่ีม่นั คง

แมมีครรภ ขอพร ใหป ลอดภยั คลอดบุตรได งายดาย ดงั ประสงค
ไดล ูกดี มีคา ปญญายง ทุกกระทง พระนางให ไดร บั พร

สญั ลกั ษณ รกั พระนาง รักสรางสรรค ตองผูกพัน ประเพณี มสิ ําสอ น
สรางสังคม อุดมคา เอ้ืออาทร รักธรรมชาติ เปนบวร เปนพรชัย

สภาวัฒนธรรมจังหวัดกระบี่ ๑๗

ขอพรพบวรงะสนรวางง

๑๘ วรรณกรรมภูมิบานภูมิเมือง กระบี่

ขอพบรวงพสรรวะงนาง

สภาวัฒนธรรมจังหวัดกระบี่ ๑๙

การบวงสรวง พระนาง ใหส รา งสรรค ตอ งรว มกนั รกั ธรรมชาติ สะอาดใส
ชวยขจัด ปฏกิ ลู มูลพิษภัย คือหัวใจ สักการะ แดพ ระนาง

พระนางยงั สถติ อยู เคียงคถู ํ้า รกั ษาน้ํา หาดทรายใส พฤกษไ พรกวา ง
ขอเบิกบายศรีรัก อยา รูจ าง เบิกทศิ ทาง วถิ ธี รรม นํารกั เทอญ



คเบญาํ จากกลั ายาพณี ย

๒๒ วรรณกรรมภูมิบานภูมิเมือง กระบี่

เบคญาํ จกากาลั พยายณ ี

ตาํ นานเขาพนม (เขานม)

เบญจากัลยาณีคํากาพย

(สุรางคนางค ๒๘)

จะกลาวกาพยก านท สืบเนอ่ื งตาํ นาน นอ งนางเบญจา
ตํานานเขานม
รกั ภิรมยรจนา ปลกู ฝงศรัทธา อนรุ ักษว ารี

นองนางเบญจา เกิดเปน อปุ ปาตกิ า๑ สาวสะพรั่งทนั ที
จากเกศาพระนาง๒ กลางถ้ํารจุ ี ตาํ นานเดมิ มี ตอเนื่องกันมา

เบญจางามสะคราญ งามหา ประการ๓ ไดนามเบญจา
งามทรง งามวัย ผิวใสโสภา งามจริตกริ ิยา งดงามน้ําใจ

จากแรงอธษิ ฐาน พระนางประทาน ใหรักรวมหทยั

กับนาคมาณพ ประสบพสิ มัย สัญญากอนไกล พอ แมใ หก นั

นาคหนุมหยง่ั รู รอรักคอยคู อยูใกลเ กาะสวรรค
พีพีดอน-เล
เสนหอนั ดามัน ดวยรกั ผูกพัน เบญจาเทวี

มีสาหรา ยทอง ผดุ รับนวลนอง ลอยลองวารี

ดวยแรงแหง รัก ศักดส์ิ ทิ ธิ์ฤทธี ถึงเกาะพีพี นาคหนมุ พบนาง

เปนรักอธิษฐาน รกั รโู ดยญาณ ยามรวีรุงสาง

ในทะเลฉํ่าเย็น รักเรน รุง ราง ทะเลเพียงครวญคราง กระซิบเคลา คลนื่ ลม

สภาวัฒนธรรมจังหวัดกระบี่ ๒๓

๒๔ วรรณกรรมภูมิบานภูมิเมือง กระบี่

(ฉบงั ๑๖) นาคนางรกั ภิรมย
เกาะแกงตระการ
สองรักสองรวมภิรมยสม นํ้าใสขจี
ชุมรักฉํ่าชืน่ ยืนนาน คลื่นพราววาววาม
หาดทรายสสี ังข
คลน่ื สาดหาดทรายสายธาร
คือวิมานนาคานารี

วมิ านเหมาะคือเกาะพีพี
เปนสมี รกตแกมคราม

เกาะรอกรปู รอกบอกนาม
ใตน ํา้ งามตาปะการัง

เกาะไผเ ตา ไขกลบฝง
นาคนง่ั นางนอนผอ นคลาย

สภาวัฒนธรรมจังหวัดกระบี่ ๒๕

เกาะพพี ี

ลนั ตาลานตาพรงิ้ พราย เกาะจําจาํ หมาย
สองเกาะกลแกวแกมกาญจน ปาเกาะอุปมาน
ทะเลแหวกถึงกัน
เกาะหองกั้นหอ งดวยละหาน ปลาวายแวววาม
นํ้าใสหาดสวยแดนสวรรค

เกาะทบั , ปอดะ เทียมขวัญ
อศั จรรยท ะเลเสนห งาม

ในนํา้ ทะเลใสสคี ราม
แหวกทามสวนแกวปะการัง

๒๖ วรรณกรรมภูมิบานภูมิเมือง กระบี่

เกาะหอ ง

สภาวัฒนธรรมจังหวัดกระบี่ ๒๗

ทะเลครามงามเพยี งเวยี งวัง เกาะแกง ดจุ ดัง
เรือนหอนาคาเทวี
เบญจารกั นที
วิสัยนาครักษาวารี
เพราะภาคสวนพระนางสรางมา๔ ธรรมชาตนิ านา

สองรักสองรว มรกั ษา กลโลกันตใ หเ กดิ กาย
ช่ัวฟาช่วั ดนิ สิ้นสลาย ใหทุกอยางยอยยับเยนิ
สองเสนห านา สรรเสริญ
(ยานี ๑๑) ท้ังรักษาชลาศัย
แปลงกายาบดั เดี๋ยวใจ
มยี ักษมกั กะสัน สรา งปราสาทรมิ หาดทราย
ชอบทางท่ีทาํ ลาย หวังกอ กรรมกลอุบาย
หาเบญจายอดนารี
ยักษเ หน็ นาค-เบญจา ใหร วนเรรักเศรษฐี
รักรว มภิรมยเ จรญิ ชวนนางหนจี ากนาคา
วา ขอบใจในเมตตา
ยกั ษโ ฉดใจอิจฉา ผดิ ตาหนา๕ หาอบาย
เปน เศรษฐมี ีโภไคย

เจ็ดหลงั ลว นทองคํา
เลหก ลแฝงเรนกาย

หวา นลอ มดว ยลมเลห
เรือนทองรอเทวี

เบญจาพาทีตอบ
แตผดิ กิจกามา

๒๘ วรรณกรรมภูมิบานภูมิเมือง กระบี่

ยักษข อู ยา มองขาม ไมย อมตามจะถึงตาย
กอนจากฝากทาทาย จะยอมตายหรือยอมตน

(สรุ าคนางค ๒๘) รบี บอกนาคา ภัยมารอนรน เอาตนเปนภรรยา
อันธพาลอิทธิพล ขม ขูพองขน
สงสารเบญจา
เศรษฐสี าธารณ

นาคนางหนไี ป ปองกันเภทภยั เกดิ ในทองชลา
เพ่อื สงบสุขศานต เพือ่ การรกั ษา กุง หอยปูปลา เกาะแกงตระการ

นาคหนุม นวลนาง อยูว งั นา้ํ คา ง ที่กลางไพรสาณฑ
หวางเลออก-ตก ยกเปนวมิ าน ในปาทา ธาร ร่ืนรมพนมวัน

(ฉบัง ๑๖)

ยอนถงึ ยักษาอาธรรม ไปหาแจมจนั ทร
เบญจานารีที่หมาย

ไมพบเบญจาโฉมฉาย โกรธาตาลาย
กลบั เปนยักษรา ยราวี

ควงขวานควาหานารี ทาํ ลายปถพี
ถลมคล่ืนลมลางผลาญ

สภาวัฒนธรรมจังหวัดกระบี่ ๒๙

เกาะลนั ตา

แมป ราสาทแกว แกมกาญจน ถลมแหลกลาญ
มารสรา งแลวมารทาํ ลาย

นิยามรกั แหงมารมุงหมาย รกั คอื ความตาย
รกั คอื ประโยชนแ หง ตน

มารจึงแผลงฤทธิ์อทิ ธิพล เพียงนางหนึ่งคน
พลิกคน ถลมธรณี

๓๐ วรรณกรรมภูมิบานภูมิเมือง กระบี่ บอกเบญจายอดนารี
คือมอื มารผลาญทาํ ลาย
(ยานี ๑๑)
ใหจ อมขวญั อยูส บาย
ขณะนน้ั หนุม นาคา จะยอมไปไมไกลกัน
เสยี งสะเทือนทองชลธี
ปกเขาเขตเปนเขอื่ นขัณฑ
จะกลับไปปองกัน ขนาบคลองปองคลื่นลม
เบญจาวา ยอมตาย สองดาบหลักเลก็ -ใหญค ม
สะเทือนทา ชลาธาร
นาคาศกั ดาเดช
ขนาบนํ้า นามสาํ คัญ

พานางเขา ขวางยกั ษ
ตานขวานมารโสมม

ไมนานขวานประดาบ สภาวัฒนธรรมจังหวัดกระบี่ ๓๑
หลุดมอื ทัง้ ดาบขวาน
วะวบั วาบเปนแสงฉาน
ดาบนอยลอยลงปก ปลิวพงุ ผา นไปปกไกล
กระบ่นี อ ย เปน นามนยั เปน แหลง หลกั พนาลัย
เปนนามเนือ่ งแตเ บ้ืองบรรพ
ดาบใหญลอยไปปก เปนแหลง หลกั พนาวนั
กระบ่ีใหญ ไมไกลกัน นามแฝงเรนเปน อนุสรณ
ไปตกทางชโลทร
อีกขวานมารหลุดควา ง นาม หัวขวาน เนนิ่ นานมา
เปนเกาะในสาคร เม่ือปราศจากซึ่งศาสตรา
นาคเสียทาถึงปางตาย
ยอ นกลา วถงึ ยักษนาค
รบกันดวยฤทธา

เขาขนาบนา้ํ

๓๒ วรรณกรรมภูมิบานภูมิเมือง กระบี่

ยกั ษแยง นางจากนาค ที่ เขาพราก ยงั จาํ หมาย
นานมาช่ือกลบั กลาย เปน เขาพระ ในปจ จบุ ัน

ยกั ษอุมเอาเบญจา เหาะสูฟ าสมดังฝน
นาคาใกลอ าสัญ รวมพลังครัง้ สุดทา ย

ทะยานขนึ้ แยง ยดุ แตที่สุดใจสลาย
พลัดลงชีวาวาย กลายเปน ซากนาคภูผา

มองเห็นเปน หงอนนาค ดุจรอ งฝากนอ งเบญจา
ทอดหางลงชลา เปน หางนาค เม่อื พรากรา ง

สภาวัฒนธรรมจังหวัดกระบี่ ๓๓

เขาหงอนนาค

(สรุ างคนางค ๒๘)

สงสารเบญจา ยักษอ มุ เหาะพา แทบชวี าวาง

เหน็ นาคสิน้ ชีพ ตบี ตันหัทยางค ส้นิ นาคพรากนาง รกั รางแรมนริ นั ดร

ลับลาอาลยั โศกซมทวมใจ เกนิ ใครเทยี มทัน
โอสวรรคบ ันดาล อธิษฐานตอสวรรค ดว ยรักสรางสรรค บรสิ ุทธิ์เสมอมา

ท้ังรว มอนรุ ักษ ดวยใจใฝตระหนัก ธรรมชาติสะอาดตา

ขอใหห ลดุ ลอย จากอกมารา ตกสูพ สุธา ยอมส้ินชีวัน

ดว ยแรงอธิษฐาน หลุดจากมอื มาร ลอยผา นพลกิ ผัน

ยกั ษพ ุง จับผิด พลาดชนผาชัน สดุ สน้ิ อาสัญ บาปนัน้ ทันตา

๓๔ วรรณกรรมภูมิบานภูมิเมือง กระบี่

(เขเขาาพนนมม)

สภาวัฒนธรรมจังหวัดกระบี่ ๓๕

เปน เขาหนายกั ษ เศษบาปยงั ประจกั ษ ติดตอ ตามมา

ถึงคนรกุ ลํ้า ตนนา้ํ แนวพนา เศษบาปยักษา ไมสน้ิ อวสาน

นอ งนางเบญจา หลุดจากยกั ษา ตกลงดินดาน

กระแทกแผน ดนิ กอ นส้ินลมปราณ ตัง้ จิตอธษิ ฐาน ตอ เทพทั้งสวรรค

ใหร า งอรชร เปน เขานางนอน นมคูชูชัน เปน นริ นั ดรธารา
สญั ลักษณนมแม ดุจกระแสธารถัน ชุบชีพชวี นั

ส้ินทีอ่ ธิษฐาน สน้ิ แลว ลมปราณ สามโลกโศกา
ใกลวังนํา้ คาง ทอดรางเบญจา เปน เขาเหยียดฟา นามวา เขานม

อกี นามนานมา เขาพนมเบญจา ภูผาอนั อุดม

ตามนามเบญจา สวยหา ประการสม ภมู ปิ ญญานยิ ม ชวนคิดปริศนา

วันน้ีเขานม ทานทนฝนลม หรือพนมเบญจา
ถะถงั่ ถนั ธาร สทู ะเลซายขวา เปนชีพปวงประชา ทรัพยาแผนดิน

เขานมจะอุดม ชุมฉา่ํ นา้ํ นม ดินอุดมทํากิน
สิน้ ปา ชลาสินธุ สุดสน้ิ เผา คน
อยูไดดวยวนา ตนนา้ํ ฉ่ํารนิ

๓๖ วรรณกรรมภูมิบานภูมิเมือง กระบี่

(ยานี ๑๑) เรื่องเบญจาบอกเหตุผล
เทพเบ้ืองบนไดบนั ดาล
ตํานานปริศนา
ส่งิ เกดิ ในสากล

แตคนมจิ ฉาคิด ถือสิทธิ์ผิด…อันธพาล
ลมลา งทาํ ลายลาญ ลวนหวงั แต… ประโยชนต น

บาปกรรมทค่ี นกอ กรรมรอเขา ทาํ ลายคน
ธรรมชาติของปวงชน ชอบดว ยสิทธ์ติ องรกั ษา

สัญลกั ษณเ ขานมลํ้า นมคอื นา้ํ จากพนา

หลงั่ รนิ เปนธารา ดุจรินทิพยถ ะถัง่ ธาร

คอื ดนิ อันอุดม คือพนมท่นี มนาน
รกั ษาและสบื สาน ใหย ืนหยัดอยูย ืนยง

อยาใหน า้ํ นมเหอื ด เสนสายเลือดตองแลง ลง

ดว ยรกั รว มดํารง รักพฤกษพ งพนมไพร

รกั น้ําพนมอนันต คือเทพสรรคช ลาศยั
ทําลายชลาลัย คือภูตดิ บิ ของแผน ดนิ

สภาวัฒนธรรมจังหวัดกระบี่ ๓๗

ธารนา้ํ ตกเขาพนม

เปนภตู ผิ ลาญพนา หรอื เทพารกั ษปถพิน
สตั ยซ ื่อหรอื โหดหนิ ลูกเขานมควรพจิ หนา๖

ตาํ นานสานสบื เนือ่ ง ใหประเทอื งความศรัทธา
รกั จริงของเบญจา ขอฝากฟา …ฝากดินเอย

๓๘ วรรณกรรมภูมิบานภูมิเมือง กระบี่

และความอหธมบิ าายยศขพั อทง ขอ ความ

๑ เกดิ แบบเทวดา ; เกิดแลวเจรญิ ข้นึ ทันทีโดยไมม ีมารดา
๒ จากตํานานพระนาง ฉบบั นิทรรศการในพิธกี รรมรว มสมัยขอพรพระนาง-งานกระบี่

เบิกฟาอันดามัน ๑๕ พฤศจิกายน ๒๕๕๓ มีวาพระนางไดเนรมิตเสนเกศาใหเปน
นางเบญจาถือเปนภาคสวนหนึ่งของพระนาง เพ่ือใหเปนรางวัลแก “หนุมนาค”
ซงึ่ ความละเอยี ดสืบคน ไดจากตาํ นานดังกลา ว
๓ งามหาประการ หรือ “เบญจกัลยาณี” คือ ทรงงาม, วัยงาม, ผิวงาม, จริตงาม,
ใจงาม ซึ่งบางประเด็นตรงกบั คตขิ องอนิ เดียโบราณ คอื วัยงาม, ผิวงาม, เนอื้ งาม,
ฟน งาม, ผมงาม
๔ นางเบญจา เปนภาคสวนหนึ่งของพระนาง จึงมีวิญญาณรักและอนุรักษน้าํ
เชน เดียวกัน
๕ ตาหนา = เยย่ี งอยาง, อุปนสิ ยั , (ภาษาถิน่ ปกษใต)
๖ พจิ หนา หรอื พิดหนา = พิจารณา, ไตรตรอง, (ภาษาถิน่ ปกษใ ต)

สภาวัฒนธรรมจังหวัดกระบี่ ๓๙

อปุ นสิ ัยแหง กระบี่

บทความสน้ั ..วิเคราะหอุปนสิ ยั แหงกระบี่
จากไตรภมู ทิ องถิน่ "ฉบับบา นกระบี่นอ ย"

๔๐ วรรณกรรมภูมิบานภูมิเมือง กระบี่

อปุ นสิ ยั

แหง กระบ่ี

สภาวัฒนธรรมจังหวัดกระบี่ ๔๑

สญั ลกั ษณท ่แี ทรกแฝงอยูในหนังสอื ไตรภูมบิ า นกระบีน่ อย
ขาพเจาพระเกลื่อน ไดสรางหนังสือไตรภูมิน้ีไว ทานทั้งหลาย
อานดูใหเขาใจ..เขียนจบ…ตกอยูในฤดเู หมนั ต เพลาใกลเพลจะเท่ยี งตรง
ขอความท่ขี ึน้ ตน ไว คือขอ ความจากหนงั สือบดุ ของ กํานันนิยม หาญชนะ
ตาํ บลกระบี่นอย อาํ เภอเมืองกระบี่ จังหวดั กระบี่
ศึกษาดูจากสํานวนภาษา และบริบทตางๆ ของไตรภูมิฉบับน้ีแลว
ประมาณวา คงแตงในสมัยรัตนโกสินทร ซึ่งนาจะใกลเคียงกับการต้ังเมืองกระบี่
ที่ หนิ ขวาง หรอื ที่ ปากน้าํ คือราวๆ ๑๕๐ ปเศษน่ีเอง
ดขู อ ความทที่ า นบนั ทกึ ไวตอนหนึ่งวา …
ทานท้ังหลายอา นดูใหเขาใจ
ก็คลายบอกเปน นัยวา…ตอ งทําความเขา ใจกับสัญลักษณท ่แี ทรกแฝงอยู
ดูขอความตอ ไปน…ี้
…เหตุไฉน พระอินทรที่พระพักตรและกายเขียว…อธิบายวา
องคพระอินทรหาเขียวมิได…ครั้นสวมมงกุฎสรอยสังหวาน (สังวาล)
เขาเมื่อใด แสงแกวเครื่องประดับ ก็ออกทับพระพักตรและองค…
ครน้ั ถอดเครอ่ื งทรงออก องคพ ระอนิ ทรก็ขาวดุจเทวดาท้งั หลายนน้ั แล
ขอความนี้ แฝงอะไรใหคิดแนนอน เพราะคติเกี่ยวกับเร่ืองพระอินทรนั้น
ตาํ รบั ตําราไหนๆ กม็ ีกายสเี ขียวท้ังน้ัน แตเ รอ่ื งน้ีกลบั เปนสขี าวเหมือนเทวดาทวั่ ๆ ไป..
จึงคอนขางชัดเจนวา ตองการใหขอคิดในเรื่องยศถาบรรดาศักด์ิ ที่เปนเหมือน
มงกฎุ หรือ หวั โขน เทา นั้น ถอดออกเมอื่ ไรกค็ ือคนธรรมดา
ขอความท่ีอาจจะถือไดวาสุดยอดของการสรางสัญลักษณไวในวรรณกรรม
ภาคใตเร่ืองน้ี คอื ขอความตอไปน…ี้
ท่หี วางเขาตอ เชงิ กันน้ัน เปน ที่ขนานนํา้ อันไหล ที่ปลายฟากฝาย
ทิศอาคเนยมีพระษีตาไฟ น้ิวเพชรองค ๑ มีบอน้ํากรดบอ ๑ มีบอนาํ้
สําบุหริด (สัมฤทธิ์) ๑ บอนั้น เปนที่สําหรับชบ (ชุบ) สัตวและมนุษย
ทั้งหลาย…

๔๒ วรรณกรรมภูมิบานภูมิเมือง กระบี่

ถามนุษยผูใดอันมีฤทธ์ินอย ปรารถนาจะขามไป ก็ขอชวยพระษี
ใหพระษีชบสัน พระษีก็เอาผูน้ันท้ิงลงในบอน้าํ กรด นํา้ กรดก็กิน
เปนธุลี ยังแตปุมเปอก พระษีก็เอาหวักเพชร (จวักเพชร)
ตักขึ้นมาลงในบอน้ําสําบุหริด ก็เปนรูปคนขึ้นมา แลวก็มีกําลังฤทธา
กายเปนเพชร พระษีประสิทธ์ิกระหรอด (ปรอท) ใหที่นั้น ไดอมเหาะ
ไปลุดังปรารถนา…ฝายทิศพายัพ อีสาน มีพระษีประดุจเดียวกัน
น้นั แล

ขอความนี้…ฟนธงไดเลยวา พระเกล่ือน ผูเขียนไตรภูมิฉบับน้ี
ทา นประสงคจะใหเปน สญั ลักษณท ่หี มายถึงเมืองกระบีแ่ นน อน ดังเชน…

อยูท่ีขนานนา้ํ อันไหล…ขนาน คาํ น้ี การถอดคาํ จากตนฉบับ ยังกาํ้ กึ่ง
ระหวางจะใชวา ขนานน้าํ หรือ ขนาบน้าํ เพราะคาํ เขียนใกลเคียงกันมาก…
จึงนาจะเปนสถานท่ีเดียวกัน อันหมายถึง ภูเขาขนาบน้ํา ที่เปนเสนทางเขาสู
เมืองกระบ่เี มื่อ ๑๕๐ ปเ ศษมาแลว

ปลายฟากฟา อันหมายถึงตนทางเขาสูแหลงน้ีมีสามทิศก็ชัดเจน
วามมี นุษยจะเขา มาในสามทศิ ทางคอื

ทิศอาคเนยของกระบ่ี กค็ ือ เมืองตรัง, เมอื งนครศรธี รรมราช
ทิศพายพั ก็คอื เมืองภเู ก็ต, เมืองพงั งา
ทิศอสี าน ก็คือ เมืองนครศรธี รรมราช,
เมอื งสรุ าษฎรธานี

ดูแผนทป่ี ะกอบ….

สภาวัฒนธรรมจังหวัดกระบี่ ๔๓

อปุ นสิ ยั แหง กระบ่ี คอื เพชรปรอท

จ.พังงา
จ.ภูเก็ต

๔๔ วรรณกรรมภูมิบานภูมิเมือง กระบี่

กระบ.่ี ..

เมอื งยม้ิ
เมอื งนา อยู
ผคู นนา รกั

สภาวัฒนธรรมจังหวัดกระบี่ ๔๕

จากหลักฐานการอพยพของผูคนเขาสูกระบ่ี ก็ชัดเจนวามาจากสามทิศน้ี…
ซ่ึงไมใชเรื่องบังเอิญท่ี พระเกล่ือน จะอางถึงข้ึนมาลอยๆ…และท่ีสําคัญก็คือ
การอางทิศของส่ิงศักดิ์สิทธิ์มักจะอาง ๔ ทิศหรือ ๘ ทิศ …แตพระเกลื่อน
ทานอางเพียง ๓ ทิศที่ตรงกับหลักฐานการอพยพของผูคนเขาสูกระบี่พอดี
ดังกลาวแลว

ประเด็นท่ีเปนสัญลักษณอีกประเด็นหน่ึงก็คือ พระษีทานละลายคน
ดว ยนํา้ กรดแลว ชบ ขน้ึ ใหมดว ยนา้ํ สมั ฤทธ์ิ จนกลายเปนเพชร แลว มอบปรอท
ใหเพื่อใหเขาสูเมืองกระบ่ีได คงวิเคราะหไดวา…พระเกล่ือนหรือคนกระบ่ี
ในยุคนั้น อาจเห็นวาคนที่มาจากสามทิศทางดังกลาว กอนจะเขาสูเมืองกระบี่
ก็ควรจะชุบตัวใหมี อุปนิสัยแหงกระบ่ี เสียกอน คือใหน่ิมนวลออนโยน
ดังปรอทท่ีมีลักษณะคลาย ถอยทีถอยอาศัย หรือปรองดอง สมานฉันท
อะไรทาํ นองน…ี้ ในขณะทีม่ งุ จะใหม ีคุณภาพเขม แข็งประดจุ มี กายเปนเพชร
อีกดวย ซึ่งถาศึกษาและสังเกตใหดีแลวจะเห็นวาในปจจุบันผูคนจะมาจากทิศใดๆ
ก็ตาม เมื่อมาอยูเมืองกระบี่แลว ก็มีนิสัยหลอมรวมเปนคนกระบี่คอนขางชัดเจน
คือน่ิมนวลออนโยน อะลุมอลวย…คือ นารัก …วาง้ันเถอะ..แตถาถามวา
มีคุณภาพหรือมีกายเปนเพชรแลวหรือยัง คนกระบี่ปจจุบันอาจจะยังลังเล
ท่จี ะตอบวา ใชเลย หรอื ไม… ซง่ึ คงตอ ง ชบสนั กนั ตอ ไป

มีคําพังเพยกลาววา เขาเมืองตาหลิ่วตองหล่ิวตาตาม หมายถึง…
เขาสูเมืองหรือทองถิ่นไหน ก็ใหปฎิบัติตามคนสวนใหญของทองถิ่นน้ัน…
ก็นาจะใหเปนหลักการของทองถิ่นใดๆจะตอง หลิ่วตา ใหงดงามเพื่อคนที่เขามา
จะไดหลวิ่ ตาใหง ามตามไปดว ย

มีอุปนิสัยนิสัยแหงเมือง…ที่สรางสรรคขึ้นไวอยางดี ซ่ึงเปนแนวคิดที่ดี
ดังเชน …..

นครเมืองพระ ตรังคนใจกวาง สุราษฎรเมืองคนดี กระบี่
เมืองยิ้ม (ยิ้มกระบี่) หรือกระบ่ีเมืองนาอยู ผูคนนารัก…เปนตน
ซ่ึงมีเจตนารมณท่ีจะใหลักษณะดังกลาวเปนอุปนิสัยแหงเมือง ใครเขามา
ก็จะหลิ่วตาตามไดโ ดยสะดวกใจ…เพยี งแตวา จะสรา งใหงดงามสมดังขอ ความ
หรๆู หรอื ไมเ ทาน้ัน

๔๖ วรรณกรรมภูมิบานภูมิเมือง กระบี่

แหลง อา งองิ

กรมศลิ ปากร,”ไตรภมู ฉิ บบั ทอ งถ่นิ ”บรษิ ทั เอดสี นั ,กรุงเทพฯ ๒๕๕๕.
กรมศิลปากร.”วัฒนธรรม พัฒนาการทางประวัติศาสตร เอกลักษณและภูมิปญญาจังหวัดกระบี่”

กรงุ เทพฯ คุรุสภา.๒๕๔๕.
กลิ่น คงเหมอื นเพชร.”ประวตั ิ ตาํ นาน นทิ าน ความเชอ่ื เก่ยี วกบั ช่ือบา นนามเมืองจงั หวดั กระบ่ี ฝง ตะวนั ตก”

ศูนยวฒั นธรรมจังหวดั กระบี่. ๒๕๓๙.
พญอม จันนิ่ม.”บทไลนแอนดซาวดเรอื่ งนางเบญจา” แสดงเปดงานกระบีเ่ บิกฟา อนั ดามนั .๒๕๕๐.
พญอม จันนิ่ม.”บทวิทยุรายการวัฒนธรรมปริทรรศน เร่ืองความสัมพันธระหวางตํานานพระนางกับ

ตํานานนางเบญจา” สถานีวทิ ยุกระจายเสยี งแหง ประเทศไทยจังหวัดกระบี่ ๒๕๕๐.
G.E.Gerini.”Researches on Geograpy of Eastern Asia” Published in conjunction with the

RoyalGeographical Sosiety. Londan, 1909.
Thom Heniey.”Legend of Phra Nang”PHUKETMAGAZINE” : 2008.
สมั ภาษณบคุ คล

ทุมมา วงั หอม : ๑๙ ตลุ าคม ๒๕๕๓
ประนอม บุตรแขก : ๒ สงิ หาคม ๒๕๕๓
พรเทพ ศรีบญุ เรือง : ๑๙ ตุลาคม ๒๕๕๓
ภูวดิท ปรีชานนท: ๑๙ ตลุ าคม ๒๕๕๓
วงษ รักด:ี ๒๗ ตลุ าคม ๒๕๕๓
ศรสี วุ รรณ คาของ : ๑๙ ตลุ าคม ๒๕๕๓
สมบูรณ หงา ฝา:๗ กนั ยายน ๒๕๕๓
เสถยี ร ภูมสิ ทุ ธาผล : ๕ กนั ยายน ๒๕๕๓

สภาวัฒนธรรมจังหวัดกระบี่ ๔๗

ประวตั ผิ แู ตง
พญอม จันนิม่

บานเกดิ เมืองคอน ปจ จบุ นั (๒๕๖๕)
เมอื งนอนกระบ่ี ประธานสภาวฒั นธรรมจงั หวัดกระบี่
เปน ครู คณะทํางานคลังสมองจังหวัดกระบี่
เปน ผบู ริหารสถานศกึ ษา จดั รายการวิทยเุ นนภาษาและวรรณกรรม
รวม ๔ ทศวรรษ สถานีวทิ ยกุ ระจายเสยี งแหง ประเทศไทย
จงั หวัดกระบี…่ ตอเนอื่ งมารว ม ๔๖ ป
รางวัลชีวติ
ขา ราชการตัวอยา งกระทรวงศกึ ษาธิการ ๒๕๒๙
โรงเรียนแกนนาํ ปฎิรูปการศึกษาดีเดน ๒๕๔๕
(เม่ือเปน ผูบริหารสถานศกึ ษา)
นักจัดรายการวทิ ยุดีเดนกระทรวงวัฒนธรรม ๒๕๕๒
ผูใชภาษาไทยพื้นบานดเี ดน มหาวทิ ยาลัยวลัยลักษณ ๒๕๕๖
ผูใชภ าษาไทยดีเดน กระทรวงวฒั นธรรม
วนั ภาษาไทยแหงชาติ ๒๕๕๗
รางวลั ครูขวัญศิษย จากมลู นธิ ิรางวัล
สมเด็จเจา ฟามหาจกั รี ๒๕๖๐
รางวัลพระราชทานชนะเลศิ “กว-ี คีตการ”
จากมูลนธิ กิ าญจนบารมี พ.ศ.๒๕๖๔

08 1881 2523