การประยุกต์ใช้แนวคิดปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงในการจัดการเรียนรู้

การประยุกต์ใช้แนวคิด
ปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง

ในการจัดการเรียนรู้

คำนำ

E-book เป็นส่วนหนึ่งของวิชา คุณธรรม จริยธรรม จรรยาบรรณและจิตวิญญาณความเป็นครู PC 62501 ภาคเรียนที่ 1 ปี
การศึกษา2565 เพื่อให้ได้ศึกษาหาความรู้ ในเรื่อง การใช้แนวคิดปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงในการจัดการเรียนรู้

เนื้อหาของ E-bookเล่มนี้ ประกอบด้วยความหมายเศรษฐกิจพอเพียง แนวคิด เป้าหมาย การประยุกต์ใช้การบูรณาการ
หรือการประยุกต์ใช้เศรษฐกิจพอเพียงกับวิชาเรียน ทั้ง8กลุ่มสาระ คือ ภาษาไทย คณิตศาสตร์ วิทยาศาสตร์ สังคมศึกษา
ศาสนาและวัฒนธรรม สุขศึกษาและพละศึกษา การงานอาชีพและเทคโนโลยี ศิลปะและภาษาต่างประเทศ


คณะผู้จัดทำ

สาบัญ หน้า

เรื่อง ืก
ข
คำนำ 1
สารบัญ 2
ความหมายของเศรษฐกิจพอเพียง 3
แนวคิด
เป้าหมาย 4
การบูรณาการและการประยุกต์ใช้เศรษฐกิจพอเพียง 5
กับวิชา 8 กลุ่มสาระ 6
7
ภาษาไทย 9
คณิตศาสตร์ 10
วิทยาศาสตร์ 11
สังคมศึกษา ศาสนาและวัฒนธรรม 12
สุขศึกษาและพลศึกษา
การงานอาชีพและเทคโนโลยี 13
ศิลปะ ค
ภาษาต่างประเทศ
สรุป
บรรณานุกรม

1

ความหมายของเศรษฐกิจพอเพียง

เศรษฐกิจพอเพียง

เป็นปรัชญาที่พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวพระราชทานพระราชดำริชี้แนะแนวทางการดำเนินชีวิตแก่พสกนิกรชาวไทย
มาโดยตลอดนานกว่า ๒๕ ปี ตั้งแต่ก่อนเกิดวิกฤตการณ์ทางเศรษฐกิจ และเมื่อภายหลังได้ทรงเน้นย้ำแนวทางการแก้ไข
เพื่อให้รอดพ้น และสามารถดำรงอยู่ได้อย่างมั่นคงและยั่งยืนภายใต้กระแสโลกาภิวัตน์และความเปลี่ยนแปลงต่างๆ

ปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง

เศรษฐกิจพอเพียง เป็นปรัชญาชี้ถึงแนวการดำรงอยู่และปฏิบัติตนของประชาชนในทุกระดับ ตั้งแต่ระดับครอบครัว ระดับ
ชุมชน จนถึงระดับรัฐ ทั้งในการพัฒนาและบริหารประเทศให้ดำเนินไปในทางสายกลาง โดยเฉพาะการพัฒนาเศรษฐกิจ
เพื่อให้ก้าวทันต่อโลกยุคโลกาภิวัตน์ ความพอเพียง หมายถึง ความพอประมาณ ความมีเหตุผล รวมถึงความจำเป็นที่จะ
ต้องมีระบบภูมิคุ้มกันในตัวที่ดีพอสมควร ต่อการกระทบใดๆ อันเกิดจากการเปลี่ยนแปลงทั้งภายในภายนอก ทั้งนี้ จะต้อง
อาศัยความรอบรู้ ความรอบคอบ และความระมัดระวังอย่างยิ่งในการนำวิชาการต่างๆ มาใช้ในการวางแผนและการ
ดำเนินการ ทุกขั้นตอน และขณะเดียวกัน จะต้องเสริมสร้างพื้นฐานจิตใจของคนในชาติ โดยเฉพาะเจ้าหน้าที่ของรัฐ นัก
ทฤษฎี และนักธุรกิจในทุกระดับ ให้มีสำนึกในคุณธรรม ความซื่อสัตย์สุจริต และให้มีความรอบรู้ที่เหมาะสม ดำเนินชีวิต
ด้วยความอดทน ความเพียร มีสติ ปัญญา และความรอบคอบ เพื่อให้สมดุลและพร้อมต่อการรองรับการเปลี่ยนแปลง
อย่างรวดเร็วและกว้างขวาง ทั้งด้านวัตถุ สังคม สิ่งแวดล้อม และวัฒนธรรมจากโลกภายนอกได้เป็นอย่างดี

แนวคิด 2

กรอบแนวคิด

เป็นปรัชญาที่ชี้แนะแนวทางการดำรงอยู่ และปฏิบัติตนในทางที่ควรจะเป็น โดยมีพื้นฐานมาจากวิถีชีวิตดั้งเดิมของ
สังคมไทย สามารถนำมาประยุกต์ใช้ได้ตลอดเวลา และเป็นการมองโลกเชิงระบบที่มีการเปลี่ยนแปลงอยู่ตลอดเวลา
และเป็นการมองโลกเชิงระบบที่มีการเปลี่ยนแปลงอยู่ตลอดเวลา มุ่งเน้นการรอดพ้นจากภัย และวิกฤต เพื่อความ
มั่นคง และความยั่งยืนของการพัฒนา
คุณลักษณะ เศรษฐกิจพอเพียงสามารถนำมาประยุกต์ใช้กับการปฏิบัติตนได้ในทุกระดับ โดยเน้นการปฏิบัติบนทาง
สายกลาง และการพัฒนาอย่างเป็นขั้นตอน
คำนิยาม ความพอเพียงจะต้องประกอบด้วย 3 คุณลักษณะ พร้อม ๆ กันดังนี้
ความพอประมาณ หมายถึง ความพอดีที่ไม่น้อยเกินไป และไม่มากเกินไปโดยไม่เบียดเบียนตนเอง และผู้อื่น เช่น
การผลติ และการบริโภคที่อยู่ในระดับพอประมาณ
ความมีเหตุผล หมายถึง การตัดสินใจเกี่ยวกับระดับของความพอเพียงนั้น จะต้องเป็นไปอย่างมีเหตุผล โดย
พิจารณาจากเหตุปัจจัยที่เกี่ยวข้องตลอดจนคำนึงถึงผลที่คาดว่าจะเกิดขึ้นจากการกระทำนั้น ๆ อย่างรอบคอบ
การมีภูมิคุ้มกันที่ดีในตัว หมายถึง การเตรียมตัวให้พร้อมรับผลกระทบ และการเปลี่ยนแปลงด้านต่าง ๆ ที่จะเกิด
ขึ้นโดยคำนึงถึงความเป็นไปได้ของสถานการณ์ ต่าง ๆ ที่คาดว่าจะเกิดขึ้นในอนาคตทั้งใกล้ และไกล
เงื่อนไข การตัดสินใจและการดำเนินกิจกรรมต่าง ๆ ให้อยู่ในระดับพอเพียงนั้น ต้องอาศัยทั้งความรู้ และคุณธรรม
เป็นพื้นฐาน กล่าวคือ
เงื่อนไขความรู้ ประกอบด้วย ความรอบรู้เกี่ยวกับวิชาการต่าง ๆ ที่เกี่ยวข้องอย่างรอบด้าน ความรอบคอบที่จะนำ
ความรู้เหล่านั้นมาพิจารณาให้เชื่อมโยงกัน เพื่อประกอบการวางแผน และความระมัดระวังในขั้นปฏิบัติ
เงื่อนไขคุณธรรม ที่จะต้องเสริมสร้างประกอบด้วย มีความตระหนักในคุณธรรม มีความซื่อสัตย์สุจริต และมีความ
อดทน มีความเพียร ใช้สติปัญญาในการดำเนินชีวิต

เป้าหมาย 3

แนวทางปฏิบัติ / ผลที่คาดว่าจะได้รับ

จากการนำปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงมาประยุกต์ใช้ คือ การพัฒนาที่สมดุล และยั่งยืน พร้อมรับต่อการ
เปลี่ยนแปลงในทุกด้าน ทั้งด้านเศรษฐกิจ สังคม สิ่งแวดล้อม ความรู้ และเทคโนโลยี

ด้านเศรษฐกิจ

1. รู้จักควบคุมใช้จ่ายของตนเอง ใช้จ่ายอย่างมีเหตุผล, ใช้จ่ายพอประมาณ ใช้จ่ายอย่างประหยัด ใช้จ่ายเท่าที่
จำเป็น ฯลฯ
2.รู้จักออมเงิน เรียนรู้ระบบการฝากเงิน เรียนรู้ระบบออมเงิน เรียนรู้ระบบสหกรณ์
3. รู้จักสร้างรายได้หรืออาชีพ สร้างรายได้หรืออาชีพสอดคล้องกับความต้องการ สอดคล้องกับสังคม ภูมิปัญญา
ท้องถิ่น ทรัพยากรท้องถิ่น ฯลฯด้านสังคม รู้จักช่วยเหลือสังคมหรือชุมชน ปลุกจิตสำนึกสาธารณะ ปลูกฝังความ
สามัคคี ความเสียสละ เผยแพร่องค์ความรู้เศรษฐกิจพอเพียง ฯลฯ

ด้านสิ่งแวดล้อม

สร้างสมดุลของทรัพยากรธรรมชาติ ปลุกจิตสำนึกรักสิ่งแวดล้อม ฟื้นฟูแหล่งเสื่อมโทรมในท้องถิ่น ดูแลสถานที่ท่อง
เที่ยวในท้องถิ่น ฯลฯ

ด้านวัฒนธรรม

สืบสานวัฒนธรรมไทย สร้างจิตสำนึกรักษ์ไทย รักบ้านเกิด ฟื้นฟูและอนุรักษ์อาหารท้องถิ่น ดนตรีไทยและเพลง
ไทย โบราณสถานและโบราณวัตถุ

ด้านศาสนา

ส่งเสริมศาสนา ปลูกฝังจิตสำนึกความรักชาติ ศาสนา และพระมหากษัตริย์ ฯลฯ

4

การบูรณาการหรือการประยุกต์ใช้เศรษฐกิจพอเพียงกับ 8
กลุ่มสาระ

ภาษาไทย

ฟัง พูด อ่าน เขียน
สำนวนไทย
การแสดงความคิดเห็น
บทร้อยแก้ว
คำขวัญ
การคัดลายมือ
การสรุปใจความ
การทำหนังสือเล่มเล็ก/เล่มใหญ่

เช่น ฝึกเขียนเรียงความ, คัดลายมือพระราชดำรัสเรื่องปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง

5

คณิตศาสตร์

ทักษะ/กระบวนการทางคณิตศาสตร์
การแก้ปัญหา
การใช้เหตุผล
เชื่อมโยงความรู้ต่างๆทางคณิตศาสตร์กับศาสตร์อื่นๆได้

เช่น ฝึกการค้าขาย ฝึกการทำบัญชีรายรับรายจ่ายต่าง ๆ บัญชีต้นทุน กำไร การออมเงิน

6

วิทยาศาสตร์

ชีวิตกับสิ่งแวดล้อม
การจัดการทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมในท้องถิ่นอย่างยั่งยืน
เช่น จัดกิจกรรมเกี่ยวกับความพอเพียงในการใช้ทรัพยากร การสร้างสมดุลของธรรมชาติ

7

สังคมศึกษา ศาสนาและวัฒนธรรม

สาระที่ 1: ศาสนา ศีลธรรม จริยธรรม

ยึดมั่นในหลักศีลธรรม การกระทำความดีมีค่านิยมที่ดีงาม
การพัฒนาตน บำเพ็ญประโยชน์ต่อสังคมและสิ่งแวดล้อม เพื่อการอยู่ร่วมกันอย่างสันติสุข

สาระที่ 2: หน้าที่พลเมือง วัฒนธรรม และการดำเนินชีวิตในสังคม

การดำรงชีวิตอยู่ร่วมกันในสังคมไทยเละสังคมโลกอย่างสันติสุข
วิถีชีวิตประชาธิปไตย(คารวะธรรม สามัคคีธรรม ปัญญาธรรม)

สาระที่ 3: เศรษฐศาสตร์

การบริหารจัดการทรัพยากรที่มีอยู่จำกัดได้อย่างมีประสิทธิภาพ
เศรษฐกิจพอเพียงเพื่อการดำรงชีวิตอย่างมีดุยภาพ

สาระที่ 4: ประวัติศาสตร์

ใช้วิธีการทางประวัติศาสตร์บนพื้นฐานของความเป็นเหตุเป็นผล มาวิเคราะห์เหตุการณ์ต่างๆอย่างเป็นระบบ
วัฒนธรรมไทย ภูมิปัญญาไทย มีความภูมิใจและรักความเป็นไทย

สาระที่ 5: ภูมิศาสตร์

ระบบธรรมชาติและความสัมพันธ์ของสรรพสิ่ง ความสัมพันธ์ของมนุษย์กับสภาพแวดล้อม
การสร้างสรรค์วัฒนธรรมที่เกิดจากสภาพแวดล้อมทางกายภาพ
จิตสำนึกอนุรักษ์ทรัพยากรและสิ่งแวดล้อมเพื่อการพัฒนาที่ยังยืน
เช่น การช่วยเหลือชุมชน คุณธรรม ๘ ประการของกระทรวงศึกษาธิการ การสร้างจิตสำนึกในการรักษ์ท้องถิ่น

8

9

สุขศึกษาและพลศึกษา

เข้าใจและเห็นคุณค่าของชีวิตและทักษะในการดำเนินชีวิต
เช่น การสร้างภูมิคุ้มกันในตัวเองด้วยการออกกำลังกาย การเล่นการละเล่นแบบไทย ๆ

10

การงานอาชีพและเทคโนโลยี

ทักษะกระบวนการ การจัดการ การทำงานเป็นกลุ่ม การแสวงหาความรู้ การแก้ไขปัญหา ฯลฯ
มีคุณธรรม มีจิตใต้สำนึกในการใช้พลังงานทรัพยากรและสิ่งแวดล้อม
เช่น การใช้ภูมิปัญญาท้องถิ่น การสร้างจิตสำนึกการใช้เทคโนโลยีอย่างประหยัด การประดิษฐ์สิ่งของ ของเล่น
จากเศษวัสดุ นำไปจำหน่าย

11

ศิลปะ ดนตรี นาฏศิลป์

คุณค่างานศิลปะที่เป็นมรดกทางวัฒนธรรมภูมิปัญญาไทยและภูมิปัญญาท้องถิ่น
เช่น การสร้างสรรค์งานศิลปะจากเศษวัสดุ

12

ภาษาต่างประเทศ

ภาษาเพื่อการสื่อสาร
ภาษาและวัฒนธรรม
ภาษากับความสัมพันธ์กับชุมชนและโลก
เช่น การเรียนรู้คำศัพท์เกี่ยวกับความพอเพียง การเขียนเรื่องการกล่าวสุนทรพจน์ (Public Speed)
เรื่องเศรษฐกิจพอเพียง (Sufficiency Economy)

13

สรุป

การจัดการเรียนรู้เรื่องเศรษฐกิจพอเพียงยังสามารถจัดในลักษณะบูรณาการ หรือทำโครงงานในกลุ่มสาระ
การเรียนรู้ต่าง ๆ สอดแทรกแนวคิดเศรษฐกิจพอเพียงได้ด้วย เช่น โครงงานค้าขายได้ความรู้สู่ความพอ
เพียง โดยฝึกการค้าขายสินค้าและบันทึกรายรับรายจ่าย ต้นทุนกำไร และบูรณาการ 3 ห่วง 2 เงื่อนไข

เริ่มต้นจากการเสริมสร้างคนให้มีการเรียนรู้ วิชาการและทักษะต่างๆ ที่จำเป็น เพื่อให้สามารถรู้เท่าทันการ
เปลี่ยนแปลงในด้านต่างๆ พร้อมทั้งเสริมสร้างคุณธรรม จนมีความเข้าใจและตระหนักถึงคุณค่าของการอยู่
ร่วมกันของคนในสังคม และอยู่ร่วมกับระบบนิเวศน์วิทยาอย่างสมดุล เพื่อจะได้มีความเกรงกลัวและละอาย
ต่อการประพฤติผิดมิชอบ ไม่ตระหนี่ เป็นผู้ให้ เกื้อกูล แบ่งปัน มีสติยั้งคิดพิจารณาอย่างรอบคอบ ก่อนที่จะ
ตัดสินใจ หรือกระทำการใดๆ จนกระทั่งเกิดเป็นภูมิคุ้มกันที่ดีในการดำรงชีวิต โดยสามารถคิดและกระทำบน
พื้นฐานของความมีเหตุมีผล พอเหมาะ พอประมาณกับสถานภาพ บทบาทและหน้าที่ของแต่ละบุคคล ใน
แต่ละสถานการณ์ แล้วเพียรฝึกปฏิบัติเช่นนี้ จนตนสามารถทำตนให้เป็นพึ่งของตนเองได้ และเป็นที่พึ่งของผู้
อื่นได้ในที่สุด

บรรณานุกรม

กระทรวงศึกษาธิการ. (2554). คู่มือการประเมินสถานศึกษาแบบอย่างการจัดกิจกรรมการเรียนรู้และบริหาร
จัดการ

ณัฏฐพงศ์ ทองภักดี. (2550). ปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง:ความเป็นมาและความหมายปรัชญา เศรษฐกิจพอเพียงกั
การบริหารการพัฒนา. กรุงเทพมหานคร. สถาบันบัณฑิตพัฒนาบริหารศาสตร์

https://www.gotoknow.org/posts/159148
http://social.nesdc.go.th
https://www.bodin.ac.th