40433_ชรินดา

ชุด
วิชาเคมี 1
ชนั้ มัธยมศึกษาปีที่ 4

เผยแพร่บนเว็บไซต์เล่มที่ 8

เร่อื ง การเขียนสูตร และเรียกชือ่ สารประกอบไอออนกิ

www.kroobannok.comNaCl=โซเดียมคลอไรด์
จัดทาโดย
นายฐิตวิ ัฒน์ ฝ้นั ต่างเช้อื
กลุ่มสาระการเรียนรูว้ ิทยาศาสตร์
โรงเรยี นบ้านด้ายเทพกาญจนาอปุ ถมั ภ์
สานกั งานเขตพน้ื ที่การศกึ ษาประถมศึกษาเชียงราย เขต 3

เลม่ ที่ 8 : การเขยี นสูตร และเรียกช่อื สารประกอบไอออนิก 1

แบบทดสอบก่อนเรียน
เร่ือง การเขยี นสูตร และเรียกชื่อสารประกอบไอออนิก

คาชี้แจง จงเลือกคาตอบท่ีถกู ตอ้ งที่สุด เพยี งคาตอบเดียว

1. การเรียกชื่อไอออนในขอ้ ใดถูกตอ้ ง
ก. Cl- คลอรีนไอออน
ข. OH- ออกไซดไ์ อออน

เผยแพรบ่ นเว็บไซต์ค. CN- ไซยาเนตไอออน

ง. Al3+ อะลมู ิเนียมไอออน
www.kroobannok.com2. ถา้ 38Sr ทาปฏิกิริยากบั 16S สารประกอบท่ีไดค้ วรมีสูตรอยา่ งไร
ก. SrS

ข. Sr3S
ค. SrS3
ง. Sr2S3
3. A , B และ C เป็นธาตุในหมู่ IA , VIA และ VIIA ตามลาดบั ธาตุแต่ละคู่รวมกนั

เกิดสารประกอบมีสูตรดงั ขอ้ ใด

สูตรของสารประกอบท่ีเกิดจาก

A กบั B A กบั C B กบั C

ก. AB A4C BC

ข. A2B AC BC2

ค. A4B AC4 B2C

ง. AB2 AC2 BC2

เล่มที่ 8 : การเขยี นสตู ร และเรียกช่อื สารประกอบไอออนิก 2

4. Mg เป็นธาตุหมู่ IIA สร้างพนั ธะกบั N ซ่ึงเป็นธาตุหมู่ VA
ไดส้ ารประกอบไอออนิกท่ีมีสูตรตามขอ้ ใด

ก. MgN
ข. Mg3N2
ค. Mg2N3
ง. Mg2N5

คาช้ีแจง ใชข้ อ้ มลู ต่อไปน้ีตอบคาถามขอ้ 5 - 6

เผยแพรบ่ นเว็บไซต์ธาตุ การจดั อิเลก็ ตรอนของธาตุ
A 2,8,2
www.kroobannok.comB 2,8,8,1
C 2,8,7
D 2 , 8 ,18 , 8

5. ธาตุคู่ใดสร้างพนั ธะไอออนิกได้
ก. A กบั D
ข. C กบั D
ค. B กบั C
ง. B กบั D

6. สารประกอบที่เกิดจากธาตุ A กบั C ควรมีสูตรอยา่ งไร
ก. AC
ข. AC2
ค. A2C
ง. A7C2

เลม่ ที่ 8 : การเขยี นสูตร และเรียกชอ่ื สารประกอบไอออนิก 3

7. การอ่านช่ือสารต่อไปน้ีขอ้ ใดถูกตอ้ ง
ก. PbCO3 เลดคาร์บอเนต
ข. BaCl2 แบเรียมไดคลอไรด์
ค. MnO2 แมงกานีส (IV) ออกไซด์
ง. CuH2PO4 คอปเปอร์ไฮโดรเจนฟอสเฟต

8. ช่ือสารที่กาหนดใหต้ ่อไปน้ี ข้อใดผดิ
ก. Al2O3 อะลูมิเนียมออกไซด์ , NaCl โซเดียมคลอไรด์

เผยแพร่บนเว็บไซต์ข. Cu2S คอปเปอร์ (I)ซลั ไฟด์ , NaCN โซเดียมไซยาไนด์

ค. NaHCO3 โซเดียมคาร์บอเนต , Fe2O3 ไอร์ออน (II) ออกไซด์

www.kroobannok.comง. Mn2O3 แมงกานีส(III)ออกไซด์, FeCl3 ไอร์ออน(III)คลอไรด์

9. จงพิจารณาวา่ สูตรสารประกอบไอออนิก และชื่อของสารประกอบต่อไปน้ี
ขอ้ ใดถูกตอ้ ง

1. Li2HPO4 ลิเทียมไฮโดรเจนฟอสเฟต
2. FeO ไอร์ออน (II) ออกไซด์
3. CuS คอปเปอร์ (II) ซลั ไฟด์
4. Ca(HCO3)2 แคลเซียมไดไฮโดรเจนคาร์บอเนต
ก. 1 2 และ 3
ข. 2 3 และ 4
ค. 1 3 และ 4
ง. ถกู ทุกขอ้

10. ถา้ สูตรของโครเมียม (III) ไนเตรต คือ Cr(NO3) 3 และสูตรของโซเดียมซิลิเนต
คือ Na2SeO4 ดงั น้นั สารประกอบโครเมียม (III) ซิลิเนต คือขอ้ ใด

ก. CrSeO4
ข. Cr2SeO4
ค. Cr(SeO4)3
ง. Cr2(SeO4)3

เลม่ ที่ 8 : การเขยี นสูตร และเรียกช่อื สารประกอบไอออนิก 4

เฉลยแบบทดสอบก่อนเรียน
เรื่อง การเขยี นสูตร และเรียกช่ือสารประกอบไอออนิก

1. ง
2. ก

เผยแพรบ่ นเวบ็ ไซต์3.ข
4. ข
5. ค
www.kroobannok.com6. ข
7. ค
8. ค
9. ก
10. ง

เล่มที่ 8 : การเขยี นสตู ร และเรียกช่อื สารประกอบไอออนิก 5

บทเรียนโปรแกรม

เล่มท่ี 8
เร่ือง การเขยี นสูตร และเรียกชื่อสารประกอบไอออนิก

เผยแพรบ่ นเว็บไซต์จุดประสงค์การเรียนรู้
www.kroobannok.com1. เขียนและเรียกช่ือไอออนบวกและไอออนลบชนิดต่างๆได้

2. เขียนสูตรของสารประกอบไอออนิกได้
3. เรียกชื่อสารประกอบไอออนิกได้

นกั เรียนพร้อมหรอื ยังครับ
ถ้าพรอ้ มแลว้ เชญิ ศกึ ษาบทเรียนเรียงลาดับ
ทีละกรอบเลยนะครับ...

เลม่ ที่ 8 : การเขยี นสูตร และเรียกชอ่ื สารประกอบไอออนิก 6

กรอบท่ี 1

สารประกอบไอออนิกประกอบดว้ ยไอออนบวกกบั ไอออนลบ ดงั น้นั การที่

จะเขียนสูตรและเรียกชื่อสารประกอบไอออนิกได้ จาเป็นตอ้ งรู้จกั และทราบวา่

สารประกอบน้นั ประกอบดว้ ยไอออนบวกและไอออนลบชนิดใดก่อน...
ตัวอย่างไอออนบวกทค่ี วรรู้จัก : ไอออนทม่ี ปี ระจุ 1+ และ 2+
เผยแพรบ่ นเว็บไซต์ไอออนทม่ี ปี ระจุ1+
ไอออนทม่ี ปี ระจุ 2+
H+ ไฮโดรเจนไอออน Mg2+ แมกนีเซียมไอออน
Ca2+ แคลเซียมไอออน
www.kroobannok.comLi+ ลิเทียมไอออน Sr2+ สทรอนเชียมไอออน
Ba2+ แบเรียมไอออน
Na+ โซเดียมไอออน Fe2+ ไอร์ออน (II) ไอออน
K+ โพแทสเซียมไอออน Cu2+ คอปเปอร์ (II) ไอออน
Cu+ คอปเปอร์ (I) ไอออน Zn2+ ซิงคไ์ อออน
Ag+ ซิลเวอร์ไอออน Hg2+ เมอร์คิวรี (II) ไอออน
Cs+ ซีเซียมไอออน Pb2+ เลด (II) ไอออน
Hg+ เมอร์คิวรี (I) ไอออน Co2+ โคบอลต์ (II) ไอออน
NH4+ แอมโมเนียมไอออน Ni2+ นิกเกิล (II) ไอออน
Sn2+ ทิน (II) ไอออน
ไอออนที่มีประจุมากกว่า

2+ ก็มีนะ ถา้ ตอบคาถาม

ได้ถกู ต้อง เชิญศึกษาต่อ
ในกรอบต่อไปได้เลยครับ

คาถาม
เพราะเหตุใด จึงตอ้ งระบุตวั เลขโรมนั ในวงเลบ็ สาหรับการเรียกชื่อไอออนบวก

ของโลหะแทรนซิชนั บางชนิดดว้ ย

เล่มที่ 8 : การเขยี นสตู ร และเรียกชอ่ื สารประกอบไอออนิก 7

เฉลย
เพราะธาตุท่ีเป็นโลหะแทรนซิชนั บางชนิด สามารถเกิดไอออนท่ีมีประจุบวก

ไดห้ ลายค่า การระบุตวั เลขโรมนั ไวใ้ นวงเลบ็ จะทาใหส้ ามารถบอกประจุของไอออน
ชนิดน้นั ไดอ้ ยา่ งถกู ตอ้ ง

เผยแพร่บนเวบ็ ไซต์ตัวอย่างไอออนบวกทค่ี วรรู้จัก :ไอออนทม่ี ปี ระจุมากกว่า2+ กรอบท่ี 2
www.kroobannok.comไอออนทมี่ ปี ระจุ3+
ไอออนทม่ี ปี ระจุ 4+
Al3+ อะลมู ิเนียมไอออนPb4+ เลด (IV) ไอออน
Sc3+ สแคนเดียมไอออนMn4+ แมงกานีส (IV) ไอออน
Ni3+ นิกเกิล (III) ไอออนSn4+ ทิน (IV) ไอออน
Cr3+ โครเมียม(III)ไอออน
Fe3+ ไอร์ออน (III) ไอออน
Co3+ โคบอลต์ (III) ไอออน
นีเ่ ปน็ เพียงตวั อย่างของไอออนบวกบางชนิด

ทีค่ วรรจู้ กั ซึง่ มกั พบเป็นส่วนประกอบ

ในสารประกอบไอออนิกหลายชนดิ เท่านั้น

ไม่ใช่ไอออนบวกทีม่ อี ยู่ทั้งหมดนะครบั

เล่มที่ 8 : การเขยี นสูตร และเรียกชอ่ื สารประกอบไอออนิก 8

กรอบที่ 3

ตัวอย่างไอออนลบทคี่ วรรู้จกั : ไอออนทม่ี ปี ระจุ 1-

ไอออนทม่ี ปี ระจุ 1- ไอออนทมี่ ปี ระจุ 1-
F- ฟลอู อไรดไ์ อออน
Cl- คลอไรดไ์ อออน HCO3- ไฮโดรเจนคาร์บอเนตไอออน
HSO4- ไฮโดรเจนซลั เฟตไอออน
เผยแพรบ่ นเวบ็ ไซต์Br- โบรไมดไ์ อออน HSO3- ไฮโดรเจนซลั ไฟตไ์ อออน
ClO2- คลอรัสไอออน
I- ไอโอไดด์ ClO3- คลอเรตไอออน
ClO4- เปอร์คลอเรตไอออน
www.kroobannok.comOH- ไฮดรอกไซดไ์ อออนMnO4- เปอร์แมงกาเนตไอออน
H2PO4- ไดไฮโดรเจนฟอสเฟตไอออน
CN- ไซยาไนดไ์ อออน
NO2- ไนไตรตไ์ อออน
NO3- ไนเตรตไอออน
คาถาม
1. การเรียกช่ือไอออนลบของธาตุ มีขอ้ สังเกตอยา่ งไร
2. เพราะเหตุใด ธาตุในหมู่ที่ VIIA จึงมกั เกิดเป็นไอออนที่มีประจุ 1-
3. ถา้ ไอออนท่ีมีประจุ 1+ สร้างพนั ธะกบั ไอออนท่ีมีประจุ 1- สารประกอบ
ไอออนิกท่ีเกิดข้ึน ควรมีอตั ราส่วนของไอออนบวกต่อไอออนลบเท่าใด

เลม่ ที่ 8 : การเขยี นสูตร และเรียกชอ่ื สารประกอบไอออนิก 9

เฉลย

1. การเรียกช่ือไอออนลบของธาตุ ใหเ้ รียกช่ือธาตุน้นั โดยเปล่ียนเสียงลงทา้ ย

เป็น ไ-ด์ ( -ide) เช่น ธาตุฟลอู อรีน เมื่อเป็นไอออน เรียก ฟลอู อไรด์ เป็นตน้

2. ธาตุในหม่ทู ่ี VIIA มกั เกิดเป็นไอออนที่มีประจุ 1- เพราะธาตุในหมู่ VII

มีเวเลนซ์อิเลก็ ตรอน เท่ากบั 7 เม่ือเกิดสารประกอบ จะรับ 1 อิเลก็ ตรอน เพอ่ื ใหม้ ี
อิเลก็ ตรอนครบ 8 ตามกฎออกเตต จึงมีประจุ 1-
3. ถา้ ไอออนท่ีมีประจุ 1+ สร้างพนั ธะกบั ไอออนที่มีประจุ 1- สารประกอบ

เผยแพรบ่ นเว็บไซต์ไอออนิกท่ีเกิดข้ึน ควรมีอตั ราส่วนของไอออนบวกต่อไอออนลบ เท่ากบั 1 : 1
www.kroobannok.comกรอบที่4
ตัวอย่างไอออนลบทค่ี วรรู้จัก : ไอออนทมี่ ปี ระจุ 2- และ 3-

ไอออนทมี่ ปี ระจุ 2- ไอออนทมี่ ปี ระจุ 3-
N3- ไนไตรดไ์ อออน
O2- ออกไซดไ์ อออน P3- ฟอสไฟดไ์ อออน
PO43- ฟอสเฟตไอออน
S2- ซลั ไฟดไ์ อออน
ตอนนนี้ กั เรยี นรจู้ กั ไอออนบวก
SO32- ซลั ไฟตไ์ อออน และ ไอออนลบหลายชนิดแล้ว
SO42- ซลั เฟตไอออน ต่อไปกศ็ ึกษาวิธีการเขียนสตู ร
S2O32- ไทโอซลั เฟตไอออน
CO32- คาร์บอเนตไอออน

CrO42- โครเมตไอออน ของสารประกอบไอออนิกไดแ้ ล้วครบั

Cr2O72- ไดโครเมตไอออน

MnO42- แมงกาเนตไอออน

HPO42- ไฮโดรเจนฟอสเฟตไอออน

เล่มที่ 8 : การเขยี นสูตร และเรียกชอ่ื สารประกอบไอออนิก 10

กรอบที่ 5

การเขยี นสูตรสารประกอบไอออนิก

การเขียนสูตรสารประกอบไอออนิกจะเขียนสัญลกั ษณ์ธาตุท่ีเป็นไอออนบวก
ไวข้ า้ งหนา้ ตามดว้ ยไอออนลบ และแสดงอตั ราส่วนอยา่ งต่าของจานวนไอออนที่เป็น
องคป์ ระกอบดว้ ยเลขอาร ะบิกหอ้ ยทา้ ยไอออนน้นั (ยกเวน้ เมื่อมีเพียง 1 ไอออนไม่ตอ้ ง
เขียนตวั เลขหอ้ ยทา้ ย ) ท้งั น้ีใหย้ ดึ หลกั วา่ การรวมกนั ของไอออนเพอื่ ใหเ้ กิดสารประกอบ

เผยแพรบ่ นเวบ็ ไซต์ไอออนิกน้นั ประจุรวมตอ้ งเท่ากบั ศนู ยเ์สมอ ตวั อยา่ งเช่น
Na+ กบั Cl- อตั ราส่วนจานวนไอออนบวก : ไอออนลบ = 1 : 1
www.kroobannok.comสารประกอบท่ีเกิดข้ึนมีสูตรเป็น NaCl
Ca2+ กบั O2- อตั ราส่วนจานวนไอออนบวก : ไอออนลบ = 1 : 1
สารประกอบท่ีเกิดข้ึน มีสูตรเป็น CaO
Ca2+ กบั Cl- ประจุของไอออนไม่เท่ากนั
จากการพจิ ารณาพบวา่ Ca2+ 1 ไอออน ตอ้ งรวมกบั Cl- 2 ไอออน จึงจะทาให้
ประจุรวมเท่ากบั ศนู ย์ ดงั น้นั อตั ราส่วนจานวนไอออนบวก : ไอออนลบ = 1 : 2
สารประกอบที่เกิดข้ึนจึงมีสูตรเป็น CaCl2

กรณีที่พนั ธะไอออนิกเกิดจากกลุ่มของไอออน ใหใ้ ชห้ ลกั การเดียวกนั กบั พนั ธะ
ไอออนิกที่เกิดจากไอออนของธาตุ แต่ใหว้ งเลบ็ ไอออนท่ีมีจานวนมากกวา่ 1 ไอออน
และเขียนจานวนหอ้ ยทา้ ยไอออนน้นั ดว้ ยเลขอาระบิกดว้ ย ตวั อยา่ งเช่น

NH4+ กบั S2- จากการพิจารณาพบวา่ NH4+ ตอ้ งใช้ 2 ไอออน จึงจะรวมพอดี
กบั S2- 1 ไอออน แลว้ ทาใหป้ ระจุรวมเท่ากบั ศนู ย์ ดงั น้นั อตั ราส่วนจานวนไอออนบวก
ต่อไอออนลบ = 2 : 1 สารประกอบที่เกิดข้ึนจึงมีสูตรเป็น (NH4)2S

.

เลม่ ที่ 8 : การเขยี นสตู ร และเรียกช่อื สารประกอบไอออนิก 11

กรอบท่ี 6

วธิ เี ขยี นสูตรสารประกอบไอออนิกแบบง่าย

เน่ืองจากการเขียนสูตร สารประกอบไอออนิก ตอ้ งยดึ หลกั วา่ การรวมกนั ของ

ไอออนเพอ่ื ใหเ้ กิดสารประกอบไอออนิกน้นั ประจุรวมตอ้ งเท่ากบั ศนู ยเ์ สมอ ดงั น้นั
ในการเขียนสูตรสารประกอบไอออนิกท่ีประจุของไอออนบวกและไอออนลบไม่เท่ากนั
เราสามารถใชว้ ธิ ีไขวด้ ว้ ยตวั เลขแสดงประจุได้ (ไม่ใชเ้ ครื่องหมาย +,-) ตวั อยา่ งเช่น
เผยแพร่บนเวบ็ ไซต์Ca2+ กบั Cl-
www.kroobannok.comNH4+กบั S2-Ca2+ Cl- ไดส้ ารประกอบมีสูตร CaCl2

NH4+ S2- ไดส้ ารประกอบมีสูตร (NH4)2S

Na+ กบั SO42- Na+ SO42- ไดส้ ารประกอบมีสูตร Na2SO4

NH4+ กบั SO42- NH4+ SO42- ไดส้ ารประกอบมีสูตร (NH4)2SO4

Al3+ กบั SO42- Al3+ SO42- ไดส้ ารประกอบมีสูตร Al2(SO4)3

คาถาม
1. จงเขียนสูตรสารประกอบท่ีเกิดจากการรวมกนั ของ NH4+ กบั PO43-

2. สารประกอบแมกนีเซียมซลั เฟต มีไอออนใดเป็นองคป์ ระกอบ

เล่มที่ 8 : การเขยี นสตู ร และเรียกช่อื สารประกอบไอออนิก 12

เฉลย

1. สูตรสารประกอบท่ีเกิดจากการรวมกนั ของ NH4+ กบั PO43- คือ (NH4)3PO4
2. สารประกอบแมกนีเซียมซลั เฟต มีแมกนีเซียมไอออน (Mg2+) และซลั เฟต

ไอออน (SO42- ) เป็นองคป์ ระกอบ

เผยแพร่บนเว็บไซต์การเรียกชื่อสารประกอบไอออนิก กรอบที่ 7

www.kroobannok.comหลกั การเรียกช่ือสารประกอบไออนิก

1. ใหเ้ รียกช่ือไอออนบวกก่อน ตามดว้ ยไอออนลบ โดยไม่ตอ้ งมีคาวา่ ไอออน
2. ในกรณีท่ีไอออนบวก สามารถเกิดประจุไดม้ ากกวา่ 1 ชนิด ใหร้ ะบุค่าประจุ
ดว้ ยเลขโรมนั ต่อทา้ ยไอออนบวกน้นั ดว้ ย
ตัวอย่างการเรียกช่ือสารประกอบไอออนิก

สาร ไอออนบวก ไอออนลบ ชื่อสารประกอบ
อะลูมิเนียมออกไซด์
Al2O3 อะลูมิเนียมไอออน ออกไซดไ์ อออน โซเดียมคาร์บอเนต
Na2CO3 โซเดียมไอออน คาร์บอเนตไอออน แอมโมเนียมฟอสเฟต
(NH4)3PO4 แอมโมเนียมไอออน ฟอสเฟตไอออน คอปเปอร์ (I) ซลั ไฟด์
Cu2S คอปเปอร์(I)ไอออน ซลั ไฟดไ์ อออน

CuS คอปเปอร์(II)ไอออน ซลั ไฟดไ์ อออน คอปเปอร์ (II) ซลั ไฟด์

FeCl2 ไอร์ออน(II)ไอออน คลอไรดไ์ อออน ไอร์ออน (II) คลอไรด์
FeCl3 ไอร์ออน(III)ไอออน คลอไรดไ์ อออน ไอร์ออน (III) คลอไรด์

คาถาม
สารประกอบ CuCO3 มีช่ือเรียกอยา่ งไร

เลม่ ที่ 8 : การเขยี นสูตร และเรียกชอ่ื สารประกอบไอออนิก 13

เฉลย
สารประกอบ CuCO3 มีช่ือเรียกวา่ คอปเปอร์ (II) คาร์บอเนต

กรอบท่ี 8

แบบฝึ กหดั

เผยแพรบ่ นเว็บไซต์1. จงเขียนสูตรของสารประกอบไอออนิกที่เกิดข้ึนจากการรวมตวั ของธาตุต่อไปน้ี
ก. โพแทสเซียม (K) กบั ออกซิเจน (O)
www.kroobannok.comข. แคลเซียม(Ca)กบั โบรมีน(Br)
ค. อะลมู ิเนียม (Al) กบั ซลั เฟอร์ (S)

2. จงเรียกช่ือสารประกอบต่อไปน้ี
ก. Mg(HCO3)2
ข. (NH4)2HPO4
ค. Cs2SO4
ง. Cu(OH)2

3. จงเขียนสูตรจากช่ือของสารประกอบต่อไปน้ี
ก. โพแทสเซียมไนเตรต
ข. แคลเซียมไดไฮโดรเจนฟอสเฟต
ค. โคบอลต์ (II) คลอไรด์

เลม่ ที่ 8 : การเขยี นสูตร และเรียกช่อื สารประกอบไอออนิก 14

กรอบที่ 9

เฉลยแบบฝึ กหัด

ข้อ 1 เขียนสูตรของสารประกอบถกู ตอ้ ง ไดค้ ะแนนขอ้ ยอ่ ยละ 1 คะแนน
รวม 3 คะแนน
ก. โพแทสเซียม (K) กบั ออกซิเจน (O) เขียนสูตรเป็น K2O
CaBr2
เผยแพรบ่ นเวบ็ ไซต์ข. แคลเซียม(Ca)กบั โบรมีน(Br) เขียนสูตรเป็น Al2S3

ค. อะลูมิเนียม (Al) กบั ซลั เฟอร์ (S) เขียนสูตรเป็น
www.kroobannok.comข้อ2 เรียกชื่อสารประกอบถกู ตอ้ ง ไดค้ ะแนนขอ้ ยอ่ ยละ 1คะแนน

รวม 4 คะแนน

ก. Mg(HCO3)2 เรียกช่ือเป็น แมกนีเซียมไฮโดรเจนคาร์บอเนต
ข. (NH4)2HPO4 เรียกช่ือเป็น แอมโมเนียมไฮโดรเจนฟอสเฟต
ค. Cs2SO4 เรียกชื่อเป็น ซีเซียมซลั เฟต
ง. Cu(OH)2 เรียกช่ือเป็น คอปเปอร์ (II) ไฮดรอกไซด์
ข้อ 3 เขียนสูตรจากชื่อของสารประกอบถูกตอ้ ง ไดค้ ะแนนขอ้ ยอ่ ยละ 1 คะแนน

รวม 3 คะแนน

ก. โพแทสเซียมไนเตรต เขียนสูตรเป็ น KNO3
Ca(H2PO4)2
ข. แคลเซียมไดไฮโดรเจนฟอสเฟต เขียนสูตรเป็น

ค. โคบอลต์ (II) คลอไรด์ เขียนสูตรเป็น CoCl2

เกณฑ์การผ่าน : นกั เรียนไดค้ ะแนนอยา่ งนอ้ ย 6 คะแนน จากคะแนนเตม็ 10 คะแนน

เลม่ ที่ 8 : การเขยี นสตู ร และเรียกช่อื สารประกอบไอออนิก 15

กรอบท่ี 10

สรุปบทเรียน

สารประกอบไอออนิกประกอบด้วยไอออนบวกกบั ไอออนลบ ดงั นน้ั การทีจ่ ะ
เขียนสตู รและเรียกชื่อสารประกอบไอออนิกได้ จาเปน็ ต้องรู้จัก และทราบว่า
สารน้ันประกอบด้วยไอออนบวกและไอออนลบชนิดใด เมอ่ื ทราบแล้วให้เขยี น
ไอออนบวกตามด้วยไอออนลบ กรณีที่ไอออนใดมีมากกว่า 1 ไอออน ให้เขียน
เลขอาระบิกห้อยท้ายแสดงจานวนไอออนด้วย ทั้งนีใ้ ห้ยึดหลักว่าการรวมกนั

เผยแพรบ่ นเวบ็ ไซต์ของไอออนบวกและลบ ตอ้ งทาให้ประจรุ วมเป็นศูนย์พอดี
สาหรับการเรียกชื่อ ให้เรียกชอ่ื ไอออนบวกก่อนตามด้วยไอออนลบ
www.kroobannok.comในกรณีที่ไอออนบวกเกิดประจไุ ด้หลายค่า ตอ้ งระบุค่าประจขุ องไอออนด้วยเลข
โรมนั ไว้ในวงเลบ็ ต่อท้ายไอออนนั้นด้วย เพียงแคน่ ีน้ ักเรียนกส็ ามารถเขียนสูตร
และเรียกชื่อสารประกอบไอออนิกได้อย่างถูกต้องแล้วครับ

เล่มที่ 8 : การเขยี นสูตร และเรียกช่อื สารประกอบไอออนิก 16

แบบทดสอบหลงั เรียน
เร่ือง การเขยี นสูตร และเรียกช่ือสารประกอบไอออนิก

คาชี้แจง จงเลือกคาตอบท่ีถูกตอ้ งท่ีสุด เพียงคาตอบเดียว

1. Mg เป็นธาตุหมู่ IIA สร้างพนั ธะกบั N ซ่ึงเป็นธาตุหมู่ VA
ไดส้ ารประกอบไอออนิกที่มีสูตรตามขอ้ ใด

ก. Mg2N5

เผยแพรบ่ นเวบ็ ไซต์ข. Mg2N3

ค. Mg3N2
ง. MgN
www.kroobannok.com2. A,B และC เป็นธาตุในหมู่ IA,VIAและVIIAตามลาดบั ธาตุแต่ละคู่รวมกนัเกิดสารประกอบมีสูตรดงั ขอ้ ใด

สูตรของสารประกอบที่เกิดจาก

A กบั B A กบั C B กบั C

ก. AB A4C BC

ข. A2B AC BC2

ค. A4B AC4 B2C

ง. AB2 AC2 BC2

3. ถา้ 38Sr ทาปฏิกิริยากบั 16S สารประกอบที่ไดค้ วรมีสูตรอยา่ งไร
ก. Sr2S3

ข. SrS3

ค. Sr3S

ง. SrS

เล่มที่ 8 : การเขยี นสตู ร และเรียกช่อื สารประกอบไอออนิก 17

4. การเรียกชื่อไอออนในขอ้ ใดถูกตอ้ ง
ก. Al3+ อะลูมิเนียมไอออน
ข. CN- ไซยาเนตไอออน
ค. OH- ออกไซดไ์ อออน
ง. Cl- คลอรีนไอออน

5. ช่ือสารท่ีกาหนดใหต้ ่อไปน้ี ข้อใดผดิ
ก. Mn2O3 แมงกานีส (III) ออกไซด์ , FeCl3 ไอร์ออน (III) คลอไรด์

เผยแพร่บนเว็บไซต์ข. NaHCO3 โซเดียมคาร์บอเนต , Fe2O3 ไอร์ออน(II)ออกไซด์

ค. Cu2S คอปเปอร์ (I) ซลั ไฟด์ , NaCN โซเดียมไซยาไนด์

www.kroobannok.comง. Al2O3อะลูมิเนียมออกไซด์ , NaCl โซเดียมคลอไรด์

6. การอ่านชื่อสารต่อไปน้ีขอ้ ใดถูกตอ้ ง
ก. CuH2PO4 คอปเปอร์ไฮโดรเจนฟอสเฟต
ข. MnO2 แมงกานีส (IV) ออกไซด์
ค. BaCl2 แบเรียมไดคลอไรด์
ง. PbCO3 เลดคาร์บอเนต

เลม่ ที่ 8 : การเขยี นสตู ร และเรียกช่อื สารประกอบไอออนิก 18

คาช้ีแจง ใชข้ อ้ มูลต่อไปน้ีตอบคาถามขอ้ 7 - 8

ธาตุ การจดั อิเลก็ ตรอนของธาตุ
A 2,8,2
B 2,8,8,1
C 2,8,7
D 2 , 8 ,18 , 8

เผยแพรบ่ นเว็บไซต์7. ธาตุคู่ใดสร้างพนั ธะไอออนิกได้
ก. B กบั D
ข. B กบั C
www.kroobannok.comค. C กบั D
ง. A กบั D

8. สารประกอบท่ีเกิดจากธาตุ A กบั C ควรมีสูตรอยา่ งไร
ก. A7C2
ข. A2C
ค. AC2
ง. AC

9. ถา้ สูตรของโครเมียม (III) ไนเตรต คือ Cr(NO3) 3 และสูตรของโซเดียมซิลิเนต
คือ Na2SeO4 ดงั น้นั สารประกอบโครเมียม (III) ซิลิเนต คือขอ้ ใด

ก. Cr2(SeO4)3
ข. Cr(SeO4)3
ค. Cr2SeO4
ง. CrSeO4

เลม่ ที่ 8 : การเขยี นสูตร และเรียกชอ่ื สารประกอบไอออนิก 19

10. จงพิจารณาวา่ สูตรสารประกอบไอออนิก และชื่อของสารประกอบต่อไปน้ี
ขอ้ ใดถูกตอ้ ง

1. Li2HPO4 ลิเทียมไฮโดรเจนฟอสเฟต
2. FeO ไอร์ออน (II) ออกไซด์
3. CuS คอปเปอร์ (II) ซลั ไฟด์
4. Ca(HCO3)2 แคลเซียมไดไฮโดรเจนคาร์บอเนต
ก. ถูกทุกขอ้

เผยแพรบ่ นเว็บไซต์ข. 1 3 และ 4

ค. 2 3 และ 4
ง. 1 2 และ 3

www.kroobannok.comทาแบบทดสอบเสร็จแล้ว
เปิ ดดูเฉลยได้เลยครับ

เล่มที่ 8 : การเขยี นสตู ร และเรียกชอ่ื สารประกอบไอออนิก 20

เฉลยแบบทดสอบหลงั เรียน
เร่ือง การเขยี นสูตร และเรียกชื่อสารประกอบไอออนิก

1. ค แนวคดิ Mg เป็นธาตุหมู่ IIA เกิดเป็นไอออน Mg2+ ส่วน N เป็นธาตุหมู่ VA
เกิดเป็นไอออน N3- สารประกอบอนิกท่ีเกิดจาก Mg2+ กบั N3- มีสูตรเป็น
Mg3N2

2. ข แนวคดิ A , B และ C สามารถเกิดเป็นไอออน A+ , B2- และ C- ตามลาดบั

เผยแพร่บนเวบ็ ไซต์ดงั น้นั สารประกอบท่ีเกิดข้ึนจากการสร้างพนั ธะระหวา่ งไอออนแต่ละคู่

จึงเป็น A2B , AC และ BC2
3. ง แนวคดิ 38Sr จดั เรียงอิเลก็ ตรอนเป็น 2 , 8 , 18 , 8 , 2 เกิดเป็นไอออน Sr2+

www.kroobannok.com16S จดั เรียงอิเลก็ ตรอนเป็น 2,8,6 เกิดเป็นไอออน S2- สารประกอบ

ที่เกิดจาก Sr2+ กบั S2- มีสูตรเป็น SrS
4. ก แนวคดิ Al3+ เรียกชื่อวา่ อะลูมิเนียมไอออน
5. ข แนวคดิ ช่ือเรียกท่ีถูกตอ้ งคือ NaHCO3 โซเดียมไฮโดรเจนคาร์บอเนต ,

Fe2O3 ไอร์ออน (III) ออกไซด์
6. ข แนวคดิ MnO2 เรียกชื่อวา่ แมงกานีส (IV) ออกไซด์
7. ข แนวคดิ B เป็นโลหะหมู่ IA สามารถสร้างพนั ธะไอออนิกกบั C

ซ่ึงเป็นอโลหะ หมู่ VIIAได้
8. ค แนวคดิ A เป็นโลหะหมู่ IIA เกิดเป็นไอออน A2+ , C เป็นอโลหะ หมู่ VIIA

เกิดเป็นไอออน C- สารประกอบท่ีเกิดจาก A2+ กบั C- มีสูตรเป็น AC2
9. ก แนวคดิ สารประกอบโครเมียม (III) ซิลิเนต เกิดจาก Cr3+ กบั SeO42-

มีสูตรเป็น Cr2(SeO4)3
10. ง แนวคดิ Li2HPO4 เรียกชื่อวา่ ลิเทียมไฮโดรเจนฟอสเฟต , FeO เรียกชื่อวา่

ไอร์ออน (II) ออกไซด์ และ CuS เรียกชื่อวา่ คอปเปอร์ (II) ซลั ไฟด์
ส่วน Ca(HCO3)2 ที่ถกู ตอ้ ง ตอ้ งเรียกช่ือวา่ แคลเซียมไฮโดรเจนคาร์บอเนต

เลม่ ที่ 8 : การเขยี นสูตร และเรียกชอ่ื สารประกอบไอออนิก 21

บรรณานุกรม

เกษม พลายแกว้ . เคมที วั่ ไป 1. กรุงเทพมหานคร : จุฬาลงกรณ์มหาวทิ ยาลยั , 2553.
ถวลั ย์ มาศจรัส และ รัตนา ชิดชอบ. นวตั กรรมการศึกษา ชุดบทเรียนโปรแกรม

กลุ่มสาระการเรียนรู้วทิ ยาศาสตร์. กรุงเทพมหานคร : ธารอกั ษร, 2548.
ถวลั ย์ มาศจรัส, สมถวลิ กนั ภยั และ ณิชนนั ทน์ ประสงค.์ นวตั กรรมการศึกษา ชุด บทเรียน

สาเร็จรูป. พมิ พค์ ร้ังท่ี 2. กรุงเทพมหานคร : ธารอกั ษร, 2551.
สถาบนั นวตั กรรมการเรียนรู้ มหาวทิ ยาลยั มหิดล. เคมีสาหรับโครงการเรียนล่วงหน้า 1,2.

เผยแพรบ่ นเวบ็ ไซต์(CD-ROM). กรุงเทพมหานคร:มหาวทิ ยาลยั มหิดล, มปป.

สถาบนั ส่งเสริมการสอนวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี. คู่มอื ครูรายวชิ าเพมิ่ เตมิ เคมี เล่ม 1
ช้ันมัธยมศึกษาปี ท่ี 4-6. กรุงเทพมหานคร : องคก์ ารคา้ ของ สกสค., 2553.

www.kroobannok.com_______. คู่มือครูสาระการเรียนรู้พนื้ ฐานและเพม่ิ เตมิ เคมี เล่ม 1 กลุ่มสาระการเรียนรู้
วทิ ยาศาสตร์. กรุงเทพมหานคร : องคก์ ารคา้ ของคุรุสภา, 2546.
_______. หนังสือเรียน รายวชิ าพนื้ ฐานวทิ ยาศาสตร์ สารและสมบัตขิ องสาร ช้ันมธั ยมศึกษา

ปี ท่ี 4-6. กรุงเทพมหานคร : องคก์ ารคา้ ของ สกสค., 2553.
_______. หนังสือเรียน รายวชิ าเพม่ิ เตมิ เคมี เล่ม 1 ช้ันมธั ยมศึกษาปี ท่ี 4-6. กรุงเทพมหานคร :

องคก์ ารคา้ ของ สกสค., 2553.
_______. หนังสือเรียนสาระการเรียนรู้พนื้ ฐานและเพม่ิ เติม เคมี เล่ม 1 กล่มุ สาระ การเรียนรู้

วทิ ยาศาสตร์. กรุงเทพมหานคร : องคก์ ารคา้ ของคุรุสภา, 2546.

เลม่ ที่ 8 : การเขยี นสูตร และเรียกช่อื สารประกอบไอออนิก 22

เผwยwแwพ.kร่บroนoเbวa็บnไnซoตk์.com

ก

คานา

บทเรียนโปรแกรมชุดพนั ธะเคมี ไดจ้ ดั ทาข้ึนเพ่อื ใชเ้ ป็นส่ือการเรียนรู้ วชิ าเคมี 1
รหสั วชิ า ว30221 ของนกั เรียนช้นั มธั ยมศึกษาปี ท่ี 4 บทเรียนโปรแกรมชุดน้ี มีเน้ือหา
และวธิ ีการเรียนรู้ที่เป็นระบบ โดยเรียนรู้จากง่ายไปยาก นกั เรียนสามารถคน้ พบความรู้
ดว้ ยตนเอง และเรียนรู้อยา่ งมีความสุข

บทเรียน โปรแกรม ชุดพนั ธะเคมี จดั ทาข้ึนโดยคานึงถึงหลกั ความแตกต่าง

เผยแพร่บนเวบ็ ไซต์ระหวา่ งบุคคล ครอบคลุมตวั ช้ีวดั และสาระการเรียนรู้ ครบตามหลกั สูตรแกนกลาง

การศกึ ษาข้นั พ้นื ฐาน พุทธศกั ราช 2551 ประกอบดว้ ยบทเรียนท้งั หมด 10 เล่ม
บทเรียน โปรแกรม เล่มน้ีเป็นเล่มท่ี 8 เร่ือง การเขียนสูตรและเรียกชอื่ สารประกอบ

www.kroobannok.comไอออนิก โดยมีวตั ถุประสงคเ์พ่อื ใหน้ กั เรียนสามารถเขียนสูตรและเรียกช่ือสารประกอบ

ไอออนิกไดอ้ ยา่ งถกู ตอ้ ง
ผจู้ ดั ทาหวงั เป็นอยา่ งยง่ิ วา่ บทเรียน โปรแกรม เล่มน้ี จะสามารถช่วยใหผ้ เู้ รียน

มีความรู้ความเขา้ ใจเกี่ยวกบั การเขียนสูตร และเรียกชื่อสารประกอบไอออนิกมากยงิ่ ข้ึน
ซ่ึงจะเป็นประโยชนอ์ ยา่ งยง่ิ ต่อการพฒั นาการเรียนรู้ของผเู้ รียนต่อไป

ฐิติวฒั น์ ฝ้ันต่างเช้ือ

ข

สารบัญ

หน้า

คานา ก

สารบญั ข
คาแนะนาในการใชบ้ ทเรียนโปรแกรม ค
แบบทดสอบก่อนเรียน 1
4
เผยแพร่บนเว็บไซต์เฉลยแบบทดสอบก่อนเรียน
5
เล่มที่ 8 การเขียนสูตรและเรียกชื่อสารประกอบไอออนิก
จุดประสงคก์ ารเรียนรู้ 6

www.kroobannok.comกรอบที่1 ตวั อยา่ งไอออนบวกที่ควรรู้จกั : 7
ไอออนท่ีมีประจุ 1+ และ 2+ 8
กรอบท่ี 2 ตวั อยา่ งไอออนบวกที่ควรรู้จกั :
9
ไอออนท่ีมีประจุมากกวา่ 2+ 10
กรอบที่ 3 ตวั อยา่ งไอออนลบท่ีควรรู้จกั : ไอออนท่ีมีประจุ 1-11
กรอบที่ 4 ตวั อยา่ งไอออนลบท่ีควรรู้จกั : 12
13
ไอออนท่ีมีประจุ 2- และ 3-
กรอบที่ 5 การเขียนสูตรสารประกอบไอออนิก
กรอบที่ 6 วธิ ีเขียนสูตรสารประกอบไอออนิกแบบง่าย
กรอบที่ 7 การเรียกชื่อสารประกอบไอออนิก
กรอบที่ 8 แบบฝึกหดั
กรอบที่ 9 เฉลยแบบฝึกหดั 14

กรอบท่ี 10 สรุปบทเรียน 15

แบบทดสอบหลงั เรียน 16

เฉลยแบบทดสอบหลงั เรียน 20

บรรณานุกรม 21

ค

คาแนะนาในการใช้บทเรียนโปรแกรม

การใชบ้ ทเรียนโปรแกรมเพ่ือพฒั นาการเรียนรู้ของนกั เรียน จะประสบผลสาเร็จ
และบรรลุตามจุดประสงคท์ ี่ต้งั ไว้ นกั เรียนตอ้ งปฏิบตั ิตามข้นั ตอน ดงั น้ี

1. ทาแบบทดสอบก่อนเรียน เพ่อื ตรวจสอบความรู้เดิมของนกั เรียน
2. อ่านจุดประสงคก์ ารเรียนรู้
3. ศึกษาบทเรียนและตอบคาถามตามลาดบั กรอบเน้ือหา ถา้ นกั เรียนตอบถูก

เผยแพรบ่ นเวบ็ ไซต์แสดงวา่ นกั เรียนเขา้ ใจเน้ือหาในกรอบน้นั ดี สามารถผา่ นไปศกึ ษาในกรอบต่อไปได้

แต่ถา้ ตอบผดิ ใหล้ องศึกษากรอบเดิมอีกคร้ัง หรือขอคาแนะนาจากครูผสู้ อน
4. ทาแบบฝึกหดั

www.kroobannok.com5. ทาแบบทดสอบหลงั เรียนดว้ ยตนเองดว้ ยความต้งั ใจ เพราะผลการทดสอบ

ในคร้ังน้ี จะทาใหน้ กั เรียนทราบความกา้ วหนา้ ในการเรียนรู้ของตนเอง