เนื้อหาวิชาเศรษฐกิจพอเพียง ม.ต้น

46

นายเล็ก กดุ วงคแกว เปนบคุ คลท่ีสมควรไดรับการยกยอ งในฐานะท่ีทา นเปน “ปราชญ
ชาวบา น” และเปนผูนําตามธรรมชาตขิ องชมุ ชน ผลงานทโี่ ดดเดน ของนายเล็ก คือ การเผยแพร
ความคิดในการอนุรักษท รพั ยากรธรรมชาติ โดยประยุกตภูมิปญ ญาทอ งถ่ินผสานกับแนวคิดทาง
พทุ ธศาสนา แนวความคิดของนายเล็กสามารถนําไปปฏิบัติและกอใหเกิดผล อีกทั้งยังสัมพันธ
กับวถิ ีเศรษฐกจิ ของชาวบาน บนพืน้ ฐาน ของการใชชวี ติ อยา งพออยู พอกนิ

ปจจุบันนายเล็ก สามารถสรางเครือขายการเรียนรูเพื่อการ “พ่ึงพาตนเอง พึ่งพา
ธรรมชาติดวยความเคารพ” ในกวา 300 หมูบาน 94 อําเภอ ในจังหวัด 3 จังหวัด และเปน
คณะกรรมการและวิทยากรใหหลายหนว ยงาน ท้งั ภาครฐั หนวยงานเอกชนและองคกรชาวบาน
หลายแหงทว่ั ประเทศ

นายเล็ก ใหความสําคัญตอการเรียนรู สูการปฏิบัติจริง โดยใชวิธีการรวมกลุม เพ่ือจัด
กระบวนการเรียนรู ปลกู จิตสาํ นกึ พรอมขยายเครอื ขายการเรยี นรู ดังคํากลาวของนายเล็กที่วา
“อยากไดชางปา ก็เอาชางไปตอ ถาอยากไดคนชนิดเดียวกัน ก็ตองเอาคนไปตอ คนแบบ
เดียวกบั เรามอี ยดู วยกันทุกชมุ ชน เพยี งแตเ ราตอ งไปคน หาเขาทั้งน้ัน” จนเกิดกลุมอินแปงอยูใน
สมาชิกเครือขายภูมิปญญาไท ซ่ึงถือเปนเครือขายระดับชาติ มีสมาชิกเปนเครือขายองคกร
ชุมชน ระดับอําเภอ และจังหวัดอยูทุกภาคของประเทศ มีการเดินทางไปศึกษาดูงาน
แลกเปลย่ี นความรู และในป พ.ศ. 2541 เครอื ขา ยภูมิปญญาไทไดรวมกันพัฒนา “แผนแมแบบ
ชมุ ชน” ขน้ึ มาจากประสบการณข องชมุ ชนเพ่ือเปน กรอบและทศิ ทางในการพัฒนาชมุ ชน
โดยแบงเปน 7 ประเด็น คือ การเกษตร สิ่งแวดลอม สุขภาพชุมชน อุตสาหกรรม ธุรกิจชุมชน
กองทุนและสวัสดิการชุมชนและการเรียนรู ปจจุบัน บทบาทหลักของนายเล็ก กุดวงคแกว
ในขณะนี้ คอื การขยายแนวความคิดและสรางเครือขาย สวนงานภายในกลุมอินแปง สามารถ
ดาํ เนนิ งานละกาํ หนดแนวความคิดของตนเอง รวมทงั้ กลุมเยาวชน “เด็กกะเลงิ รักปา ”
ท่ีมีกิจกรรมหลักเพื่อใหเยาวชนไดสืบทอดแนวคิด วิถีชีวิต วัฒนธรรมของชุมชน นับเปนการ
เผยแพร ถา ยทอด ผลงานท่ีประสบผลสาํ เรจ็ จากรุนสูรุน

47

2. ชุมชนที่ประสบผลสําเร็จและไดรับการเผยแพร ผลงานการปฏิบัติตามหลักปรัชญา
ของเศรษฐกจิ พอเพียง

ชุมชนบา นจํารงุ ตนแบบเศรษฐกิจพอเพียง บานจํารุง ต้ังอยูหมู ที่ 7 ตําบลเนินฆอ
อําเภอแกลง จังหวัดระยอง ภาคตะวันออกของประเทศไทย ดวยสภาพความเปนอยูในชุมชน
เนนการพง่ึ พาตนเอง จนเปน ทีย่ อมรบั และเปน ตวั อยา งที่ดี มผี มู าศกึ ษาดูงาน แลกเปลี่ยนเรียนรู
ตลอดทั้งป หมบู า นจาํ รงุ สง เสริมใหประชาชน ไดน ําผักพื้นบานมารับประทาน อาทิ ดอกอัญชัน
ยอดมะระ ขม้นิ ชนั ชะอม ใบชะพลู ใบบัวบก ยอดเสม็ดแดง ฯลฯ ใชประกอบเปนอาหารหลัก
รวมถงึ ชวนเชญิ นกั ทองเทีย่ วทีเ่ ขามาเปน ลูกคา ของรา นสม ตําจาํ รงุ ไดบริโภคผกั พน้ื บานเหลาน้ี
จนกระทั่งไดเปนสัญลักษณของชุมชน ที่นักทองเที่ยวรูจักและคุนเคย กลุมผูสูงอายุบานจํารุง
เปน ตวั อยา งของการรวมกลมุ เพือ่ สรางสรรคผ ลติ ภัณฑค ุณภาพมากมาย อาทิ ผลิตขาวซอมมือ
บรรจุถุงจําหนายในรานคาของชุมชน เพื่อสงเสริมใหประชาชนมีสุขภาพท่ีดี โดยมีโรงสีขาว
ชุมชนเองมีการผลิตขา วซอมมอื อยา งตอ เนอ่ื ง และนําเศษแกลบรําสงใหกับกลุมเกษตรกรพื้นบาน
ทาํ ปยุ ชีวภาพ และนําปลายขา วขายใหกบั กลมุ ผเู ลีย้ งตะพาบนาํ้ กอ ต้ัง กลมุ ธนาคารขยะ

ชมุ ชนไมเรยี ง เปนตําบลเลก็ ๆ แหงหน่ึง ขนาดพืน้ ที่ประมาณ 45 ตารางกโิ ลเมตร
อยูในอาํ เภอฉวาง จงั หวดั นครศรีธรรมราช มีประชากรจํานวนประมาณ 1,382 ครัวเรือน และ
ประกอบอาชีพทําสวนยางพาราเปน หลักมาต้ังแตบรรพบุรุษ โดยเฉพาะหลังจากที่รัฐมีนโยบาย
สงเสริมการเกษตรเชิงพาณิชย ดวยการปลูกยางพาราเปนพืชเดี่ยว และทําใหวิถีชีวิตของชาวไม
เรียงข้ึน อยูกับยางพาราตั้งแตนั้นเปนตนมา ความหวังและชีวิตของชาวบานย่ิงผูกติดกับ
ยางพาราอยางแนบแนนมากข้ึน หลังจากท่ีชุมชนไมเรียงประสบวาตภัยแหลมตะลุมพุก ในป
พ.ศ. 2505 วาตภัยครั้งน้นั ไดท ําใหพ ้นื ท่ปี าไมแ ละสวนยางเดมิ รวมทั้งพื้นที่เพาะปลูกของชุมชน
ไมเ รียงถูกทาํ ลายราบเรียบ ชาวบานจึงไดขยายพื้นท่ีการทําสวนยางพารามากข้ึน เพื่อทดแทน
พนื้ ที่การเกษตรและพน้ื ที่ปา ไมท ่ถี กู ทําลาย โดยปลกู ยางข้นึ มาใหมจากการสนับสนุนดานทุน
และพนั ธุยาง ของกองทนุ สงเคราะหการทําสวนยาง จนในท่ีสุด “กลุมเกษตรกรชาวสวนยางไม
เรียง” จึงกอเกิดขึ้นมา เม่ือวันที่ 1 มิถุนายน 2527 และเริ่มทําการผลิตเปนคร้ังแรก เม่ือวันที่

48

20 ตุลาคม 2527ดวยสมาชิกกอต้ังจํานวน 37 คน มีกําลังการผลิตยางอบแหงวันละ 500
กโิ ลกรัม จนปจ จุบนั สามารถขยายสมาชิกเปน 179 คน และมกี าํ ลงั การผลติ สูงสุดไดถ ึงวนั ละ
5 ตนั

เรื่องที่ 2 การสรา งเครือขายการประกอบอาชพี การดําเนินชีวิตและกระบวนการ
ขบั เคลอ่ื นตามหลกั ปรชั ญาของเศรษฐกิจพอเพยี ง
เครอื ขา ย (Network) เปนรปู แบบทางสังคมที่เปด โอกาสใหเกดิ ปฏิสัมพันธระหวา ง

องคการเพอ่ื การแลกเปล่ยี น การสรางความเปน อนั หน่งึ อนั เดียวกนั และการรว มกันทํางานโดย
มฐี านะเทาเทยี มกนั การสรา งเครอื ขา ยการทาํ งานเปนวิธีการทาํ งานที่ไดรับความนิยมทั้งในภาค
ธุรกจิ และในการทํางานเชงิ พฒั นาสังคม นอกเหนอื จากคําวา "เครอื ขาย" หรือ "Network"
ในทางดานธุรกจิ เราจะไดย ินคําเรยี กชือ่ ตาง ๆ ทม่ี ีความหมายใกลเ คยี ง เชน คําวา แนวรวมใน
เชงิ กลยทุ ธ หรือ Strategic Alliance หนุ สวนในการทาํ งาน หรอื Partner เปน ตน ลักษณะ
ของเครือขาย โดยทัว่ ไปมีลกั ษณะ ดังน้ี

เครือขายมลี กั ษณะเปนโครงสรางทางความคิด (Cognitive structures) ไมวาจะ
พัฒนาไปถึงระดับใด บุคคลท่ีเก่ียวของในองคกรเครือขายจะมีกรอบความคิดเก่ียวกับองคกร
เครือขายใกลเ คียงกันในดา นความรูค วามสามารถและความตองการ

องคกรเครือขายไมมีลําดับข้ัน (Hierarchy) การเช่ือมโยงระหวางองคกรเครือขาย
เปนไปในลักษณะแนวราบ แตละองคกรเปนอิสระตอกัน แตระดับความเปนอิสระของแตละ
องคก รอาจไมเทา กนั

องคกรเครือขายมีการแบงงานกันทํา (Division of labour) การท่ีองคกรเขามารวม
เปนเครือขา ยกนั เพราะสวนหนึ่งคาดหวังการพ่ึงพิงแลกเปล่ียนความสามารถระหวางกัน ดังน้ัน
หากองคก รใดไมส ามารถแสดงความสามารถใหเปนที่ประจักษ ก็อาจหลุดออกจากเครือขายได
ในทางตรงกนั ขามหากไดแสดงความสามารถ ก็จะนําไปสูการพ่ึงพิงและขึ้นตอกัน การแบงงาน
กนั ทํา ท้งั ยังเปนการลดโอกาสที่องคกรใดองคกรหน่ึงจะแสดงอาํ นาจเหนือเครอื ขายดวย

ความเขมแข็งขององคกรที่รวมกันเปนเครือขาย จะนําไปสูความเขมแข็งโดยรวมของ
เครอื ขา ย ดังนน้ั การพัฒนาของแตละองคก รเครอื ขาย จงึ เปนสิ่งสําคัญ

องคก รเครอื ขา ยกาํ หนดการบริหารจัดการกันเอง (Self-regulating) ในการทํางาน
รวมกันในลักษณะแนวราบ จําเปนตองมีความสมานฉันท โดยผานกระบวนการทาง

49

ประชาธิปไตย ซ่ึงหมายถึงการตอรอง ตกลงระหวางองคกรเครือขายเก่ียวกับการบริหาร
จัดการภายใน เพอ่ื ใหเ ครือขายสามารถบรรลวุ ตั ถปุ ระสงคได

ความสําเร็จขององคกรเครือขายมิใชจะไดมาเพียงชั่วขามคืน แตตองอาศัย
ระยะเวลา ในการบมเพาะความสัมพันธ ความศรัทธา และความไวเน้ือเช่ือใจ ตลอดจนการ
สรา งกรอบทางความคดิ เพอ่ื ใหเกดิ การแลกเปล่ยี นขอมูลขา วสาร การแกไขปญหารวมกันอยาง
สรา งสรรค รวมท้งั การดําเนินการรว มกนั ระหวา งองคก ร

การสรา งเครือขา ยการเรียนรขู องชมุ ชนอยา งเปน ระบบ
(1) สนับสนุนการถายทอดและแลกเปล่ียนประสบการณการเรียนรูระหวางคนใน

ชมุ ชนเดยี วกันและระหวางองคกรชุมชนดวยกันในทุกรูปแบบโดยเนนการใชประโยชนจากภูมิ
ปญญาทองถ่นิ หรือปราชญชาวบานที่มีอยู และมกี ารรับรองวทิ ยฐานะของการเรียนรู ดังกลาว

(2) สงเสรมิ การดําเนินงานในลักษณะวทิ ยาลยั ประชาคม ท่ีทําหนาท่ีจัดการศึกษาและ
ฝกอาชีพแกประชาชนและเจาหนาที่ผูปฏิบัติงานในชุมชนในรูปแบบที่หลากหลายตามความ
สนใจและความถนดั โดยไมจ าํ กดั พนื้ ฐานความรู

(3) สงเสริมใหองคกรทางสังคมทุกฝาย เชน สถาบันครอบครัว สถาบันทางศาสนา
สื่อมวลชน สถาบันการศึกษาท้ังสวนกลางและภูมิภาค ฯลฯ เขามามีสวนรวมในการสราง
เครือขา ยการเรยี นรูข องชมุ ชน โดยเฉพาะอยา งยง่ิ บทบาทของบา น วดั โรงเรียน

การสรา งเครอื ขายการประกอบอาชีพและการดาํ เนินชีวิต ตามหลักปรัชญาของเศรษฐกิจ
พอเพียง

พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัว ไดพระราชทานพระราชดําริเกี่ยวกับเศรษฐกิจ
พอเพียง และทรงยึดม่ันหลักการนี้มาโดยตลอด แตนโยบายเกี่ยวกับเกษตรที่ผานมาของ
รัฐบาลเนน การ ผลติ สินคาเพอ่ื สงออกเปนเชิงพาณิชย คือ เมื่อปลูกขาวก็นําไปขาย และก็นํา
เงินไปซ้ือขา ว เม่ือเงินหมดก็จะไปกู เปนอยา งน้มี าโดยตลอดจนชาวนาไทยตกอยใู นภาวะหน้ีสิน
พระบาทสมเดจ็ พระเจาอยูหัวทรงตระหนักถึงปญหาดานน้ี จึงไดพระราชทานพระราชดําริให
จัดต้งั ธนาคารขา ว ธนาคารโค-กระบอื

50

เพอ่ื ชวยเหลือราษฎร นับเปนจุดเริ่มตนแหงท่มี าของ “เศรษฐกิจพอเพียง” นับตั้งแตอดีตกาล
แมกระทงั่ โครงการแรกๆ แถวจังหวัดเพชรบุรี กท็ รงกําชับหนว ยราชการมิใหนาํ เครอื่ งกลหนัก
เขาไปทํางาน รับส่ังวาหากนาํ เขาไปเร็วนัก ชาวบา นจะละท้ิงจอบ เสียม และในอนาคตจะชว ย
ตัวเองไมไ ด ซ่ึงก็เปน จรงิ ในปจจบุ ัน

จากน้ันไดทรงคิดคนวิธีการท่ีจะชวยเหลือราษฎรดานการเกษตร จึงไดทรงคิด“ทฤษฎี
ใหม”ขึ้นเม่ือป 2535 ณ โครงการพัฒนาพื้นท่ีบริเวณวัดมงคลชัยพัฒนาอันเน่ืองมาจาก
พระราชดําริจังหวัดสระบุรี เพ่ือเปนตัวอยางสําหรับการทําการเกษตรใหแกราษฎร ในการ
จัดการดานที่ดินและแหลงนํ้าในลักษณะ 30 : 30 : 30 : 10 คือ ขุดสระและเลี้ยง
ปลา 30 ปลูกขาว 30 ปลูกพืชไรพืชสวน 30 และสําหรับเปนท่ีอยูอาศัย ปลูกพืชสวนและ
เล้ียงสตั วใน 10 สดุ ทา ย

ตอ มาไดพระราชทานพระราชดาํ รเิ พ่มิ เติมมาโดยตลอด เพ่ือใหเกษตรกร ซึ่งเปนคนสวน
ใหญของประเทศมีความแข็งแรงพอ กอนท่ีจะไปผลิตเพ่ือการคาหรือเชิงพาณิชย โดยยึดหลักการ
“ทฤษฎใี หม” 3 ข้ัน คอื ขนั้ ท่ี 1 มีความพอเพียง เลีย้ งตัวเองได ขัน้ ที่ 2 รวมพลงั กันในรูปกลุม
เพ่ือการผลิต การตลาด การจัดการ รวมท้ังดานสวัสดิการ การศึกษา การพัฒนาสังคม
ขั้นที่ 3 สรางเครือขา ย กลุมอาชพี และขยายกิจกรรมทางเศรษฐกิจทีห่ ลากหลาย
จากแนวทางหลักการ “ทฤษฎีใหม” สามารถนําสูแนวคิดระบบเศรษฐกิจแบบพอเพียง
ทนี่ ําไปใชไดกบั ทกุ ภาคสวนในสังคมชุมชน ดังนี้

ข้ันที่หนึ่ง มคี วามพอเพยี ง เลย้ี งตวั เองไดบนพื้นฐานของความประหยัด ขจัดการใชจ าย
เปนระบบเศรษฐกิจที่ยึดถือหลักการที่วา “ตนเปนที่พ่ึงแหงตน” โดยมุงเนนการผลิตพืชผลให
เพยี งพอกับความตองการบริโภคในครัวเรือนเปนอันดับแรกเมื่อเหลือพอจากการบริโภคแลว
จึงคาํ นึงถึงการผลติ เพ่อื การคา เปน อันดับรองลงมา ผลผลิตสวนเกินที่ออกสูตลาดก็จะเปนกําไร
ของเกษตรกรในสภาพการณเชนน้ีเกษตรกรจะกลายสถานะเปนผูกําหนดหรือเปนผูกระทําตอ
ตลาด แทนท่ีวาตลาดจะเปนตัวกระทําหรือเปนตัวกําหนดเกษตรกรดังเชนท่ีเปนอยูในขณะน้ี
และหลักใหญสําคัญยิ่ง คือ การลดคาใชจายโดยการสรางส่ิงอุปโภคบริโภคในท่ีดินของ
ตนเอง เชน ขา ว นํ้า ปลา ไก ไมผล พืชผกั ฯลฯ

51

ข้ันที่สอง รวมพลังกันในรูปกลุม เพื่อทําการผลิต การตลาด การจัดการ รวมทั้งดาน

สวัสดกิ าร การศกึ ษา การพัฒนาสังคม ฯลฯ ระบบเศรษฐกจิ แบบพอเพยี งใหค วามสําคัญกับการ

รวมกลมุ ของชาวบา น ทัง้ น้ี กลุมชาวบานหรอื องคกรชาวบานจะทําหนาท่ีเปนผูดําเนินกิจกรรม

ทางเศรษฐกิจตา งๆ ใหห ลากหลาย ครอบคลมุ ท้ังการเกษตรแบบผสมผสาน หัตถกรรม

การแปรรูปอาหาร การทําธุรกิจคา ขายและการทอ งเทยี่ วระดับชุมชน ฯลฯ เม่ือองคกรชาวบาน

เหลา น้ีไดร ับการพฒั นาใหเ ขมแข็ง และมีเครือขายท่ีกวางขวางมากขึ้นแลวเกษตรกรท้ังหมดใน

ชมุ ชนก็จะไดรบั การดแู ลใหม ีรายไดเพม่ิ ขึน้ รวมทั้งไดรับการแกไขปญหาในทุก ๆ ดาน เมื่อเปน

เชนนี้ เศรษฐกิจโดยรวมของประเทศก็จะสามารถเติบโตไปไดอยางมีเสถียรภาพ ซึ่งหมายความ

วาเศรษฐกิจสามารถขยายตวั ไปพรอม ๆ กบั สภาวการณดา นการกระจายรายไดท ดี่ ขี ึน้

ข้ันที่สาม สรางเครือขายกลุมอาชีพและขยายกิจกรรมทางเศรษฐกิจใหหลากหลาย

โดยประสานความรวมมือกับภาคธุรกิจ ภาคองคกรพัฒนาเอกชน และภาคราชการ ในดาน
เงนิ ทนุ การตลาด การผลติ การจดั การ และขาวสารขอมลู ระบบเศรษฐกิจแบบพอเพียงตั้งอยู
บนพน้ื ฐานของการมีความเมตตา ความเอื้ออาทร และความสามัคคีของสมาชิกในชุมชนในการ

รวมแรงรวมใจเพื่อประกอบอาชีพตาง ๆ ใหบ รรลผุ ลสาํ เรจ็ ประโยชนท ่เี กิดข้ึน จึงมิไดหมายถึง
รายไดแตเพียงมิติเดียว หากแตยังรวมถึงประโยชน ในมิติอ่ืน ๆ ดวย ไดแก การสรางความ
มั่นคงใหก ับสถาบันครอบครัว สถาบันชุมชน ความสามารถในการอนุรักษทรัพยากรธรรมชาติ

และสิ่งแวดลอม การพัฒนากระบวนการเรียนรูของชุมชนบนพื้นฐานของภูมิปญญาทองถ่ิน
รวมทงั้ การรกั ษาไวซ ่ึงขนบธรรมเนยี มประเพณีทด่ี งี ามของไทยใหคงอยูตลอดไป

นอกจากน้ี การสรา งเครือขายใหประสบผลสําเร็จ จําเปนตองมีการสรางความผูกพัน

และความรับผดิ ชอบตอ การสรา งเครือขา ยรวมกนั เองใชเวลา ตองเคารพและความไววางใจซึ่ง
กนั และกันเปน สงิ่ สาํ คัญ และตอ งพงึ ระลึกไวเสมอวาในภาพรวม องคกรที่รวมเครือขายจะตอง
ไดรับประโยชนจากการสรางเครือขาย ตองหม่ันสรุปบทเรียนการทํางาน วิเคราะหจุดแข็ง

จุดออนตางๆ และตองจําไวเสมอวาในชวงการรวมเปนเครือขายหรือประสานงานกัน

สถานการณอาจมีการเปลี่ยนแปลง เราตองตระหนักถึงปญหา และมีความ4ย2ึดหยุน

พอสมควร ทส่ี ําคัญที่สดุ คอื ตอ งมีความรับผิดชอบในความสาํ เรจ็ หรือความลม เหลวรว มกัน

52

กระบวนการขบั เคลื่อนเศรษฐกจิ พอเพียง

“...ในการพัฒนาประเทศนน้ั จาํ เปน ตองทาํ ตามลาํ ดับข้ันเรม่ิ ดว ยการสรางพ้นื ฐาน คือ ความ
พอมพี อกนิ พอใชข องประชาชนกอ นดวยวิธีการท่ีประหยัดระมัดระวัง แตถูกตองตามหลักวิชา
เมอ่ื พนื้ ฐานเกิดขนึ้ มน่ั คงพอควรแลว จึงคอยสรางเสริมความเจริญขัน้ สูงขึ้นตามลําดับตอไป ...
การถือหลักท่ีจะสงเสริมความเจริญใหคอยเปนไปตามลําดับดวยความรอบคอบ ระมัดระวัง
และประหยัดนั้น ก็เพ่ือปองกันความผิดพลาดลมเหลว และเพ่ือใหบรรลุผลสําเร็จไดแนนอน
บรบิ ูรณ”

พระบรมราโชวาทในพิธีพระราชทานปริญญาบัตรของมหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร 19
กรกฎาคม 2517จากพระบรมราโชวาทและพระราชดํารัสของพระองค นับตั้งแตป 2517 เปน
ตนมา จะพบวา พระองคทานไดทรงเนนยํ้าแนวทางการพัฒนาท่ีอยูบนพื้นฐานของการ
พ่ึงตนเอง ความพอมีพอกิน พอมีพอใช การรูจักความพอประมาณ การคํานึงถึงความมีเหตุผล
การสรางภูมิคุมกันท่ีดีในตัว และทรงเตือนสติประชาชนคนไทยไมใหประมาท ตระหนักถึงการ
พัฒนาตามลําดับขั้นตอนท่ีถูกตองตามหลักวิชาการ ตลอดจนมีคุณธรรมเปนกรอบในการ
ดํารงชวี ติ ซึ่งทั้งหมดน้ีเปนทีร่ กู ันภายใตช ่อื วา เศรษฐกิจพอเพยี ง

การขับเคลือ่ นเศรษฐกิจพอเพยี ง มเี ปาหมายหลักเพ่ือสรางเครือขายเรียนรู ใหมีการนํา
หลักเศรษฐกิจพอเพียงไปใชเปนกรอบความคิด เปนแนวทางในการปฏิบัติ ตลอดจนเปนสวน
หน่ึงของวิถชี วี ติ ของคนไทยในทกุ ภาคสวน

วัตถุประสงคของการขับเคลื่อนเพ่ือสรางความรูความเขาใจที่ถูกตอง เกี่ยวกับหลัก
เศรษฐกิจพอเพียงใหประชาชนทุกคนสามารถนําหลักปรัชญาฯ ไปประยุกตใหไดอยางเหมาะสม
และปลูกฝงปรับเปลี่ยนกระบวนทัศนในการดํารงชีวิตใหอยูบนพ้ืนฐานของเศรษฐกิจพอเพียง
ตลอดจนนําไปสกู ารปรับแนวทางการพัฒนาใหอ ยบู นพื้นฐานของเศรษฐกจิ พอเพียง การขับเคลื่อน
เศรษฐกจิ พอเพยี ง เปนการเสริมพลงั ใหป ระเทศไทยสามารถพัฒนาไปไดอยางม่ันคงภายใตกระแส
โลกาภิวัตน โดยใหความสําคัญกับการสรางฐานรากทางเศรษฐกิจและสังคมใหเขมแข็งรักษา
ความสมดุลของทุนและทรัพยากรในมิติตางๆ ตลอดจนสามารถปรับตัวพรอมรับตอการ
เปล่ยี นแปลงตาง ๆ ไดอ ยา งเทาทนั และนาํ ไปสคู วามอยูเย็นเปนสุขของประชาชนชาวไทย

การดําเนินการตามแนวทางหลักปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงนั้น นอกเหนือจากที่ทรง
ทดลองและปฏิบัติจริงในสวนจิตรลดาฯ และโครงการพระราชดําริตาง ๆ แลว ไดมีผูสนใจ

53

นาํ มาใชเปน หลกั ในการดาํ เนนิ ชีวิตทั้งในประเทศและตางประเทศแลวมากมาย ซ่ึงเราจําเปนที่
จะตอ งเขา ไปศกึ ษาหาวา ในแตละพนื้ ท่ไี ดมผี นู าํ เอาปรัชญานี้ไปใชอยางไรบาง โดยเฉพาะอยาง
ยง่ิ ท่นี ําไปใชแลวประสบความสําเร็จ

การขับเคลอ่ื นเศรษฐกิจพอเพยี งดา นการศึกษา
ในการขับเคลอ่ื นปรัชญาของเศรษฐกจิ พอเพยี งในภาคการศกึ ษาน้ัน จะตองมุง พฒั นา

ท่ีตัวครูกอนเปนอันดับแรก เพราะครูถือวาเปนทรัพยากรท่ีสําคัญในการถายทอดความรู และ
ปลูกฝงส่ิงตางๆ ใหแกเด็ก ดังน้ันจึงควรสงเสริมครูใหมีความรู ความเขาใจเกี่ยวกับหลัก
เศรษฐกิจพอเพยี งอยางถองแทก อ น เพราะเม่อื ครูเขาใจ ครูกจ็ ะไดเปน แบบอยา งทดี่ ีใหแกเด็กได
ครจู ะสอนใหเ ดก็ รจู ักพอ ครูจะตองรูจกั พอกอนโดยอยูอยางพอเพยี งและเรียนรูไปพรอ มๆ
กบั เด็ก โดยเฉพาะอยา งยงิ่ ตอ งมีสตใิ นการเลอื กรับขอมูลตางๆ ท่ีเขามา รูจักเลือกรับและรูจัก
ตอยอดองคความรูท่ีมีอยู หมั่นศึกษา เพิ่มพูนความรู อยางเปนขั้นเปนตอนไมกาวกระโดด
ในการเลือกรับขอ มูลนนั้ ตอ งรจู กั พิจารณารับอยางเปนขั้นเปนตอน รูจักแกไขปญหาอยางเปน
ข้ันเปนตอน ประเมินความรูและสถานการณอยูตลอดเวลา จะไดรูจักและเตรียมพรอมท่ีจะ
รับมอื กบั สภาพ และผลจากการเปลีย่ นแปลงในมติตางๆไดอยา งรอบคอบและระมดั ระวงั

เปาหมายสําคัญของการขับเคล่อื น คอื การทาํ ใหเดก็ รูจกั ความพอเพียง ปลูกฝง อบรม
บมเพาะใหเด็กมีความสมดุลทางเศรษฐกิจ สังคม ส่ิงแวดลอมและวัฒนธรรม โดยสอดแทรก
แนวคดิ ปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพยี งใหเขา เปนสว นหนง่ึ ของหลกั สตู ร สาระเรียนรตู าง ๆ
เพื่อสอนใหเด็กรูจักการใชชีวิตไดอยางสมดุล ตามแนวทางเศรษฐกิจพอเพียง เห็นคุณคาของ
ทรัพยากรตา งๆ รูจักอยรู วมกับผูอ ่นื รจู ักเอ้ือเฟอเผ่ือแผและแบงปน มีจิตสํานึกรักษส่ิงแวดลอม
และเห็นคณุ คา ของวฒั นธรรมคานยิ ม ความเปน ไทย ทามกลางการเปลี่ยนแปลงตางๆ รูวาตนเอง
เปนองคประกอบหนึ่งในส่ิงแวดลอมและวัฒนธรรมของโลก การกระทําของตนยอมมีผลและ
เชอื่ มโยงกบั สภาพแวดลอมในโลกท่ตี นเองเปน สมาชกิ อยดู ว ย ซ่งึ การจะบรรลุเปาหมายดังกลาว
ขางตน สําคัญคือครูจะตองรูจักบูรณาการการเรียนการสอนใหเด็กและเยาวชนเห็นถึงความ

54

เชอื่ มโยงในมิตติ า งๆ ทงั้ ดา นส่ิงแวดลอ ม วฒั นธรรม สังคม และเศรษฐกิจ ซึ่งความเปนองครวม
นจ้ี ะเกดิ ขนึ้ ได ครตู อ งโดยใชค วามรูแ ละคณุ ธรรมเปน ปจ จยั ในการขบั เคลือ่ น

นอกจากนี้ ในการสง เสริมใหนําหลักปรัชญาฯไปใชในสถานศึกษาตางๆ นั้น อาจจะใช
วิธี“เขา ใจ เขา ถงึ และพัฒนา” ตามหลักการของพระบาทสมเด็จพระเจาอยหู ัววา สําคญั ทส่ี ดุ ครู
ตองเขาใจเรื่องปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงกอน โดยเขาใจวาแนวคิดปรัชญาของเศรษฐกิจ
พอเพียงนั้นเปนแนวคิดท่ีสามารถเร่ิมตน และปลูกฝงไดผานการทํากิจกรรมตางๆ ในโรงเรียน
เชน กิจกรรมการรักษาสิ่งแวดลอมในโรงเรียนการกําจัดขยะในโรงเรียนการสํารวจทรัพยากร
ของชมุ ชนฯลฯ

กอนอื่น ครูตองเขาใจเรื่องเศรษฐกิจพอเพียง ทําตัวเปนแบบอยางท่ีดี โดยกลับมา
พิจารณาและวิเคราะหดูวา ในตัวครูนั้นมีความไมพอเพียงในดานใดบาง เพราะการวิเคราะห
ปญหาจะทําใหรูและเขาใจปญหา ท่ีเกิดจากความไมพอเพียง รวมทั้งควรใหเด็กมีสวนรวมใน
การวเิ คราะหปญ หาดวย โดยการวิเคราะหนี้ตองดําเนินไปบนพื้นฐานของความรูและคุณธรรม
โดยเฉพาะคณุ ธรรมน้ัน เปน ส่ิง ที่ควรปลูกฝง ใหเ กดิ ข้ึนในใจเดก็ ใหไ ดกอ น ผานกจิ กรรมที่ครูเปนผู
คดิ ขน้ึ มา โดยครูในแตละโรงเรียนจะตอ งมาน่ังพิจารณากอนวา จะเริม่ ตน ปลกู ฝง แนวคิดปรัชญา
ของเศรษฐกิจพอเพยี งจากจดุ ไหน ทุกคนควรมารวมกันคดิ รวมกนั ทํา สามัคคกี นั ในกระบวนการ
หารอื

หลังจากท่ีครูไดคนหากิจกรรมท่ีจะปลูกฝงแนวคิดปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงแลว
ครูควรจะตองตั้ง เปาหมายการสอนกอนวาครูจะสอนเด็กใหรูจักพัฒนาตนเองไดอยางไรโดย
อาจเร่ิมตนสอนจากกิจกรรมเล็กๆนอยๆ ท่ีสามารถเริ่มตนจากตัวเด็กแตละคนใหไดกอน เชน
การเก็บขยะ การประหยัดพลังงาน ฯลฯ เพือ่ ใหเด็กไดเ รยี นรถู งึ ความเชือ่ มโยงระหวางปจ จัย
ที่ตนเองมตี อ สง่ิ แวดลอมภายนอกในดานตา งๆ 4 มิติ

ในสวนของการเขาถึงนั้น เมื่อครูเขาใจแลว ครูตองคิดหาวิธีที่จะเขาถึงเด็ก พิจารณา
ดูกอ นวา จะสอดแทรกกิจกรรมการเรยี นรเู ศรษฐกจิ พอเพยี ง เขาไปในวธิ ีคดิ และในวชิ าการ

55

ตาง ๆ ไดอยา งไร ท้งั น้ี อาจจัดกจิ กรรมกลมุ ใหน ักเรยี นไดรวมกันคิด รวมกันทํา รูจักแบงหนาท่ี
กันตามความสามารถของเด็กในแตละชวงช้ัน เชน ในกิจกรรมการเก็บขยะเพ่ือรักษาความ
สะอาดของโรงเรียนนัน้ ครอู าจจดั กจิ กรรมสาํ หรับเดก็ ในแตล ะชว งชนั้ คือ

ชวงชั้นที่ 1 สรางกิจกรรมท่ีสนับสนุนใหเด็กชวยกันเก็บขยะ (ใหเด็กรูหนาที่ของตน
ในระดับบุคคล)

ชวงช้ันที่ 2 สรางกิจกรรมที่สนับสนุนใหเด็กชวยกันเก็บขยะและนับขยะ (ใหรูจักการ
วิเคราะหและรถู ึงความเชอื่ มโยงของตนเองกับสมาชิกคนอืน่ ๆ ในโรงเรยี น)

ชว งช้ันท่ี 3 สรา งกิจกรรมท่ีสอนใหเด็กรูจักเช่ือมโยงกับชุมชนภายนอกรอบๆ โรงเรียน
เชนสรางกิจกรรมที่สอนใหเด็กรูจักแบงแยกขยะ รวมมือกับชุมชนในการรักษาส่ิงแวดลอมใน
พ้นื ทท่ี ีโ่ รงเรียนและชมุ ชนของเขาตัง้ อยูดว ย

กิจกรรมท้ังหมดน้ีสําคัญคือ ตองเนนกระบวนการมีสวนรวมของทุกฝาย
โดยสถานศึกษาควรต้ังเปาใหเกิดการจัดการศึกษาตามแนวทางของเศรษฐกิจพอเพียง
สอดแทรกเขาไปในกระบวนการเรียนรูสอนใหเด็กพึ่งตนเองใหไดกอนจนสามารถเปนท่ีพ่ึงของ
คนอน่ื ๆในสังคมไดตอไป

การจัดการศึกษาตามแนวทางเศรษฐกิจพอเพียง สามารถดําเนินการไดใน 2 สวน
ไดแ ก สว นที่ 1 เกีย่ วขอ งกบั การบริหารสถานศึกษา สวนท่ี 2 เปนการจัดการเรียนรูของผูเรียน
ซงึ่ สว นท่ี 2 นีป้ ระกอบดวยการสอดแทรกสาระเศรษฐกิจพอเพียง ในหลักสูตรและสาระเรียนรู
ในหองเรียนและประยุกตหลกั เศรษฐกิจพอเพยี งในการจัดกจิ กรรมพัฒนาผเู รยี น

การขับเคล่ือนเศรษฐกิจพอเพียงดานการศึกษาในระยะแรก ไดเร่ิมจากการไปคนหา
กจิ กรรมพฒั นาผเู รยี นทม่ี ีคณุ ลกั ษณะ และการจัดการท่สี อดคลอ งกับหลกั เศรษฐกจิ พอเพียง คือ
พอประมาณกบั ศกั ยภาพของนกั เรยี น พอประมาณกบั ภูมิสงั คมของโรงเรยี นและชุมชนทตี่ ้ัง เชน
เด็กชวงช้ันท่ี 2ทําสหกรณได เด็กชวงชั้นที่ 4 ดูแลสิ่งแวดลอม มีการสงเสริมใหใชความรูอยาง
รอบคอบระมดั ระวัง ฝก ใหเดก็ คิดเปน ทําเปน อยา งมเี หตุผล และมีภูมิคมุ กนั สงเสรมิ ใหเ ด็กทํางาน
รว มกบั ผูอื่น มีความซ่ือสัตย สุจริต รับผิดชอบ ไมเอารัดเอาเปรียบผูอ่ืน มีวินัย มีสัมมาคารวะ
ปลูกฝงจิตสํานกึ รักษส ่ิงแวดลอ ม สืบสานวฒั นธรรมไทย กลาวคือ สอนใหผูเรียน ยึดม่ันในหลัก

56

ศลี ธรรม พัฒนาคนใหเขารูจักทําประโยชนใหกับสังคมและชวยดูแลรักษาสิ่งแวดลอม และตัว
กจิ กรรมเองก็ตอ งยงั่ ยนื โดยมภี ูมิคมุ กันในดา นตาง ๆ ถึงจะเปลี่ยนผูอํานวยการแตกิจกรรมก็ยัง
ดาํ เนินอยอู ยา งน้เี รียกวามภี มู ิคุม กนั

การคนหาตัวอยา งกจิ กรรมพฒั นาผูเรียน ก็เพื่อใหม ตี ัวอยา งรูปธรรม ในการสรางความ
เขา ใจภายในวงการศกึ ษาวา หลักเศรษฐกจิ พอเพยี งหมายความวาอยางไร และสามารถนําไปใช
ในกิจกรรมพัฒนาผูเรียนไดอยางไรบาง หลังจากน้ัน ก็สงเสริมใหบูรณาการการเรียนรูผาน
กิจกรรมเหลาน้ี เขาไปในการเรียนรูสาระตาง ๆ บูรณาการเขากับทุกสาระเรียนรู เชน
วิทยาศาสตร เพ่อื ทําใหเกิดสมดลุ ทางสงิ่ แวดลอม บูรณาการเขากับวชิ าคณิตศาสตร ในการสอน
การคํานวณท่ีมคี วามหมายในการดาํ รงชวี ิตอยา งพอเพียง หรือบรู ณาการเขากับสาระภาษาไทย
ภาษาอังกฤษ สุขศึกษา พลศึกษา การงานอาชีพเทคโนโลยีตาง ๆ ไดหมด นอกเหนือจากการ
สอนในสาระหลัก คอื ในกลุม สาระสงั คมศึกษา ศาสนาวฒั นธรรมเทานัน้

สําหรบั มาตรฐานการเรียนรู มีวัตถุประสงคใหทุกชวงช้ัน เขาใจหลักเศรษฐกิจพอเพียง
และสามารถประยุกตใชได แตถามาตรฐานเรียนรูของทุกชวงชั้นเหมือนกันหมดก็จะมีปญหา
ทางปฏบิ ัติ จึงตองกาํ หนดขอบเขตทช่ี ดั เจนในการเรยี นการสอนของแตละชวงช้ัน และแตละช้ัน
ป ดังน้ี

ชวงชั้นท่ี 1 เนนใหเด็กพ่ึงตนเองได หรือใชชีวิตพอเพียงระดับบุคคลและครอบครัว
เชน ประถม 1 ชวยเหลือคุณพอคุณแมลางจานชาม เก็บขยะไปทิ้ง กวาดบาน จัดหนังสือไป
เรียนเอง แบงปนส่ิงของใหเพื่อน กินอาหารใหหมดจาน ประถม 2 วิเคราะหรายจายของ
ครอบครัว จะมีตารางกรอกคาใชจายตางๆของครอบครัว คุณแมซ้ืออะไรบาง คุณพอซื้อ
อะไรบา ง เด็กจะไดรพู อแมห าเงนิ มายากแคไหน เชน ยาสีฟนหลอดละ 46 บาท จะตองไมเอา
มาบบี เลน จะตองสอนใหเ ด็กเหน็ คณุ คาของสง่ิ ของ ใหเ ด็กตระหนักถึงคุณคาของเงินทอง จะได
ฝก นิสยั ประหยัด ครอบครวั มรี ายไดและรายจายเทาไร เด็กจะไดฝกจิตสํานึกและนิสัยพอเพียง
มีหลายโรงเรียนทําแลว ประถม 3 สอนใหรูจักชวยเหลือครอบครัวอยางพอเพียงและรูจัก
แบง ปนชว ยเหลอื ผูอ่นื มีสวนรว มสรา งครอบครวั พอเพยี ง

57

ชวงชั้นท่ี 2 ฝก ใหเด็กรูจักประยุกตใชหลักความพอเพียงในโรงเรียน สามารถวิเคราะห
วางแผนและจดั ทาํ บนั ทึกรายรบั - รายจายของตนเองและครอบครัวอยางมปี ระสิทธภิ าพ มีสวน
รวมในการสรางความพอเพียงระดับโรงเรียน และชุมชนใกลตัว โดยเริ่มจากการสํารวจ
ทรัพยากรตาง ๆ ในโรงเรยี นและชุมชน มีสวนรว มในการดูแลบาํ รงุ รกั ษาทรัพยากรตา ง ๆ
ท้ังดานวัตถุ สิ่งแวดลอม ภูมิปญญา วัฒนธรรมและรวบรวมองคความรูตาง ๆ มาเปนขอมูล
ในการเรยี นรูว ิถชี ีวิตของชุมชนและเหน็ คุณคา ของการใชชวี ิตอยางพอเพียง

ชวงชั้นที่ 3 ประยุกตใชหลักเศรษฐกิจพอเพียงกับชุมชน มีสวนรวมในกิจกรรมตางๆ
ของชมุ ชนสามารถสํารวจและวิเคราะหความพอเพียงในระดับตา ง ๆ และในมิติตาง ๆ ท้ังทางวัตถุ
สังคม ส่ิงแวดลอมและวัฒนธรรมในชุมชนใกลตัว เห็นคุณคาของการใชหลักพอเพียงในการ
จัดการชุมชน และในทส่ี ดุ แลว สามารถนําหลักการพอเพียงมาประยุกตใชในชีวิตประจําวันของ
แตล ะคน จนนําไปสูก ารปรบั เปลี่ยนพฤตกิ รรมสูค วามพอเพียงไดใ นทีส่ ดุ

ชว งชั้นที่ 4 เตรียมคนใหเ ปน คนที่ดตี อ ประเทศชาติ สามารถทําประโยชนใหกับสังคมได
ตองเริ่มเขาใจความพอเพียงระดับประเทศ และการพัฒนาประเทศภายใตกระแสโลกาภิวัตน
เชน การวิเคราะหสถานการณการคาระหวางประเทศ หรือการศึกษาสถานการณส่ิงแวดลอม
สภาพปญหาดา นสังคมเปน อยา งไรแตกแยกหรอื สามัคคี เปนตน

ขณะนี้คณะทํางานขับเคล่ือนดานการศึกษาและเยาวชน ทํางานรวมกับ
กระทรวงศึกษาธิการ และอีกหลายหนวยงาน วิสัยทัศนของการขับเคล่ือน คือ สานเครือขาย
ขยายความรู ควบคปู ระชาสัมพนั ธ เพ่อื สง เสรมิ ความรคู วามเขาใจในหลักปรัชญาของเศรษฐกิจ
พอเพียง และใหบุคลากรดานการศึกษา สามารถนําหลักคิดหลักปฏิบัติเศรษฐกิจพอเพียง
มาบูรณาการสกู ารเรยี นการสอนในทกุ กลมุ สาระการเรยี นรขู องทกุ ระดบั ไดอยางถูกตอง ชัดเจน
และเปน รปู ธรรม ตลอดจนผูบริหารสามารถนําหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงไปใชในการ
บริหารสถานศึกษา เพื่อใหเกดิ ประโยชนและความสุข

58

การขับเคล่อื นเศรษฐกจิ พอเพียงในองคกรธุรกจิ
เม่ือองคกรธุรกิจตระหนกั ถงึ ความจาํ เปน และมคี วามเชือ่ มั่นตอ การดาํ เนินธรุ กิจดวยหลัก

ปรัชญาของเศรษฐกจิ พอเพียง การจะขบั เคลอื่ นปรัชญาของเศรษฐกจิ พอเพยี งภายในองคกร ให
มีความชัดเจนเปนรูปธรรมไดนั้น ผูนําธุรกิจตองมีความมุงมั่นและยึดถือเปนแนวปฏิบัติ ซึ่งการ
พัฒนาองคกรและกลไกตาง ๆ เร่ิมจากกําหนดนโยบายเศรษฐกิจพอเพียง นําปรัชญาของ
เศรษฐกิจพอเพียงมาผสมผสานกับกลยุทธขององคกร โดยใชหลักความพอประมาณ ความมี
เหตุผล และการสรางภูมิคุมกันท่ีดี บนพ้ืนฐานความรูและคุณธรรม พรอมท้ังถายทอดเปน
แผนงาน และผลักดันไปสูการปฏิบัติอยางจริงจังและตอเน่ือง เพ่ือใหการดําเนินกิจการของ
องคกรมีความสมดุลและเจริญเติบโตในระยะยาว อยางไรก็ตาม แมวาปรัชญาเศรษฐกิจของ
พอเพียงจะมีแนวคิดในกรอบเดียวกัน แตการนําไปประยุกตใชในองคกรธุรกิจ สามารถปรับ
ใชไดหลายรูปแบบ โดยไมมีสูตรสําเร็จตายตัว ดังนั้น ผูนําธุรกิจจึงตองพิจารณาถึงความ
เหมาะสมกับเง่ือนไขและสภาวะท่ีองคกรกําลังเผชิญอยู โดยประยุกตใชหลักปรัชญาของ
เศรษฐกิจพอเพียงเขา กบั การบรหิ ารธุรกิจดา นตาง ๆ ดังตอไปน้ี

ดานการผลติ
ผูนําธุรกิจกําหนดขนาดการผลิตที่เหมาะสม ตามกําลังความสามารถในการผลิตของ
องคกรโดยไมรับคําสั่งซ้ือสินคาหากความสามารถในการผลิตไมเพียงพอ วางแผนการใช
ทรัพยากร โดยยึดหลักความคุมคาและมีประสิทธิภาพสูงสุด ใชเทคโนโลยีท่ีเหมาะสมและ
ถกู ตองตามหลักวชิ าการ โดยเฉพาะสนับสนุนการใชวัตถุดิบที่ มีอยู ในประเทศ และเทคโนโลยี
ในการผลิตจากภมู ปิ ญญาไทย มุงเนนคุณภาพการผลิตตามมาตรฐาน ไมเอารัดเอาเปรียบคูคา
วางระบบการจัดการวัตถุดิบและสินคาคงคลังอยางมีประสิทธิภาพ กระจายความเส่ียงโดยมี
ผลผลติ ที่ หลากหลาย มีนโยบายการจางงานเพือ่ กระจายรายได โดยไมน าํ เคร่ืองจักรมาทดแทน
แรงงานโดยไมจําเปน และจัดระบบบําบัดของเสียโดยไมสรางมลพิษตอสิ่งแวดลอมดาน
การตลาด

59

ผูนําธุรกิจตองมีความรอบรูในธุรกิจที่ดําเนินการอยู และนําความรูในขอเท็จจริงมาใช
ในการกาํ หนดนโยบายการตลาด วางแผน และบริหารจัดการอยางมีเหตุผลและเปนธรรม เพื่อ
ประโยชนแกองคกรธุรกิจอยางแทจริง ยึดหลักการรักษาความสมดุลในการแบงปน
ผลประโยชนของธุรกิจระหวางผูมีสวนไดสวนเสียอยางสมเหตุสมผล ต้ังแตผูบริโภค พนักงาน
บริษัทคูคา สังคม และส่ิงแวดลอม ไดแก การตั้งราคาสินคาในราคายุติธรรม หลีกเล่ียงการ
โฆษณาชวนเช่ือเกินจริง เพอื่ มุงหวงั ยอดขาย

ในระยะส้ัน ใชกลยุทธดานการวิจัยเพื่อสรางนวัตกรรมในสินคา ทั้งดานการออกแบบ
และพฒั นาสนิ คา ใหม รวมถึงการแกไ ขและปรับปรุงสนิ คา เดิมใหมีคณุ สมบัติ คุณประโยชน และ
คุณภาพเพิม่ ขน้ึ รักษาความลบั ของผบู ริโภค ซง่ึ จะชวยใหเ กิดความสัมพันธทางธุรกิจ มุงดําเนิน
ธรุ กจิ โดยไมเ อาเปรยี บผูอ่ืน ซือ่ สตั ย และมคี ณุ ธรรมตอคูคา เพื่อสรางคุณคา ใหแกองคกรธุรกิจ

ในระยะยาวสวนการขยายธุรกิจขององคกร ผูนําธุรกิจตองพิจารณาถึงความพรอม
ทุกดานอยางรอบคอบ เนนธุรกิจที่มีความถนัด และขยายธุรกิจอยางคอยเปนคอยไป
โดยตอบสนองตลาดทองถิ่นกอนขยายไปสูสวนภูมิภาคและตางประเทศ มีมาตรการกระจาย
ความเสย่ี ง โดยเพิ่มชองทางการกระจายสินคาใหม ๆ อยูเ สมอ มีความรอบคอบและระมัดระวัง
ในการคิดพจิ ารณาตัดสินใจเรื่องตาง ๆ ใหกระจางแจงในทุกแงมุม เพ่ือปองกันความผิดพลาด
หรอื ความเสียหายทอ่ี าจจะเกดิ ข้นึ

นอกจากน้ี ผูนําธุรกิจควรตรวจสอบและติดตามสภาวะทางการตลาดอยางตอเนื่อง
รูเทาทันการเปล่ียนแปลง คาดการณไดถึงโอกาสและอุปสรรคที่จะเกิดขึ้นในอนาคต เพื่อเพ่ิม
โอกาสในการแขงขัน สรางความพรอมและปรับตัวใหเขากับสถานการณปจจุบันไดอยาง
เหมาะสม ดวยการวิเคราะหจุดแข็งและจุดออนภายในองคกร ประเมินสถานการณความเสี่ยง
ลวงหนา เพื่อวางแผนรับมือไดทันทวงที เนนการกระจายความเสี่ยงจากการมีผลิตภัณฑท่ี
หลากหลาย และแปรสภาพไดง า ยเพ่ือลดผลกระทบจากวฏั จกั รทางเศรษฐกิจ

60

ดานการเงิน
ผนู ําธุรกิจวางแผนการลงทนุ ในธุรกจิ ท่ีสุจริต ไมกอใหเกิดผลเสียตอสังคม วิเคราะหถึง
ความคุมคาในการลงทุนอยางรอบคอบดวยเหตุผล และลงทุนในธุรกิจที่หลากหลาย เพื่อลด
ความเสยี่ งดานการเงนิ หลีกเลี่ยงการลงทุนบนพ้ืนฐานของเงินกูท่ี เกินขีดความสามารถในการ
ชําระหน้ี รกั ษาอัตราสวนหน้ีสินตอทุนใหเหมาะสม และกําหนดนโยบายการลงทุน โดยไมหวัง
ผลกําไรในระยะสั้นควรเนนความมั่นคงในระยะยาว ทํากําไรแต พอประมาณ โดยไมมากเกินไป
จนธรุ กิจตองประสบภาวะเสย่ี งหรือขาดภมู ิคุม กนั ในธุรกิจ และทํากาํ ไรไมนอยเกนิ ไป จนธุรกิจไม
สามารถอยู รอดได จัดระบบการสะสมเงินออมและเงินทนุ หมุนเวยี นอยางเหมาะสม
ผนู ําธรุ กิจควรสนับสนุนการกระจายอาํ นาจและการตัดสนิ ใจไปยงั สว นงานตา ง ๆ
ในองคกรโดยใชหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงใหกวางขวางและครอบคลุมทุกสวนงาน
มุง เนนการใชงบประมาณอยางสรา งสรรค โดยกําหนดกรอบแนวทางในการตัดสินใจอนุมัติและ
ดําเนินงานโครงการตางๆ ขององคกรใหเปนไปตามหลักธรรมาภิบาลที่ดี มีระบบกลไกการ
ตรวจสอบและติดตามผลการใชง บประมาณ การจัดซ้ือจัดจาง และการดําเนินงานตางๆ อยาง
โปรง ใส
ดานทรพั ยากรบคุ คล
ผูนําธุรกิจเห็นคุณคาและใหความสําคัญกับการพัฒนาพนักงานอยางตอเนื่อง โดยนํา
หลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงมาใชในการบริหารทรัพยากรบุคคลดานตาง ๆ ไดแก
การคัดเลือกพนักงานดวยหลักยุติธรรม โดยเนนคนดีท่ีซื่อสัตยและคนเกงท่ีมีคุณภาพ เนนการ
ทํางานเปนทีม ฝกอบรมการใชหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงใหแกพนักงานทุกระดับใน
องคก ร สงเสริมการศึกษาและวิจัย เพ่ือพัฒนาองคความรูและนวัตกรรม ในดานผูนําธุรกิจกับ
การขบั เคล่ือนเศรษฐกิจพอเพียงในองคกรตา ง ๆ ใหเกิดประโยชนสูงสุดแกผูบริโภคและองคกร
วางแผนการเตรียมความพรอมของพนักงานในอนาคต กําหนดตัวชี้วัดการประเมินผลงานดวย
ความโปรง ใสและเปน ธรรม เปลี่ยนแปลงระบบการเลือ่ นตําแหนง จากหลกั ความอาวโุ สหรือหลัก
อุปถัมภ เปนยึดหลักความสามารถของบุคคล กําหนดระดับคาจางพอประมาณแกฐานะของ

61

องคกรและสอดคลองกับตลาดแรงงาน กําหนดนโยบายการดูแลพนักงานอยางท่ัวถึง
โดยสงเสรมิ ใหพ นกั งานมคี ุณภาพชวี ิตและสขุ อนามัยทีด่ ใี นการทํางาน

นอกจากน้ี ผูนําธุรกิจตองปลูกจิตสํานึกความพอเพียงใหแกพนักงาน สงเสริมการมี
คา นิยมสรา งสรรค และสรางจรรยาบรรณการทาํ งานดวยความสุจริต ขยันอดทน มีความมุงมั่น
และใชค วามเพียรในการฟนฝาอุปสรรคตา ง ๆ เพอื่ ใหเ กิดความกาวหนา อยางตอเนื่อง ตลอดจน
กระตุนใหเกิดวัฒนธรรมองคกรท่ีเชิดชูคุณธรรม สงเสริมความเก้ือกูลกันในองคกร และความ
รับผิดชอบตอสังคม ไดแก จัดทําแผนการประชาสัมพันธหรือรณรงคการใชหลักปรัชญาของ
เศรษฐกิจพอเพยี ง การปฏบิ ตั ติ าม กฎระเบียบดา นทรัพยส ินทางปญ ญา การยอมรับพนักงานใน
องคก รท่ีประพฤตติ นเปน แบบอยางท่ีดตี ามปรชั ญาของเศรษฐกิจพอเพียง เปน ตน

ดา นสงั คมและสิ่งแวดลอ ม
ผูนําธุรกิจผลักดันการยึดม่ันในระบบคุณธรรมกับทุกฝายท่ีเกี่ยวของ ไมเบียดบัง
ผลประโยชนสวนรวม ไมทําลายส่ิงแวดลอมหรือสงผลกระทบเชิงลบตอสังคมโดยรวม
นอกจากน้ี ผนู าํ ธรุ กิจกระตุนใหพนักงานเหน็ คุณคาในการแบง ปนสูสังคม ไดแ ก การแบงปนองค
ความรู โดยสรา งเครอื ขายแหงการเรยี นรูเก่ียวกับเศรษฐกิจพอเพียงและเผยแพรไปยังสังคมให
กวางขวางยิ่งขึ้น ดวยการนําเสนอตัวอยางผานชองทางตาง ๆ เพ่ือใหมีโอกาสแลกเปลี่ยน
ประสบการณและความรูรวมกัน รวมถึงการแบงปน ทรัพยากรระหวางพันธมิตรในธุรกิจ
เพ่อื ชว ยเหลือกนั ในเรอ่ื งวตั ถุดิบ เทคโนโลยี และองคความรดู า นตาง ๆ
กรณีตวั อยาง บริษัท ไทยโตชบิ าอตุ สาหกรรม จํากดั
ผูประกอบการธุรกิจเคร่ืองใชไฟฟาและอิเล็กทรอนิกส ถือเปนองคกรตัวอยางท่ีไดรับ
รางวัลรองชนะเลิศ การดําเนินธุรกิจตามหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง โดยบริษัทไดนํา
หลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงไปใชประโยชนในกิจการสําคัญ ไดแก ดานการผลิต
กระบวนการผลติ จะใชวัตถดุ บิ ท่มี อี ยูใ นประเทศ เพ่ือลดปญหาการขาดดุลทางการคา ปรับปรุง
เทคโนโลยีและการพัฒนาสินคาอยูเสมอโดยคํานึงถึงคุณภาพของสินคาและความปลอดภัยใน
การใชส นิ คา จัดโครงการ MIC ทเี่ ปด โอกาสใหพนกั งานไดร เิ ริ่มและประดษิ ฐส ่ิงตา ง ๆ โดยใชภูมิ
ปญ ญาไทย เปนตน

62

ดานการตลาด เขา ใจฐานลูกคาของตนเอง จัดนโยบายดานการสงเสริมการตลาดและ
การขายทส่ี อดคลอ งและเหมาะสมกบั สญั ญาและขอกฎหมายของแตละประเทศ เพื่อใหดําเนิน
ธุรกจิ ถกู ตอ งและเปนธรรม ดานการเงิน นับต้ังแตบริษัทเริ่มดําเนินกิจการ เม่ือป 2512 บริษัท
ไดขยายกิจการอยางตอเนื่องโดยขยายกิจการอยางคอยเปนคอยไป ยึดหลักการลงทุนอยาง
รอบคอบและมีเหตผุ ล จดั ทํารายงานการเงนิ บนพื้นฐานของความเปนจริงและสงมอบในเวลาท่ี
กําหนด โดยไมมีการแตงรายงานการเงินที่ไมถูกตอง บริหารการเงินโดยใชหลักธรรมาภิบาล
เนนความโปรงใส และตรวจสอบได

ดานทรัพยากรบุคคล กําหนดนโยบายสนับสนุนใหมีการจางแรงงานไทย การรักษา
ระดับคาจางและสวัสดิการใหอยูในเกณฑมาตรฐานตามท่ีกฎหมายกําหนด การสนับสนุนให
พนกั งานเขา รับการฝก อบรมและศกึ ษาดงู านท้ังในประเทศและตางประเทศ จัดต้ังสหกรณออม
ทรัพยในหนวยงานเพื่อสงเสริมใหพนักงานวางแผนการใชจายเงิน ลดปญหาหนี้สิน สรางวินัย
การออม และพัฒนาคณุ ภาพชีวิตของพนักงาน นอกจากนี้ พนักงานทุกคนจะไดรับการปลูกฝง
ใหใ ชช วี ิตแบบเรยี บงาย มีคณุ ธรรมซื่อสตั ย และมจี ิตสํานกึ ท่ดี ีตอตนเองและสังคม

ดานสังคมและสง่ิ แวดลอม บริษทั สรางระบบบาํ บัดนํ้าเสีย โดยนํานํ้าท่ีไดรับการบําบัด
แลวกลับไปใชเปนน้ําชักโครกในหองสุขา การนําความรอนท่ีปลอยท้ิงมาใชประโยชนในการ
อบโฟม รณรงคการประหยัดพลังงานโดยใชโซลาเซลลในการผลิตนํ้ารอน ใชกาซ LPG แทน
น้ํามันเบนซิน รณรงคการจัดการขยะรีไซเคิล เพื่อลดจํานวนขยะ บริษัทจัดโครงการและ
กิจกรรมเพื่อชวยสังคมมากมายและตอเน่ือง เชน สรางเครือขายทางสังคม โดยเปดโอกาสให
หนวยงานภายนอกเขามาศึกษาดูงาน จัดโครงการอาสาสมัครเพ่ือสังคม ไดแก การจัดแพทย
เคลอื่ นท่ี เพ่อื ชว ยเหลอื ผปู ระสบภัย การบริจาคสงิ่ ของ การมอบทุนการศึกษาแก บุตรพนักงาน
และบุคคลภายนอก การบรจิ าคโลหติ และจดั กิจกรรมชวยเหลอื เด็กกําพรา เปนตน (สํานักงาน
คณะกรรมการขับเคลื่อนเศรษฐกิจพอเพียง, 2551: 1-10)

ในปจจุบันบริษัท ไทยโตชิบาอุตสาหกรรม จํากัด มุงทําธุรกิจดวยกลยุทธ “Green”
หรือ“นวตั กรรมสเี ขียวเพอื่ โลกสีขาว” ในทกุ สวนงานขององคก ร ซง่ึ ประกอบดวย 5 สวน คอื
(นงคน าถ หา นวไิ ล, 2551: 1)

63

1. Green Product หมายถึง สินคาทุกชนิดของบริษัทจะตองประหยัดพลังงานและ
เปน มติ รตอ ส่ิงแวดลอ ม เพื่อสนบั สนุนการลดภาวะโลกรอ น

2. Green Factory หมายถงึ โรงงานของบริษัทปรับเปลี่ยนกระบวนการผลิตทีเ่ นนการ
รักษาสิ่งแวดลอม โดยสนิ คา เกือบทกุ ชนิดสามารถนาํ มารีไซเคิลได และใชวัตถุดิบทีไมกอใหเกิด
มลพษิ ตอสิ่งแวดลอ ม

3. Green Office หมายถึง สภาพแวดลอมภายในองคกร รวมถึงพนักงานทั้งหมด
รวมกันปรับเปล่ียนใหเปนองคกรสีเขียวท่ี ทุกฝายรวมรักษาสิ่งแวดลอม เชน การรณรงคให
พนักงานชว ยกันประหยัดไฟและประหยัดนาํ้

4. Green Purchasing หมายถึง การซ้ือใชวัตถุดิบที่รักษาสิ่งแวดลอม เชน การใช
กระดาษรีไซเคิล

5. Green CSR หมายถึง การทาํ ประโยชนสูงสดุ เพ่ือสงั คม
จากการวิจัยของผูชวยศาสตราจารย ดร.สุขสรรค กันตะบุตร (2551: 35) เร่ือง
“ปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงกับการบริหารองคกรและทรัพยากรมนุษยเพื่อความยั่งยืน”
โดยศึกษาจากองคกรธุรกิจขนาดยอ มจาํ นวน 296 แหง ของประเทศไทย และองคกรธุรกิจขนาด
ใหญจากกลุมประเทศตะวันตก จํานวน 28 องคกร ซึ่งใชระยะเวลาในการวิจัยท้ังสิ้น 4 ป
พบวา องคกรธุรกจิ ทีท่ ําการวิจัยทุกองคกรสามารถประสบความสําเร็จอยางย่ังยืนได โดยผูนํา
องคกรดาํ เนินธุรกิจสอดคลอ งกบั หลกั ปรชั ญาของเศรษฐกิจพอเพียง
กระบวนการขับเคลอ่ื นเศรษฐกิจพอเพียง มุงเนนเพ่ือสรางความรู ความเขาใจ ปลูกฝง
ปรับเปลี่ยนกระบวนทัศนในการดํารงชีวิตเก่ียวกับหลักเศรษฐกิจพอเพียงใหประชาชนทุกคน
จนสามารถนําหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงไปประยุกตใชใหไดอยางเหมาะสมกับตนเอง
ครอบครัว องคกร ชุมชน ตลอดจนนําไปสูการปรับแนวทางการพัฒนาใหอยูบนพื้นฐานของ
เศรษฐกจิ พอเพยี ง

64

กจิ กรรมทายเลม

1. ใหผูเ รยี นอฺธบิ ายความหมายของเศรษฐกจิ พอเพียง ตามหลัก 3 หว ง 2 เงอ่ื นไขพอสังเขป
ความหมาย

......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................

3 หวง ไดแ ก
1.............................................................................................................................................
2.............................................................................................................................................
3.............................................................................................................................................
2 เง่ือนไข ไดแก
1....................................................................................................................................................
2....................................................................................................................................................

2. ใหผูเรียนบอกการนาํ หลักปรชั ญาเศรษฐกจิ พอเพยี งมาประยกุ ตใชในการประกอบอาชพี
เพื่อเปน ภมู ิคุมกนั ในการดาํ เนินชีวติ ของตนเองและครอบครวั และชุมชนสังคม

ระดบั การปฎิบตั ิ หลักปรัชญา วิธกี ารปฏบิ ตั ิ

ตนเอง

ครอบครัว

ชมุ ชน/สงั คม

65

บรรณานุกรม

การแสวงหาความรู. [ออนไลน]. เขา ถึงไดจ าก
http://guru.google.co.th/guru/thread?tid=6ba266b15de3d75f (วันที่คนขอมลู 6
พฤศจิกายน 2554)

กรมตรวจบญั ชสี หกรณ. สมุดบัญชีรบั จาย –จา ยในครัวเรอื น สมดุ ตนทุนประกอบอาชีพ
–ทาํ นา. กรมตรวจบัญชีสหกรณ

คณะอนกุ รรมการขับเคลอี่ นเศรษฐกจิ พอเพยี ง. การสรางขบวนการขับเคลื่อนเศรษฐกิจ
พอเพียง. (พิมพครง้ั ท่ี 2). กรุงเทพฯ : สํานักงานคณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกิจ
และสงั คมแหงชาต,ิ 2548.

คณะอนกุ รรมการขบั เคล่อี นเศรษฐกิจพอเพยี ง. เศรษฐกิจพอเพียงคอื อะไร. กรุงเทพฯ :
สํานกั งานคณะกรรมการพฒั นาการเศรษฐกจิ และสังคมแหงชาติ, 2550.

โครงการพัฒนาแหง สหประชาชาชาตปิ ระจําประเทศไทย. รายงานการพัฒนาคนของประเทศ
ไทยป 2550 : เศรษฐกจิ พอเพยี งกบั การพัฒนาคน. กรุงเทพฯ : โดยการพัฒนาแหง
สหประชาชาตปิ ระจําประเทศไทย , 2550.

ปรยี านุช พบิ ูลสราวธุ . คลงั หลวงกับหลกั ปรัชญาของเศรษฐกจิ พอเพียง. กรุงเทพ ฯ : บริษทั พมิ พ
สวย จํากดั , 2554.

ปญานุช หวังจแิ ละคณะ.รายงานการวิจยั ศกึ ษาการประกอบอาชพี ตามหลกั ปรัชญาเศรษฐกจิ
พอเพยี งของชมุ ชนบานโงกนาํ้ . มหาวทิ ยาลัยทักษณิ , 2550.

พฒั นาทกั ษะการแสวงหาความรใู หกบั ตนเอง. [ออนไลน] . เขาถงึ ไดจ าก
http://www.bangkapi.ac.th/MediaOnLine/weerawanWMD/unit7_part17.htm
(วันที่คนขอมูล 6 พฤศจิกายน 2554)
มูลนธิ สิ ยามกัมมาจล.ปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงจากหลักคิดสวู ธิ ปี ฏบิ ัติ.

บรษิ ทั อมรินทรพรนิ้ ตงิ้ แอนดพบั ลิชช่ิง จาํ กัดมหาชน, 2554
สาํ นกั งานคณะกรรมการพเิ ศษเพ่ือประงานโครงการอันเน่อื งมาจากพระราชดําริ. เศรษฐกจิ

พอเพยี ง. กรุงเทพฯ : สํานกั งานคณะกรรมการพิเศษเพอ่ื ประสานงานฯ , 2547.

66

เศรษฐกจิ แบบพอเพยี ง. [ออนไลน] . เขา ถึงไดจ าก
http://www.prdnorth.in.th/The_King/justeconomic.php (วันท่ีคน ขอมูล 8
พฤศจกิ ายน 2554)

67

คณะผูจดั ทาํ

ทีป่ รกึ ษา จําจด เลขาธิการ กศน.
1. นายสุรพงษ รตั นฉายา รองเลขาธกิ าร กศน.
2. นายกิตติศักดิ์ สากระจาย รองเลขาธกิ าร กศน.
3. นางสาวอัจฉรา หอมดี รองเลขาธกิ าร กศน.
4. นายประเสรฐิ สุขสเุ ดช ผูอาํ นวยการกลุมพฒั นาการศึกษานอกระบบ
5. นางตรีนชุ และการศกึ ษาตามอธั ยาศยั
โสอุบล ผูอาํ นวยการ สถาบัน กศน.ภาคตะวนั ออกเฉียงเหนอื
6. นายวเิ ชียรโชติ โคตรสนิ รองผอู ํานวยการ สถาบัน กศน.ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ
7. นายทรงเดช

ผูสรปุ เน้ือหา ประวเิ ศษ ผูอาํ นวยการ กศน.อําเภอเมอื งสรวง จังหวดั รอ ยเอด็
1. นางบวั บาน อินทรม า ผอู าํ นวยการ กศน.อําเภอรตั นวาป จงั หวัดหนองคาย
2. นางฐปนา คํามันตรี ครู ศรช. กศน.อาํ เภอสรา งคอม จังหวดั อุดรธานี
3. นายสนั ทัด บวั งาม ขา ราชการบํานาญ
4. นางอรัญญา

ผตู รวจและบรรณาธกิ าร

1. นางบวั บาน ประวเิ ศษ ผอู ํานวยการ กศน.อําเภอเมืองสรวง จงั หวัดรอ ยเอด็
ผูอํานวยการ กศน.อาํ เภอรตั นวาป จงั หวัดหนองคาย
2. นางฐปนา อินทรม า ครู ศรช. กศน.อาํ เภอสรา งคอม จงั หวดั อุดรธานี
ขา ราชการบํานาญ
3. นายสันทัด คาํ มนั ตรี

4. นางอรัญญา บัวงาม

ผูออกแบบปก กลุมพัฒนาการศกึ ษานอกระบบ
นายศุภโชค ศรีรตั นศิลป และการศกึ ษาตามอธั ยาศัย

68