P a g e | 1 การประกวดผลงานการประกวดที่ดี ( Best Practice ) การดำเนินงานโครงการทุนการศึกษาเด็กสภาวะยากลำบากในเขตพื้นที่สูง ภาคเหนือ ระดับภาค ประจำปีงบประมาณ 2566 เด็กหญิง ชญานิญ ชัยศรี ครูที่ปรึกษาโครงการ/กิจกรรม ที่เสนอผลงานแนวปฏิบัติที่ดี ( Best Practice ) นายอนุชา รุ่งศักดิ์รักวนา ตำแหน่ง ครูอาสาสมัครการศึกษานอกโรงเรียน ศูนย์ส่งเสริมการเรียนรู้อำเภอเชียงดาว สำนักงานส่งเสริมการเรียนรู้จังหวัดเชียงใหม่ กรมส่งเสริมการเรียรู้ กระทรวงศึกษาธิการ เด็กหญิงชญานิญ ชัยศรี ระดับ ประถมศึกษา ศูนย์การเรียนชุมชนชาวไทยภูเขา “แม่ฟ้าหลวง”บ้านแม่คองซ้าย
B e s t P r a c t i c e 2 5 6 6 | ก คำนำ เอกสารฉบับนี้ได้จัดทำขึ้นเพื่อเป็นการรายงานผลการปฏิบัติงานที่เป็นเลิศ (Best Practice) การดำเนินงาน โครงการทุนการศึกษาเด็กสภาวะยากลำบากในเขตพื้นที่สูงภาคเหนือระดับภาค ประจำปีงบประมาณ 2566 ของศูนย์ ส่งเสริมการเรียนรู้อำเภอเชียงดาว จังหวัดเชียงใหม่ รายงานถึงความเป็นมาของ Best Practice จุดประสงค์และ เป้าหมายของการดำเนินงาน กระบวนการปฏิบัติงานหรือขั้นตอนการทำงาน ซึ่งประยุกต์ใช้วงจร PDCA อัน ประกอบด้วย ขั้นวางแผน (P) ขั้นวางแผน (D) ขั้นดำเนินงาน (C) ขั้นติดตาม ตรวจสอบ ประเมินผล (A) ขั้นพัฒนา แก้ไข / ปรับปรุง รวมทั้งได้รายงานผลการดำเนินการ ผลสัมฤทธิ์ประโยชน์ที่ได้รับ ปัจจัยความสำเร็จ ข้อเสนอแนะ การเผยแพร่ผลงาน การได้รับการยอมรับ และภาพกิจกรรม เพื่อเป็นเอกสารประกอบกิจกรรมคัดเลือกผลงานที่ปฏิบัติ เป็นเลิศ ผู้นำเสนอหวังเป็นอย่างยิ่งว่า เอกสารฉบับนี้คงจะช่วยอำนวยความสะดวกให้กับคณะกรรมการ ประเมินผล งานที่ปฏิบัติเป็นเลิศ (Best Practice) ได้เป็นอย่างดีขอขอบคุณ นางศิรพัชร์ ขันทสีมา ผู้อำนวยการศูนย์ส่งเสริมการ เรียนรู้อำเภอเชียงดาว และขอขอบคุณ ผู้มีส่วนเกี่ยวข้องทุกฝ่ายที่สนับสนุน ช่วยเหลือ และให้กำลังใจจนผลงาน ประสบผลสำเร็จในครั้งนี้ ศูนย์ส่งเสริมการเรียนรู้อำเภอเชียงดาว
B e s t P r a c t i c e 2 5 6 6 | ข สารบัญ หน้า คำนำ ก สารบัญ ข ตอนที่1 ข้อมูลทั่วไป 3 ตอนที่2 ข้อมูลการประเมิน 4 ตอนที่3 ผลงานแนวปฏิบัติที่ดี (Best Practice) 12 ภาคผนวก 17 คณะผู้จัดทำ
B e s t P r a c t i c e 2 5 6 6 | 3 ตอนที่1 ข้อมูลทั่วไป 1. ศูนย์การเรียนรู้ กศน.อำเภอเชียงดาว 2. ชื่อครูที่ปรึกษาโครงการ/กิจกรรม ที่เสนอผลงานแนวปฏิบัติที่ดี(Best Practice) 2.1 นายอนุชา รุ่งศักดิ์รักวนา ครูอาสาสมัคร (ศศช). ประจำศูนย์การเรียนชุมชนขาวไทยภูเขา “แม่ฟ้าหลวง” บ้านแม่คองซ้าย 2.2 นายธรรมรัตน์ กันทะ ครูอาสาสมัคร (ศศช.) ครูนิเทศก์กลุ่มห้วยแม่เกี๋ยง ฝ่ายงานศศช. 3.ชื่อผู้ที่รับทุนการศึกษา ที่เสนอผลงานแนวปฏิบัติที่ดี (Best Practice) 1. เด็กหญิงชญานิญ ชัยศรี 4. จำนวนทุนการศึกษา ศูนย์ส่งเสริมการเรียนรู้อำเภอเชียงดาว ได้รับการจัดสรรในปีงบประมาณ 2566 จำนวน 71 ทุนๆละ 5,000 บาท รวมเป็นเงินทั้งสิ้น 355,000 บาท จำแนกเป็นผู้เรียนได้ดังนี้ 1) ระดับประถมศึกษา...........38...........คน 2) ระดับมัธยมศึกษาตอนต้น........19..............คน 3) ระดับมัธยมศึกษาตอนปลาย...........14......คน 4) ระดับประกาศนียบัตรวิชาชีพ(ปวล.)...........-........คน รวมทั้งสิ้น..................71..................คน 5. จำนวนโครงการ/กิจกรรมของผู้ขอรับทุนการศึกษาฯ ศูนย์ส่งเสริมการเรียนรู้อำเภอเชียงดาวมีจำนวนโครงการ/กิจกรรมของผู้รับทุนการศึกษาฯ จำนวน 71 โครงการ ดังนี้ 1) โครงการ/กิจกรรม ด้านสุขภาพอนามัย จำนวน ...... โครงการ/กิจกรรม 2) โครงการ/กิจกรรม ด้านการศึกษา จำนวน.....โครงการ/กิจกรรม 3) โครงการ/กิจกรรม ด้านการส่งเสริมอาชีพ จำนวน...71..โครงการ/กิจกรรม 4) โครงการ/กิจกรรม ด้านการด้านวัฒนธรรมและภูมิปัญญา จำนวน.....โครงการ/กิจกรรม 5) โครงการ/กิจกรรม ด้านสิ่งแวดล้อม จำนวน.....โครงการ/กิจกรรม
B e s t P r a c t i c e 2 5 6 6 | 4 ตอนที่ 2 ข้อมูลการประเมิน ด้านที่ 1 การบริหารจัดการ องค์ประกอบ ที่ 1 ด้านบุคลากร ขั้นตอนการวางแผน 1. ศูนย์ส่งเสริมการเรียนรู้อำเภอเชียงดาว โดยผู้อำนวยการศูนย์ส่งเสริมการเรียนรู้อำเภอเชียงดาว และฝ่ายงาน ศศช. ดำเนินการประชุมชี้แจงครูประจำศูนย์การเรียนชุมชนชาวไทยภูเขา “แม่ฟ้าหลวง” เพื่อสร้างความเข้าใจ เกี่ยวกับการดำเนินงานตามโครงการทุนการศึกษาเด็กสภาวะยากลำบากในเขตพื้นที่สูงภาคเหนือของจังหวัดเชียงใหม่ ประจำปีงบประมาณ 2566
B e s t P r a c t i c e 2 5 6 6 | 5 องค์ประกอบที่ 2 ด้านการบริหารทุนการศึกษา 1. ศูนย์ส่งเสริมการเรียนรู้อำเภอเชียงดาว ดำเนินการประชุมครูประจำศูนย์การเรียน “แม่ฟ้าหลวง” เพื่อ สร้างเข้าใจเกี่ยวกับเรื่องการดำเนินงานตามโครงการทุนการศึกษาเด็กสภาวะยากลำบากในเขตพื้นที่สูงภาคเหนือของ จังหวัดเชียงใหม่ ประจำปีงบประมาณ 2566 และวางแผนการดำเนินงานร่วมกัน โดยมีฝ่ายงาน ศศช. รับผิดชอบใน การดำเนินงานตามโครงการฯ การสร้างความเข้าใจเกี่ยวกับโครงการกับผู้ที่เกี่ยวข้องทุกระดับ เพื่อสร้างความเข้าใจและแนวทางในการ ดำเนินงานตามโครงการกับบุคลากร และผู้เกี่ยวข้องกับโครงการฯ 2. ศูนย์ส่งเสริมการเรียนรู้อำเภอเชียงดาว ได้ดำเนินการแต่งตั้งคณะกรรมการกลั่นกรอง และตรวจสอบผู้ที่มี คุณสมบัติและเหมาะสมที่จะได้รับทุนตามแนวทางการดำเนินงานโครงการทุนการศึกษา เด็กสภาวะยากลำบากในเขต พื้นที่สูงภาคเหนือของจังหวัดเชียงใหม่ ประจำปีงบประมาณ 2566 ศูนย์ส่งเสริมการเรียนรู้อำเภอเชียงดาว ได้แต่งตั้งคณะทำงาน / ผู้รับผิดชอบดำเนินการ ระดับหมู่บ้าน โดยได้ มอบหมายให้ผู้นำชุมชนและครู กศน. (ครู ศศช./ครู กศน.ตำบล) ทำหน้าที่ในการพิจารณาคุณสมบัติของนักศึกษาที่มี ความเหมาะสม และรับรองคุณสมบัติตามหลักเกณฑ์การให้ทุนระดับอำเภอ มีการแต่งตั้งคณะกรรมการทำหน้าที่ ตรวจสอบคุณสมบัติและหลักฐานของผู้ขอรับทุน 3. ครูประจำศูนย์การเรียนชุมชนชาวไทยภูเขา “แม่ฟ้าหลวง” จัดทำประชาคมในพื้นที่/ชุมชน ที่รับผิดชอบ เพื่อสร้างความเข้าใจเกี่ยวกับการดำเนินงานตามโครงการทุนการศึกษาเด็กสภาวะยากลำบากในเขตพื้นที่ สูงภาคเหนือของจังหวัดเชียงใหม่ ประจำปีงบประมาณ 2566 และนำเสนอรายชื่อผู้มีคุณสมบัติที่เหมาะสมจะได้รับ ทุนการศึกษา โดยให้ชุมชนมีส่วนร่วมในการพิจารณาคุณสมบัติและโครงการ สรุปจำนวนผู้ได้รับทุนส่งให้ศูนย์ส่งเสริม การเรียนรู้อำเภอเชียงดาว 4. ศูนย์ส่งเสริมการเรียนรู้อำเภอเชียงดาว ได้ดำเนินการประกาศรายชื่อผู้ที่ได้รับทุนการศึกษาเด็กสภาวะ ยากลำบากในเขตพื้นที่สูงภาคเหนือ จังหวัดเชียงใหม่ ให้สำนักงานส่งเสริมการเรียนรู้จังหวัดเชียงใหม่ทราบ การประชาสัมพันธ์และการรับสมัคร ครู ศศช. / ครู กศน.ตำบล ดำเนินการร่วมกับผู้แทนประชาชนใน หมู่บ้าน ประชาสัมพันธ์ แก่ประชาชนในพื้นที่สูง ผู้ปกครอง และผู้เรียน ถึงความเป็นมา วัตถุประสงค์ หลักเกณฑ์และ คุณสมบัติของผู้มีสิทธิ์ที่จะได้รับทุนการศึกษาประจำปี 2566 ดำเนินการรับสมัครและตรวจสอบหลักฐานเบื้องต้น จัดส่งหลักฐานไปยังสำนักงานส่งเสริมการเรียนรู้จังหวัดเชียงใหม่ การคัดเลือกและการตัดสินผลผู้ได้รับ ศูนย์ส่งเสริมการเรียนรู้อำเภอเชียงดาว รวบรวมใบสมัครจากครู กศน. ตำบล, ครู ศศช. ที่ผ่านความเห็นของผู้นำชุมชน ศูนย์ส่งเสริมการเรียนรู้อำเภอเชียงดาว คัดเลือกผู้รับทุนโดยการสอบ สัมภาษณ์ เป็นรายคนและให้ผู้รับทุนการศึกษาเขียนแผนและโครงการการนำเงินทุนการศึกษาไปใช้ของแต่ละบุคคล ศูนย์ส่งเสริมการเรียนรู้อำเภอเชียงดาว พิจารณาตรวจสอบคุณสมบัติ โดยคณะกรรมการระดับอำเภอ คณะกรรมการ หรือครูผู้รับผิดชอบโครงการทุนฯ ศูนย์ส่งเสริมการเรียนรู้อำเภอเชียงดาว รวบรวมใบสมัครที่ผ่านการคัดเลือกตาม เกณฑ์การรับทุนการ ศึกษาและสรุปนำส่งด้วยตนเองต่อคณะกรรมการพิจารณาทุนระดับ จังหวัดในวันที่นัดส่ง
B e s t P r a c t i c e 2 5 6 6 | 6 หลักฐาน และรอตรวจสอบพิจารณาร่วมกัน สำนักงานส่งเสริมการเรียนรู้จังหวัดเชียงใหม่ ประกาศรายชื่อผู้ที่ได้รับ ทุน ฯ 5. ศูนย์ส่งเสริมการเรียนรู้อำเภอเชียงดาว ดำเนินการมอบทุนการศึกษา ตามโครงการทุนการศึกษาเด็ก สภาวะยากลำบากในเขตพื้นที่สูงภาคเหนือของจังหวัดเชียงใหม่ ประจำปีงบประมาณ 2566 ในวันที่ 26 พฤษภาคม 2566 ณ ห้องประชุมเทศบาล ตำบลปิงโค้ง ตำบลปิงโค้ง อำเภอเชียงดาว จังหวัดเชียงใหม่ โดยมีการมอบทุนให้กับ ศูนย์การเรียนชุมชนชาวไทยภูเขา “แม่ฟ้าหลวง” จำนวน 8 แห่ง รวม 71 ทุน การรับมอบทุนการศึกษาประจำปี 2566 เงื่อนไขที่มอบให้กับผู้รับทุนปฏิบัติให้ผู้เรียนที่ได้รับทุนนำไปใช้ อย่างประหยัด และสิ่งที่จำเป็นเท่านั้น เนื่องจากเป็นทุนที่ได้รับพระราชทาน ต้องใช้ให้เกิด ความคุ้มค่า และประโยชน์ ให้มากที่สุด โครงการทุนการศึกษาเด็กสภาวะยากลาบากในเขตพื้นที่ภาคเหนือปีงบประมาณ 2566 ศูนย์ส่งเสริมการ เรียนรู้อำเภอเชียงดาว 6. รายงานการใช้จ่ายทุนการศึกษาฯ ต่อผู้อำนวยการศูนย์ส่งเสริมการเรียนรู้ อำเภอเชียงดาว
B e s t P r a c t i c e 2 5 6 6 | 7 ด้านที่ 2 การจัดกิจกรรมการเรียนรู้ องค์ประกอบที่ 1 แผนการจัดการเรียนรู้ ครูและผู้เรียนที่ได้รับทุนมีการวางแผนการดำเนินกิจกรรมร่วมกัน โดยมีการคิดวิเคราะห์ก่อนที่จะลงเมือเขียน แผนและโครงการ เพื่อใช้เป็นแนวทางในการดำเนินงาน เพื่อบรรลุตามวัตถุประสงค์ ที่ตั้งไว้ดังนี้ 1. วิเคราะห์บริบทของชุมชน เพื่อวางแผน ในการใช้จ่ายทุนการศึกษาสู่การพัฒนาคุณภาพชีวิตของผู้รับทุนการศึกษา และครอบครัว 2. วิเคราะห์กิจกรรมการเรียนรู้ หรือกระบวนการจัดการเรียนรู้ โดยเลือกรูปแบบการจัดกิจกรรม การเรียนรู้ที่ เหมาะสม และสอดคล้องกับโครงการที่จะทำ 3. มีการวัดผลประเมินผลโดยคณะกรรมการทุนการศึกษาในแต่ละหมู่บ้าน ร่วมกับผู้รับทุนการศึกษาฯ และครูประจำ ศูนย์การเรียนฯ พร้อมด้วยฝ่ายงาน ศศช. และคณะนิเทศ โดยการออกนิเทศ ติดตามผล 4. นำสภาพปัญหาที่พบ นำมาวิเคราะห์ แก้ไข ปรับปรุง ในครั้งต่อไป
B e s t P r a c t i c e 2 5 6 6 | 8 องค์ประกอบที่ 2 กระบวนการจัดกิจกรรมการเรียนรู้ ศูนย์ส่งเสริมการเรียนรู้อำเภอเชียงดาว มุ่งเน้นให้ผู้เรียนสร้างองค์และจัดกระบวนการเรียนรู้ด้วยตนเอง กระบวนการเรียนรู้มากกว่าเนื้อหาวิชา เพื่อช่วยให้ผู้เรียนสามารถเชื่อมโยงความรู้ หรือสร้างความรู้ให้เกิดขึ้นในตนเอง ด้วยการลงมือปฏิบัติจริง ผ่านสื่อหรือกิจกรรม การเรียนรู้ ที่มีครูประจำศูนย์การเรียนชุมชนชาวไทยภูเขา “แม่ฟ้า หลวง” บ้านแม่คองซ้าย เป็นผู้แนะนำ กระตุ้น หรืออำนวยความสะดวก ให้ผู้เรียนเกิดการเรียนรู้ขึ้น โดย ให้ผู้เรียนมี การคิด วิเคราะห์ สังเคราะห์ และการประเมินค่า การแก้ปัญหาและการนำไปประยุกต์ใช้ จากสิ่งที่ได้รับจากกิจกรรม การเรียนรู้ ด้วยตัวเอง ทำให้การเรียนรู้เป็นไปอย่างมีความหมายและนำไปใช้ในสถานการณ์อื่นๆได้อย่างมี ประสิทธิภาพ มีระเบียบ วินัย ในการเรียนรู้ของตนเอ
B e s t P r a c t i c e 2 5 6 6 | 9 องค์ประกอบที่ 3 ผลกระบวนการจัดกิจกรรมการเรียนรู้ มีการดำเนินการการจัดกระบวนการเรียนรู้ โดยการเรียนรู้ ด้วยการลงมือปฏิบัติ ศึกษา คิด วิเคราะห์ วางแผนแก้ไขปัญหาด้วยตนเอง ทำให้ผู้รับทุนเห็นคุณค่าในตนเอง ทำให้เกิดการแก้ปัญหาอย่างสร้างสรรค์สามารถ บรรลุวัตถุประสงค์ ที่ตั้งไว้ได้
B e s t P r a c t i c e 2 5 6 6 | 10 ด้านที่ 3 การติดตาม ประเมินผล และรายงานผล องค์ประกอบที่ 1 การติดตามและประเมินผล 1. ครูประจำศูนย์การเรียนชุมชนชาวไทยภูเขา “แม่ฟ้าหลวง “บ้านแม่คองซ้าย ติดตามและให้คำแนะนำ ใน การนำทุนการศึกษา ไปใช้จ่ายในโครงการอาชีพอย่างต่อเนื่อง ดังนี้ ระยะที่ 1 ให้คำแนะนำในการศึกษา คิดวิเคราะห์ในเรื่องบริบทชุมชน เพื่อให้ความรู้ในการคิดและวิเคราะห์ช่องทางใน การประกอบอาชีพ เพื่อวางแผนในการทำโครงการ ระยะที่ 2 การดำเนินการโครงการร้านขายของชำ เพื่อให้คำแนะนำในการดำเนินการตามขั้นตอนตั้งร้านขายของชำใน ชุมชน ระยะที่ 3 การพัฒนาตนเองและทักษะความชำนาญในการขายของชำ การทำบัญชีรายรับ –รายจ่าย กำไร- ขาดทุน ระยะที่ 4 การนำสภาพปัญหา มาแก้ไข ปรับปรุง ในการทำร้านขายของชำต่อไป คณะนิเทศภายในของศูนย์ส่งเสริมการเรียนรู้อำเภอเชียงดาว นิเทศติดตามการนำเงินทุนการศึกษาไปใช้จ่ายที่เป็นไป ตามวัตถุประสงค์ของโครงการทุนการศึกษาเด็กสภาวะยากลำบากในเขตพื้นที่สูงภาคเหนือของจังหวัดเชียงใหม่ ประจำปีงบประมาณ 2566
B e s t P r a c t i c e 2 5 6 6 | 11 องค์ประกอบที่ 2 การสรุปและการรายงานผล สถานศึกษาสรุปผลการดำเนินงานโครงการทุนการศึกษาเด็กสภาวะยากลำบากในเขตพื้นที่สูง อำเภอเชียงดาว จังหวัดเชียงใหม่ ประจำปี พ.ศ. 2566 และนำผลการดำเนินงานมาศึกษาวิเคราะห์ เพื่อหา แนวปฏิบัติที่ดี ( Best Practice ) สู่การขยายผลในพื้นที่อื่นๆ เพื่อการใช้ทุนให้เกิดประโยชน์อย่างสูงสุด ต่อการพัฒนา คุณภาพชีวิตของผู้เรียนต่อไป
B e s t P r a c t i c e 2 5 6 6 | 12 ตอนที่ 3 ผลงานแนวปฏิบัติที่ดี (Best Practice) ชื่อผลงาน ร้านค้ากลางหุบเขา บทคัดย่อ โครงการทุนการศึกษาเด็กสภาวะยากลำบากในเขตพื้นที่สูงภาคเหนือ ซึ่งเป็นพระราชเสาวนีย์ ในสมเด็จ พระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ ในรัชกาลที่ 9 ที่มีพระราชประสงค์จะให้เด็กด้อยโอกาสในถิ่นทุรกันดารพื้นที่สูง ของศูนย์การเรียนชุมชนชาวไทยภูเขา “แม่ฟ้าหลวง” ได้รับการศึกษาที่ดีมีคุณภาพ และให้ผู้เรียนมีคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้น ตามพระราชเสาวนีย์ฯ เพื่อใหผู้เรียนมีความตั้งใจเรียนหนังสือ พัฒนาการเรียนรู้ของตนเอง เป็นพลเมืองดี โครงการทุนการศึกษาเด็กสภาวะยากลำบากในเขตพื้นที่สูงภาคเหนือ เป็นทุนให้เปล่าไม่มีเงือนไขผูกมัด กระทรวงศึกษาธิการ ได้รับสนองพระราชเสาวนีย์ของสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนี พันปีหลวง ที่ทรงห่วงใยในการศึกษาของเด็กด้อยโอกาส โดยเฉพาะเด็กกลุ่มชาติพันธุ์ในพื้นที่สูง ภาคเหนือที่มีปัญหา เรื่องความเป็นอยู่ในการรับการศึกษาเท่าเทียมกับเด็กคนอื่น ๆ โดยให้ความสำคัญกับการสร้างความเท่าเทียมและ ความเป็นธรรม จึงได้จัดสรรทุนการศึกษาให้แก่นักเรียนทุกระดับที่ขาดปัจจัยสนับสนุนและประสบสภาวะยากลำบาก เด็กกลุ่มชาติพันธุ์และเด็กในจังหวัดชายแดน โดยดำเนินโครงการทุนการศึกษาเด็กสภาวะยากลำบากในเขตพื้นที่ ชายแดนและชาวเขา เพื่อเป็นการส่งเสริมให้ประชาชนทุกกลุ่มได้มีโอกาสเข้าถึงองค์ความรู้ได้โดยสะดวก และสามารถ พัฒนาและประยุกต์ใช้องค์ความรู้ในการดำเนินชีวิตได้อย่างต่อเนื่อง รวมทั้งเป็นการยกระดับคุณภาพการศึกษา ลดความเหลือมล้ำ สร้างความเท่าเทียม ได้รับโอกาสและสร้างขวัญกำลังใจที่ดีต่อผู้ที่ได้รับทุนการศึกษา เพื่อการ พัฒนาการศึกษาเล่าเรียน การพัฒนาตนเอง การพัฒนาคุณภาพชีวิต ศูนย์ส่งเสริมการเรียนรู้อำเภอเชียงดาว ซึ่งเป็นหน่วยงานที่มีบทบาทในการส่งเสริมการเรียนรู้ตลอดชีวิต สำหรับประชาชน จึงดำเนินการขับเคลื่อนกระบวนการพัฒนาไปสู่ประชาชนในถิ่นทุรกันดาร ผู้ขาดโอกาสเนื่องจาก ความยากจน เป็นการเพิ่มโอกาสทางการศึกษา จึงได้จัดทำโครงการทุนการศึกษาเด็กสภาวะยากลำบากในเขตพื้นที่สูง ภาคเหนือ วัตถุประระสงค์ เพื่อจัดสรรทุนการศึกษาให้แก่นักเรียนทุกระดับที่ขาดปัจจัยสนับสนุน และประสบสภาวะ ยากลำบากในเขตพื้นที่สูงให้ได้รับโอกาสทางการศึกษาเพื่อพัฒนาคุณภาพชีวิตที่ดีสามารถพึ่งตนเองได้ และเป็น พลเมืองที่ดีที่มีคุณภาพ เพื่อเป็นกำลังสำคัญในการพัฒนาท้องถิ่น ชุมชน และประเทศชาติ
B e s t P r a c t i c e 2 5 6 6 | 13 ความเป็นมาของ “แนวปฏิบัติที่ดี” โครงการทุนการศึกษาเด็กสภาวะยากลำบากในเขตพื้นที่สูงภาคเหนือ เป็นทุนให้เปล่าไม่มีเงือนไขผูกมัด กระทรวงศึกษาธิการ ได้รับสนองพระราชเสาวนีย์ของสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนี พันปีหลวง ที่ทรงห่วงใยในการศึกษาของเด็กด้อยโอกาส โดยเฉพาะเด็กกลุ่มชาติพันธุ์ในพื้นที่สูง ภาคเหนือที่มีปัญหา เรื่องความเป็นอยู่ในการรับการศึกษาเท่าเทียมกับเด็กคนอื่น ๆ โดยให้ความสำคัญกับการสร้างความเท่าเทียมและ ความเป็นธรรม จึงได้จัดสรรทุนการศึกษาให้แก่นักเรียนทุกระดับที่ขาดปัจจัยสนับสนุนและประสบสภาวะยากลำบาก เด็กกลุ่มชาติพันธุ์และเด็กในจังหวัดชายแดน โดยดำเนินโครงการทุนการศึกษาเด็กสภาวะยากลำบากในเขตพื้นที่ ชายแดนและชาวเขา เพื่อเป็นการส่งเสริมให้ประชาชนทุกกลุ่มได้มีโอกาสเข้าถึงองค์ความรู้ได้โดยสะดวก และสามารถ พัฒนาและประยุกต์ใช้องค์ความรู้ในการดำเนินชีวิตได้อย่างต่อเนื่อง รวมทั้งเป็นการยกระดับคุณภาพการศึกษา ลดความเหลือมล้ำ สร้างความเท่าเทียม ได้รับโอกาสและสร้างขวัญกำลังใจที่ดีต่อผู้ที่ได้รับทุนการศึกษา เพื่อการ พัฒนาการศึกษาเล่าเรียน การพัฒนาตนเอง การพัฒนาคุณภาพชีวิต เด็กหญิงชญานิญ ชัยศรีเป็นนักเรียนระดับชั้นประถมศึกษา ของศูนย์การเรียนชุมชนชาวไทยภูเขา “แม่ฟ้า หลวง” บ้านแม่คองซ้าย สังกัดศูนย์ส่งเสริมการเรียนรู้อำเภอเชียงดาว ได้นำเสนอโครงการร้านค้ากลางหุบเขา เพื่อ ขอรับการพิจารณารับทุนตามโครงการทุนการศึกษาเด็กสภาวะยากลำบากในเขตพื้นที่สูงภาคเหนือ ประจำปี งบประมาณ 2566 โดยมีนายอนุชา รุ่งศักดิ์รักวนา ครู ศศช.บ้านแม่คองซ้าย เป็นที่ปรึกษาในการจัดทำโครงการ และ การนำเสนอได้ผ่านการพิจารณาจากคณะกรรมการการคัดเลือกผู้มีสิทธิ์และคุณสมบัติที่เหมาะสมที่จะได้การรับทุนใน ครั้งนี้ ตามแนวทางการพิจารณาและการดำเนินการตามการรับทุนตามโครงการทุนการศึกษาเด็กสภาวะยากลำบากใน เขตพื้นที่สูงภาคเหนือ ของ ศูนย์ส่งเสริมการเรียนรู้อำเภอเชียงดาว ผู้นำชุมชน และได้รับการคัดเลือกให้เป็นผู้ที่ได้รับ ทุนการศึกษาจำนวน 5,000 บาท ตามโครงการทุนการศึกษาเด็กสภาวะยากลำบากในเขตพื้นที่สูงภาคเหนือ การที่ผู้ได้รับทุนนำเงินที่ได้มานั้น มาลงทุนและต่อยอดเงิน เพื่อเป็นการมูลค่านั้น ในการเปิดร้านขายของชำ ในหมู่บ้านนั้น เนื่องจากชุมชนบ้านแม่คองซ้าย หมู่ 1 ตำบลเมืองคอง อำเภอเชียงดาว จังหวัดเชียงใหม่ ตั้งอยู่ในกลาง หุบเขา ระยะทางจากชุมชนถึงตัวเมืองอำเภอใช้ระยะทาง 28 กิโลเมตร และเส้นทางในหมู่บ้าน ก็เป็นถนนดินแดง เดินทางลำบาก ยิ่งช่วงฤดูฝน การเดินทางยากลำบากมาก และในการซื้อของแต่ละครั้ง ต้องเดินทางจากหมู่บ้านไปซื้อ ยังในอำเภอเชียงดาว โดยการไปแต่ละครั้ง ต้องรวมตัวกันไป เนื่องจากจะได้พอค่ารถในการเดินทาง และการซื้อของ แต่ละครั้งต้องซื้อเตรียมไว้เป็นจำนวนมาก เนื่องจากไม่ได้ออกมาซื้อบ่อยนัก เด็กหญิงชญานิญ ชัยศรีจึงได้มองเห็นว่า ในชุมชนน่าจะมีร้านค้าเล็กๆเพื่อจำหน่ายสินค้าที่จำเป็นใน ชีวิตประจำวันให้กับชาวบ้านในชุมชน เพื่อลดการเดินทางที่จะต้องออกมาซื้อในตัวอำเภอเมือง จึงได้นำเงินทุนที่ได้รับ จากโครงการทุนการศึกษาเด็กสภาวะยากลำบากในเขตพื้นที่สูงภาคเหนือ ศูนย์ส่งเสริมการเรียนรู้อำเภอเชียงดาว มา ลงทุนเปิดร้านค้าเล็กๆ ในชุมชน เพื่อเป็นการบริการชาวบ้านและต่อยอดมูลค่าของเงินเพิ่มขึ้นในอนาคนต่อไป
B e s t P r a c t i c e 2 5 6 6 | 14 วัตถุประสงค์และเป้าหมายของการดำเนินงาน 1. เพื่อเป็นการต่อยอดเงินทุนการศึกษาที่ได้รับให้เกิดมูลค่ามากขึ้น และฝึกการทำบัญชีรายรับ-รายจ่าย การคำนวณราคาสินค้า ต้นทุน กำไร ขาดทุน 2. เพื่อให้มีอาชีพในชุมชน 3. เพื่อให้มีความรับผิดชอบ การรู้จักวางแผน และการบริหารจัดการ 4. เพื่อฝึกทักษะและประสบการณ์ กระบวนการดำเนินงาน ด้านการวางแผน (P) 1. ศูนย์ส่งเสริมการเรียนรู้อำเภอเชียงดาว ดำเนินการประชุมชี้แจงครูประจำศูนย์การเรียนชุมชนชาวไทยภูเขา “แม่ฟ้าหลวง” บ้านแม่คองซ้าย เพื่อสร้างความเข้าใจเกี่ยวกับการดำเนินงานตามโครงการทุนการศึกษาเด็กสภาวะ ยากลำบากในเขตพื้นที่สูงภาคเหนือ ประจำปีงบประมาณ 2566 2. ศูนย์ส่งเสริมการเรียนรู้อำเภอเชียงดาว ดำเนินการแต่งตั้งคณะกรรมการกลั่นกรองและตรวจสอบคุณสมบัติ และความเหมาะสมที่จะได้รับทุนตามแนวทางการดำเนินงานโครงการทุนการศึกษาเด็กสภาวะยากลำบากในเขตพื้นที่ สูงภาคเหนือ ประจำปีงบประมาณ 2566 3. ครูประจำศูนย์การเรียนชุมชนชาวไทยภูเขา”แม่ฟ้าหลวง” จัดทำประชาคมในพื้นที่ชุมชนที่รับผิดชอบ เพื่อ ชี้แจงและสร้างความเข้าใจเกี่ยวกับการดำเนินงานตามโครงการทุนการศึกษาเด็กสภาวะยากลำบากในเขตพื้นที่สูง ภาคเหนือ ประจำปีงบประมาณ 2566 และนำเสนอรายชื่อผู้ที่มีสิทธิ์และคุณสมบัติที่เหมาะสมในการเสนอชื่อรับ ทุนการศึกษา โดยให้ผู้นำชุมชน ชุมชน มีส่วนร่วมในการพิจารณาคุณสมบัติ และร่วมพิจารณาโครงการ สภาพปัญหา คามต้องการ วางแผนการดำเนินงานของผู้ที่จะได้รับทุน 4. ศูนย์ส่งเสริมการเรียนรู้อำเภอเชียงดาว ดำเนินการมอบทุนการศึกษาตามโครงการทุนการศึกษาเด็กสภาวะ ยากลำบากในเขตพื้นที่สูงภาคเหนือ ประจำปีงบประมาณ 2566 ในวันที่ 26 พฤษภาคม 2566 5. ครูและผู้ที่ได้รับทุนการศึกษา ร่วมกันวางแผนการดำเนินงาน ชี้แจงวัตถุประสงค์รายละเอียดของการ ดำเนินงาน 6. ศึกษา ค้นคว้าหา แนวทางปฏิบัติที่ดี (Best Practice) โดยพิจารณาประเด็น ศึกษาเอกสารที่เกี่ยวข้อง ที่ สอดคล้องกับสภาพปัญหา ความต้องการ ร่วมกันดำเนินงานตามแผนการดำเนินงาน
B e s t P r a c t i c e 2 5 6 6 | 15 ด้านการดำเนินงาน (D) 1. ครูประจำศูนย์การเรียนชุมชนชาวไทยภูเขา”แม่ฟ้าหลวง” บ้านแม่คองซ้าย นำผู้ที่ได้ผ่านการคัดเลือก จำนวน 11 คน ทุนละ 5,000 บาท เข้ารับทุนโครงการ ทุนการศึกษาเด็กสภาวะยากลำบากในเขตพื้นที่สูงภาคเหนือ ประจำปีงบประมาณ 2566 ในวันที่ 26 พฤษภาคม 2566 2. ผู้เรียนที่ได้รับทุน เด็กหญิงชญานิญ ชัยศรี นำไป ดำเนินงานตามโครงการที่ได้เสนอ โครงการร้านค้ากลางหุบเขา มี รายละเอียดการดำเนินงานดังนี้ 2.1 เตรียมสถานที่ในการจัดทำร้านค้า 2.2 จัดเตรียมซื้อสินค้า ตามที่ได้วางแผนและ เขียนรายการสิ่งของที่นำมาวางจำหน่ายในร้านค้า 2.3 ทำบันทึกรายการและจำนวนสิ่งของ คำนวณราคาสินค้า ต้นทุน กำไร ติดตั้งราคาสินค้า 2.4 ทำบัญชีคุมสินค้า และบันทึกรายการรับ และจำหน่ายสินค้า 3. การดำเนินงานตามโครงการร้านค้ากลางหุบเขา 3.1 ศึกษาหาความรู้ในรูปแบบการจัดเรียงสินค้า 3.2 จัดซื้อสินค้า ตามรายการที่ได้วางแผนไว้ 3.3 ประชาสัมพันธ์และเปิดให้บริการในชุมชน ด้านการตรวจสอบและประเมินผล (C) 1. ประเมินผลจากสภาพจริง โดยการประเมินจาก การสัมภาษณ์ สอบถาม จากประชาชนในชุมชน 2. ให้คำแนะนำในการดำเนินงาน เพื่อให้เกิด แนวคิดและช่องทางในการพัฒนาต่อไป 3. สรุแผลการดำเนินงานตามโครงการที่ได้หลังจาก การติดตามและประเมินผล ด้านการปรับปรุงและพัฒนาผลการปฏิบัติงาน (A) 1. เผยแพร่ผลงานแนวปฏิบัติที่ดี (Best Practice) ด้านการศึกษาเพื่อพัฒนาอาชีพ โดยการนำเสนอ ผลงาน ปัญหา อุปสรรค ข้อเสนอแนะ และนำผลการดำเนินงานมาศึกษาวิเคราะห์ เพื่อพัฒนางานในการสู่การขยาย ผลในพื้นที่อื่นๆ เพื่อการใช้ทุนให้เกิดประโยชน์อย่างสูงสุด ต่อการพัฒนาคุณภาพชีวิตของผู้เรียนต่อไป 2. นำข้อเสนอแนะของผู้เรียน ชุมชน และผู้ที่เกี่ยวข้อง มาปรับปรุงรูปแบบและวิธีการดำเนินงาน การส่งเสริมอาชีพ เพื่อเผยแพร่ให้ชุมชนอื่นที่มีสภาพบริบทเหมือนหรือใกล้เคียงกันได้นำไปปรับใช้ในการจัดกิจกรรม ต่อไป
B e s t P r a c t i c e 2 5 6 6 | 16 ผลการดำเนินงานและประโยชน์ที่ได้รับ - ผู้เรียนได้ต่อยอดเงินทุนการศึกษาที่ได้รับให้เกิดมูลค่ามากขึ้น ได้ฝึกการทำบัญชีรายรับ-รายจ่าย การ คำนวณราคาสินค้า ต้นทุน กำไร ขาดทุน ฝึกความรับผิดชอบ การรู้จักวางแผน และการบริหารจัดการ และนอกจากนี้ ยังเป็นการส่งเสริมให้เกิดการสร้างงานสร้างอาชีพในครอบครัว ชุมชนต่อไป การเผยแพร่ - https://www.facebook.com/chiangdao.nfechiangdao ปัจจัยความสำเร็จ 1. ได้รับโอกาสในการศึกษาตามความสนใจ ความต้องการ และความถนัด 2. ความมุ่งมั่น ตั้งใจเรียนรู้และพัฒนาตนเองของผู้เรียน 3. การได้รับโอกาส จากโครงการทุนการศึกษาเด็กสภาวะยากลำบากในเขตพื้นที่สูงภาคเหนือ ประจำปี งบประมาณ 2566 4. การส่งเสริม สนับสนุน และการช่วยเหลือผู้เรียนของครูผู้สอน
B e s t P r a c t i c e 2 5 6 6 | 17 ปัญหาอุปสรรคและข้อเสนอแนะ 1. ผู้เรียนยังไม่มีความรู้ในเรื่องการบริหารจัดการต้นทุน การคำนวณ ราคาสินค้า ต้นทุน ขาดทุน กำไร ทำ ให้ระบบการบริหารยังไม่ชัดเจน 2. สถานที่ตั้งยังไม่เป็นสัดส่วนในการวางสินค้า 3. ผู้ที่ได้รับทุนยังขาดการเข้าถึงแหล่งข้อมูลใหม่ๆ ที่ทันสมัยในการขับเคลื่อนและดำเนินโครงการ เนื่องจาก อยู่ในพื้นที่ห่างไกล แนวทางการพัฒนาต่อเนื่อง 1. การพัฒนาตัวเองโดยการวางแผนและจัดลำดับความสำคัญของงาน 2. พยายามจดจ่อกับเป้าหมายในการพัฒนาตัวเอง 3. พัฒนาตัวเองในการทำงานโดยการเรียนรู้จากสิ่งที่ผิดพลาด 4. เพิ่มประสิทธิภาพการทำงานโดยการโฟกัสเพียงหนึ่งอย่าง 5. ไม่ควรทำงานค้างคา หรือ ทิ้งงานที่ยังไม่เสร็จ เอกสารอ้างอิง เอกสารแนวทางการดำเนินงานโครงการทุนการศึกษาเด็กสภาวะยากลำบากในเขตพื้นที่สูงภาคเหนือ สถาบันพัฒนาการศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัยภาคเหนือ สำนักงานส่งเสริมการศึกษานอกระบบและ การศึกษาตรามอัธยาศัย สำนักงานปลัดกระทรวงศึกษาธิการ กระทรวงศึกษาธิการ. เอกสารวิชาการลำดับที่ 011/2565 ปีที่พิมพ์ กันยายน 2565
B e s t P r a c t i c e 2 5 6 6 | 18 ภาคผนวก
B e s t P r a c t i c e 2 5 6 6 | 19 คณะผู้จัดทำ ที่ปรึกษา นางสาวทิพวรรณ เตียงธวัช ผู้อำนวยการสำนักงานส่งเสริมการเรียนรู้จังหวัดเชียงใหม่ นางศิรพัชร์ ขันทสีมา ผู้อำนวยการศูนย์ส่งเสริมการเรียนรู้อำเภอเชียงดาว ครูที่ปรึกษาโครงการ/กิจกรรม ที่เสนอผลงานแนวปฏิบัติที่ดี(Best Practice) นายอนุชา รุ่งศักดิ์รักวนา ครูอาสาสมัครการศึกษานอกโรงเรียน ผู้รับทุนการศึกษาฯ ที่เสนอผลงานแนวปฏิบัติที่ดี (Best Practice) เด็กหญิงชญานิญ ชัยศรี นักเรียน ระดับ ประถมศึกษา
B e s t P r a c t i c e 2 5 6 6 | 20