Fizik, evrenin işleyişini inceleyen bilimdir. Günümüzde teknolojik ürüne veya bir metoda dönüşmüş hemen hemen her şeyde bir şekilde fizik biliminin katkısı bulunmaktadır. Günümüz bilim dünyasının ulaştığı bilgi düzeyi sonucunda yeni uzmanlık alanları doğmuş,fizik de kendi içinde bölünerek fizik “alt dallarını“oluşturmuştur. Bunlar; mekanik, termodinamik,optik,elektromanyetizma, atom fiziği, katı hâl fiziği, nükleer fizik, yüksek enerji ve plazma fiziğidir. Fizik diğer temel bilimlerle bilgi üretme ve kullanma bakımından ilişki içerisindedir. Ayrıca fizikte üretilen bilgiler sanat dallarında yeni yöntemler ve metotların doğmasını sağlamıştır ÖRNEK-1 Aşağıda verilen; I. Yerin manyetik alanı ve etkilerinin günlük hayata etkisi II. Üflemeli çalgılarda çalgı aletinin boyunun çıkan sese etkisi III. Basketbol topunun yapısında kullanılan malzemelerin topun esnekliğine etkisi durumlarından hangileri fizik bilimiyle ilişkilidir? A) Yalnız I B)Yalnız II C)I ve II D)I ve III E)I,IIveIII a)Mekanik Mekanik; hareket, kuvvet ve denge ile ilgilenir. Mekaniğin kuvvet etkisinde dengede olan cisimler üzerine çalışan bölümüne statik, kuvvet etkisinde hareketli cisimler üzerine çalışan bölümüne ise dinamik adı verilir. Mekaniğin diğer bir bölümü de kinematiktir. Kinematik, cisimlere uygulanan kuvvet ve bu kuvvetin etkisiyle ilgilenmez. Sadece cisimlerin hareketleri ile ilgilenir. Örnekler: • Galaksi, yıldız, gezegen hareketleri • Köprü, yol, bina, tünel inşaatları • Dalga hareketleri, ses oluşumu⭐ • Arabaların hareketi, motorun mekanik yapısı • Robotların çalışması • Gemilerin yüzmesi, uçağın uçması⭐ • Sıvı basıncı, hidrolik sistemler ⭐ • Rüzgar oluşumu,yanardağ patlaması İnşaat ve makine mühendisligi fizigin bu alt dalını sıklıkla kullanılmaktadır. 1
b)Elektromanyetizma Elektrik akımının manyetizma ile olan ilişkisi keşfedildikten sonra elektrik ve manyetizma alanları elektromanyetizma adı altında birleştirilmiştir. Elektromanyetizma, elektrik ve manyetizma alanlarının ilgilendiği bütün konuları kapsar. Elektrik; elektrik yükleri, elektrik yüklerinin etkileşimleri, yüklerin hareketi ve hareketlerinin sonuçları ile ilgilenir. Elektriğin durgun hâldeki yüklerin etkileşimleri ile ilgilenen bölümüne statik elektrik (elektrostatik), hareketli yükler ve etkileri ile ilgilenen bölümüne elektrik adı verilir. Örnekler: • Elektrik motorunun çalışması • Lambanın yanması • Cep telefonu, kablosuz ağ gibi iletişim araçlarının çalışması ⭐ • Mıknatısların yapısı • Ses sistemlerinin çalışması • Maglev teknolojisi • Paratonerlerin çalışması ⭐ • Bilgisayarların çalışması • Görüntüleme teknolojilerinin çalışması • MR cihazı ⭐ • Pusulanın çalışma prensibi Elektrik-elektronik, biyomedikal ve bilgisayar mühendisliği fizigin bu alt dalını sıklıkla kullanılmaktadır Yap Bakalım-1 ✏️ Fiziğin kullanım alanlarıyla ilgili verilenlerden hangilerinin mekanik, hangilerinin elektromanyetizma ile ilişkili olduğunu belirleyerek noktalı yerlere yazınız. a) MR cihazının çalışması .............................. b) Sıradan düşen vidanın yerine takılması .............................. c) Cep telefonlarının şarj edilmesi ...................... ç) İnşaata makara sistemi ile tuğla çıkarılması .............................. ÖRNEK-2 Fiziğin kullanım alanları ile ilgili verilen olaylar verilmiştir: I. Gemilerin pusula ile yön bulması II. Telgraf ile mesaj gönderilmesi III. Hızlı trenlerin çalışma prensibi IV. Gezegenlerin birbirini çekmesi ve buna bağlı olarak yaptığı hareket hangileri elektromanyetizma ile ilişkilidir? A)I,II B)I,III C)II,III D)I,II,II E)I,II,III,IV Yap Bakalım-2 ✏️ Fiziğin uygulama alanlarına yönelik verilen örneklerden elektrik ve manyetizma ile ilgili olanların yanındaki kutucuğa √ (tik) atınız. ◻️Hoparlör ◻️Bilgisayar ◻️Modem ◻️El arabası ◻️Maglev treni ◻️Hırsız alarmı ◻️Yel değirmeni ◻️Yıldırım 2
c)Termodinamik Termodinamik; ısı enerjisi ve ısı enerjisiyle sıcaklık, özkütle, basınç gibi nicelikler arasındaki ilişkiyi inceler. Termodinamik, maddelerin sıcaklıkları, sıcaklıklarındaki değişimleri ve sıcaklıkların değişimine sebep olan ısı alışverişleri gibi konular üzerinde çalışmaktadır. Isı alışverişi yapan maddeler arasında ısı akışı gerçekleşir. Örnekler: • Isı alışverişi ve ısı yalıtımı • Sıvıların buharlaşması ve buharlı motorlar ⭐ • Buzdolabı ve klimanın çalışması • İçten yanmalı motorların enerji ve ısı hesapları Makine mühendisligi ve iklimlendirme uzmanlığı fizigin bu alt dalını sıklıkla kullanılmaktadır. ÖRNEK-3 Fizik ile ilgili verilen olaylar verilmiştir I. Sıcak su torbalarının etrafının kılıfla kaplanması II. Sıcak su kaynaklarından enerji elde edilmesi III. Yeryüzünde belirli yüksekliklere çıkıldıkça hava basıncının azalması hangileri termodinamik ile ilgilidir A)Yalnız I B)Yalnız II C)I,II D)I,III E)I,II,III d)Optik Optik; ışık, ışık olayları ve ışığın madde ile etkileşimini inceler. Gölge oluşumu, aydınlanma, yansıma, kırılma, renk ve görme olayı, aynalar, mercekler ve prizmalar gibi ışıkla ilgili konular optiğin konuları arasındadır. Örnekler: • Fiberoptik kabloların çalışması ⭐ • Teleskopların çalışması • Gökkuşağının oluşması • Hologram teknolojisi • Sanal gerçeklik teknolojisi • Göz merceklerinin yapısı ve göz bozuklukları • Kamera teknolojilerinde lenslerin kullanılması Optisyenlik ve göz doktorlugu fizigin bu alt dalını sıklıkla kullanılmaktadır. ÖRNEK-4 Aşağıda verilen olaylar ile ilgilenen alt dal eşleşmelerden hangisi yanlıştır? A)Kayak yapan sporcu(mekanik) B)Jeneratörün çalışması(termodinamik) C)Serap olayı(optik) D)Radyasyon cihazı(elektromanyetizma) E)Su içindeki cismin yakın görünmesi(optik) 3
Yap Bakalım-3✏️ 1. Yağışlı havalarda görüşün bozulması……………. 2.Sıcak havada açık renk giymek…………… 3.Güneş'in sürekli enerji üretmesi………….. 4.Robotların çalışması………….. 5.Sıvı basıncı…………. 6. Cam kırıklarının orman yangınlarına neden olması………………… 7.Paratonerlerin çalışması……………… 8. Köpek düdüklerinden çıkan sesi insanların algılayamaması………………. 9. Güneş yanıkları………………. e)Katıhal Fiziği Katıhal fiziği, kristal yapıdaki katı maddelerin mikroskobik ve makroskobik özelliklerini araştırır. Katı maddelerin özellikle kristallerin ve çok atomlu moleküllerin oluşturduğu yapıları ve bu yapıların özelliklerini inceler. Bu özellikler arasında katı maddenin elektriksel, manyetik, optik ve termal özellikleri bulunur. Katıhal fiziği teknolojide kullanılan malzemeleri amacına uygun olarak geliştirmek üzere çalışmalar yapar. Bu çalışmalar arasında günümüzde popüler olan nanoteknoloji ve süper iletkenlik de bulunur Örnekler: • Nanoteknoloji ürünlerinin gelistirilmesi • Yarı iletken teknolojisinin geliştirilmesi • Mikroişlemcilerin gelistirilmesi • Metallerin saflaştırılması • Hafif ve dayanıklı malzemelerin üretilmesi • Yanmaz ve yapışmaz malzemelerin üretilmesi • Islanmayan kıyafetlerin üretilmesi Metalurji ve malzeme ile mikroelektronik mühendisliği fizigin bu alt dalını sıklıkla kullanılmaktadır. ÖRNEK-5 Fizik ile ilgili verilen olaylar verilmiştir I. Tesisatta kullanılacak plastik boruların dayanıklılığı II. Işığın suda kırılması III. Bilgisayarlarda kullanılan silikon devrelerin işlem hızı hangileri katıhal fiziği ile ilgilidir? A)Yalnız I B)Yalnız III C)I,III D)I,II E)I,II,III ÖSYM KÖŞESİ-6 Yukarıdaki resimler fiziğin alt dalları ile eşleştirildiğinde hangisi dışarıda kalır? A)Katıhal B)Optik C)Termodinamik D)Mekanik E)Elektromanyetizma 4
f)Atom Fiziği Canlıların ve maddelerin yapısını atomlar oluşturur. Bu nedenle atomlar ve moleküller fizik, kimya ve biyolojinin ortak inceleme konuları arasındadır. Atom fiziği; atomun yapısını, atomik boyutta gerçekleşen olayları, atomların ve moleküllerin birbirleriyle olan etkileşimlerini inceler. Örnekler: • Atomların kimyasal özellikleri • Atomların bağlanma enerjileri • Lazerlerin çalışması • Kuantum bilgisayarların yapısı • Üç boyutlu yazıcıların çalışması Kimya ve atom mühendisliği fizigin bu alt dalını sıklıkla kullanılmaktadır. ÖRNEK-7 Fiziğin uygulama alanları ile ilgili örnekler verilmiştir I. Hücre içine girebilecek nanorobotların yapılması II. Periyodik cetvelin oluşturulması IV. Moleküllerin birbirleriyle olan etkileşimlerinin incelenmesi hangisi atom fiziği alanına girer? A)Yalnız I B)Yalnız III C)I,II D)I,III E)I,II,III g)Nükleer Fizik Nükleer fizik diğer adıyla çekirdek fiziği; atom çekirdeğinin yapısını, çekirdekteki etkileşimleri ve çekirdek tepkimelerini inceleyen fizik dalıdır. Nükleer fizik, radyasyonu ve canlıların radyasyondan korunma yollarını araştırır, gerekli tedbirlerin alınmasını sağlar. İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra nükleer fizik alanındaki çalışmalar sayesinde enerji üretiminde de önemli gelişmeler olmuştur. Örnekler: • Röntgen ve bilgisayarlı tomografi cihazlarının çalışması • Nükleer tıptan faydalanılması • Radyoizotop ile biyolojik araştırmalar • Yaş tayini yapılması • Nükleer reaktörlerin çalışması • Nükleer silahların yapımı Nükleer enerji mühendisligi fizigin bu alt dalını sıklıkla kullanılmaktadır. ÖRNEK-8 Fizik ile ilgili verilen olaylar verilmiştir I. Atomların kovalent bağ oluşturması II. Atom çekirdeklerinin parçalanması veya birleşmesiyle enerji açığa çıkması III. Yıldızlarda enerji üretimi hangileri nükleer fizik ile ilgilidir A)Yalnız II B)Yalnız III C)I,II D)II,III E)I,II,III 5
h)Yüksek Enerji ve Plazma Fiziği Yüksek enerji ve plazma fiziği, atom altı parçacıklar ve bu parçacıklar arasındaki ilişkileri inceleyen bilim dalıdır. Atom altı parçacıklarla yapılan deneyler oldukça yüksek enerjilerde yapıldığı için yüksek enerji fiziği olarak da adlandırılır. Örnekler: • CERN, Fermilab gibi parçacık hızlandırıcılarında yapılan deneyler • Karanlık madde ve karanlık enerji üzerine yapılan araştırmalar • Evrenin oluşumuna ilişkin yapılan araştırmalar • Gök cisimlerinden enerji eldesini inceler Fizik mühendisleri yüksek enerji ve plazma fizigi laboratuvarlarında görev almaktadır. ÖRNEK-9 Fizik ile ilgili; I.Yıldızların oluşumu II.Yıldızlarda enerji üretimi III.Güçlü LASER ışınları konularından hangileri yüksek enerji ve plazma fiziği ile ilgili değildir? A)Yalnız I B)Yalnız III C)I,III D)II,II E)I,II,III I)Fiziğin Diğer Bilimlerle İlişkisi Bilim tarihi incelendiğinde bütün bilimler gibi fizik de felsefenin içinde yer almıştır. Bilimsel bilginin gelişmesiyle felsefeden ayrılan ilk bilim dalı fizik olmuştur. Fizik sözcüğü, Eski Yunancada “doğa” anlamına gelen physis (fiysis) kelimesinden gelmektedir. Uzun süre doğa felsefesi olarakkabul görmesi doğayı anlama, açıklama çabasından kaynaklanır. Doğanın tüm makroskobik ve mikroskobik görünüşünü inceleyen ve bu olayların neden ve sonuçlarını araştıran doğa bilimlerinin kaynağı fizik bilimidir. Kimya, biyoloji gibi disiplinlere ait alt dallar ve mühendislik alanları fiziğin ilkelerinin uygulanmasıyla doğmuştur. Fiziğin etkileşimde bulunduğu disiplinlere felsefe, biyoloji, kimya, matematik, teknoloji, mühendislik, sanat ve spor örnek olarak verilebilir. ÖRNEK-10 I. Sergi salonunda kullanılan ışığa göre tablodaki renklerin farklı algılanması II. Resmin gerçek görüntü gibi algılanması III. Müziğin ritmine göre maddelerin titreşimlerinde değişimler meydana gelmesi Verilen durumlardan hangileri fizik bilimiyle ilişkilidir? A)Yalnız I B)I,II C)I,III D)II,III E)I,II,III 6
FİZİKSEL NİCELİKLERİN SINIFLANDIRILMASI Bilim insanları gözlem ve deneyler sonucunda elde ettiği sonuçları, teori ve kanunları fiziksel niceliklerle anlatır. Farklı kültür ve dillerde yapılan bilimsel çalışmaların anlaşılması, paylaşılması için ortak bir dil kullanılması zorunlu olmuştur. Bu nedenle 1971 yılında yapılan Ölçü ve Ağırlık Konferansı’nda Uluslararası Birim Sistemi (SI Birim Sistemi) kabul edilmiştir. a)Temel Büyüklük Kendisinden başka bir niceliğin ölçülmesine gerek olmadan ifade edilen büyüklüklere temel büyüklük denir. b)Türetilmiş Büyüklüklük Nicel gözlemin sonucu, birden fazla temel büyüklük kullanılarak ifade ediliyorsa büyüklük türetilmiş büyüklük adını alır Örnek verelim: Yap Bakalım✏️ Verilen nicelikleri temel mi ve türetilmiş büyüklük mü olduğunu yazın. • Basınç ➡️ • Hız ➡️ • Uzunluk ➡️ • Sıcaklık ➡️ • Hacim ➡️ • Akım şiddeti ➡️ • Sürat ➡️ 7
ÖRNEK-11 SI birim sistemindeki temel büyüklüklerle ilgili aşağıda verilen eşleştirmeden hangisi yanlıştır? Büyüklük Birim Birim Ölçüm aleti A) Sıcaklık Santigrat Termometre B) Uzunluk Metre Cetvel C) Zaman Saniye Kronometre D) Akım Ş. Amper Ampermetre E) Kütle Kilogram Eşit kollu terazi c)Skaler Büyüklük Sadece ölçü değeri ve birimi ile ifade edilen niceliklere skaler büyüklük denir. Skaler büyüklükler doğrultu ve yön belirtmez. Örneğin “Bir kap içerisinde 3 litre süt var.” ifadesinde 3, ölçüm değerini; litre, ölçü birimini verir. Bu bilgiler ölçülen nicelik hakkındaki tüm bilgileri kapsamaktadır. Doğrultu ve yön bilgisine ihtiyaç duyulmaz. Skaler büyüklükler için aşağıda verilen örnekleri inceleyelim: • Zaman • Sıcaklık • Kütle • Enerji • Hacim • Sürat • Özkütle • Alınan yol • Öz ısı • Elektriksel potansiyel • Yük • Direnç • Güç • Sığa d)Vektörel Büyüklük Vektör nedir? Vektör, yönü, doğrultusu ve büyüklüğü olan doğru parçasıdır. Vektörlerin • başlangıç noktası (uygulama noktası) ve bitiş noktası, • büyüklüğü (şiddeti, sayısal değeri), • doğrultusu, • yönü vardır. Vektörler vektörü temsil eden bir harf veya sembolün üzerine çizilen ok ile gösterilir. Örneğin A vektörünün gösterimi A şeklindedir. Vektörün büyüklüğü gösterilirken vektör, mutlak değer içinde yazılır (IAI) veya sadece harf ile (A) gösterilir Birden fazla vektörün yerine kullanılabilecek tek vektöre bileşke vektör adı verilir ve sembolü ile gösterilir. Bileşke vektör, vektörlerin belirli kurallarla toplanmasıyla elde edilir. Vektörel işlemlerde vektörlerin büyüklüğünün yanı sıra yönü de dikkate alınır. Birbirine paralel olan vektörler sayı doğrusundaki rakamlar gibidir. Aynı yöndeki vektörlerin büyüklükleri toplanarak,zıt yöndeki vektörlerin büyüklükleri ise büyükten küçük olan çıkartılarak hesaplanır. Her iki durumda da cisim bileşke vektör yönünde hareket eder. 8
UYARI ❗ Vektörel büyüklüklerden bahsederken mutlaka yön bilgisi de girilmelidir. Örneğin, "iki kuvvet birbirine eşittir" ifadesi, bu iki kuvvetin hem büyüklüklerinin hem de yönlerinin aynı oldugu anlamına gelir. Vektörle zıt yönlü ise çıkarılır aynı yönlü ise toplanır. ÖRNEK-12 Vektörel büyüklüklerle ilgili, I.Şiddet ve birime ek olarak yönü olan büyüklüklerdir. II.Bir vektörün ¸şiddeti skalerdir. III.Vektörel büyüklükler toplanıp çıkarılabilir. ifadelerinden hangileri doğrudur? ˘ A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III ÖRNEK-13 Fiziksel büyüklükler temel ve türetilmiş ile skaler ve vektörel olmak üzere iki farklı şekilde sınıflandırılabilir. Fizikte kullanılan; I.sıcaklık IV. ağırlık II.kuvvet V. yer degistirme III.hız VI. enerji niceliklerinden kaç tanesi hem türetilmiş hem de skaler bir büyüklüktür? A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5 ÖSYM KÖŞESİ-14 9
ÖRNEK-15 I. Ev ile okul arasındaki yol 500 metredir. II. Fizik dersi o kadar eğlenceliydi ki 40 dakika nasıl geçti anlayamadık. III. Araç kuzey yönünde 100 km/h hızla ilerliyordu. Cümlelerin hangilerinde skaler büyüklük yer almaktadır? A)Yalnız I B)I,II C)I,III D)II,III E)I,II,III FİZİK VE BİLİM ARAŞTIRMA MERKEZLERİ Dünyada ve ülkemizde farklı alanlarda çalışmalar yürüten çok sayıda bilimsel araştırma merkezi bulunmaktadır. a)TÜBİTAK(Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu) Türkiye’de bilimsel ve teknolojik çalışmaları tesvik etmeyi ve yönlendirmeyi amaçlayan bir kurumdur. Çeşitli arastırma ve gelistirme (ar-ge) projelerine maddi destek sunmaktadır. Bilim insanı yetiştirme hedefiyle çeşitli burslar sağlamaktadır. Bilimin popülerle getirilmesi için yayınlar çıkarmaktadır. b)TAEK (Türkiye Atom Enerjisi Kurumu) Türkiye’nin parçacık hızlandırıcı, radyasyon ve nükleer enerji politikalarına yön vermek üzere kurulmuştur. c)ASELSAN (Askerî Elektronik Sanayi) ASELSAN, 1975’te Türk Silahlı Kuvvetleri’nin haberle ¸sme ihtiyaçlarının milli ve özgün olarak karşılamak amacıyla kurulmuştur. Günümüzde bu faaliyetlerini gelistirerek uluslararası ölçekte bir firma haline gelmiştir. d)CERN(Avrupa Nükleer Araştırma Merkezi) Dünya’nın en büyük parçacık fiziği laboratuvarıdır.İsviçre-Fransa sınırında yer almakta olan bu merkezin, çevresi 27 km uzunluğunda olan dairesel bir tüneli mevcuttur. Bu tünelde parçacıklar ışık hızına yakın hızlara çıkarılmakta ve birbirleriyle çarpıştırılmaktadır. Çarpışmaların sonucunda ortaya çıkan parçacıklar incelenerek maddenin temel yapı taşlarına ilişkin keşifler yapılmakta ve evrenin oluşumuna ilişkin cevaplar aranmaktadır. e)NASA (Ulusal Havacılık ve Uzay Dairesi) Amerika Birleşik Devletleri’nin uzay programı çalışmalarından sorumlu olan bu kurum 1958’de kurulmuştur. Sayısız uzay çalışmasına imza atmış olan NASA, uzay bilimlerinin ve roket teknolojilerinin gelişmesinde öncü roller oynamıştır. NASA tarafından Güneş Sistemi’nin birçok üyesine insanlı ve insansız yolculuklar gerçekleştirilmiştir. f)ESA (Avrupa Uzay Ajansı) 1975 yılında, uzayın keşfini amaçlayan hükümetlerarası bir organizasyon olarak Avrupa’da kurulmuştur. ESA telekomünikasyon, navigasyon, uzayın gözlemi gibi birçok konuda faaliyet göstermektedir. ÖRNEK-16 Bazı araştırma merkezlerimizle ilgili, I.TÜBİTAK, fen bilimlerindeki araştırmaları desteklemek ve araştırmacıları teşvik etmek amacıyla kurulmuştur. II. TAEK, nükleer alanda arastirma ve gelistirme yapmak amacıyla çalışmaktadır. III. ASELSAN, savunma ve uydu-haberleşme alanında çalışmalar yürütmektedir. yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I B)Yalnız II C)I,III D)II,III E)I,II, III 10
TEMEL TEST SORU-1 I.Ses IV.Biyografi II.Makale V.Perspektif III.Renk VI.Figür Verilen kavramlardan hangileri fizik ile ilişkilidir? A) Yalnız I B) V ve VI C) I, II ve III D) I, III ve V E) II, IV ve VI SORU-2 Aşağıdaki seçeneklerden hangisinde fizik yasalarının kullanılmasına gerek yoktur? A)Vücut sıcaklığını ölçen bir termometre tasarlanması. B) Bir otomobil motoru tipinin daha verimli hale getirilmesi için çalışma yapılması. C) Bir futbol topuna vurulduğunda topun daha iyi falso ˘ alması için araştırma yapılması. D) Bir malzemenin yüzeyinden yansıyan güneş ışığı miktarının azaltılması için çalışma yapılması. E) Kenar uzunlukları bilinen bir üçgenin alanının hesaplanması. SORU-3 Fizik biliminin diğer bilim dallarıyla etkileşimi sonucu yeni bilim dalları ortaya çıkmıştır. Aşağıdakilerden hangisi fiziğin diğer bilim dallarıyla etkileşimi sonucu ortaya çıkan bilim dallarından biri değildir? A) Atom fizigi B) Astrofizik C) Biyofizik D) Fizikokimya E) Jeofizik SORU-4 I.Yazar toplumsal değerlerin nasıl korunacağına dair etkileyici bir makale yazdı. II.Mavi led ışığı elde edilirken yapılan çalışmalarla ilgili yazılan makale çok ilgi gördü. III.Araştırmacı öğrenciler laboratuvarda göze gelen ışığın şiddetini ayarlayabilen bir gözlük üzerinde çalışıyordu. IV. NASA’nın 2018’de uzaya göndermeyi planladığı James Webb (Ceyms Veb) adlı uzay teleskobunun Hubbledan daha etkili görüntüler sunacağı açıklandı. Verilen cümlelerden hangileri fiziğin alt dallarından olan optik ile ilgilidir? A) Yalnız I B) Yalnız IV C) I, II ve III D) I, II ve IV E) II, III ve IV SORU-5 Bilim araştırma merkezlerinde yapılan I.Mars’a seyahat II.Yarı iletken teknolojisi III.Kanser tedavisi için akıllı ilaç IV.Yapay zeka çalışma konularından hangileri fizik bilimine katkı sağlar? A) Yalnız I B) II ve III C) III ve IV D) I, II ve IV E) I, II, III ve IV 11
SORU-6 Katıhâl fiziğiyle ilgili, I. Katıhâl fizigi, kristal yapıdaki katıların elektromanyetik,optik ve termal özelliklerini inceler. II.Güneş pillerinin, granit tencerelerin ve leke tutmayan boyaların geliştirilmesinde katıhâl fiziğinden yararlanılır. III. Katı hâldeki bir metalin esnekliğinin ve dayanıklılığının araştırılması katıhâl fiziğinin çalışma alanına girer. yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) I, II ve III SORU-7 Aşağıda verilen; I.kelvin IV.litre II.gram V.amper III.saniye VI.joule birimlerinden kaç tanesi SI birim sistemine göre temel bir büyüklüğün birimidir? A)2 B)3 C)4 D)5 E)6 SORU-8 Aşağıda verilen; I. kuvvet IV. hız II. enerji V. basınç III.Işık akısı niceliklerden kaç tanesi türetilmiş bir büyüklüktür? A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5 1)D 2)E 3)A 4)D 5)D 6)E 7)B 8)E 9)E SORU-9 CERN ile ilgili, I.CERN, birçok ülkenin ekonomik olarak destekledigi ve birçok ülkeden bilim insanlarının çalıştığı uluslararası bir araştırma merkezidir. II.CERN’de maddeyi oluşturan parçacıkların tanımlanması ve sınıflandırılması ile ilgili çalışmalar yapılmaktadır. III.CERN’de yapılan çalışmalar elektronik ve bilisim alanlarındaki teknolojik gelişmelerde etkili olmuştur. yargılarından hangileri doğrudur? A)Yalnız I B)Yalnız III C)I,II D)II,III E) I,II,III SORU-10 Mekanik; hareket, kuvvet ve denge ile ilgilenir. Buna göre aşağıda verilenlerden hangisi mekaniğin çalışma alanlarından biri değildir? A) Gezegen hareketleri B) Ses oluşumu C) Elektrik santralleri D) Motor gücünün hesabı E) Rüzgar oluşumu SORU-11 •Dinamometre •Termometre •Eşit kollu terazi •Ampermetre •Fotometre Yukarıda verilen ölçü aletlerinden kaç tanesi ile fizik biliminde kullanılan türetilmiş bir büyüklük ölçülür? A)1 B)2 C)3 D)4 E)5 10)C 11)A 12
ORTA DERECE TEST SORU-1 SORU-2 Bilim araştırma merkezlerinden TÜBİTAK, TAEK, ASELSAN, CERN, NASA, ESA gibi kurumlar fizik bilimine çok önemli katkılarda bulunmuşlardır. Buna göre hangisi fizik bilimine sağlanan katkılardan değildir? A) İnternet ağının oluşturulması B) Atom altı parçacık ailesinin keşfedilmesi C) İnsansız casus uçaklarının üretilmesi D) Nükleer enerji ile elektrik üretiminin yapılması E) Birçok insana iş sahasının açılması SORU-3 "Atom çekirdeğini inceleyen bilim dalıdır. Atom çekirdeğindeki bağları, bağların kopması sonucu açığa çıkan enerjiyi, radyasyonu ve radyasyondan korunma yollarını inceler." Verilen bilgiler fiziğin hangi alt dalına aittir? A) Manyetizma B) Termodinamik C) Nükleer fizik D) Atom fiziği E) Katıhal fiziği SORU-4 Evrenin oluşumuyla ilgili teorilerden bir tanesi de Büyük Patlama yani Big Bang olayıdır. Kuruluş amaçlarından biri de Big Bang'i kanıtlayabilmek için deneyler yapmak olan CERN'de birçok keşifler yapılmıştır. Bu olayın açıklanmasında en çok hangi bilim dalından faydalanılmıştır? A) Fizik B) Kimya C) Astronomi D) Matematik E) Biyoloji 13
SORU-5 Aşağıda verilen; Büyüklük Birim I. Uzunluk metre II. Kütle kilogram III. Kuvvet newton IV. Hız metre/saniye fiziksel büyüklük birim eşleşmelerinin hangileri doğrudur? A) I ve II B) I ve III C) I, II ve III D) I, II ve IV E) I, II, III ve IV SORU-6 Verilen durumlardan hangisi nükleer fiziğin incelediği konular arasındadır? A) Moleküller arasındaki çekim kuvveti B) Hidrojen atomunun helyuma dönüşmesi C) Atomlarda elektron dizilimi D) Lazer ile ince kesimlerin hassas yapılabilmesi E) Bina yapılırken kule vinç kullanması 1)C 2)E 3)C 4)A 5)E 6)B 7)A 8)E SORU-7 Fizik, sorulara mevcut bilgiler ışığında açıklamalar getirmeye çalışır. Fizik biliminde, zamanla daha fazla bilgiye ulaşıldıkça bazı kavramların geliştiği, bazılarının değiştiği görülmektedir. Yukarıdaki paragrafa göre, I. Fizik bilimi gelişime açık bir bilimdir. II. Fizik, değişmez ve kesin kanunları olan bir bilim dalıdır. III. Fizik bilimi tarihi gelişim sürecini tamamlamıştır. sonuçlarından hangilerine ulaşılır? A)Yalnız I B)Yalnız II C)Yalnız III D)I,II E)I,III SORU-8 Cengiz ateş yakmak için kibrit kullanır. Kibrit çöpünü hızla pürüzlü yüzeye sürttüğünde sürtünmeden dolayı ısınarak tutuşur ve ateşi yakar. Yanan ateş ısı ve ışık yayar Cengiz'in kibrit ile ateş yakması sürecinde, I.Mekanik II.Optik III.Termodinamik fiziğin hangi alt alanları ön plana çıkmıştır? A)Yalnız I B)Yalnız II C)I,II D)I,III E)I, II,III 14
ÖSYM TARZI TEST SORU-1 Bir motor fabrikasında makine mühendisi olmak isteyen biri, aşağıda verilen; I. mekanik II. termodinamik III. optik fizigin alt dallarından hangilerini doğrudan kullanmak zorunda değildir? A)Yalnız I B)Yalnız II C)Yalnız III D)II,III E)I,II SORU-2 Aşağıdaki tabloda bazı bilim araştırma merkezlerinin adı ve bu adın kısaltması verilmiştir. Buna göre, tabloda verilenlerden hangisi yanlıştır? A) I B) II C) III D) IV E) V SORU-3 Tabloda fizik bilimine ait Ohm Kanunu’nun biyoloji ve kimyada kullanımı ile ilgili örnekler verilmiştir. Buna göre Işığın Kırılma Kanunları'nın biyoloji ve kimyada kullanımı ile ilgili örnekler hangisi olabilir? X Y A) Atmosferin Tepkime hızının ölçümü canlılarla etkileşimi B) Göz kusurlarında Işık kullanılarak uygun gözlük kullanımı molekül yapılarının belirlenmesi C) Fotosentez olayı Elementlerin dizilimi D) Bitkilerde kökten yapraklara suyun Maddelerin dayanıklılığı taşınması E) Hücre bölünmesinin Atom çekirdeğinin gerçekleşmesi yapısı 15
SORU-4 Fiziğin alt dallarında yapılan çalışmalarından elde edilen bilgiler, birçok teknolojik uygulamayı mümkün kılmıştır. Buna göre,teknolojik uygulamalar ve alt dallarla ilgili verilen eşleştirmelerinden hangileri doğrudur? A)Yalnız II B)Yalnız III C)I,II D)I,III E) I,II,III SORU-5 Fizik sözcüğü, Eski Yunancada “doğa” anlamına gelen “physis” kelimesinden gelmektedir. Uzun süre doğa felsefesi olarak kabul görmesi doğayı anlama, açıklama çabasından kaynaklanır. Doğanın tüm makroskobik ve mikroskobik görünümünü inceleyen ve bu olayların neden ve sonuçlarını araştıran doğa bilimlerinin kaynağı fizik bilimidir. Bilimler kendi alanındaki bir olayı açıklarken diğer disiplinlerden de faydalanır. Bununla ilgili olarak aşağıda bazı örnekler verilmiştir. •Bir hastanın tansiyonunu hemşirenin ölçmesi •Ressamın çizdiği resme renk, gölge ve ışığı yansıtması •Yüzmekte olan yüzücünün üzerindeki kumaşın ıslanması •Bilim insanının yaptığı bir gözlemle ilgili yorum yapması Buna göre, yukarıda seçeneklerdeki disiplinlerden hangisi ile ilgili bir örnek verilmemiştir? A) Fizik - Kimya B) Fizik - Resim C) Spor - Biyoloji D) Fizik - Spor E) Spor - Felsefe 16
SORU-6 • Enerji • İvme • Zaman • Basınç • Madde miktarı fiziksel büyüklükleri aşağıdaki tabloda uygun olarak yerleştirilmek isteniyor. Buna göre, hangi kutucuklar boş kalır? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) Yalnız IV E) II ve IV SORU-7 •Enerjinin madde içinde nasıl yayıldığını ve iletildiğini inceler. • Atom çekirdeğinin yapısı, çekirdekte bulunan nötron ve protonların etkileşimleri, nötron ve protonları bir arada tutan nükleer kuvvetler, çekirdeğin saldığı ışımalar ve bunların etkisini inceler. • Cisimlerin hareketini, hareket ile kuvvet arasındaki ilişkiyi ve bu etkileşimden doğan enerjiyi inceler. • Katı hâldeki maddelerin manyetik, elektriksel, esneklik vb. özelliklerini inceler. Bu bilgilerde fiziğin aşağıdaki alt alanlarından hangisine ait bilgi verilmemiştir? A) Atom fiziği B) Termodinamik C) Mekan D) Katı hâl fiziği E) Nükleer fizik SORU-8 Fizikteki bazı büyüklüklerin temel yada türetilmiş olarak gruplandırılması tablodaki gibi yapılmıştır. Buna göre, büyüklüklerden hangileri yanlış gruplandırılmıştır? A) I ve VI B) II ve VII C) III ve X D) IV ve IX E) V ve VI SORU-9 17
SORU-10 Bir bitki büyürken artan madde miktarının nereden geldigi sorusuna yanıt arayan Aristo, felsefi mantıktan yola çıkarak; "Bitki toprakta büyümektedir. Öyleyse tüm bu madde topraktan geliyor olmalıdır." sonucuna ulaşmıştır. Aristo’nun ulaştığı sonucun doğruluğu gunu test etmek isteyen bir öğrenci aşağıdaki basamakları uyguluyor: • Küçük bir fideyi saksıya yerleştirdiği nemli topraga dikiyor. • Saksıyı hassas bir tartıya koyarak toplam kütleyi ölçüyor. • Saksının üzerini, bitki açıkta kalacak biçimde, şeffaf bir naylonla örtüyor. • Beş gün sonunda saksının üzerindeki naylonu çıkartıp hassas tartıda yeniden kütle ölçümü yapıyor. • Beş günlük sürenin sonunda kütle değerinin arttığını saptıyor. Buna göre, I. Öğrenci felsefi mantık yerine deney yapmayı tercih etmiştir. II. Öğrencinin kullandığı yöntem fizik bilimi açısından Aristo’nun kullandığı yöntemden daha uygundur. III. Ögrenci, Aristo’nun soruya verdiği yanıtın doğru olduğunu tespit etmiştir. yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III SORU-11 Fizik bilimindeki mekanik alanının temelini oluşturan Newton yasalarının geçmişi 1687 senesine uzanır. Bu yasalar, bir cismin anlık durum bilgileri kullanılarak geçmi ¸steki ve gelecekteki hareketi hakkında tahminde bulunmamıza olanak saglar. Ancak cisimlerin süratleri ışık hızına yaklaştıkça Newton ˘ yasalarının tahminleri giderek geçersiz hale gelir. Burada devreye modern fizik yaklaşımları girer ve bu yaklaşımlar cisimlerin geçmi ¸s ve gelecekteki durumlarıyla ilgili geçerli tahminler yapabilmemizi sağlar. Modern fizik yaklaşımları 1900’lerin baslarinda geliştirilmeye başlanmıştır. Buna göre, yukarıdaki paragraf ışığında, I. Bilimsel bilgiler gelişim ve değişime açıktır. ˘ II. Işık hızına yakın hızla hareket eden bir elektronun davranışı modern fiziğin konusudur. III. Fizik bilimindeki yeni yaklaşımlar kendilerinden önceki yaklaşımları tamamen geçersiz kılar. çıkarımlarından hangileri yapılabilir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) I ve III 18
SORU-12 K, L ve M araçları doğrusal bir yolda sabit hızlarla ilerlemektedir. K ve M araçlarının hızları ¸şekilde belirtilmiş olup, üç aracın da sürekli birbirinden uzaklaştığı bilinmektedir. Buna göre L aracıyla ilgili, I. Hız vektörünün yönü K aracınınkine zıttır. II. Hız vektörünün büyüklüğü 25 m/s olabilir. III. Hız vektörünün büyüklüğü 15 m/s olabilir. yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) II ve III SORU-13 Yapılan bilimsel gözlemlere göre evren her yönde genişlemektedir. Bu genişlemeyi ortaya koyan matematiksel modelde Hubble Sabiti kullanılmakta olup, bu sabit 69,3 kilometre/saniye*megaparsek değerindedir Bu ifadedeki megaparsek çok büyük bir uzunluk birimi olduğuna göre, Hubble Sabiti temel büyüklükler cinsinden asagidakilerden hangisinde doğru temsil edilmiştir? A) [Uzunluk] B) [Zaman] C)1/Zaman D)1/Uzunluk E)[Uzunluk]/[Zaman] 1)C 2)D 3)B 4)E 5)A 6)B 7)A 8)D 9)D 10)C 11)D 12)B 13)C 14)B 15)B SORU-14 Elektriğin durgun haldeki yüklerin etkileşimleri ile ilgilenen bölümüne ................., hareketli yükler ve etkileri ile ilgilenen bölümüne ................. adı verilir. Maddelerin manyetik özellikleri ile ilgilenen bölümüne ................. denir. Buna göre, yukarıdaki tanımlarda boş bırakılan yerlere sırasıyla aşağıdaki kelimelerden hangisi gelmelidir? A) elektrik, manyetizma, statik elektrik B) statik elektrik, elektrik, manyetizma C) statik elektrik, manyetizma, elektrik D) elektrik, statik elektrik, manyetizma E) manyetizma, statik elektrik, elektrik SORU-15 Fiziğin gelişmesi ile tıp alanında kullanılan birçok görüntüleme aleti üretilmiştir. Buna göre; I.röntgen, II.sonar, III.ultrason cihazlarından hangileri fiziğin tıp alanındaki uygulamalarından değildir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) II ve III 19
ÖRNEKLERİN CEVAP ANAHTARI 1)E 2)D 3)E 4)B 5)C 6)A 7)D 8)D 9)A 10)E 11)A 12)E 13)A 14)C 15)B 16)E YAP BAKALIM CEVAPLAR 1)Elektromanyetizma Mekanik Elektromanyetizma Mekanik 2)Hoparlör modem maglev treni bilgisayar hırsız alarmı yıldırım 3)Optik Optik,Termodinamik Termodinamik Mekanik,Elektromanyetizma Mekanik Optik Elektromanyetizma Mekanik Termodinamik TEBRİKLER BU KONUYU BİTİRDİN BU KONUDAN SORU KAÇIRMA İHTİMALİN 0 OLDU @DERECEGARANTİCİSİİ TAKİP ETMEYİ UNUTMA 20
21