สื่อประกอบการเรียนรู้ I วิทยาศาสตร์ชั้น ม.1

ก ลา ลี้ ย ส

เ ข้ า อ อ ก เ ซ ล ล์

ของเหลวนอกเซลล์

ไซโทพลาสซมึ

ทบทวนความรู้กอ่ นเรยี น

ขอ้ ใดต่อไปนี้ถกู ต้อง

การลาเลียงสารเขา้ ออกเซลล์

เซลลข์ องสิ่งมีชีวิต มีการแลกเปล่ยี นสารกบั สง่ิ แวดลอ้ มแบบคัดเลอื กได้
โดยมเี ยอ่ื หุม้ เซลล์(Cell membrane) ควบคมุ หรือคดั เลอื กสารที่ผ่านเขา้ ออก
ดังนัน้ เย่อื หมุ้ เซลลจ์ ึงมสี มบัตเิ ป็นเยือ่ เลือกผ่าน

เยอื่ ห้มุ เซลล์

Phospholipid
bilayer

การลาเลียงสารเข้าออกเซลล์ การแพร่ (Diffusion)
การออสโมซิส (Osmosis)
➢ การเคล่อื นท่ขี องสาร โดยผ่านเยอ่ื หมุ้ เซลล์ มี 2 วิธีคือ
1. การเคล่ือนท่ีแบบไม่ใช้พลงั งานจากเซลล์ (Passive transport)
2. การเคลอื่ นทแ่ี บบใชพ้ ลงั งาน (Active transport)

การแพร่ และ การออสโมซสิ คืออะไร ???

กิจกรรมท่ี 3.3 อนุภาคของสารมกี ารเคลื่อนทอ่ี ยา่ งไร

จดุ ประสงค์…………………………………………………………………………………………………………
อุปกรณ…์ ………………………………………………………………………………………………………

ผลการทดลอง

เวลา เรม่ิ ใส่ 5 นาที 10 นาที
ผลการเปลี่ยนแปลง

ท่ีสงั เกตได้

วาดภาพ

กิจกรรมท่ี 3.3 อนุภาคของสารมกี ารเคล่อื นท่อี ยา่ งไร

ผลการทดลอง

สรุปผลการทดลองได้ว่าอยา่ งไร?

การแพร่ (Diffusion)

การแพร่ (diffusion) หมายถึง การเคล่ือนทีข่ องอนภุ าคของสารบริเวณที่มคี วามเข้มข้นของสงู

ไปสู่บรเิ วณท่มี ี ความเขม้ ข้นต่ากวา่ จนกระทงั่ อยูใ่ น สภาพสมดลุ (dynamic equilibrium)
คือ มีการกระจายของอนภุ าค ของสารอย่างสม่าเสมอ

ปจั จยั ทีม่ ผี ลตอ่ การแพร่ diffusion

1. ความเขม้ ขน้ ของสาร
2. ขนาดของอนภุ าค
3. อุณภมู ิ
4. สถานะของอนุภาค
5. ตวั กลาง
6. ความสามารถในการละลายของสาร

การแพร่ (Diffusion)

การแพรใ่ นชีวติ ประจาวนั การแพร่ในสิ่งมชี วี ติ

การแพร่ของแก๊ส
คาร์บอนไดออกไซด์
และแกส๊ ออกซเิ จน

การออสโมซิส (Osmosis)

การออสโมซิส (Osmosis)

ออสโมซสิ (osmosis) หมายถึง การแพร่ของน่า จากบริเวณที่มอี นภุ าคของน้ามาก(ความเข้มข้นต่า)

ไปยงั บริเวณทม่ี อี นภุ าคของนา้ นอ้ ยกวา่ (ความเข้มข้นสูง) โดยผ่านเย่อื เลอื กผา่ น (Semipermeable membrane)
หรือเยือ่ กันบาง ๆ เชน่ เยื่อหมุ้ เซลล์ กระเพาะปสั สาวะ เย่ือชันในของไข่ เปน็ ตน้

ปจั จัยทม่ี ีผลตอ่ การแพร่

1. ความเข้มข้นของสาร
2. ขนาดของอนภุ าค
3. อณุ ภูมิ
4. สมบัติของเยอ่ื กัน

ตรวจสอบความเขา้ ใจ
น้าจะเคล่อื นที่ไปทางใด ???

การออสโมซิส

สาคัญกับเราอยา่ งไร ???

▪ เพราะนา้ มีเปน็ องคป์ ระกอบสาคัญของสิ่งมีชวิ ิต
▪ การออสโมซิสเป็นกระบวกการทชี่ ่วยรักษา

สมดลุ ของน้าเมื่อสภาพแวดลอ้ มมีการเปลยี่ นแปลง

ชนิดของสารละลายท่ีมผี ล
ต่อการเปลีย่ นแปลงของเซลล์

ประเภทของการออสโมซิส

❖ Isotonic solution

สารละลายภายนอกเซลล์มคี วามเข้มขน้ เท่ากบั ของเหลวภายในเซลล์
จึงไม่เกดิ การออสโมซสิ เซลลค์ งสภาพอยู่ได้

ประเภทของการออสโมซิส

❖Hypotonic solution  มีนา้ มาก

สารละลายภายนอกเซลลเ์ ซลลม์ คี วามเข้มข้น ตา่ กว่า ของเหลว
ภายในเซลล์ทา่ ใหน้ า่ ออสโมซสิ เขา้ ไปในเซลล์ เรยี กว่า“Plasmoptysis”

ทาให้เกดิ แรงดนั เตง่ แรงดนั น้ีทาให้เซลล์โปง่ ออกและแตกในทส่ี ุด

ประเภทของการออสโมซสิ

❖Hypertonic solution  มนี า้ น้อย

สารละลายภายนอกเซลลม์ ีความเข้มข้น สูงกวา่ ของเหลว
ภายในเซลล์ท่าใหน้ า่ ออสโมซสิ ออกจากเซลล์

เรยี กวา่ “Plasmolysis”ทาใหเ้ ซลล์เสยี นา้ และเหีย่ ว

ประเภทของการออสโมซิส

เซลลส์ ตั ว์ H2O H2O H2O

H2O เซลลเ์ ตง่ และแตก เซลล์เห่ียว เย่อื หุ้มเซลล์

เซลลป์ กติ Hypotonic solution Hypertonic solution

Isotonic solution

เซลลพ์ ชื H2O H2O H2O H2O ผนังเซลล์

เซลล์ปกติ เซลล์เต่ง เซลลเ์ ห่ยี ว

การออสโมซสิ (Osmosis)

กิจกรรมทา้ ยบทท่ี 2 เพราะเหตุใดนา้ หนกั ของไข่จงึ เปลย่ี นแปลง 10 คะแนน

จดุ ประสงค์ ………………………………………………………………………………………..........................................................

วสั ดแุ ละอปุ กรณ์ ………………………………………………………………………………………................................................
วิธดี าเนินกิจกรรม (เขยี นเปน็ แผนภาพ)

สง่ิ ทตี่ ้องการศึกษา วิธีทา่ การทดลอง วิธกี ารเก็บข้อมูล
(ตัวแปรตน้ ) และข้อมูลทเ่ี ก็บ

การออสโมซิส (Osmosis)

ตอ่ 10 คะแนน
ผลการทดลอง
ทิง้ ไว้ 2 วัน การเปลยี่ นแปลง เหตุผล
ไข่ในสารละลายชนิดตา่ ง ๆ (รปู ภาพ) ท่สี ังเกตได้ (การออสโมซิส)
นา้ สม้ สายชู

นา้ เชือ่ ม

น้าเปล่า

ตอบคาถามท้ายกิจกรรม ( 4 ข้อ )

ไขไ่ ก่พศิ วงกับการออสโมซสิ

การออสโมซิส (Osmosis)

การแพร่ในชวี ิตประจาวัน

ไดเ้ วลาเกบ็ แตม้

ตรวจสอบความเข้าใจ

1. การแพร1แ่ .ละกกาารรอแอสพโมรซแ่สิ ขลอะงสกาารผร่าอนอเยส่ือหโมุ้มเซซลสิ ลข์ อจัดงเปสน็ ากราผรเา่คนลอื่ เนยทอื่ ่ีขอหงมุ้สาเรซโดลยลวิธ์ ี
จดั เป็นการเคลอื่ นที่ของสารโดยวธิ ี

ไดเ้ วลาเก็บแต้ม

ตรวจสอบความเขา้ ใจ

1. การแพร2่แล. ะเกหารตออใุ ดสโเมยซสิอ่ื ขหอง้มุ สเาซรผล่าลนเ์จย่ือึงหมุ้มคี เซณุ ลลส์ จมัดบเปตั น็ กเิ ปาร็นเคเลย่อื นอ่ื ทเ่ขีลออื งสกาผรโ่าดนยวิธี

ไดเ้ วลาเก็บแตม้

ตรวจสอบความเข้าใจ

1. การแพร3แ่ .ละเกมาร่ือออสนโมภุ ซาิสคขอขงอสางรสผ่าานรเทย่อื ่แี หุ้มพเซรลท่ ล์้ังจัด2เปน็บกรารเิ เวคณล่ือมนีทีข่ องสารโดยวิธี
ความเข้มข้นเท่ากัน เรียกว่า ??

ได้เวลาเก็บแต้ม

ตรวจสอบความเข้าใจ

1. การแพร4แ่ .ละกาารรอแอสพโมรซ่สิ (ขDองiสfาfรuผsา่ iนoเยnื่อ)หุ้มแเซลละลก์ จาดั รเปอ็นอกสารโเคมลซือ่ ิสนทข่ี(อOงsสmารโoดยsวisิธี)
แตกตา่ งกนั อย่างไร??

ไดเ้ วลาเก็บแตม้

ตรวจสอบความเขา้ ใจ

1. การแพร5่แล. ะเกมารือ่ อสอสาโรมซลสิ ะขลองาสยารภผา่ นยเนย่อื อหกุ้มเเซซลล์ ลจัดเ์ ขเปม้ น็ ขก้นารมเคาลก่อื นกทวข่ี ่าองสสาารรโลดยะวลิธาี ย
ภายในเซลล์ น้าจะออสโมซสิ ออกจากเซลล์ ท้าให้เซลล์เตง่

ถกู หรอื ผิด ??

ได้เวลาเก็บแต้ม

ตรวจสอบความเขา้ ใจ

1. การแพร7แ่ ล. ะเกยาร่อื อเอลสโอื มกซิสผข่าองนสเาปรผ็นา่ นเเยยอื่ หบุ้มาเซงลลๆ์ จดั ทเปีย่ น็ อกามรเใคหลส้ือ่ นาทร่ขี ทองี่มสาีขรนโดายดวิธเีล็กผา่ น
เข้าและออกได้ เช่น ผนังเซลล์ เปลือกไข่ เย่อื ห้มุ นิวเคลยี ส

ถูก หรอื ผดิ ??

ไดเ้ วลาเก็บแตม้

ตรวจสอบความเข้าใจ

1. การแพร8แ่ ล. ะสกาารรออลสะโมลซาิสยขอภงาสายรนผ่าอนกเยเือ่ ซหลุ้มเลซล์มลีค์ จวดั าเปมน็ เกขาม้ รเขคน้ลอ่ื มนาทกี่ขอกงวสา่ารสโดายรวิธลี ะลาย
ภายในเซลล์ คอื สารละลายไอโซโทนิก

ถูก หรอื ผดิ ??

ไดเ้ วลาเก็บแตม้

ตรวจสอบความเขา้ ใจ

1. การแพร9่แล. ะจกางรยออกสโตมซวั ิสอขอยงส่าางรผกา่ านรเยแื่อหพุ้มเรซล่ ล(์Dจiัดfเปfu็นกsาiรoเคnล)ือ่ นแทีข่ ลองะสการาโดรยอวิธอี สโมซสิ
(Osmosis) ทีพ่ บในชีวติ ประจา้ วันของนกั เรียน