การจัดระบบร่างกาย เนื้อเยื้อ กระดูก เนื้อเยื้อ ผิวหนัง เนื้อเยื้อประสาท ระบบย่อย อาหาร กระเพาะ อาหาร เซลล์กล้ามเนื้อ เรียบ เนื้อเยื่อกล้ามเนื้อ เรียบ มนุษย์ 5 4 1 2 3 ครูมธุรดา บุญส่ง (ป๊อบ)
ส่งอาหาร : น าสารอาหาร ที่ย่อยได้ส่งให้เซลล์ทั่วร่างกาย ขนส่งแก๊ส : น าแก๊ส O2 จากปอดไปส่งให้แก่เซลล์ และ ล าเลียงแก๊ส CO2 จากเซลล์เหล่านั้นส่งไปยังปอด เพื่อก าจัดออกนอกร่างกาย ผ่านระบบหายใจ ก าจัดของเสีย : ก าจัดของเสียที่เกิดจากกระบวนการ metabolism ของซลล์ ไปก าจัดที่ไต และขับถ่ายออก นอกร่างกาย ล าเลียงฮอร์โมน : ล าเลียงฮอร์โมนที่สร้างจาก ต่อมไร้ท่อ ไปยังอวัยวะเป้าหมายของฮอร์โมนนั้นๆ หน้าที่ของระบบหมุนเวียนเลือด แมลง : ไม่ใช้เลือด ในการล าเลียงแก๊ส
ระบบหมุนเวียนเลือด (Curculatory System) ระบบหมุนเวียนเลือดมี 2 ประเภท ระบบไหลเวียนเลือดแบบ “เปิด” พบในสัตว์ ไฟลัม Arthropods และ Mollusks ยกเว้น หมึกทะเล หอยงวงช้าง เลือดไม่ได้ไหลอยู่ในหลอดเลือดตลอดเวลา แต่จะออกจากเส้นเลือด เข้าสู้ช่องว่างภายในล าตัว ที่เรียกว่า ฮีโมซีล (Hemocoel) ระบบไหลเวียนเลือดแบบ “ปิด” พบในสัตว์ ไฟลัม Annelids เช่น ไส้เดือนดิน , Mollusks เช่น หมึกทะเล และ สัตว์มีกระดูกสันหลัง เช่น มนุษย์ ระบบหมุนเวียนเลือดแบบนี้จะมีเลือดอยู่ในหลอดเลือดตลอดเวลา จะพบหลอดเลือดฝอย (capillary)
➢ส่วนประกอบของเลือด ประกอบด้วย 3 ส่วน น ้ำเลือดหรือพลำสมำ (Plasma) เซลล์เม็ดเลือดแดง (Red Blood Cells) เซลล์เม็ดเลือดขำว (White Blood Cells) และ เกล็ดเลือด (Platelet) ส่วนประกอบของเลือด
1. น ้ำเลือดหรือพลำสมำ (Plasma) ในเลือดประกอบไปด้วยน ้ำเลือด หรือพลำสมำประมำณ 55 % ซึ่งประกอบไปด้วยน ้ำเป็นส่วนใหญ่ ส่วนที่เหลือ เป็นโปรตีน วิตำมิน เกลือแร่ เอนไซม์ ฮอร์โมน ซึ่งจะถูกล ำเลียงไปยังเซลล์ และอวัยวะเป้ำหมำย จำกนั้นพลำสมำจะรับของเสียจำกเซลล์ เช่น ยูเรีย เพื่อน ำไปก ำจัดออกนอกร่ำงกำยต่อไป น ้ำเลือดหรือพลำสมำ (Plasma) ส่วนประกอบของเลือด
2. เซลล์เม็ดเลือด 2.1 เซลล์เม็ดเลือดแดง (Red Blood Cells, RBCs หรือ Erythrocytes) - มีหน้ำที่ขนส่งออกซิเจนจำกปอดไปสู่เซลล์ต่ำง ๆ และน ำก๊ำซคำร์บอนไดออกไซด์กลับมำที่ปอด ฮีโมโกลบิน (Hemoglobin) - มีลักษณะกลมแบน แต่มีรอยบุ๋มตรงกลำงเพื่อเพิ่มพื้นที่ในกำรขนส่งออกซิเจน - ไม่มีนิวเคลียสและไมโทคอนเดรีย - ประกอบด้วย ฮีโมโกลบิน ซึ่งเป็นโปรตีนที่มีธำตุเหล็กเป็นองค์ประกอบ - ในเลือดมีเซลล์เม็ดเลือดแดงอยู่ 45 % ของเลือดทั้งหมด - สร้ำงจำกไขกระดูก และมีอำยุ 80-120 วัน จะถูกส่งไปท ำลำยที่ตับ และม้ำม ส่วนประกอบของเลือด
2. เซลล์เม็ดเลือด 2.2 เซลล์เม็ดเลือดขำว (White Blood Cells หรือ Leucocytes) - รูปร่ำงกลม มีนิวเคลียสขนำดใหญ่ “มีโครโมโซม ใช้ในกำรตรวจ DNA” - สร้ำงจำกไขกระดูก มีอำยุ 2-14 วัน - ท ำหน้ำที่ป้องกัน และท ำลำยเชื้อโรค หรือ สิ่งแปลกปลอม - ถูกท ำลำยโดยเชื้อโรคประมำณ 80% ส่วนที่เหลือถูกท ำลำยโดย ไขกระดูกและม้ำม - แบ่งออกเป็น 2 ชนิด ตำมหน้ำที่ 1. ฟำโกไซต์ (Phagocyte) : มีวิธีกำรท ำลำยเชื้อโรค หรือ สิ่งแปลกปลอม แบบ “เขมือบ (Phagocytosis)” 2. ลิมโฟไซต์ (Lymphocyte) : สร้ำภูมิคุ้มกัน โดยกำรหลั่ง “แอนติบอดี (Antibody)” ต่อสู้กับเชื้อโรค ส่วนประกอบของเลือด
3. เกล็ดเลือดหรือเพลตเลต (Platelet) - ไม่ใช่เซลล์ แต่เป็นชิ้นส่วนของเซลล์ รูปร่ำงไม่แน่นอน - สร้ำงจำกไขกระดูก มีอำยุประมำณ 7- 8 วัน - มีขนำดเล็ก ไม่มีนิวเคลียส - เมื่อเกิดบำดแผล เกล็ดเลือดจะหลั่งสำร “ไฟบริน.” ช่วยให้เลือดแข็งตัว ส่วนประกอบของเลือด
หัวใจห้องบนขวำ : รับเลือดด ำจำก ซูพีเรียเวนำคำวำ และ อินฟีเรียเวนำคำวำ จำกนั้นหัวใจห้องบนขวำจะบีบ ตัว ส่งเลือดด ำไปยังหัวใจห้องล่ำงขวำ ผ่ำนลิ้นไตรคัสปิด (tricuspid valve) หลอดเลือดซูพีเรียเวนำคำวำ รับเลือดด ำจำกส่วนหัวและส่วนแขน หลอดเลือดอินฟีเรียเวนำคำวำ รับเลือดด ำจำกส่วนล ำตัวและขำ ลิ้นไตรคัสปิด หัวใจห้องล่ำงขวำ : บีบตัวเลือดจะไหลผ่ำนลิ้น พัลโมนำรีเซมิลูนำร์(Pulmonary semilunar valve) ส่งยังเส้นเลือด พัลโมนำรีอำร์เทอรี หัวใจห้องบนซ้ำย : บีบตัว เลือดเข้ำสู่หัวใจห้อง ล่ำงซ้ำยโดยผ่ำน ลิ้นไบคัสปิด (Bicuspid valve) ที่กั้นอยู่ระหว่ำงห้องบนซ้ำยและห้องล่ำงซ้ำย หลอดเลือดพัลโมนำรีอำร์เทอรี ส่งเลือดด ำไปแลกเปลี่ยนแก๊สที่ปอด โดยจะปล่อย CO2 ออก และรับ O2 เข้ำแทน เลือดจะไหลกลับสู่หัวใจ ทำงพัลโมนำรีเวน หลอดเลือดพัลโมนำรีเวน น ำเลือดแดงเข้ำสู่หัวใจห้องบนซ้ำย ลิ้นพัลโมนำรีเซมิลูนำร์ หัวใจห้องล่ำงซ้ำย : บีบตัว เลือดจะไหลเข้ำสู่ เอออร์ตำ(Aorta) ซึ่งเป็นหลอดเลือดแดงใหญ่ สุดในร่ำงกำย และมีลิ้นเอออร์ติกเซมิลูนำร์ (Aortic semilunar valve) กั้นไม่ให้เลือดไหล ย้อนกลับเข้ำหัวใจ ลิ้นเอออร์ติกเซมิลูนำร์ หลอดเลือดพัลโมนำรีอำร์เทอรี หลอดเลือดเอออร์ตำ จะมีแขนงต่ำงๆ คือ หลอดเลือด อำร์เทอรี Artery ส่งเลือดที่ฟอกแล้วไป ยังส่วนต่ำงๆของร่ำงกำย หลอดเลือดอำร์เทอรี (Artery) ลิ้นไบคัสปิด
ข้อเปรียบเทียบ อำร์เทอรี(Artery) เวน(Vein) เลือดฝอย (Capillary) นิยำม น ำเลือดออกจำกหัวใจ น ำเลือดเข้ำสู่หัวใจ เชื่อมกับ Artery และ Vein หน้ำที่ น ำเลือดส่งไปเลี้ยงที่อวัยวะต่ำงๆ น ำเลือดใช้แล้วจำกอวัยวะ ต่ำงๆ กลับเข้ำไปที่หัวใจ แลกเปลี่ยนแก๊ซและสำรต่ำงๆ ปริมำณ O2 (ถ้ำสูง เลือดสีแดง) สูง ยกเว้น pulmonary artery ต ่ำ ยกเว้น pulmonary Vein _ ควำมหนำของผนัง หลอดเลือด หนำที่สุด หนำรองลงมำ บำงที่สุด ระบบหมุนเวียนเลือดของมนุษย์
โดยปกติช่วงเวลำพักผ่อน หัวใจของคนเรำจะมีอัตรำกำรเต้นอยู่ที่ 72 ครั้งต่อนำที หรือประมำณ 60-80 ครั้งต่อนำที ในทำรกและเด็กเล็กจะมีอัตรำชีพจรอยู่ที่ 90-140 ครั้งต่อนำที
สิ่งมีชีวิต จ ำนวนห้องหัวใจ รำยละเอียด หลักส ำคัญ ปลำ 2 Atrium และ Ventricle รับเฉพำะเลือดเสียเท่ำนั้น สัตว์ครึ่งบกครึ่งน ้ำ 3 Right Atrium, Left Atrium Ventricle สัตว์เลื้อยคลำน(ยกเว้นจระเข้) 4 ห้องไม่สมบูรณ์ Right Atrium, Left Atrium และ Ventricle เริ่มมีผนังกั้น นก จระเข้ คน สัตว์เลี้ยงลูกด้วยนม 4 Right Atrium, Left Atrium Right Ventricle, Left Ventricle เลือดแยกออกจำกกัน เลือดเสียอยู่ห้องขวำ เลือดดีห้องซ้ำย หัวใจของสัตว์ ข้อควรจ ำ โพรทิสต์ ฟองน ้ำ ไฮดรำ และหนอนตัวแบน ไม่มีระบบเลือด แต่ใช้ ช่องว่ำงกลำงล ำตัวที่เรียกว่ำ “ช่องแกสโตรวำสคิวลำร์” (Gastrovascular Cavity) ท ำหน้ำที่เป็นทำงเดินอำหำรและระบบหมุนเวียน
หมู่เลือด : แบ่งเป็นหมู่ๆตำมชนิด “ไกลโคโปรตีน หรือ “แอนติเจน” (Antigen : Ag) ที่อยู่บนเซลล์เม็ดเลือดแดง เรียกว่ำระบบ “ABO” แบ่งได้ 4 หมู่ คือ A, B, AB, และ O ในน ้ำเลือด จะมี “แอนติบอดี” (Antibody : Ab) ที่จ ำเพำะต่อหมู่เลือด 2 ชนิด คือ แอนติบอดี A และ B หลักกำรให้เลือด : ผู้ให้และผู้รับควรมีหมู่เลือดเดียวกันจึงจะปลอดภัยที่สุด หรือให้ยึดหลัก “ ผู้รับเลือดต้องไม่มี Ab ตรงกับ Ag ของผู้ให้” เนื่องจำกถ้ำ Ab และ Ag เป็นชนิดเดียวกัน จะท ำปฏิกิริยำกัน ก็จะตกตะกอนในหลอดเลือด ท ำให้เสียชีวิตได้ หมู่เลือดและกำรให้เลือด
หมู่เลือด แอนติเจน(Ag) แอนติบอดี (Ab) ให้เลือดได้กับ รับเลือดได้จำก A A B A และ AB A และ O B B A B และ AB B และ O AB AและB - AB ได้ทุกกรุ๊ป O - AและB ได้ทุกกรุ๊ป รับได้เฉพำะO ตำรำงกำรให้และรับเลือด หมู่เลือดและกำรให้เลือด
คนหมู่เลือด AB โชคดีสำมำรถรับเลือดได้ทุกกรุ๊ป ส่วนคนหมู่เลือด O เป็นคนใจดีบริจำคเลือดให้ได้ทุกกรุ๊ป แต่โชคร้ำย ต้องรับเลือดเฉพำระกรุ๊ป O ด้วยกันเองเท่ำนั้น ควรจ ำ หมู่เลือดและกำรให้เลือด