E-Book.สัญญาค้ำประกัน จำนำ จำนอง

กฎหมาย

สัญญาค้ำประกัน
สัญญาจำนำ
สัญญาจำนอง

14026115 วิชากฎหมายธุรกิจและพาณิชย์

คำนำ

หนังสืออิเล็กทรอนิกส์ (E-Book)เล่มนี้ จัดทำขึ้นเพื่อเป็นส่วนหนึ่ง
ของรายวิชากฎหมายธุรกิจและพาณิชย์ (BUSINESS AND COMMERCIL
LAW) รหัสวิชา 14026115 โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อการศึกษาหาความรู้
เรื่อง สัญญาค้ำประกัน จำนำ จำนอง ซึ่งประกอบไปด้วย....อีกทั้งยังเหมาะ
สมกับผู้ที่สนใจจะใช้เป็นแนวทางในการซึหษาเกี่ยวกับ สัญญาค้ำประกัน
จำนำ จำนอง

โดยคณะผู้จัดทำหวังเป็นอย่างยิ่งว่าหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ (E-
Book) เล่มนี้จะเป็นประโยชน์ต่อนักศึกษาและผู้ที่สนใจทุกท่านเป็นอย่างดี
หากมีส่วนที่ขาดตกบกพร่องประการใด คณะผู้จัดทำขออภัยมา ณ ที่นี้

คณะผู้จัดทำ
15/04/2565

14026115 วิชากฎหมายธุรกิจและพาณิชย์

14026115 วิชากฎหมายธุรกิจและพาณิชย์

สารบัญ

หน้า

สัญญาค้ำประกัน 1

สัญญาจำนำ 7

สัญญาจำนอง 15
ความแตกต่างของสัญญาค้ำประกัน 22
สัญญาจำนำ สัญญาจำนอง 23

บรรณาบุกรม

14026115 วิชากฎหมายธุรกิจและพาณิชย์

14026115 วิชากฎหมายธุรกิจและพาณิชย์

1

สัญญาค้ำประกัน

คือ สัญญาซึ่งบุคคลหนึ่ง เรียกว่า "ผู้ค้ำประกัน" สัญญาว่าจะชำระหนี้ให้แก่เจ้า
หนี้เมื่อลูกหนี้ไม่ยอมชำระหนี้ (มาตรา ๖๘๐) เช่น ก กู้เงินจาก ข เป็นจำนวนเงิน
๗๐,๐๐๐บาท โดยนาย ค เซ็นชื่อค้ำประกัน หรือรับรองว่าหาก ก ไม่ชำระหนี้เงินกู้
นาย ค จะชำระหนี้แทน ก เอง สัญญาดังกล่าว เรียกว่า "สัญญาค้ำประกัน" โดย
นาย ก เรียกว่า "ลูกหนี้"นาย ข เรียกว่า "เจ้าหนี้" นาย ค เรียกว่า "ผู้ค้ำประกัน"
โดยเป็นคู่สัญญาระหว่างเจ้าหนี้ กับ ผู้ค้ำประกัน

เจ้าหนี้ ผู้ค้ำประกัน

ค้ำประกันให้ลูกหนี้

โดยผู้ค้ำประกัน เป็นบุคคลที่มีความสามารถตาม
กฎหมายกำหนด โดยไม่เป็นผู้เยาว์ คนไร้ความสามารถ
วิกลจริต หากมีนิติกรรมสัญญาซึ่งได้กระทำโดยบุคคล
เหล่านี้ จะถือว่านิติกรรมสัญญานั้นจะถูกบอกล้างให้เป็น
โมฆียะ

และต้องมีเจตนาโดยสมัครใจ โดยปราศจากเจตนา
วิปริต ดังนี้

1. การแสดงเจตนาสำคัญผิดในคุณสมบัติของบุคคล
หรือทรัพย์

2. การแสดงเจตนาเพราะการถูกฉ้อฉล
3. การแสดงเจตนาเพราะถูกข่มขู่
หากมีเจตนาวิปริตดังที่กล่าวมานิติกรรมสัญญานั้น
ถือว่าเป็นโมฆียะ

14026115 วิชากฎหมายธุรกิจและพาณิชย์

2

ลักษณะสัญญาค้ำประกัน

1. ผู้ค้ำประกันต้องเป็นบุคคลภายนอกเท่านั้น

ในมาตรา ๖๘๐ กำหนดให้บุคคลที่สามซึ่งเป็นบุคคลอื่นที่ไม่ใช่ตัวลูกหนี้หรือตัว
เจ้าหนี้ในกรณีที่หนี้รายใดมีลูกหนี้หลายคน หรือเจ้าหนี้หลายคน ก็ต้องไม่ใช่บุคคล
ที่เป็นลูกหนี้หรือเจ้าหนี้เหล่านั้น นอกจากนั้นกฎหมายใช้คำว่าบุคคลจะหมายถึง
บุคคลธรรมดาและนิติบุคคลเสมอ

ดังนั้นบุคคลที่จะมาเป็นผู้ค้ำประกันจะเป็นบุคคลธรรมดาและนิติบุคคลก็ได้ แต่
หากเป็นนิติบุคคลต้องพิ จารณาว่ามีอำนาจทำสัญญาค้ำประกันหรือไม่

2. เป็นสัญญาอุปกรณ์ หากไม่มีสัญญาประธาน สัญญาอุปกรณ์ไม่เกิด

ในมาตรา ๖๘๑ กำหนดให้ต้องมีสัญญาประธาน คือ สัญญาที่เกิดขึ้นระหว่าง
เจ้าหนี้ กับลูกหนี้ โดยมีนิติเหตุแล้วเกิดผูกผันทางกฎหมาย เป็นเหตุให้เกิดการ
ชำระหนี้ จึงจะสามารถทำสัญญาค้ำประกันไ้ด้

สัญญาประธาน ก่อให้เกิด สัญญาอุปกรณ์
สัญญาระหว่าง สัญญาค้ำประกัน
เจ้าหนี้ กับลูกหนี้

3. ต้องเป็นเรื่องผูกพันต่อเจ้าหนี้เมื่อลูกหนี้ไม่ชำระหนี้

สัญญาระหว่างผู้ค้ำประกันและเจ้าหนี้เป็นเรื่องที่ผู้ค้ำประกันผูกพั นตนต่อเจ้าหนี้
หรือเรียกอีกอย่างว่าเป็นสัญญาอุปกรณ์เพื่อชำระหนี้ในเมื่อลูกหนี้ไม่ชำระหนี้ โดย
จะต้องมีรูปแบบดังนี้

1. สัญญาค้ำประกันต้องชัดเจน ข้อความจะต้องมีความชัดเจนว่าหากลูกหนี้ไม่
ชำระหนี้ ผู้ค้ำประกันจะต้องชำระแทน

2. สัญญาค้ำประกันเป็นสัญญาระหว่างเจ้าหนี้กับบุคคลภายนอก เนื่องจากการ
ค้ำประกันเป็นข้อตกลงระหว่างผู้ค้ำประกันกับเจ้าหนี้

3. สัญญาค้ำประกันต้องเกิดจากมูลแพ่งเท่านั้น

14026115 วิชากฎหมายธุรกิจและพาณิชย์

3

ลักษณะสัญญาค้ำประกัน (ต่อ)

4. เป็นสัญญาไม่มีแบบ

สัญญาค้ำประกันไม่มีแบบแต่ต้องมีหลักฐานเป็นหนังสือจึงมีผลคล้ายการกู้ยืม
เงินแต่การกู้ยืมเงินเป็นการยืมใช้สิ้นเปลืองต้องมีแบบคือการส่งมอบเงินด้วย
ส่วนการค้ำประกันไม่มีแบบใดๆเลย กล่าวคือ สัญญาค้ำประกันสามารถทำด้วย
ปากเปล่าได้ แต่นำไปฟ้องศาลไม่ได้ศาลไม่รับฟ้อง

สิทธิและความรับผิดชอบของผู้ค้ำประกัน

1. ผู้ค้ำประกันมีสิทธิเกี่ยงขอให้เจ้าหนี้ไปบังคับชำระหนี้เอาจากลูกหนี้ก่อน
มาตรา๖๘๘

เมื่อเจ้าหนี้เรียกให้ผู้ค้ำประกันชำระหนี้ ผู้ค้ำประกันจะขอให้เรียกลูกหนี้ชำระหนี้
ก่อนก็ได้ เว้นแต่ลูกหนี้จะถูกศาลพิพากษาให้เป็นคนล้มละลาย หรือลูกหนี้มิได้อยู่ใน
ประเทศในข้อนี้ผู้ค้ำประกันสามารถทำสัญญาตกลงยกเว้นข้อกฎหมายนี้ได้

2. ผู้ค้ำประกันสามารถพิสูจน์ว่าลูกหนี้นั้นมีทางที่จะชำระหนี้ได้ และ
การบังคับให้ลูกหนี้ชำระหนี้นั้น ไม่เป็นการยาก

เมื่อเจ้าหนี้เรียกให้ผู้ค้ำประกันชำระหนี้ ผู้ค้ำประกันจะขอให้เรียกลูกหนี้ชำระหนี้
ก่อนก็ได้ เว้นแต่ลูกหนี้จะถูกศาลพิพากษาให้เป็นคนล้มละลาย หรือลูกหนี้มิได้อยู่ใน
ประเทศในข้อนี้ผู้ค้ำประกันสามารถทำสัญญาตกลงยกเว้นข้อกฎหมายนี้ได้

3. ผู้ค้ำประกันขอให้เจ้าหนี้เอาชำระหนี้จากทรัพย์ของลูกหนี้ซึ่งเจ้าหนี้
ยึดไว้ประกันก่อน

กล่าวคือ หากลูกหนี้มีทรัพย์เป็นประกันการชำระหนี้ต่อเจ้าหนี้ ผู้ค้ำประกันก็มี
สิทธิที่จะบังคับเอากับทรัพย์นั้นได้เสมือนว่าลูกหนี้ได้ประกันไว้กับตน

14026115 วิชากฎหมายธุรกิจและพาณิชย์

4

ความระงับสิ้นสัญญาค้ำประกัน

1. เมื่อหนี้สัญญาประธานจบลง

ผู้ค้ำประกันย่อมหลุดพ้ นจากความรับผิดในขณะเมื่อหนี้ของลูกหนี้ระงับสิ้นไป
ไม่ว่าเพราะเหตุใด ๆ(มาตรา ๖๙๘)

2. เมื่อเจ้าหนี้ผ่อนเวลาให้กับลูกหนี้

ผู้ค้ำประกันย่อมหลุดพ้ นจากความรับผิดในขณะเมื่อเจ้าหนี้ของลูกหนี้ยอม
ผ่อนเวลาให้กับลูกหนี้ แต่ถ้าหากผู้ค้ำประกันตกลงด้วยในการผ่อนเวลา ก็ยังต้อง
ค้ำประกันดังเดิม (มาตรา ๗๐๐)

3. เมื่อเจ้าหนี้ไม่ยอมรับชำระหนี้จากผู้ค้ำประกัน

ผู้ค้ำประกันจะขอชำระหนี้แก่เจ้าหนี้ตั้งแต่เมื่อถึงกำหนดชำระก็ได้ ถ้าเจ้าหนี้ไม่
ยอมรับชำระหนี้ ผู้ค้ำประกันก็เป็นอันหลุดพ้นจากความรับผิด (มาตรา ๗๐๑)

4. เมื่อผู้ค้ำประกันบอกเลิกสัญญา

การค้ำประกันเพื่ อกิจการเนื่องกันไปหลายคราวไม่มีจำกัดเวลาเป็นคุณแก่เจ้า
หนี้นั้น ท่านว่าผู้ค้ำประกันอาจเลิกเสียเพื่อคราวอันเป็นอนาคตได้ โดยบอกกล่าว
ความประสงค์นั้นแก่เจ้าหนี้ ในกรณีเช่นนี้ ท่านว่าผู้ค้ำประกันไม่ต้องรับผิดใน
กิจการที่ลูกหนี้กระทำลงภายหลังคำบอกกล่าวนั้นได้ไปถึงเจ้าหนี้ (มาตรา ๖๙๙)

เจ้าหนี้ ผู้ค้ำประกัน

มีเหตุให้เกิดการ
ระงับสิ้นสัญญา

ไม่ต้องรับผิดชอบ

14026115 วิชากฎหมายธุรกิจและพาณิชย์

5

ตัวอย่างเหตุการณ์สัญญาค้ำประกัน

นายอ่าง กู้เงินจาก นายสยาม เป็นจำนวนเงิน ๕๐,๐๐๐บาท โดยนายอ่างได้ให้
นายพีทเซ็นชื่อค้ำประกัน หรือรับรองว่าหากนายอ่างไม่ชำระหนี้เงินกู้นายสยาม
จะชำระหนี้แทนนายอ่างเอง ดังนั้น นายอ่างเรียกว่า "ลูกหนี้" นายสยามเรียกว่า
"เจ้าหนี้" นายพีทเรียกว่า "ผู้ค้ำประกัน" ดังภาพ

นายสยาม (เจ้าหนี้) นายอ่าง (ลูกหนี้) นายพีท (ผู้ค้ำประกัน)

ทำสัญญากู้เงิน
ร่วมกัน

ทำสัญญาค้ำประกันร่วมกัน

ต่อมาเมื่อเวลาชำระหนี้ของนายอ่างมาถึง แต่นายอ่างดันผิดนัดไม่ชำระหนี้ และ
นายสยามมีการทำจดหมายส่งถึงนายอ่างให้มาชำระหนี้ และทำตามถูกต้อง
กฎหมาย แต่นายอ่างก็ไม่ชำระหนี้สักที ทำให้นายพีทที่เป็นผู้ค้ำประกันต้องมาชำระ
หนี้แทน

โดยนายพี ทได้มาชำระหนี้แทนแต่นายสยามไม่ยอมรับการชำระหนี้หรือไม่
ยอมรับเงินจากนายพีทนั่นเอง จึงเรียกว่าเกิดการระงับสิ้นสัญญาทำให้นายพีทที่
เป็นผู้ค้ำประกันไม่ต้องชำระหนี้อันเกิดจากนายอ่าง

นายสยาม (เจ้าหนี้) นายพีท (ผู้ค้ำประกัน)

มีเหตุให้เกิดการ
ระงับสิ้นสัญญา

ไม่ต้องรับผิดชอบ

14026115 วิชากฎหมายธุรกิจและพาณิชย์

6

ตัวอย่างแบบฟอร์มสัญญาค้ำประกัน

14026115 วิชากฎหมายธุรกิจและพาณิชย์

7

สัญญาจำนำ

สัญญาจำนำจัดเป็นสัญญาอุปกรณ์ เพื่อประกันการชำระหนี้ของลูกหนี้ซึ่งเป็น
หนี้ผู้รับจำนำอยู่ โดยสัญญาจำนำประกอบด้วยบุคคลสองฝ่าย ฝ่ายหนึ่งเรียกว่า
ผู้จำนำ อีกฝ่ายหนึ่งเรียกว่า ผู้รับจำนำ โดยผู้จำนำส่งมอบสังหาริมทรัพย์ให้แก่
ผู้รับจำนำยึดถือไว้เพื่ อประกัน

ผู้รับจำนำ ผู้จำนำ

ทำสัญญาร่วมกัน

นำทรัพย์สินมาเป็น
หลักทรัพย์จำนำ

ทรัพย์สินที่สามารถใช้ในการจำนำ

ทรัพย์สินที่จำนำต้องเป็นสังหาริมทรัพย์เท่านั้น ทรัพย์สินที่จำนำมีได้เฉพาะ
สังหาริมทรัพย์ทั่วไปและสังหาริมทรัพย์ชนิดพิเศษ รวมทั้งสิทธิซึ่งมีตราสาร เช่น
พันธบัตร หุ้นกู้ เป็นต้น (มาตรา ๗๕o)

14026115 วิชากฎหมายธุรกิจและพาณิชย์

8

ลักษณะสัญญาจำนำ

1. เป็นสัญญาอุปกรณ์ หากไม่มีสัญญาประธาน สัญญาอุปกรณ์ไม่เกิด

กล่าวคือเมื่อมีสัญญาประธาน สัญญาจำนำจึงเป็นสัญญาประกอบของ
สัญญาประธานนั้นคือเป็นสัญญาอุปกรณ์เพื่ อประกันการชำระหนี้ของสัญญา
ประธาน

สัญญาประธาน ก่อให้เกิด สัญญาอุปกรณ์
สัญญาระหว่าง สัญญาจำนำ
เจ้าหนี้ กับลูกหนี้

2. กรรมสิทธิ์แห่งทรัพย์สินที่จำนำยังเป็นของผู้จำนำ ผู้

แม้ว่าผู้จำนำจะส่งมอบทรัพย์สินให้แก่ผู้รับจำนำแต่กรรมสิทธิ์ยังเป็นของ
จำนำ การจำนำไม่เป็นผลให้กรรมสิทธิ์โอนตามไปกับตัวทรัพย์ด้วย

3. ต้องส่งมอบทรัพย์สินให้แก่ผู้รับจำนำ

สัญญาจำนำจะสมบูรณ์ได้ก็ต่อเมื่อมีการส่งมอบทรัพย์สินไว้ให้แก่ผู้รับจำนำ
เท่านั้น

4. เป็นสัญญาไม่มีแบบ

สัญญาจำนำสามารถเป็นลายลักษณ์อักษร หรือไม่เป็นลายลักษณ์อักษรก็ได้

14026115 วิชากฎหมายธุรกิจและพาณิชย์

9

สิทธิและหน้าที่ของผู้รับจำนำ

1. สิทธิของผู้รับจำนำ

1.1 สิทธิยึดทรัพย์สินที่จำนำไว้จนกว่าจะได้รับชำระหนี้ครบถ้วน
1.2 สิทธิที่จะได้รับชำระหนี้ก่อนเจ้าหนี้รายอื่น โดยผู้รับจำนำมีสิทธิได้รับการ
ชำระหนี้เป็นลำดับแรกก่อนเจ้าหนี้อื่นๆ
1.3 สิทธิดอกผลนิตินัยของทรัพย์สินที่จำนำ ผู้รับจำนำมีสิทธิจัดสรรดอกผล
นิตินัยตามแต่จะตกลงกันระหว่างคู่สัญญา แต่ถ้าไม่ได้ตกลงกันไว้ กฎหมายให้
จัดสรรดอกผลนิตินัยเป็นค่าดอกเบี้ยที่ค้างชำระและหนี้เงินต้นโดยต้องคิดคำนวณ
เงินสาหรับค่าดอกเบี้ยที่ค้างชำระเสียก่อน หากไม่มีดอกเบี้ยค้างชำระจึงนาเงิน
ดอกผลนิตินัยนั้นมาชำระหนี้เงินต้น
1.4 สิทธิเรียกเอาจากผู้รับประกันภัย กรณีทรัพย์จำนำมีสัญญาประกันภัย
คุ้มครอง ผู้รับจำนำย่อมมีสิทธิเรียกร้องเอาจากผู้รับประกันภัยด้วย

2. หน้าที่ของผู้รับจำนำ

2.1 ผู้รับจำนำมีหน้าที่รักษาทรัพย์สินที่จำนำ โดยผู้รับจำนำมีหน้าที่ดูแลรักษา
ทรัพย์สินที่จำนำไว้ให้ปลอดภัยและต้องสงวนทรัพย์สินที่จำนำ

2.2 หน้าที่รับผิดชอบทรัพย์สินที่จำนำสูญหายหรือบุบสลาย หากทรัพย์สินที่
จำนำนั้นเกิดสูญหายหรือบุบสลายขึ้นมา เพราะความผิดของผู้รับจำนำ ผู้รับจำนำ
ต้องรับผิดชอบชดใช้ค่าเสียหาย แม้ว่าความเสียหายหรือบุบสลายนั้นเกิดเพราะ
เหตุสุดวิสัย เว้นแต่จะพิสูจน์ได้ว่า ถึงอย่างไรก็คงต้องสูญหายหรือบุบสลายอยู่
นั่นเอง

14026115 วิชากฎหมายธุรกิจและพาณิชย์

10

สิทธิและหน้าที่ของผู้จำนำ

1. สิทธิของผู้จำนำ

1. ผู้จำนำมีสิทธิไถ่ถอนทรัพย์สิน การไถ่ถอนทาได้โดยการชำระหนี้และค่า
อุปกรณ์ให้แก่ผู้รับจำนำ ผู้จำนำที่เป็นลูกหนี้ชั้นตนเอง หรือบุคคลภายนอกที่นา
ทรัพย์สินมาจำนำเพื่ ประกันให้ลูกหนี้ในหนี้ประธานต่างก็มีสิทธิในการไถ่ถอนจำนำ

2. หน้าที่ของผู้จำนำ

2.1 หน้าที่ในการเสียค่าใช้จ่ายอันควรในการบำรุงรักษาทรัพย์สินที่จำนำ ค่าใช้
จ่ายในการบำรุงทรัพย์สินที่จำนำเป็นค่าอุปกรณ์ที่ผู้จำนำจะต้องรับผิดชอบ ซึ่งจะ
ต้องเป็นค่าใช้จ่ายอันควร "ค่าใช้จ่ายใด ๆ อันควรแก่การบำรุงรักษาทรัพย์สินจำนำ
นั้น ผู้จำนำจาต้องชดใช้ให้แก่ผู้รับจำนำเว้นแต่จะได้กำหนดไว้เป็นอย่างอื่นใน
สัญญา" อย่างไรก็ตาม หากคู่กรณีตกลงไว้อย่างใดไว้ก็สุดแท้แต่ข้อตกลงนั้น
เช่นจำนำรถยนต์โดยได้ตกลงกันไว้ว่าให้ผู้รับจำนำใช้งานได้ด้วย แต่ต้องเสียค่าใช้
จ่ายในการเติมน้ามันและค่าบำรุงรักษา ผู้รับจำนำจะเรียกร้องเรียกร้องผู้จำนำใน
ภายหลังไม่ได้

2.2 ไม่ทำให้สิทธิจำนำเสียหายสิ้นไป การไม่ทำให้สิทธิที่นำไปจำนำเสียหายหรือ
หมดสิ้นไป เช่น การนำใบหุ้นไปจำนำแล้วสละสิทธิไม่รับเงินปันผล การนำใบ
ประทวนสินค้าไปจำนำแล้วเอาสินค้าไปจำหน่าย นำตั๋วแลกเงินไปจำนำแต่กลับ
ตกลงกับคู่สัญญาเดิมลดหย่อนหนี้

14026115 วิชากฎหมายธุรกิจและพาณิชย์

11

การบังคับจำนำ

การบังคับจำนำ เป็นการปฏิบัติตามกฎหมายของผู้รับจำนำ เนื่องจากผู้รับ
จำนำไม่ได้รับการชำระหนี้จึงบังคับเอาทรัพย์สินจำนำไปขายทอดตลาด ซึ่งมีหลัก
เกณฑ์ดังนี้

1. ผู้รับจำนำจะต้องบอกกล่าว

โดยทำเป็นหนังสือไปยังลูกหนี้ให้ชำระหนี้และอุปกรณ์ที่ค้างชำระภายในเวลาที่
กำหนดในคำบอกกล่าวพอสมควร

2. ถ้าลูกหนี้ยังละเลยไม่ปฏิบัติตามคำบอกกล่าว

ผู้รับจำนำสามารถนำทรัพย์สินไปขายทอดตลาดได้

3. ผู้รับจำนำจะต้องมีหนังสือบอกกล่าวไปยังผู้จำนำอีกครั้ง

โดยทำเป็นหนังสือไปยังลูกหนี้ โดยระบุวันเวลาและสถานที่ซึ่งเอาทรัพย์ออก
ขายทอดตลาด

*กรณีไม่สามารถบอกกล่าวได้

ผู้รับจำนำจะต้องเก็บทรัพย์สินที่จำนำไว้ก่อนจนเวลาล่วงเลยไป 1 เดือน นับแต่
วันที่หนี้ถึงกำหนดชำระ จึงจะสามารถนำทรัพย์สินนั้นไปขายทอดตลาดได้

การขายทอดตลาดของทรัพย์สินจำนำ

ผู้รับจำนำมีสิทธิบังคับจำนำโดยนำทรัพย์ที่จำนำออกขายทอดตลาดได้เลยไม่
ต้องฟ้องต่อศาลเหมือนกับการจำนอง แต่ทั้งจำนำและจำนองมีข้อที่เหมือนกันคือ
ต้องกระทำโดยวิธีการขายทอดตลาด การขายทอดตลาด หมายถึง ขายโดยเปิด
เผยแก่มหาชนด้วยวิธีให้โอกาสแก่ผู้ซื้อประมูสราคา ผู้ใดให้ราคาสูงก็มีสิทธิซื้อ
ทรัพย์สินอันนั้นได้ การขายทอดตลาดไม่จำเป็นต้องกระทำในตลาด เพียงทาในที่
เปิดเผยต่อสาธารณชนก็เพียงพอแล้ว แต่ต้องกระทำดโยโปร่งใสเพื่อปกป้องผล
ประโยชน์ทุกคนโดยวิธีการประมูลทรัพย์สินที่จะขายทอดตลาด ทรัพย์สินที่จำนำ
ขายทอดตลาดได้ไม่ว่าจะเป็นอสังหาริมทรัย์หรือสังหาริมทรัพย์ การขายทอด
ตลาดนี้ย่อมสมบูรณ์ หรือจะสำเร็จลงได้ เมื่อมีการเคาะไม้ หรือด้วยแสดงกิริยา
อย่างหนึ่งอย่างใดตามจารีตประเพณีในการขายทอดตลาด

14026115 วิชากฎหมายธุรกิจและพาณิชย์

12

หลังการขายทอดตลาดของทรัพย์สินจำนำ

เมื่อทราบยอดเงินสุทธิแล้ว นำไปหักกับจำนวนเงินที่ผู้จำนำเป็นหนี้ ที่รวม
ดอกเบี้ยต่างๆ เรียบร้อยแล้ว หากเงินที่หักกับจำนวนหนี้เหลือจำนวนเท่าไหร่
ผู้รับจำนำต้องนำเงินที่เหลือไปให้แก่ผู้จำนำ แต่หากเงินที่หักกับจำนวนหนี้ขาด
จำนวนเท่าไหร่ ผู้รับจำนำสามารถเก็บเงินที่ขาดจากผู้จำนำได้

ความระงับสิ้นสัญญาจำนำ

1. เมื่อหนี้ซึ่งจำนำเป็นประกันอยู่นั้นระงับสิ้นไป

เหตุประการอื่นมิใช่เพราะอายุความ เช่น การชำระหนี้ การปลดหนี้ การแปลงหนี้
ใหม่ เป็นต้น

2. เมื่อผู้รับจำนำยอมให้ทรัพย์สินจำนำกลับคืนไปสู่ครอบครอง
ของผู้จำนำ

ซึ่งการยอมให้ของจำนำกลับคืนไปแก่ผู้จำนำ จะยอมโดยการหลอกลวงหรือไม่
ก็ตาม ย่อมเป็นการส่งมอบให้ผู้จำนำเอากลับคืนไป

ผู้รับจำนำ มีเหตุให้เกิดการ ผู้จำนำ
ระงับสิ้นสัญญา

นำหลักทรัพย์จำนำ
กลับสู่ผู้จำนำ

14026115 วิชากฎหมายธุรกิจและพาณิชย์

13

ตัวอย่างเหตุการณ์ของสัญญาจำนำ

นายกิตได้ทำสัญญากู้เงินจากนายเชนจำนวน 200,000 บาท โดยนำสร้อย
เพชรเป็นหลักจำนำให้กับนายเชน ดังนั้น นายกิตเรียกว่า "ผู้จำนำ" นายเชน
เรียกว่า "ผู้รับจำนำ" ดังภาพ

นายเชน (ผู้รับจำนำ) นายกิต (ผู้จำนำ)

ทำสัญญาร่วมกัน

นำทรัพย์สินมาเป็น
หลักทรัพย์จำนำ

เมื่อครบกำหนดการชำระหนี้ นายกิตไม่สามารถนำเงินมาชำระหนี้ได้ นายเชน
จึงได้ทำหนังสือบอกกล่าวให้กับนายกิตมาชำระ แต่นายกิตยังเพิกเฉยต่อ
เหตุการณ์ดังกล่าว ทำให้นายเชนจึงได้ทำหนังสือบอกกล่าวการขายทอดตลาด
โดยระบุวันที่ เวลา และสถานที่ให้นายกิตรู้ เมื่อทำการขายทอดตลาดเสร็จได้เงิน
มา 350,000 บาท เมื่อหักลบกับหนี้ของนายเชนที่คิดดอกเบี้ยแล้ว เหลือเงิน
130,000 บาท นายเชนเลยนำเงินจำนวนนี้คืนนายกิต ดังภาพ

นายเชน (ผู้รับจำนำ) นายกิต (ผู้จำนำ)

เงินที่เหลือ

หลักทรัพย์จำนำ เงินจากขาย
ตลอดตลาด
ตลาด

14026115 วิชากฎหมายธุรกิจและพาณิชย์

14

ตัวอย่างแบบฟอร์มสัญญาจำนำ

14026115 วิชากฎหมายธุรกิจและพาณิชย์

15

สัญญาจำนอง

สัญญาซึ่งบุคคลคนหนึ่ง เรียกว่าผู้จำนอง เอาทรัพย์สินตราไว้แก่บุคคลอีก
คนหนึ่ง เรียกว่าผู้รับจำนอง เป็นประกันการชำระหนี้ โดยไม่ส่งมอบทรัพย์สินนั้นให้
แก่ผู้รับจำนอง

ผู้รับจำนองชอบที่จะได้รับชำระหนี้จากทรัพย์สินที่จำนองก่อนเจ้าหนี้สามัญ
มิพั กต้องพิ เคราะห์ว่ากรรมสิทธิ์ในทรัพย์สินจะได้โอนไปยังบุคคลภายนอกแล้วหรือ
หาไม่

ผู้รับจำนอง ผู้จำนอง

ทำสัญญาร่วมกัน

นำทรัพย์สินมาเป็น
หลักทรัพย์จำนอง

ทรัพย์สินที่สามารถใช้ในการจำนอง

1. อสังหาริมทรัพย์
2. สังหาริมทรัพย์ชนิดพิเศษ อันได้แก่ เรือที่มีระวางตั้งแต่ ๕ ตันขึ้นไป สัตว์
พาหนะ แพที่อยู่อาศัย
3. สังหาริมทรัพย์อื่นซึ่งกฎหมายกำหนดให้จดทะเบียนเป็นการเฉพาะ เช่น
เครื่องจักร เครื่องบิน รถยนต์ที่จดทะเบียนแล้ว รถพ่วง รถบดถนน รถแทรค
เตอร์ที่จดทะเบียนแล้ว

14026115 วิชากฎหมายธุรกิจและพาณิชย์

16

ลักษณะสัญญาจำนอง

1. เป็นสัญญาที่เอาทรัพย์สินตราไว้เป็นประกันการชำระหนี้

เป็นการนำเอกสารที่แสดงถึงสิทธิในทรัพย์สิน ไปจดทะเบียนต่อพนักงานเจ้า
หน้าที่ เพื่อให้ทรัพย์สินนั้นผูกพันเป็นประกันการชำระหนี้ประธาน กฎหมายจึง
กำหนดให้สัญญาจำนองต้องทำเป็นหนังสือและจดทะเบียนต่อพนักงานเจ้าหน้าที่

2. เป็นสัญญาประธาน ที่ก่อให้เกิดสัญญาอุปกรณ์

สัญญาจำนองนั้นเป็นสัญญาอุปกรณ์เช่นเดียวกับสัญญาค้ำประกัน สัญญา
จำนองจะมีขึ้นเพียงลำพังโดยปราศจากสัญญาประธานไม่ได้ ดังนั้น หากหนี้ของ
ลูกหนี้ซึ่งเป็นหนี้ประธานระงับไปย่อมทำให้สัญญาจำนองซึ่งเป็นสัญญาอุปกรณ์
ระงับไปด้วย

3. เป็นสัญญามีแบบ

สัญญาจำนองต้องเป็นลายลักษณ์อักษร และจดทะเบียนต่อพนักงานเจ้า
หน้าที่

4. เป็นสัญญาที่ไม่มีการส่งมอบทรัพย์สินที่จำนอง

ผู้รับจำนองชอบที่จะได้รับชำระหนี้จากทรัพย์สินที่จำนองก่อนเจ้าหนี้สามัญ มิ
พั กต้องพิ เคราะห์ว่ากรรมสิทธิ์ในทรัพย์สินจะได้โอนไปยังบุคคลภายนอก

ผู้รับจำนอง ทำสัญญาร่วมกัน ผู้จำนอง พนักงานเจ้าหน้าที่

นำทรัพย์สินมาเป็น
หลักทรัพย์จำนอง

ทำเป็นหนังสือและจดทะเบียนต่อพนักงานเจ้าหน้าที่

14026115 วิชากฎหมายธุรกิจและพาณิชย์

17

สิทธิและหน้าที่ของผู้รับจำนองและผู้จำนอง

1. สิทธิและหน้าที่ของผู้รับจำนอง

ภายหลังการจดทะเบียนจำนอง หากมีการจดทะเบียนภาระจำยอมหรือทรัพย
สิทธิอย่างอื่น๘ โดยไม่ได้รับความยินยอม จากผู้รับจำนอง เป็นที่เสื่อมเสียแก่สิทธิ
ของผู้รับจำนองในเวลาบังคับจำนองผู้รับจำนอง อาจขอให้ลบสิทธิดังกล่าวออก
จากทะเบียนได้หากทรัพย์สินซึ่งจำนองบุบสลาย หรือ ทรัพย์สินซึ่งจำนองสิ่งหนึ่ง
สิ่งใดสูญหายหรือบุบสลายไม่เพียงพอแก่การประกันหนี้ ผู้รับจำนองจะบังคับ
จำนองในทันทีก็ได้ เว้นแต่เหตุดังกล่าวมิได้เป็นความผิดของ ผู้จำนองและผู้
จำนองได้เสนอว่าจะจำนองทรัพย์สินอื่นแทนให้หรือเสนอจะรับซ่อมแซม แก้ไข
ความบุบสลายนั้น

2. สิทธิและหน้าที่ของผู้จำนอง

ผู้จำนองซึ่งจำนองทรัพย์สินของตน เพื่อประกันหนี้ที่บุคคลอื่นต้องชำระมีสิทธิ
ที่จะได้รับเงินใช้คืนจากลูกหนี้เมื่อได้เข้า ชำระหนี้ให้แก่เจ้าหนี้แทนลูกหนี้หรือถูกเจ้า
หนี้บังคับจำนองผู้จำนองตั้งแต่ ๒ คนขึ้นไป ซึ่งจำนองทรัพย์สินเพื่อประกันหนี้ที่
บุคคลอื่นต้องชำระโดยมิได้ระบุลำดับไว้ผู้จำนอง ซึ่งได้เข้าชำระหนี้หรือถูกเจ้าหนี้
บังคับจำนองไม่มีสิทธิจะไล่เบี้ยเอาแก่ผู้จำนองอื่น ๆ เว้นแต่กรณีที่มีการระบุลำดับ
ไว้และผู้รับจำนองได้ปลดหนี้ให้แก่ผู้จำนองคนก่อน ผู้จำนองคนหลังย่อมหลุดพ้น
จากความรับผิดเท่าที่ต้องรับความเสียหายจากการนั้น นอกจากนี้ผู้จำนองคน
เดียวซึ่งจำนองทรัพย์สินเพื่อประกันหนี้ที่บุคคลอื่นต้องชำระ มีสิทธิที่จะหลุดพ้น
จากความรับผิดได้เช่นเดียวกับผู้ค้ำประกัน ในกรณีที่เจ้าหนี้ กระทำการอย่างหนึ่ง
อย่างใดเป็นเหตุให้ผู้จำนองไม่อาจรับช่วงสิทธ

14026115 วิชากฎหมายธุรกิจและพาณิชย์

18

การบังคับจำนอง

เมื่อหนี้ประธานถึงกำหนดชำระและผู้จำนอง ไม่ชำระหนี้เจ้าหนี้ผู้รับจำนองย่อม
มีสิทธิที่จะบังคับจำนองได้ ซึ่งมีหลักเกณฑ์ดังนี้

1. ผู้รับจำนองจะต้องบอกกล่าว

โดยทำเป็นหนังสือไปยังลูกหนี้ให้ชำระหนี้และอุปกรณ์ที่ค้างชำระภายในเวลาที่
กำหนดในคำบอกกล่าวพอสมควร

2. ถ้าลูกหนี้ยังละเลยไม่ปฏิบัติตามคำบอกกล่าว

ผู้รับจำนองฟ้องร้องต่อศาล เพื่อให้ลูกหนี้ชำระหนี้ หากไม่ชำระหนี้ก็ขอให้ศาล
ตัดสินใจให้ขายทอดตลาดเพื่อนำเงินใาชำระหนี้ หรือให้ศาลตัดสินโอนกรรมสิทธิ์
มายังผู้รับจำนอง

* คดีสัญญาจำนองต้องฟ้องร้องต่อศาลเท่านั้น

ความระงับสิ้นสัญญาจำนอง

1. หนี้ที่ประกันระงับสิ้นไปด้วยเหตุอื่นใดที่มิใช่เหตุอายุความ

สัญญาจำนองนั้นเป็นเพียงสัญญาอุปกรณ์ที่มีขึ้นเพื่อประกันหนี้ดังนั้น “เมื่อมี
เหตุให้ หนี้ประธานระงับสิ้นไปหนี้ตามสัญญาจำนองก็ย่อมระงับตามไปด้วย” เหตุที่
ทำให้ หนี้ประธานระงับสิ้นไป ได้แก่ การชำระหนี้ การปลดหนี้ การหักกลบลบหนี้
การแปลงหนี้ใหม่ และหนี้เกลื่อนกลืนกัน สำหรับหนี้ประธานที่ขาดอายุความนั้น
โดยหลักไม่ได้ทำให้หนี้ระงับแต่อย่างใดเพี ยงแต่ลูกหนี้มีสิทธิที่จะยกขึ้นเป็นข้อต่อสู้
เจ้าหนี้ ได้เท่านั้น ดังนั้น ในกรณีที่หนี้ประธานขาดอายุความผู้รับจำนองจึงสามารถ
บังคับ จำนองได้แต่จะบังคับเอาดอกเบี้ยที่ค้างชำระในการจำนองเกินกว่า ๕ ปีไม่
ได้

2. ผู้รับจำนองได้ปลดจำนองให้แก่ผู้จำนองหนังสือ

3. ผู้จำนองหลุดพ้น

เป็นกรณีที่ผู้จำนองรายเดียวซึ่งจำนองทรัพย์สิน ของตนเพื่อประกันหนี้ที่บุคคล
อื่นต้องชำระหลุดพ้นจากความรับผิดโดยอาศัยเหตุ เช่นเดียวกับที่ผู้ค้ำประกัน

14026115 วิชากฎหมายธุรกิจและพาณิชย์

19

ความระงับสิ้นสัญญาจำนอง (ต่อ)

4. ผู้รับโอนถอนจำนอง

5. ขายทอดตลาดทรัพย์สินซึ่งจำนองตามคำสั่งศาลอันเนื่อง
มาแต่การบังคับจำนองหรือถอนจำนอง

6. ผู้รับจำนองฟ้องคดีต่อศาลเพื่อบังคับจำนองเอาทรัพย์สิน
ซึ่งจำนองหลุดเป็นสิทธิ

ทั้งนี้การชำระหนี้จำนองไม่ว่าทั้งหมดหรือบางส่วน การระงับหนี้ การตกลงแก้ไข
เปลี่ยนแปลงจำนองหรือหนี้ประธานที่จำนองเป็นประกัน ต้องดำเนินการ จดทะเบียน
ต่อพนักงานเจ้าหน้าที่มิฉะนั้นจะยกขึ้นเป็นข้อต่อสู้บุคคลภายนอกไม่ได

ผู้รับจำนอง มีเหตุให้เกิดการ ผู้จำนอง
ระงับสิ้นสัญญา

นำหลักทรัพย์จำนอง
กลับสู่ผู้จำนอง

14026115 วิชากฎหมายธุรกิจและพาณิชย์

20

ตัวอย่างเหตุการณ์สัญญาจำนอง

นายสะอาดได้ทำการกู้ยืมเงินจากนายสมใจ เป็นจำนวนเงิน 500,000 บาท โดย
ได้นำไร่ข้าวโพดของตนมาเป็นหลักทรัพย์จำนอง และได้มทำหนังสือและจดทะเบียน
ต่อพนักงานเจ้าหน้าที่กรมที่ดิน

นายสมใจ ทำสัญญาร่วมกัน นายสะอาด พนักงานเจ้าหน้าที่
(ผู็รับจำนำ) (ผู้จำนอง)

นำทรัพย์สินมาเป็น
หลักทรัพย์จำนอง

ทำเป็นหนังสือและจดทะเบียนต่อพนักงานเจ้าหน้าที่

แต่ไร่ข้าวโพดของนายสะอาด ก็ยังเป็นกรรมสิทธิ์ของนายสะอาดอยู่โดยสามารถ
ทำงานที่ไร่ต่อได้ และเมื่อถึงเวลากำหนดนายสะอาดก็ได้นำเงินที่ยืมไปมาชำระหนี้
พร้อมดอกเบี้ย ทำให้เกิดการระงับสิ้นสัญญา และไร่ข้าวโพดไม่เป็นหลักทรัพย์
จำนองอีกต่อไป

นายสมใจ นำเงินมาชำระหนี้ นายสะอาด ได้เงิน
(ผู็รับจำนำ) เกิดการระงับสิ้น (ผู้จำนอง)

สัญญา

หลักทรัพย์จำนอง
ที่ไม่ติดจำนอง

ทำงาน

14026115 วิชากฎหมายธุรกิจและพาณิชย์

21

ตัวอย่างแบบฟอร์มสัญญาจำนอง

14026115 วิชากฎหมายธุรกิจและพาณิชย์

22

ความแตกต่างของสัญญาค้ำประกัน
สัญญาจำนำ สัญญาจำนอง

สัญญาค้ำ สัญญา สัญญา
ประกัน จำนำ จำนอง

คู่สัญญา เจ้าหนี้ ผู้รับจำนำ ผู้รับจำนอง
- - -

ผู้ค้ำประกัน ผู้จำนำ ผู้จำนอง

อสังหาริมทรัพย์

ทรัพย์สินที่ ไม่มี สังหาริมทรัพย์ ทุกชนิด และ
ใช้ประกัน ทุกชนิด สังหาริมทรัพย์

ชนิดพิ เศษ

แบบกฎหมาย ไม่มีแบบ ไม่มีแบบ มีแบบ

การบังคับ สามารถขาย ต้องฟ้องศาล หากลูกหนี้ไม่ผิด
ทรัพย์สินที่นำ ทอดตลาดได้ แล้วให้ศาลอนุมัติ หนี้และได้ส่ง
ขายทอดตลาด
มาประกัน จดหมายว่ากล่าว
จึงจะขายได้ ไปแล้ว เมื่อครบ
ตามเวลาผู้ค้ำจะ

รับผิดชอบ

14026115 วิชากฎหมายธุรกิจและพาณิชย์

23

บรรณานุกรม

- เชษฐ รัชดาพรรณาธิกุล และคณะ. (2558). หลักกฎหมายธุรกิจ. พิมพ์ครั้งที่ 3.
นครปฐม: ศูนย์กฎหมาย การแพทย์ฯ คณะสังคมศาสตร์และมนุษยศาสตร์ มหาวิทยาลัย
มหิดล.

- ทวีเกียรติ มีนะกษิฐ. (2555). กฎหมายเบื้องต้นทางธุรกิจ. พิมพ์ครั้งที่ 16 แก้ไขเพิ่ม
เติม. กรุงเทพมหานคร: สำนักพิมพ์มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์.

- บุญเพราะ แสงเทียน. (2558). กฎหมายธุรกิจเพื่ อการจัดการ. กรุงเทพมหานคร :
วิทยพั ฒน์.

- พนิตนาถ เย็นทรัพย์. (2558). กฎหมายธุรกิจ. พิมพ์ครั้งสอง. กรุงเทพมหานคร:
ทริปเพิ้ล เอ็ดดูเคชั้น.

- พินิจ ทิพย์มณี. (2558). หลักกฎหมายธุรกิจ. พิมพ์ครั้งที่ 7. กรุงเทพมหานคร:
วิญญูชน.

- ดร.ทวีป ศรีน่วม. (2565). ประมวลกฎหมายแพ่ งและพาณิชย์. พิมพ์ครั้งที่ 1.
กรุงเทพมหานคร: สำนักนิติธรรมาลัย.

- สถาบันนิติธรรมาลัย. (2565). ลักษณะ 12 จำนอง (มาตรา702-746). [ออนไลน์].
เข้าถึงได้จาก https://www.drthawip.com/civilandcommercialcode/103
(สืบค้นเมื่อวันที่ : 2565, 2 เมษายน)

14026115 วิชากฎหมายธุรกิจและพาณิชย์