Karta pracy 49
Eugeniusz Kwiatkowski imię i nazwisko
i budowa Gdyni
klasa data
1 U łóż podane wydarzenia w porządku chronologicznym, wstawiając w kratki cyfry od 1 do 5. Rozpocznij
od wydarzenia, które miało miejsce najwcześniej.
odzyskanie przez Polskę niepodległości
r ozpoczęcie budowy portu w Gdyni
wybuch I wojny światowej
zaślubiny Polski z morzem
wybuch wojny pomiędzy Polską a Rosją Sowiecką
2 Z apoznaj się z mapą przedstawiającą gospodarkę II Rzeczypospolitej. Następnie wykonaj polecenia.
Morze Bałtyckie Kłajpeda ŁOTWA Dźw Z W I Ą Z E Kina
Kołobrzeg
L ITWA
Gdynia Gdańsk Królewiec Kowno
Wilno
WMG N I E M C Y
NIEM
C Olsztyn Grodno NiemeNn owogródek
Y
Bydgoszcz Toruń ew Białystok
Wisła
NarPoznańPłock
Horyń
Odra Warta Warszawa Brześć Prypeć
nad Bugiem
Łódź Pilica Radom SOWIECKI
Lublin Bug
Starachowice Centralny San
Wrocław Częstochowa
KielceOkręg Przemysłowy Łuck
Stalowa Wola
E Katowice Rzeszów
CZ
Kraków Jasło Krosno Lwów LEGENDA
Sanok Tarnopol ośrodki przemysłu maszynowego
C HOSŁO WACJA ośrodki przemysłu włókienniczego
StanisławówDniest kopalnie węgla kamiennego
r huty
ośrodki przemysłu naftowego
Dunaj
WMG Wolne Miasto Gdańsk
0 200 km RUMUNIA
a) N apisz, jaka gałąź przemysłu nie znajdowała się na obszarze Centralnego Okręgu Przemysłowego.
b) Zapisz trzy miasta, w których znajdowały się ośrodki przemysłu maszynowego.
50 Scenariusz lekcji Scenariusz lekcji z wykorzystaniem
drzewka decyzyjnego
„Solidarność” i jej bohaterowie
Cele lekcji: 2. Na polecenie prowadzącego zajęcia uczniowie zapozna-
ją się z tekstem zamieszczonym w ramce „Protesty spo-
Uczeń: łeczne” ze s. 143 podręcznika. Na podstawie zawartych
− poprawnie posługuje się terminami: strajk, związek za- w nim informacji podają przyczyny wystąpień Polaków
przeciw władzom komunistycznym.
wodowy, „Solidarność”,
− określa czas wydarzenia: 1980 rok – powstanie związ- 3. N auczyciel omawia wydarzenia, do jakich doszło w Pol-
sce w 1980 roku, oraz wprowadza termin „strajk”.
ku zawodowego „Solidarność”, Określa przyczyny strajków i wymienia najważniejsze
− opisuje sytuację w Polsce za rządów komunistów, żądania robotników. Zwraca przy tym uwagę na ogól-
− omawia przyczyny strajków robotniczych w 1980 roku, nokrajowy zasięg protestów. Następnie wyjaśnia, w ja-
− przedstawia okoliczności powstania związku zawodo- kich okolicznościach doszło do podpisania porozumień
sierpniowych oraz powstania związku zawodowego
wego „Solidarność”, „Solidarność”. Tłumaczy także terminy „solidarność”
− tłumaczy, jakie znaczenie dla polskiego społeczeństwa i „związek zawodowy”. Cała klasa wykonuje zadanie
2. ze s. 87 zeszytu ćwiczeń, a następnie chętne osoby
miała „Solidarność”, przedstawiają swoje odpowiedzi.
− wyjaśnia, jaką rolę odegrali w latach 80. XX wieku:
4. U czniowie zapoznają się z infografiką ze s. 144–145
Lech Wałęsa, Anna Walentynowicz, Andrzej Gwiazda, podręcznika. Na jej podstawie wymieniają osoby zwią-
ksiądz Jerzy Popiełuszko. zane z „Solidarnością”. Prowadzący zajęcia pokrót-
ce charakteryzuje każdą postać oraz tłumaczy, że siła
Metody pracy: związku zawodowego polegała na dużej liczebności jej
członków i wspólnej chęci poprawy sytuacji w kraju.
− metoda aktywizująca – drzewko decyzyjne,
− rozmowa nauczająca (pogadanka), 5. Nauczyciel wyjaśnia zasady pracy metodą drzewka de-
− praca z podręcznikiem, cyzyjnego, a następnie cała klasa wykonuje zadanie 1.
− praca z infografiką. z karty pracy. Po upływie wyznaczonego czasu ucznio-
wie pod kierunkiem nauczyciela wymieniają pozytywne
Formy pracy: i negatywne skutki poszczególnych rozwiązań. Na pod-
stawie wypełnionego drzewka wyrażają swoją opinię na
− indywidualna, temat strajków z 1980 roku (przykładowy schemat zo-
− zbiorowa. stał zamieszczony w Materiałach dla nauczyciela).
Środki dydaktyczne: 6. Nauczyciel przedstawia uczniom dalsze działania
związku zawodowego „Solidarność” w latach 80. XX
− podręcznik „Wczoraj i dziś 4” (s. 142–147), wieku. Podkreśla znaczenie tego ruchu społecznego dla
− zeszyt ćwiczeń „Wczoraj i dziś 4” (s. 87–89), obalenia systemu komunistycznego w Polsce. Na pole-
− karta pracy „»Solidarność« i jej bohaterowie”. cenie prowadzącego zajęcia wszystkie osoby w klasie
wykonują zadanie 2. w karcie pracy. Wyznaczony uczeń
Przebieg lekcji prezentuje swoją odpowiedź.
Faza wprowadzająca
Faza podsumowująca
1. C zynności organizacyjne: sprawdzenie obecności, poda-
nie tematu lekcji. Uczniowie zapoznają się z wybranymi przez nauczyciela
zagadnieniami zawartymi w „Na co będę zwracać uwagę”
2. Nauczyciel prezentuje cel ogólny lekcji: przedstawienie ze s. 142 podręcznika. Następnie wskazane osoby wypo-
przyczyn i okoliczności powstania „Solidarności” oraz wiadają się na temat tych zagadnień.
osób zasłużonych dla obalenia komunizmu w Polsce.
Zadanie domowe
3. Wybrani uczniowie przypominają, w jaki sposób papież
Jan Paweł II przyczynił się do upadku systemu komu- Wykonaj zadanie 10. ze s. 89 zeszytu ćwiczeń.
nistycznego.
Zadanie domowe dla chętnych
Faza realizacyjna
Wykonaj zadanie 9. ze s. 89 zeszytu ćwiczeń.
1. Nauczyciel przybliża uczniom sytuację panującą w Pol-
sce pod rządami komunistów. Opisuje trudne warunki
życia zwykłych Polaków oraz sposób zarządzania go-
spodarką przez ówczesne władze.
Scenariusz lekcji 51
Materiały dla nauczyciela:
Przykładowo uzupełniony schemat drzewka decyzyjnego dotyczącego zagadnienia:
„Czy robotnicy powinni strajkować w 1980 roku?”
DECYZJA
Robotnicy powinni strajkować
w 1980 roku.
ARGUMENTY ZA STRAJKIEM ARGUMENTY PRZECIW
• s zansa na poprawę życia polskiego STRAJKOWI
społeczeństwa • u niknięcie możliwych aresztowań
• p okazanie władzy komunistycznej i śmierci strajkujących
siły zjednoczonego społeczeństwa • d ziałanie zakładów pracy
• p owstanie związku zawodowego bez zakłóceń
„Solidarność”
• wzrost poczucia wspólnoty
pomiędzy strajkującymi Polakami
PROBLEM WYMAGAJĄCY
PODJĘCIA DECYZJI
Czy robotnicy powinni strajkować
w 1980 roku?
52 Karta pracy imię i nazwisko
„Solidarność” i jej bohaterowie klasa data
1 U zupełnij schemat drzewka decyzyjnego dotyczącego strajku
robotników w 1980 roku.
DECYZJA
ARGUMENTY ZA STRAJKIEM ARGUMENTY PRZECIW STRAJKOWI
PROBLEM WYMAGAJĄCY
PODJĘCIA DECYZJI
Czy robotnicy powinni strajkować
w 1980 roku?
2 O blicz, ile lat upłynęło od upadku komunizmu w Polsce.
Test
Grupa A
Z historią na Ty imię i nazwisko
Test podsumowujący rozdział I
klasa data
1 Przeczytaj tekst. Następnie wykonaj podane polecenia. 0–3 p.
Jan Długosz, Roczniki czyli Kroniki Królestwa Polskiego
Dnia trzydziestego kwietnia [1310 roku] w miasteczku Kowale, w ziemi kujawskiej, księżna Jadwiga,
żona Władysława Łokietka, powiła syna Kazimierza, którego urodzenie [...] osądziłem za godne osob-
nej wzmianki, aby ją przesłać potomnym czasom. On bowiem, zniósłszy panujące w Polsce nadużycia,
obdarzył nas porządnym zbiorem ustaw [...], podniósł do stanu [...] kwitnącej pomyślności. Za jego
także staraniem [...] Królestwo Polskie zabudowało się murami ozdobnie i wspaniale.
Źródło: By czas nie zaćmił i niepamięć. Wybór kronik średniowiecznych,
oprac. A. Jelicz, Warszawa 1975, s. 183.
a) Skreśl w nawiasie jeden z wyrazów, tak aby powstało zdanie prawdziwe. Następnie zapisz je poniżej.
Zamieszczony tekst jest (źródłem materialnym / źródłem niematerialnym).
b) Określ wiek, w którym urodził się król Kazimierz.
c) Zapisz zasługi króla Kazimierza, które zostały przedstawione w tekście.
2 Wyjaśnij, czym zajmuje się historia. 0–1 p.
3 Spośród wymienionych w tabeli źródeł historycznych wypisz po dwa przykłady źródeł pisanych 0–4 p.
i niematerialnych.
listy, obyczaje, biżuteria, kroniki, zbroja, tradycja, ubiory, budowle
Źródła pisane –
Źródła niematerialne –
Test
Grupa A
4 Rozpoznaj zabytki przedstawione na ilustracjach i napisz, w jakich regionach Polski się znajdują. 0–4 p.
A. B.
Nazwa zabytku Nazwa zabytku
Region, w którym znajduje się zabytek Region, w którym znajduje się zabytek
5 Zapoznaj się z drzewem genealogicznym rodu Jagiellonów i wykonaj polecenia. 0–3 p.
Zygmunt II August Anna
Władysław Jan Olbracht Aleksander Zygmunt I Stary
Władysław III Warneńczyk Kazimierz Jagiellończyk
Władysław Jagiełło
A. Wyjaśnij, kim był Zygmunt I Stary dla Jana Olbrachta.
B. Podaj, kim był Władysław III Warneńczyk dla Zygmunta I Starego.
C. Podaj, ilu wnuków Władysława Jagiełły przedstawiono na schemacie.
Test
Grupa A
6 Wymień jeden polski symbol narodowy i go opisz. 0–2 p.
Polski symbol narodowy:
Opis:
7 Określ, w którym wieku miały miejsce podane niżej wydarzenia. 0–3 p.
A. Śmierć Juliusza Cezara w 44 roku p.n.e. –
B. Zjazd gnieźnieński w 1000 roku –
C. Sprowadzenie Krzyżaków do Polski w 1226 roku –
8 Wpisz do tabeli w porządku chronologicznym podane niżej daty wydarzeń historycznych. 0–1 p.
Zacznij od najstarszego wydarzenia.
73 rok p.n.e., 1000 rok, 1385 rok, 1660 rok, 202 rok p.n.e., 1797 rok
Data
9 Zaznacz na osi czasu podane daty. 0–3 p.
1400 rok n.e.
73 rok p.n.e, 966 rok, 1364 rok
300 rok p.n.e. narodziny
Chrystusa
10 Oblicz, ile lat upłynęło między wymienionymi poniżej wydarzeniami. 0–2 p.
A. między założeniem Rzymu w 753 roku p.n.e. a bitwą pod Maratonem w 490 roku p.n.e.
B. między unią polsko-litewską w Krewie w 1385 roku a powstaniem kościuszkowskim w 1794 roku
11 Uzupełnij tabelę. Wpisz, w którym roku zaczynał się i w którym kończył podany wiek. 0–2 p.
Wiek Rok rozpoczynający wiek Rok kończący wiek
VIII p.n.e.
XI
Test
Grupa B
Z historią na Ty imię i nazwisko
Test podsumowujący rozdział I
klasa data
1 Przeczytaj tekst. Następnie wykonaj podane polecenia. 0–3 p.
Jan Długosz, Roczniki czyli Kroniki Królestwa Polskiego
Rok ten pamiętny [1300 rok] był koronacją króla Wacława na królestwo polskie, wygnaniem książę-
cia Władysława Łokietka, ciągłą przy ulewnych deszczach i słotach niepogodą [...]. Władysław zaś
Łokietek smutną dolę z tak wytrwałą znosił cierpliwością, że wielu litowało się nad jego nieszczę-
ściem, a wszyscy podziwiali stateczność umysłu i pokorę [...].
Źródło: By czas nie zaćmił i niepamięć. Wybór kronik średniowiecznych,
oprac. A. Jelicz, Warszawa 1975, s. 185.
a) Skreśl w nawiasie jeden z wyrazów, tak aby powstało zdanie prawdziwe. Następnie zapisz je poniżej.
Zamieszczony tekst jest źródłem (pisanym / niepisanym).
b) Określ wiek, w którym Władysław Łokietek został wygnany z kraju.
c) Z apisz określenia opisujące, jak Władysław Łokietek znosił wygnanie, które zostały przedstawione
w tekście.
2 Wyjaśnij, czym zajmują się historycy. 0–1 p.
3 Spośród wymienionych w tabeli źródeł historycznych wypisz po dwa przykłady źródeł niepisa- 0–4 p.
nych i niematerialnych.
listy, obyczaje, biżuteria, kroniki, zbroja, pamiętniki, przekazy ustne, mapy
Źródła niepisane –
Źródła niematerialne –
Test
Grupa B
4 Rozpoznaj zabytki przedstawione na ilustracjach i napisz, w jakich regionach Polski się znajdują. 0–4 p.
A. B.
Nazwa zabytku Nazwa zabytku
Region, w którym znajduje się zabytek Region, w którym znajduje się zabytek
5 Zapoznaj się z drzewem genealogicznym rodu Jagiellonów i wykonaj polecenia. 0–3 p.
Zygmunt II August Anna
Władysław Jan Olbracht Aleksander Zygmunt I Stary
Władysław III Warneńczyk Kazimierz Jagiellończyk
Władysław Jagiełło
A. Wyjaśnij, kim był Jan Olbracht dla Zygmunta II Augusta.
B. Podaj, kim był Władysław III Warneńczyk dla Kazimierza Jagiellończyka.
C. Podaj, ilu synów miał Zygmunt I Stary.
Test
Grupa B
6 Wymień jeden polski symbol narodowy i go opisz. 0–2 p.
Polski symbol narodowy:
Opis:
7 Określ, w którym wieku miały miejsce podane niżej wydarzenia. 0–3 p.
A. Wybuch powstania Spartakusa w 73 roku p.n.e. –
B. Chrzest Mieszka I w 966 roku –
C. Unia w Krewie w 1385 roku –
8 Wpisz do tabeli w porządku chronologicznym podane niżej daty wydarzeń historycznych. 0–1 p.
Zacznij od najstarszego wydarzenia.
44 rok p.n.e., 1025 rok, 1364 rok, 1980 rok, 216 rok p.n.e., 1795 rok
Data
9 Zaznacz na osi czasu podane daty. 0–3 p.
1400 rok n.e.
44 rok p.n.e, 1025 rok, 1320 rok
300 rok p.n.e. narodziny
Chrystusa
10 Oblicz, ile lat upłynęło między wymienionymi poniżej wydarzeniami. 0–2 p.
A. między założeniem Rzymu według legendy w 753 roku p.n.e. a bitwą pod Termopilami w 480 roku
p.n.e.
B. między założeniem Akademii Krakowskiej w 1364 roku a powstaniem kościuszkowskim w 1794 roku
11 Uzupełnij tabelę. Wpisz, w którym roku zaczynał się i w którym kończył podany wiek. 0–2 p.
Wiek Rok rozpoczynający wiek Rok kończący wiek
IV p.n.e.
XIII
Klucze do testów 59
Klucz odpowiedzi do rozdziału I (grupa A)
Nr Odpowiedzi Punktacja Schemat przyznawania punktów
zad.
1. a) Zamieszczony tekst jest źródłem materialnym., b) XIV, 0–3 1 pkt – za poprawną odpowiedź
c) stworzenie zbioru ustaw, zwalczanie nadużyć
2. Przykładowe wyjaśnienie: Historia zajmuje się badaniem 0–1 1 pkt – za poprawne wyjaśnienie
przeszłości. [Pokazuje, w jaki sposób dawne dzieje wpły-
wają na współczesność.]
3. źródła pisane – listy, kroniki 0–4 1 pkt – za poprawne przyporządkowanie
źródła niematerialne – obyczaje, tradycja
4. A. Żuraw [dźwig portowy] [w Gdańsku]; region – Pomorze 0–4 1 pkt – za poprawną odpowiedź
Gdańskie, B. Wawel [w Krakowie]; region – Małopolska
5. A. bratem, B. stryjem, C. 4 0–3 1 pkt – za poprawną odpowiedź
6. Przykładowe odpowiedzi: 0–2 1 pkt – za poprawne wymienienie symbolu narodowego
godło – biały orzeł w koronie umieszczony na czerwo- 1 pkt – za poprawny opis wybranego symbolu narodo-
nym tle, flaga – kolory: biel i czerwień, hymn – Mazurek wego
Dąbrowskiego, napisany przez Józefa Wybickiego
7. A. I wiek p.n.e., B. X wiek, C. XIII wiek 0–3 1 pkt – za poprawną odpowiedź i zapisanie wieku
liczbami rzymskimi
8. 202 r. p.n.e., 73 r. p.n.e., 1000 r., 1385 r., 1660 r., 1797 r. 0–1 1 pkt – za poprawną odpowiedź
9. Prawidłowe zamieszczenie dat na osi czasu 0–3 1 pkt – za poprawne zaznaczenie jednej daty
10. A. 753 – 490 = 263, B. 1794 – 1385 = 409 0–2 1 pkt – za poprawną odpowiedź
11. VIII w. p.n.e.: 800 r. p.n.e., 701 r. p.n.e., XI w.: 1001, 1100 0–2 1 pkt – za poprawne podanie roku rozpoczynającego
i kończącego wiek
Klucz odpowiedzi do rozdziału I (grupa B)
Nr Odpowiedzi Punktacja Schemat przyznawania punktów
zad.
1. a) Zamieszczony tekst jest źródłem pisanym., b) XIII 0–3 1 pkt – za poprawną odpowiedź
c) cierpliwie, pokornie
2. Przykładowe wyjaśnienie: Historycy zajmują się bada- 0–1 1 pkt – za poprawne wyjaśnienie
niem przeszłości [dziejów]. [Ustalają przebieg minionych
wydarzeń.]
3. źródła niepisane – zbroja, biżuteria 0–4 1 pkt – za poprawne przyporządkowanie
źródła niematerialne – obyczaje, przekazy ustne
4. A. Zamek Królewski [w Warszawie]; region – Mazowsze 0–4 1 pkt – za poprawną odpowiedź
B. ratusz [w Poznaniu]; region – Wielkopolska
5. A. stryjem, B. bratem, C. 1 0–3 1 pkt – za poprawną odpowiedź
6. Przykładowe odpowiedzi: 0–2 1 pkt – za poprawne wymienienie symbolu narodowego
godło – biały orzeł w koronie umieszczony na czerwo- 1 pkt – za poprawny opis wybranego symbolu narodo-
nym tle, flaga – kolory: biel i czerwień, hymn – Mazurek wego
Dąbrowskiego, napisany przez Józefa Wybickiego
7. A. I wiek p.n.e., B. X wiek, C. XIV wiek 0–3 1 pkt – za poprawną odpowiedź i zapisanie wieku liczba-
mi rzymskimi
8. 216 r. p.n.e., 44 r. p.n.e., 1025 r., 1364 r., 1795 r., 1980 r. 0–1 1 pkt – za poprawną odpowiedź
9. Prawidłowe zamieszczenie dat na osi czasu 0–3 1 pkt – za poprawne zaznaczenie jednej daty
10. A. 753 – 480 = 273, B. 1794 –1364 = 430 0–2 1 pkt – za poprawną odpowiedź
11. IV w. p.n.e.: 400 r. p.n.e., 301 r. p.n.e., XIII w.: 1201, 1300 0–2 1 pkt – za poprawne podanie roku rozpoczynającego
i kończącego wiek
Test
Grupa A
Od Piastów do Jagiellonów imię i nazwisko
Test podsumowujący rozdział II
klasa data
1 Wykonaj polecenia. 0–5 p.
1500 rok
a) Połącz każdą datę z odpowiednim wydarzeniem.
966 rok • • założenie Akademii Krakowskiej
1410 rok • • chrzest Mieszka I
1364 rok • • zjazd w Gnieźnie
1000 rok • • bitwa pod Grunwaldem
• koronacja Kazimierza Wielkiego
b) Wpisz podane daty we właściwych miejscach na osi czasu.
900 rok
2 Przyporządkuj każdemu z podanych wydarzeń odpowiednią postać historyczną. Postać wybierz 0–3 p.
spośród podanych w poniższej ramce.
Kazimierz Wielki, Zawisza Czarny, Mikołaj Kopernik, Władysław Jagiełło
Wydarzenie Postać
Założenie Akademii Krakowskiej
Unia Polski z Litwą
Publikacja O obrotach sfer niebieskich
3 Ułóż podane wydarzenia w porządku chronologicznym, wstawiając w kratki cyfry od 1 do 4. 0–1 p.
Rozpocznij od wydarzenia, które miało miejsce najwcześniej.
misja świętego Wojciecha w Prusach
unia Polski z Litwą
sprowadzenie Krzyżaków do Polski
królewska koronacja Bolesława Chrobrego
Test
Grupa A
4 Oceń, czy poniższe zdania są prawdziwe, czy fałszywe. Zaznacz literę „P” przy zdaniach praw- 0–3 p.
dziwych, a „F” – przy fałszywych.
Panowanie Władysława Jagiełły zapoczątkowało rządy dynastii Jagiellonów w Polsce. PF
Zawisza Czarny z Garbowa żył na przełomie XI i XII wieku. PF
Wprowadzenie chrześcijaństwa przyczyniło się do osłabienia pozycji Polski w Europie. PF
5 Do podanych definicji dopisz odpowiednie pojęcia. 0–3 p.
– imię legendarnego założyciela państwa polskiego.
– zwierzęta, które według legendy doprowadziły do śmierci Popiela.
– nazwa pierwszej stolicy Polski.
6 Wymień dwie przyczyny przyjęcia chrztu przez Mieszka I. 0–2 p.
•
•
7 Zapoznaj się z mapą i do zamieszczonych w tabeli nazw grodów dopisz nazwy regionów, w któ- 0–1 p.
rych się one znajdowały.
Bałtyckie Nazwa grodu Region
Ostrów Lednicki
Morze o r z e Kraków
Po Gdańsk
m
Prusowie
Wieleci
Odra Gdańsk
Wisła Wrocław
Płock
w
s z e Narew
Warta LOedstnriócwki Płock Bug
W i e Poznań GNIEZNO azo RUŚ
lkop lska M
Bóbr o
Ś Wrocław p o lska
l Odra Sandomierz
ą o
C ł
Z s a
M Wisła
Praga E Kraków
k LEGENDA
Y państwo Mieszka I około 992 roku
H Wieleci nazwy plemion
C
WĘGRY 0 100 km
Test
Grupa A
8 Połącz pojęcia z odpowiednimi wyjaśnieniami. Do litery z definicją dopisz odpowiednią cyfrę 0–4 p.
z hasłem.
A. Grupa ludzi żyjących na określonym obszarze, mówiąca tym samym językiem, np. Polanie.
B. O sada obronna, najczęściej wznoszona w trudno dostępnym miejscu.
C. O kreślenie ucznia Akademii Krakowskiej.
D. Z wiązek państw.
1. żak
2. plemię
3. relikwie
4. unia
5. gród
A – B – C – D–
9 Podaj dwa przykłady działań króla Kazimierza Wielkiego, które spowodowały, że nadano mu 0–2 p.
przydomek „Wielki”.
•
•
10 Skreśl w nawiasie jeden z wyrazów, tak aby powstały zdania prawdziwe. 0–3 p.
Krzyżacy to zakon rycerski sprowadzony do Polski przez (Konrada Mazowieckiego / Kazimierza Wielkiego).
W wyniku unii w (Krewie / Krakowie) Władysław Jagiełło i jego litewscy poddani przyjęli chrzest.
Pierwszym historycznym władcą z rodu Piastów był (Kazimierz Wielki / Mieszko I).
11 Uzupełnij tabelę. W tym celu wpisz w odpowiednie miejsca po dwie przyczyny i dwa skutki po- 0–4 p.
danego wydarzenia. Wykorzystaj informacje z ramki.
ogłoszenie biskupa Wojciecha świętym, utworzenie arcybiskupstwa w Gnieźnie, dążenie
Mieszka I do zawarcia sojuszu z Czechami, dążenie Ottona III do zjednoczenia Europy,
wzmocnienie pozycji Polski w Europie
Przyczyny zjazdu w Gnieźnie Skutki zjazdu w Gnieźnie
••
••
Test
Grupa B
Od Piastów do Jagiellonów imię i nazwisko
Test podsumowujący rozdział II
klasa data
1 Wykonaj polecenia. 0–5 p.
1500 rok
a) Połącz każdą datę z odpowiednim wydarzeniem.
• unia Polski z Litwą
997 rok • • misja świętego Wojciecha w Prusach
• koronacja Bolesława Chrobrego na króla Polski
• bitwa pod Grunwaldem
1226 rok • • sprowadzenie Krzyżaków do Polski
1385 rok •
1025 rok •
b) Wpisz podane daty we właściwych miejscach na osi czasu.
900 rok
2 Przyporządkuj każdemu z podanych wydarzeń odpowiednią postać historyczną. Postać wybierz 0–3 p.
spośród podanych w poniższej ramce.
Kazimierz Wielki, Mieszko I, Bolesław Chrobry, Zawisza Czarny
Wydarzenie Postać
Uczta u Wierzynka
Ślub z czeską księżniczką Dobrawą
Bitwa pod Grunwaldem
3 Ułóż podane wydarzenia w porządku chronologicznym, wstawiając w kratki cyfry od 1 do 4. 0–1 p.
Rozpocznij od wydarzenia, które miało miejsce najwcześniej.
śmierć Kazimierza Wielkiego
założenie Akademii Krakowskiej
bitwa pod Grunwaldem
chrzest Mieszka I
Test
Grupa B
4 Oceń, czy poniższe zdania są prawdziwe, czy fałszywe. Zaznacz literę „P” przy zdaniach praw- 0–3 p.
dziwych, a „F” – przy fałszywych.
Mieszko I był pierwszym królem Polski. PF
Zamki pełniły funkcję obronną. PF
Mikołaj Kopernik urodził się w Toruniu. PF
5 Do podanych definicji dopisz odpowiednie pojęcia. 0–3 p.
– imię okrutnego władcy, którego według legendy zjadły myszy.
– nazwa ptaka, który został wybrany na znak ludu Lecha.
– imię legendarnej żony Piasta.
6 Wymień dwa skutki zawarcia unii polsko-litewskiej w Krewie. 0–2 p.
•
•
7 Zapoznaj się z mapą i do zamieszczonych w tabeli nazw regionów dopisz po jednym grodzie, 0–1 p.
który się w nich znajdował.
Bałtyckie Region Nazwa grodu
Wielkopolska
Morze o r z e Małopolska
Po Gdańsk Mazowsze
m Pomorze
Prusowie Śląsk
Wieleci
Odra
Wisła
w
s z e Narew
Warta LOedstnriócwki Płock Bug
W i e Poznań GNIEZNO azo RUŚ
lkop lska M
Bóbr o
Ś Wrocław p o lska
l Odra Sandomierz
ą o
C ł
Z s a
M Wisła
Praga E Kraków
k LEGENDA
Y państwo Mieszka I około 992 roku
H Wieleci nazwy plemion
C
WĘGRY 0 100 km
Test
Grupa B
8 Połącz pojęcia z odpowiednimi wyjaśnieniami. Do litery z definicją dopisz odpowiednią cyfrę 0–4 p.
z hasłem.
A. Lud, który około VI wieku osiedlił się na większości obszaru Europy Środkowej i Wschodniej.
B. Szczątki ciał osób uznanych za święte lub przedmioty związane z ich życiem.
C. Nazwa dynastii węgierskiej, z której wywodziła się władczyni Polski – Jadwiga.
D. Nazwa jednostki administracyjnej Kościoła podlegająca biskupowi.
1. relikwie
2. Andegawenowie
3. Słowianie
4. diecezja
5. Piastowie
A– B– C– D–
9 Wymień dwie dziedziny, którymi zajmował się Mikołaj Kopernik. 0–2 p.
•
•
10 Skreśl w nawiasie jeden z wyrazów, tak aby powstały zdania prawdziwe. 0–3 p.
W (1000 / 1025) roku pielgrzymkę do grobu świętego Wojciecha w Gnieźnie odbył cesarz rzymski i król
niemiecki Otton III.
Ostatnim władcą z rodu Piastów był (Kazimierz Wielki / Władysław Jagiełło).
Kazimierz Wielki założył Akademię Krakowską w (1364 / 1410) roku.
11 Uzupełnij tabelę. W tym celu wpisz w odpowiednie miejsca po dwie przyczyny i dwa skutki 0–4 p.
podanego wydarzenia. Wykorzystaj informacje z ramki.
rozwój polskiej nauki, wzrost znaczenia Krakowa i Polski w Europie, brak wykształconych
osób w Polsce, wysokie koszty studiów za granicą, wojna z Krzyżakami
Przyczyny założenia Akademii Krakowskiej Skutki założenia Akademii Krakowskiej
• •
••
66 Klucze do testów
Klucz odpowiedzi do rozdziału II (grupa A)
Nr Odpowiedzi Punktacja Schemat przyznawania punktów
zad.
1. a) 966 rok – chrzest Mieszka I 0–5 1 pkt – za poprawne przyporządkowanie
1410 rok – bitwa pod Grunwaldem 1 pkt – za poprawne umieszczenie dat na osi czasu
1364 rok – założenie Akademii Krakowskiej
1000 rok – zjazd w Gnieźnie
b) poprawne umieszczenie dat na osi czasu
2. Założenie Akademii Krakowskiej – Kazimierz Wielki 0– 3 1 pkt – za poprawne przyporządkowanie
Unia Polski z Litwą – Władysław Jagiełło
Publikacja O obrotach sfer niebieskich – Mikołaj Kopernik
3. 1 – misja świętego Wojciecha w Prusach 0– 1 1 pkt – za poprawną odpowiedź
4 – unia Polski z Litwą
3 – sprowadzenie Krzyżaków do Polski
2 – królewska koronacja Bolesława Chrobrego
4. P 0–3 1 pkt – za poprawną odpowiedź
F
F
5. Lech, myszy, Gniezno 0–3 1 pkt – za poprawną odpowiedź
6. Przykładowa odpowiedź: 0–2 1 pkt – za poprawną przyczynę
• chęć wzmocnienia pozycji Polski w Europie
• dążenie do zawarcia sojuszu z Czechami
• chęć wzmocnienia własnej pozycji w państwie
7. Ostrów Lednicki – Wielkopolska 0–1 1 pkt – za poprawną odpowiedź
Kraków – Małopolska
Gdańsk – Pomorze
Wrocław – Śląsk
Płock – Mazowsze
8. A – 2 0–4 1 pkt – za poprawne przyporządkowanie
B–5
C–1
D–4
9. Przykładowe odpowiedzi: 0–2 1 pkt – za poprawną odpowiedź
• uczynienie z Polski silnego państwa
• pokojowa polityka zagraniczna
• budowa wielu zamków obronnych
• wspieranie zakładania miast i wsi [osadnictwa]
• założenie Akademii Krakowskiej
10. Krzyżacy to zakon rycerski sprowadzony do Polski przez 0–3 1 pkt – za poprawną odpowiedź
Konrada Mazowieckiego.
W wyniku unii w Krewie Władysław Jagiełło i jego litew-
scy poddani przyjęli chrzest.
Pierwszym historycznym władcą z rodu Piastów był
Mieszko I.
11. Przyczyny: 0–4 1 pkt – za poprawną odpowiedź
• ogłoszenie biskupa Wojciecha świętym
• dążenie Ottona III do zjednoczenia Europy
Skutki:
• utworzenie arcybiskupstwa w Gnieźnie
• wzmocnienie pozycji Polski w Europie
Klucze do testów 67
Klucz odpowiedzi do rozdziału II (grupa B)
Nr Odpowiedzi Punktacja Schemat przyznawania punktów
zad.
1. a) 997 rok – misja świętego Wojciecha w Prusach 0–5 1 pkt – za poprawne przyporządkowanie
1226 rok – sprowadzenie Krzyżaków do Polski 1 pkt – za poprawne umieszczenie dat na osi czasu
1385 rok – unia Polski z Litwą
1025 rok – koronacja Bolesława Chrobrego na króla
Polski
b) poprawne umieszczenie dat na osi czasu
2. Uczta u Wierzynka – Kazimierz Wielki 0–3 1 pkt – za poprawne przyporządkowanie
Ślub z czeską księżniczką Dobrawą – Mieszko I 0– 1 1 pkt – za poprawną odpowiedź
Bitwa pod Grunwaldem – Zawisza Czarny
0–3 1 pkt – za poprawną odpowiedź
3. 3 – śmierć Kazimierza Wielkiego 0–3 1 pkt – za poprawną odpowiedź
2 – założenie Akademii Krakowskiej
4 – bitwa pod Grunwaldem
1 – chrzest Mieszka I
4. F
P
P
5. Popiel, orzeł, Rzepicha
6. Przykładowa odpowiedź: 0–2 1 pkt – za poprawny skutek
• wspólna walka Polski i Litwy z Krzyżakami 0–1 1 pkt – za poprawną odpowiedź
• chrzest Litwy 0–4 1 pkt – za poprawne przyporządkowanie
• początek rządów Jagiellonów w Polsce 0–2 1 pkt – za poprawną odpowiedź
0–3 1 pkt – za poprawną odpowiedź
7. Wielkopolska – Ostrów Lednicki [Gniezno, Poznań]
Małopolska – Kraków [Sandomierz] 0–4 1 pkt – za poprawną odpowiedź
Mazowsze – Płock
Pomorze – Gdańsk
Śląsk – Wrocław
8. A – 3
B–1
C–2
D–4
9. Przykładowe odpowiedzi:
• astronomia
• medycyna
• ekonomia
• matematyka
10. W 1000 roku pielgrzymkę do grobu świętego Wojciecha
w Gnieźnie odbył cesarz rzymski i król niemiecki Otton
III.
Ostatnim władcą z rodu Piastów był Kazimierz Wielki.
Kazimierz Wielki założył Akademię Krakowską w 1364
roku.
11. Przyczyny:
• wysokie koszty studiów za granicą
• brak wykształconych osób w Polsce
Skutki:
• wzrost znaczenia Krakowa i Polski w Europie
• rozwój polskiej nauki
Test
Grupa A
Wojny i upadek Rzeczypospolitej imię i nazwisko
Test podsumowujący rozdział III
klasa data
1 Ułóż podane wydarzenia w porządku chronologicznym, wstawiając w kratki na osi czasu litery 0–1 p.
oznaczające poszczególne wydarzenia. Zacznij od wydarzenia, do którego doszło jako pierwszego.
A. bitwa pod Wiedniem
B. utworzenie Legionów Polskich we Włoszech
C. wybuch powstania kościuszkowskiego
D. odkrycie polonu i radu przez Marię Skłodowską-Curie i Piotra Curie
2 Podaj nazwę grupy społecznej, której przedstawiciele wywodzili się z rycerstwa. Grupa ta miała 0–1 p.
liczne przywileje oraz wielki wpływ na władzę, na przykład od końca XVI wieku mogła wybie-
rać króla.
3 Dopisz do każdej postaci wydarzenie z nią związane. Wydarzenie wybierz spośród podanych 0–5 p.
w ramce.
bitwa pod Racławicami, powstanie styczniowe, założenie Zamościa, powstanie „Pieśni
Legionów Polskich we Włoszech”, otrzymanie Narody Nobla, zwycięstwo pod Wiedniem
Postać historyczna Wydarzenie
Maria Skłodowska-Curie
Józef Wybicki
Jan Zamoyski
Tadeusz Kościuszko
Romuald Traugutt
Test
Grupa A
4 Oceń, czy poniższe zdania są prawdziwe, czy fałszywe. Zaznacz literę „P” przy zdaniach praw- 0–5 p.
dziwych, a „F” – przy fałszywych.
W wojnach w XVII wieku Polacy odnieśli wiele zwycięstw dzięki oddziałom husarii. PF
Król Jan III Sobieski blisko współpracował z Janem Zamoyskim. PF
Podczas powstania styczniowego Polacy prowadzili wojnę partyzancką. PF
Tekst Pieśni Legionów Polskich we Włoszech został napisany w XX wieku. PF
W trakcie powstania styczniowego działało podziemne państwo polskie. PF
5 Połącz pojęcia z odpowiednimi wyjaśnieniami. Do litery z hasłem dopisz odpowiednią cyfrę 0–3 p.
z definicją.
A. konspirator
B. hetman
C. monarcha
1. tytuł dowódcy wojsk w dawnej Polsce
2. osoba skrycie, w tajemnicy przygotowująca jakieś przedsięwzięcie
3. najwyższy urząd w dawnej Polsce
4. władca państwa: król, cesarz, car
A – B – C –
6 Podaj, jaki był cel wybuchu powstania styczniowego. 0–1 p.
7 Dokończ zdanie. Otocz kółkiem odpowiedź A albo B i jej dokończenie 1. lub 2. 0–1 p.
Ojciec Augustyn Kordecki dowodził
A. w bitwie pod Chocimiem, która miała miejsce w czasie 1. wojny ze Szwedami.
B. obroną Jasnej Góry, 2. wojny z Turcją.
8 Skreśl w nawiasie błędne informacje, tak aby powstały zdania prawdziwe. 0–3 p.
Z inicjatywy (Jana Henryka Dąbrowskiego / Tadeusza Kościuszki) utworzono Legiony Polskie we Włoszech.
Jedną z bitew powstania kościuszkowskiego była bitwa pod (Maciejowicami / Kircholmem).
Król (Jan III Sobieski / Stefan Batory) odniósł zwycięstwo pod Wiedniem.
Test
Grupa A
9 Podpisz każdą z ilustracji przedstawiających postacie historyczne. Ich imiona i nazwiska wy- 0–4 p.
bierz z podanych w ramce.
Jan Henryk Dąbrowski, Romuald Traugutt, Augustyn Kordecki,
Stefan Czarniecki, Józef Wybicki, Jan Zamoyski
10 Podaj imiona i nazwiska dwóch postaci historycznych, które są wymienione w polskim hymnie 0–2 p.
narodowym.
•
•
11 Wymień dwa skutki wojen prowadzonych przez Rzeczpospolitą w XVII wieku. 0–2 p.
•
•
12 Wskaż spośród podanych wydarzeń to, które było chronologicznie pierwsze, i wpisz obok niego 0–2 p.
literę A. Wskaż spośród podanych wydarzeń to, które było chronologicznie ostatnie, i wpisz
obok niego literę B.
Wydarzenie Litera
bitwa pod Kircholmem
wojny Stefana Batorego
powstanie styczniowe
bitwa pod Racławicami
Test
Grupa B
Wojny i upadek Rzeczypospolitej imię i nazwisko
Test podsumowujący rozdział III
klasa data
1 Ułóż podane wydarzenia w porządku chronologicznym, wstawiając w kratki na osi czasu litery 0–1 p.
oznaczające poszczególne wydarzenia. Zacznij od wydarzenia, do którego doszło jako pierwszego.
A. śmierć Romualda Traugutta
B. ustanowienie Mazurka Dąbrowskiego polskim hymnem państwowym
C. bitwa pod Racławicami
D. odkrycie polonu i radu przez Marię Skłodowską-Curie i Piotra Curie
2 Podaj nazwę zbrojnej pomocy dla oblężonego miasta lub zamku. 0–1 p.
3 Dopisz do każdego z wydarzenia postać historyczną z nim związaną. Postać wybierz spośród 0–5 p.
podanych w ramce.
Romuald Traugutt, Jan Henryk Dąbrowski, Jan Zamoyski, Stefan Czarniecki,
Jan III Sobieski, Tadeusz Kościuszko
Wydarzenie Postać historyczna
bitwa pod Racławicami
powstanie styczniowe
założenie Zamościa
utworzenie Legionów Polskich we Włoszech
bitwa pod Wiedniem
Test
Grupa B
4 Oceń, czy poniższe zdania są prawdziwe, czy fałszywe. Zaznacz literę „P” przy zdaniach praw- 0–5 p.
dziwych, a „F” – przy fałszywych.
Najazd Szwedów na Polskę, określany mianem potopu szwedzkiego, nastąpił w latach 1655–1660. PF
Jan Zamoyski blisko współpracował z królem Stefanem Batorym. PF
W powstaniu kościuszkowskim walczyły oddziały kosynierów. PF
Tekst Pieśni Legionów Polskich we Włoszech został napisany w XIX wieku. PF
Maria Skłodowska-Curie większość swojego życia spędziła na ziemiach polskich. PF
5 Połącz pojęcia z odpowiednimi wyjaśnieniami. Do litery z hasłem dopisz odpowiednią cyfrę 0–3 p.
z definicją.
A. husaria
B. reforma
C. emigracja
1. ciężkozbrojna jazda polska o charakterystycznym elemencie wyposażenia w postaci skrzydeł
2. osiedlenie się poza granicami ojczystego kraju
3. część ludności wywodząca się z rycerstwa
4. zmiana mająca na celu na przykład usprawnienie rządów w państwie
A– B– C– 0–1 p.
6 Podaj cel utworzenia Legionów Polskich we Włoszech.
7 Dokończ zdanie. Otocz kółkiem odpowiedź A albo B i jej dokończenie 1. lub 2. 0–1 p.
Romuald Traugutt był jednym z przywódców
A. powstania kościuszkowskiego, które wybuchło w 1. 1863 roku.
B. powstania styczniowego, 2. 1794 roku.
8 Skreśl w nawiasie błędne informacje, tak aby powstały zdania prawdziwe. 0–3 p.
Obroną klasztoru na Jasnej Górze podczas wojny ze Szwedami dowodził (Augustyn Kordecki / Romuald
Traugutt).
Bitwa pod Wiedniem została stoczona (z Turkami / ze Szwedami).
Maria Skłodowska-Curie za swoje osiągnięcia (dwukrotnie / trzykrotnie) otrzymała Nagrodę Nobla.
Test
Grupa B
9 Podpisz każdą z ilustracji przedstawiających postacie historyczne. Ich imiona i nazwiska wy- 0–4 p.
bierz z podanych w ramce.
Jan III Sobieski, Romuald Traugutt, Augustyn Kordecki,
Stefan Czarniecki, Tadeusz Kościuszko, Józef Wybicki
10 Podaj dwa państwa, które w XVIII wieku dokonały rozbiorów Polski. 0–2 p.
0–2 p.
•
•
11 Wymień dwa skutki upadku powstania styczniowego.
•
•
12 Wskaż spośród podanych wydarzeń to, które było chronologicznie pierwsze, i wpisz obok niego 0–2 p.
literę A. Wskaż spośród podanych wydarzeń to, które było chronologicznie ostatnie, i wpisz
obok niego literę B.
Wydarzenie Litera
obrona Jasnej Góry podczas potopu szwedzkiego
wybuch powstania styczniowego
napisanie Pieśni Legionów Polskich we Włoszech przez
Józefa Wybickiego
wybuch powstania kościuszkowskiego
74 Klucze do testów
Klucz odpowiedzi do rozdziału III (grupa A)
Nr Odpowiedzi Punktacja Schemat przyznawania punktów
zad.
1. A 0–1 1 pkt – za poprawne umieszczenie liter na osi czasu
C
B
D
2. szlachta 0–1 1 pkt – za poprawną odpowiedź
0–5 1 pkt – za poprawne przyporządkowanie
3. Maria Skłodowska-Curie – otrzymanie Narody Nobla
Józef Wybicki – powstanie Pieśni Legionów Polskich
we Włoszech
Jan Zamoyski – założenie Zamościa
Tadeusz Kościuszko – bitwa pod Racławicami
Romuald Traugutt – powstanie styczniowe
4. P 0–5 1 pkt – za poprawną odpowiedź
F
P 0–3 1 pkt – za poprawne przyporządkowanie
F 0–1 1 pkt – za poprawną odpowiedź
P
5. A – 2
B–1
C–4
6. Polacy dążyli do odzyskania niepodległości.
7. B1 0–1 1 pkt – za dwie poprawne odpowiedzi
8. Z inicjatywy Jana Henryka Dąbrowskiego utworzono 0–3 1 pkt – za poprawną odpowiedź
Legiony Polskie we Włoszech. 0–4 1 pkt – za poprawne przyporządkowanie
Jedną z bitew powstania kościuszkowskiego była bitwa
pod Maciejowicami.
Król Jan III Sobieski odniósł zwycięstwo pod Wiedniem.
9. 1. Jan Zamoyski
2. Józef Wybicki
3. Augustyn Kordecki
4. Jan Henryk Dąbrowski
10. Przykładowa odpowiedź: Jan Henryk Dąbrowski, Stefan 0–2 1 pkt – za poprawne podanie imienia i nazwiska jednej
Czarniecki, Napoleon Bonaparte postaci
11. Przykładowe odpowiedzi: 0–2 1 pkt – za poprawny skutek
utrata niektórych ziem, zniszczenia kraju, zniszczenia
miast i wsi, spadek liczby ludności, epidemie chorób, 0–2 1 pkt – za poprawną odpowiedź
głód najbiedniejszych mieszkańców kraju, wywiezienie
z Polski kosztowności i dzieł sztuki
12. wojny Stefana Batorego – A
powstanie styczniowe – B
Klucze do testów 75
Klucz odpowiedzi do rozdziału III (grupa B)
Nr Odpowiedzi Punktacja Schemat przyznawania punktów
zad.
1. C 0–1 1 pkt – za poprawne umieszczenie liter na osi czasu
A
D
B
2. odsiecz 0–1 1 pkt – za poprawną odpowiedź
0–5 1 pkt – za poprawne przyporządkowanie
3. bitwa pod Racławicami – Tadeusz Kościuszko
powstanie styczniowe – Romuald Traugutt
założenia Zamościa – Jan Zamoyski
utworzenie Legionów Polskich we Włoszech – Jan
Henryk Dąbrowski
bitwa pod Wiedniem – Jan III Sobieski
4. P 0–5 1 pkt – za poprawną odpowiedź
P
P 0–3 1 pkt – za poprawne przyporządkowanie
F 0–1 1 pkt – za poprawną odpowiedź
F
5. A – 1
B–4
C–2
6. Polacy mieli nadzieję na wywalczenie niepodległości
swojej ojczyzny [Polski] u boku Francji.
7. B1 0–1 1 pkt – za dwie poprawne odpowiedzi
8. Obroną klasztoru na Jasnej Górze podczas wojny 0–3 1 pkt – za poprawną odpowiedź
ze Szwedami dowodził Augustyn Kordecki. 0–4 1 pkt – za poprawne przyporządkowanie
Bitwa pod Wiedniem została stoczona z Turkami.
Maria Skłodowska-Curie za swoje osiągnięcia dwukrot-
nie otrzymała Nagrodę Nobla.
9. 1. Tadeusz Kościuszko
2. Stefan Czarniecki
3. Jan III Sobieski
4. Romuald Traugutt
10. Przykładowa odpowiedź: Rosja, Austria, Prusy 0–2 1 pkt – za poprawne podanie nazwy państwa
11. Przykładowe odpowiedzi: 0–2 1 pkt – za poprawny skutek
skazywanie powstańców na śmierć, skazywanie 0–2 1 pkt – za poprawną odpowiedź
powstańców na karę więzienia [więzienie], odbieranie
powstańcom majątków, zsyłanie powstańców w głąb
Rosji [na Syberię]
12. obrona Jasnej Góry podczas potopu szwedzkiego – A
wybuch powstania styczniowego – B
Test
Grupa A
Ku współczesnej Polsce imię i nazwisko
Test podsumowujący rozdział IV
klasa data
1 Przeczytaj tekst. Następnie wykonaj polecenia. 0–3 p.
Odezwa1 Rady Obrony Państwa. Warszawa, 3 VII 1920 r.
Obywatele Rzeczypospolitej! Ojczyzna w potrzebie!
Wrogowie otaczający nas zewsząd skupili wszystkie siły, by zniszczyć wywalczoną krwią i trudem
żołnierza polskiego niepodległość naszą. Zastępy najeźdźców [...] usiłują złamać bohaterskie wojska
nasze [...]. [...] Wzywamy tedy wszystkich, zdolnych do noszenia broni, by dobrowolnie zaciągali się
w szeregi armii, stwierdzając, iż za ojczyznę każdy w Polsce z własnej woli gotów złożyć krew i życie.
[...]
W imieniu Rady Obrony Państwa
Józef Piłsudski
Naczelnik Państwa i Wódz Naczelny
1 Odezwa – apel, wezwanie do działania.
Źródło: „Dziennik urzędowy województwa lubelskiego”, 15 lipca 1920 r., nr 3, s. 1–2.
a) Wskaż prawidłowe dokończenie każdego zdania.
Państwo, które w 1920 roku zagroziło Polsce, to
A. Francja.
B. Wielka Brytania.
C. Rosja Sowiecka.
D. Niemcy.
Odezwa wzywała Polaków do
A. walki za ojczyznę.
B. poddania się wrogowi.
C. ucieczki z pola bitwy.
D. rezygnacji z niepodległości.
b) Wyjaśnij, jak w odezwie opisano polskich żołnierzy.
2 Wymień dwie przyczyny budowy portu w Gdyni. 0–2 p.
•
•
Test
Grupa A
3 Oceń, czy poniższe zdania są prawdziwe, czy fałszywe. Zaznacz literę „P” przy zdaniach praw- 0–4 p.
dziwych, a „F” – przy fałszywych.
Eugeniusz Kwiatkowski wspierał budowę portu w Gdyni. PF
W wyniku powstań śląskich do Polski przyłączono cały Górny Śląsk. PF
Orlęta Lwowskie to młodzi ludzie, którzy walczyli z Ukraińcami o Lwów. PF
W Bitwie Warszawskiej Polska odniosła zwycięstwo nad Niemcami. PF
4 Przyporządkuj każdej postaci informacje o niej. 0–3 p.
0–2 p.
A. Jan Bytnar, pseudonim Rudy
B. Lech Wałęsa
C. Jerzy Popiełuszko
1. powstanie związku zawodowego „Solidarność”
2. budowa portu w Gdyni
3. działalność Szarych Szeregów
4. organizacja mszy w intencji ojczyzny
A– B– C–
5 Wyjaśnij, czym była Armia Krajowa. Podaj jeden przykład prowadzonych przez nią działań.
Armia Krajowa była
Przykład podejmowanych działań:
6 Wstaw znak „x” w kratki obok stwierdzeń odnoszących się do działalności rotmistrza Witolda 0–2 p.
Pileckiego.
Był współzałożycielem Armii Krajowej.
Zgromadził informacje na temat zbrodni popełnianych przez Niemców w obozie koncentracyjnym
w Auschwitz.
Dowodził i organizował działania „małego sabotażu”.
Zbierał informacje o łamaniu w Polsce prawa przez władze komunistyczne.
Brał udział w akcji pod Arsenałem.
Test
Grupa A
7 Wskaż spośród podanych wydarzeń to, które było chronologicznie pierwsze, i wpisz obok niego 0–2 p.
literę A. Wskaż spośród podanych wydarzeń to, które było chronologicznie ostatnie, i wpisz
obok niego literę B.
Wybuch powstania wielkopolskiego
Aresztowanie Inki
Wybór Karola Wojtyły na papieża
Budowa Centralnego Okręgu Przemysłowego
8 Wykonaj polecenia. 0–2 p.
2000 rok
1900 rok
a) Z aznacz na osi czasu literą A datę odzyskania przez Polskę niepodległości po 123 latach zaborów,
a literą B datę wyboru Karola Wojtyły na papieża.
b) Oblicz, ile lat upłynęło między tymi wydarzeniami. Wykonaj obliczenia.
9 Do podanych definicji dopisz odpowiednie pojęcia. 0–2 p.
– podbicie terytorium innego państwa i wprowadzenie tam swoich
rządów.
– protest pracowników polegający na wstrzymaniu się od wypeł-
niania obowiązków zawodowych.
10 Podaj dwa skutki strajków w Polsce w 1980 roku. 0–2 p.
•
•
11 Połącz każdą datę z odpowiednim wydarzeniem. 0–3 p.
• powstanie związku zawodowego „Solidarność”
1989 rok • • zamach na Jana Pawła II
• zakończenie II wojny światowej
• obrady Okrągłego Stołu
1981 rok •
1980 rok •
Test
Grupa B
Ku współczesnej Polsce imię i nazwisko
Test podsumowujący rozdział IV
klasa data
1 Przeczytaj tekst. Następnie wykonaj polecenia. 0–3 p.
Odezwa1 Rady Obrony Państwa. Warszawa, 3 VII 1920 r.
Obywatele Rzeczypospolitej! Ojczyzna w potrzebie!
Wrogowie otaczający nas zewsząd skupili wszystkie siły, by zniszczyć wywalczoną krwią i trudem
żołnierza polskiego niepodległość naszą. Zastępy najeźdźców [...] usiłują złamać bohaterskie wojska
nasze [...]. [...] Wzywamy tedy wszystkich, zdolnych do noszenia broni, by dobrowolnie zaciągali się
w szeregi armii, stwierdzając, iż za ojczyznę każdy w Polsce z własnej woli gotów złożyć krew i życie.
[...]
W imieniu Rady Obrony Państwa
Józef Piłsudski
Naczelnik Państwa i Wódz Naczelny
1 Odezwa – apel, wezwanie do działania.
Źródło: „Dziennik urzędowy województwa lubelskiego”, 15 lipca 1920 r., nr 3, s. 1–2.
a) Wskaż prawidłowe dokończenie każdego zdania.
Odezwa została wydana w
A. pierwszej połowie XIX wieku.
B. drugiej połowie XIX wieku.
C. pierwszej połowie XX wieku.
D. drugiej połowie XX wieku.
Zdaniem autora odezwy Polska odzyskała niepodległość w wyniku
A. działań Rady Obrony Państwa.
B. decyzji innych państw.
C. poświęcenia polskich żołnierzy.
D. pomocy mocarstw.
b) Wyjaśnij, w jakim celu została wydana odezwa.
2 Wymień dwa skutki budowy portu w Gdyni. 0–2 p.
•
•
Test
Grupa B
3 Oceń, czy poniższe zdania są prawdziwe, czy fałszywe. Zaznacz literę „P” przy zdaniach praw- 0–4 p.
dziwych, a „F” – przy fałszywych.
Podczas powstań śląskich Polacy toczyli walki z Ukraińcami. PF
Centralny Okręg Przemysłowy zaczęto budować w latach trzydziestych XX wieku. PF
Powstanie wielkopolskie miało wpływ na przyłączenie Wielkopolski do państwa polskiego. PF
Podczas I wojny światowej Legiony Polskie walczyły po stronie Rosji. PF
4 Przyporządkuj każdej postaci informacje o niej. 0–3 p.
A. Tadeusz Zawadzki, pseudonim Zośka
B. Andrzej Gwiazda
C. Danuta Siedzikówna, pseudonim Inka
1. akcja pod Arsenałem
2. powstanie związku zawodowego „Solidarność”
3. budowa portu w Gdyni
4. walka z polskimi władzami komunistycznymi po II wojnie światowej
A– B– C–
5 Wyjaśnij, czym były Szare Szeregi. Podaj jeden przykład działań prowadzonych przez tę orga- 0–2 p.
nizację.
Szare Szeregi były
Przykład podejmowanych działań:
6 Wstaw znak „x” w kratki obok stwierdzeń odnoszących się do sytuacji w Polsce po II wojnie 0–2 p.
światowej.
podporządkowanie władz polskich Związkowi Sowieckiemu
swobodne przekazywanie informacji
brak wolności w państwie polskim
nieobecność wojsk sowieckich w Polsce
możliwość krytykowania działań władz
Test
Grupa B
7 Wskaż spośród podanych wydarzeń to, które było chronologicznie pierwsze, i wpisz obok niego 0–2 p.
literę A. Wskaż spośród podanych wydarzeń to, które było chronologicznie ostatnie, i wpisz
obok niego literę B.
Odzyskanie przez Polskę niepodległości po 123 latach zaborów
Aresztowanie rotmistrza Pileckiego
Powstanie związku zawodowego „Solidarność”
Budowa portu w Gdyni
8 Wykonaj polecenia. 0–2 p.
2000 rok
1900 rok
a) Z aznacz na osi czasu literą A datę wybuchu II wojny światowej, a literą B datę powstania związku
zawodowego „Solidarność”.
b) Oblicz, ile lat upłynęło między tymi wydarzeniami. Wykonaj obliczenia.
9 Do podanych definicji dopisz odpowiednie pojęcia. 0–2 p.
– organizacja zrzeszająca pracowników, powołana w celu ochrony
ich praw.
– nazwa państwa polskiego w latach 1918–1945.
10 Podaj dwie przyczyny strajków w Polsce w 1980 roku. 0–2 p.
•
•
11 Połącz każdą datę z odpowiednim wydarzeniem. 0–3 p.
• koniec komunizmu w Polsce
1989 rok • • wprowadzenie stanu wojennego w Polsce
• wybuch strajku w stoczni w Gdańsku
• wybranie Karola Wojtyły na papieża
1978 rok •
1981 rok •
82 Klucze do testów
Klucz odpowiedzi do rozdziału IV (grupa A)
Nr Odpowiedzi Punktacja Schemat przyznawania punktów
zad.
1. a) C, A 0–3 1 pkt – za poprawną odpowiedź
b) Przykładowe wyjaśnienie: 1 pkt – za poprawne wyjaśnienie
Polscy żołnierze zostali opisani jako bohaterowie walczą-
cy za wolność ojczyzny.
2. Przykładowa odpowiedź: 0–2 1 pkt – za poprawną przyczynę
• Polska nie miała portu morskiego.
• Chęć sprzedaży towarów przez Polskę drogą morską.
3. P 0–4 1 pkt – za poprawne wyjaśnienie
F
P
F
4. A – 3 0–3 1 pkt – za poprawne przyporządkowanie
B–1 0–2 1 pkt – za poprawne wyjaśnienie
C–4
1 pkt – za poprawny przykład
5. Przykładowe wyjaśnienie:
Armia Krajowa była podziemną armią polską w czasie 0–2 1 pkt – za poprawną odpowiedź
II wojny światowej.
Przykład działań:
• gromadzenie broni
• prowadzenie szkoleń wojskowych
6. Zgromadził informacje na temat zbrodni popełnianych
przez Niemców w obozie koncentracyjnym w Au-
schwitz.
Zbierał informacje o łamaniu w Polsce prawa przez
władze komunistyczne.
7. A – wybuch powstania wielkopolskiego 0–2 1 pkt – za poprawną odpowiedź
B – wybór Karola Wojtyły na papieża
0–2 1 pkt – za poprawne zaznaczenie dat na osi czasu
8. a) Prawidłowe zamieszczenie dat na osi czasu. 1 pkt – za poprawną odpowiedź
b) 1978 – 1918 = 60
0–2 1 pkt – za poprawną odpowiedź
9. okupacja, strajk
10. Przykładowe skutki: 0–2 1 pkt – za poprawny skutek
• zgoda władz na utworzenie związku zawodowego 0–3 1 pkt – za poprawne przyporządkowanie
„Solidarność”
• oczekiwanie Polaków na poprawę warunków życia
• nadzieje na uniezależnienie się od Związku Sowiec-
kiego
11. 1989 rok – obrady Okrągłego Stołu
1981 rok – zamach na Jana Pawła II
1980 rok – powstanie związku zawodowego „Solidar-
ność”
Klucze do testów 83
Klucz odpowiedzi do rozdziału IV (grupa B)
Nr Odpowiedzi Punktacja Schemat przyznawania punktów
zad.
1. a) C, C 0–3 1 pkt – za poprawną odpowiedź
b) Przykładowe wyjaśnienie: 1 pkt – za poprawne wyjaśnienie
Odezwa została wydana w celu zachęcenia Polaków do
wstępowania do armii polskiej [i walki z wrogiem].
2. Przykładowa odpowiedź: 0–2 1 pkt – za poprawny skutek
• powstanie nowoczesnego miasta w Gdyni
• rozwój polskiego handlu [zagranicznego]
3. F 0–4 1 pkt – za poprawne wyjaśnienie
P
P
F
4. A – 1 0–3 1 pkt – za poprawne przyporządkowanie
B–2
C–4
5. Przykładowe wyjaśnienie: 0–2 1 pkt – za poprawne wyjaśnienie
Szare Szeregi były potajemnie działającym harcerstwem. 1 pkt – za poprawny przykład
Przykład działań:
• „mały sabotaż” [podtrzymywanie wiary w zwycięstwo
wśród ludności]
• malowanie na murach polskich haseł i symboli
• zrywanie niemieckich flag i wieszanie polskich
6. Podporządkowanie władz polskich Związkowi Sowiec- 0–2 1 pkt – za poprawną odpowiedź
kiemu.
Brak wolności w państwie polskim.
7. A – Odzyskanie przez Polskę niepodległości po 123 0–2 1 pkt – za poprawną odpowiedź
latach zaborów
B – Powstanie związku zawodowego „Solidarność” 0–2 1 pkt – za poprawne zaznaczenie dat na osi czasu
1 pkt – za poprawną odpowiedź
8. a) Prawidłowe zamieszczenie dat na osi czasu.
b) 1980 – 1939 = 41 0–2 1 pkt – za poprawną odpowiedź
9. związek zawodowy, II Rzeczpospolita
10. Przykładowe skutki: 0–2 1 pkt – za poprawną przyczynę
• podwyżki cen żywności 0–3 1 pkt – za poprawne przyporządkowanie
• zwolnienie z pracy Anny Walentynowicz
11. 1989 rok – koniec komunizmu w Polsce
1978 rok – wybranie Karola Wojtyły na papieża
1981 rok – wprowadzenie stanu wojennego w Polsce
84 Materiały prezentacyjne Multibook
5 Materiały prezentacyjne Multibook
Multibook to aplikacja dostępna do pobrania w portalu dlanauczyciela.pl.
Zawiera cyfrowe materiały prezentacyjne, stanowiące doskonałą pomoc na każdej
lekcji historii. Atrakcyjne filmy, animacje, nagrania i pokazy slajdów umożliwiają
nauczycielom wizualizację omawianych treści i pomagają w zainteresowaniu
historią większej liczby uczniów.
L ista materiałów dostępnych w Multibooku. Wczoraj i dziś dla klasy 4
W tabeli zostały wyróżnione materiały opracowane do treści dodatkowych
z podstawy programowej.
Temat w podręczniku Tytuł Typ
Historia – nauka o przeszłości
Historia wokół nas Ćwiczenie interaktywne – postacie baśniowe, legendarne i historyczne ćwiczenie interaktywne
Mieszkamy w Polsce Wywiad z historykiem nagranie dźwiękowe
Czas w historii Przyczyna, wydarzenie, skutek film
Obliczanie czasu w historii Ćwiczenie interaktywne – podział źródeł historycznych ćwiczenie interaktywne
Czytamy mapę i plan
Mieszko I i chrzest Polski O znanym rodzie film
Herb rodowy interaktywna animacja
Ćwiczenie interaktywne – drzewo genealogiczne ćwiczenie interaktywne
Gwara z zachodniej Lubelszczyzny – nagranie strona internetowa
Język kaszubski – nagranie strona internetowa
Ćwiczenie interaktywne – współczesny patriotyzm ćwiczenie interaktywne
Biało-czerwone symbole narodowe film
Historia godła polskiego pokaz slajdów
Hymn Polski – „Mazurek Dąbrowskiego” nagranie dźwiękowe
Ćwiczenie interaktywne – regiony Polski ćwiczenie interaktywne
Zabytki regionów Polski interaktywna animacja
Jak odczytać datę? slajd
Ćwiczenie interaktywne – tysiąclecia na osi czasu ćwiczenie interaktywne
Epoki historyczne interaktywna infografika
Ćwiczenie interaktywne – epoki historyczne na osi czasu ćwiczenie interaktywne
Gall Anonim, „Kronika Polska” – fragment nagranie dźwiękowe
Ćwiczenie interaktywne – obliczanie upływu czasu ćwiczenie interaktywne
Ćwiczenie interaktywne – który to wiek? ćwiczenie interaktywne
Ćwiczenie interaktywne – kiedy zaczyna się i kończy wiek? ćwiczenie interaktywne
Czytamy mapę historyczną film
Jak zmieniała się mapa świata? film
Mieszko I slajd
Zajęcia Słowian film
Legenda o Lechu, Czechu i Rusie nagranie dźwiękowe
Legenda o Popielu nagranie dźwiękowe
Legenda o Piaście nagranie dźwiękowe
Dobrawa slajd
Ćwiczenie interaktywne – podsumowanie tematu ćwiczenie interaktywne
Materiały prezentacyjne Multibook 85
Temat w podręczniku Tytuł Typ
slajd
Bolesław Chrobry – pierwszy król Bolesław Chrobry interaktywna animacja
Polski interaktywna animacja
Wojowie Bolesława Chrobrego slajd
ćwiczenie interaktywne
Koronacja Bolesława Chrobrego na obrazie Jana Matejki strona internetowa
ćwiczenie interaktywne
Obrona Głogowa pokaz slajdów
pokaz slajdów
Ćwiczenie interaktywne – podsumowanie tematu ćwiczenie interaktywne
slajd
*W średniowiecznym klasztorze Wirtualny spacer po klasztorze benedyktynów w Tyńcu interaktywna animacja
film
Jak wyglądał plan zajęć zakonnika? ćwiczenie interaktywne
pokaz slajdów
Skryptorium interaktywna infografika
strona internetowa
Benedykt z Nursji, założyciel zakonu benedyktynów strona internetowa
ćwiczenie interaktywne
Ćwiczenie interaktywne – podsumowanie tematu slajd
slajd
Polska Kazimierza Wielkiego Kazimierz Wielki film
slajd
Kraków ćwiczenie interaktywne
nagranie dźwiękowe
Kim byli żacy? interaktywna animacja
film
Ćwiczenie interaktywne – podsumowanie tematu film
ćwiczenie interaktywne
*Rycerze i zamki Średniowieczne polskie zamki pokaz slajdów
interaktywna animacja
Średniowieczny zamek ćwiczenie interaktywne
slajd
Wirtualny spacer po zamku w Będzinie pokaz slajdów
interaktywna animacja
Wirtualny spacer po zamku Ogrodzieniec ćwiczenie interaktywne
slajd
Ćwiczenie interaktywne – podsumowanie tematu pokaz slajdów
slajd
Jadwiga i Jagiełło – unia polsko- Jadwiga
-litewska Władysław Jagiełło interaktywna animacja
Krzyżacy
Konrad Mazowiecki
Ćwiczenie interaktywne – podsumowanie tematu
Zawisza Czarny i bitwa pod Grun- „Bogurodzica”
waldem
Jan Matejko, „Bitwa pod Grunwaldem”
Wojska krzyżackie
Armia polsko-litewska
Ćwiczenie interaktywne – podsumowanie tematu
Mikołaj Kopernik – wielki astro- Modele wszechświata
nom Jan Matejko, „Astronom Kopernik, czyli rozmowa z Bogiem”
Ćwiczenie interaktywne – podsumowanie tematu
Jan Zamoyski – druga osoba po Zygmunt II August
królu „Złoty wiek” kultury polskiej
Jan Matejko, „Batory pod Pskowem”
Ćwiczenie interaktywne – podsumowanie tematu
XVII wiek – stulecie wojen Jan III Sobieski
„Złoty wiek” Gdańska
Portret Stefana Czarnieckiego autorstwa Brodera Matthisena [czytaj:
matisena] z 1659 roku
Jan Matejko, „Sobieski pod Wiedniem”
86 Materiały prezentacyjne Multibook
Temat w podręczniku Tytuł Typ
interaktywna animacja
XVII wiek – stulecie wojen Husarz slajd
ćwiczenie interaktywne
Warszawa stolicą Polski slajd
pokaz slajdów
Ćwiczenie interaktywne – podsumowanie tematu strona internetowa
ćwiczenie interaktywne
*Czasy stanisławowskie Stanisław August Poniatowski interaktywna animacja
nagranie dźwiękowe
Stanisław August Poniatowski – miłośnik sztuki film
ćwiczenie interaktywne
Wirtualny spacer po pałacu Na Wodzie pokaz slajdów
slajd
Ćwiczenie interaktywne – podsumowanie tematu
slajd
Tadeusz Kościuszko na czele Jan Matejko, „Konstytucja 3 maja” interaktywna animacja
powstania Przysięga Tadeusza Kościuszki
ćwiczenie interaktywne
Jan Styka, Wojciech Kossak, „Panorama Racławicka” interaktywna animacja
film
Ćwiczenie interaktywne – podsumowanie tematu slajd
pokaz slajdów
Józef Wybicki i hymn Polski Życie Jana Henryka Dąbrowskiego ćwiczenie interaktywne
pokaz slajdów
„Wjazd generała Dąbrowskiego do Rzymu” – obraz Januarego Sucho- slajd
dolskiego ćwiczenie interaktywne
pokaz slajdów
Napoleon Bonaparte na obrazie Andrei Appianiego z 1805 roku slajd
pokaz slajdów
Umundurowanie i uzbrojenie żołnierzy Legionów Polskich we Wło- slajd
szech slajd
ćwiczenie interaktywne
Ćwiczenie interaktywne – podsumowanie tematu slajd
pokaz slajdów
Romuald Traugutt i powstanie Umundurowanie i uzbrojenie powstańców styczniowych pokaz slajdów
styczniowe Powstanie styczniowe ćwiczenie interaktywne
pokaz slajdów
Legenda Romualda Traugutta pokaz slajdów
ćwiczenie interaktywne
Życie Polaków pod zaborami: rusyfikacja i germanizacja
Ćwiczenie interaktywne – podsumowanie tematu
Maria Skłodowska-Curie – polska Życie Marii Skłodowskiej-Curie
noblistka
Grób Marii Skłodowskiej-Curie i Piotra Curie w Panteonie
Ćwiczenie interaktywne – podsumowanie tematu
Józef Piłsudski i niepodległa Polska Grupy zbrojne Józefa Piłsudskiego
Leopold „Lis” Kula, najmłodszy oficer Legionów Polskich
Polskie plakaty z okresu wojny z Rosją Sowiecką
Jerzy Kossak, „Cud nad Wisłą 15 sierpnia 1920”
Wojciech Kossak, „Orlęta – obrona cmentarza”
Ćwiczenie interaktywne – podsumowanie tematu
*Bitwa Warszawska Plakat z Włodzimierzem Leninem
Ułani
Rekonstrukcja Bitwy Warszawskiej
Ćwiczenie interaktywne – podsumowanie tematu
Eugeniusz Kwiatkowski i budowa Polska żegluga
Gdynia dawniej i dziś
Ćwiczenie interaktywne – podsumowanie tematu
Materiały prezentacyjne Multibook 87
Temat w podręczniku Tytuł Typ
Zośka, Alek i Rudy – bohaterscy Mały sabotaż i dywersja pokaz slajdów
harcerze Harcerze w powstaniu warszawskim pokaz slajdów
Na barykadach powstania warszawskiego – wspomnienia członka film
Pilecki i Inka – „żołnierze nie- Szarych Szeregów
złomni” Ćwiczenie interaktywne – podsumowanie tematu ćwiczenie interaktywne
Jan Paweł II – papież pielgrzym Żołnierze „Łupaszki” pokaz slajdów
Mural przy Alei Żołnierzy Wyklętych w Gdańsku slajd
„Solidarność” i jej bohaterowie Kwatera na Łączce i identyfikacja „żołnierzy niezłomnych” pokaz slajdów
Ćwiczenie interaktywne – podsumowanie tematu ćwiczenie interaktywne
Stefan Wyszyński slajd
Okno papieskie slajd
Cytaty Jana Pawła II pokaz slajdów
Ćwiczenie interaktywne – podsumowanie tematu ćwiczenie interaktywne
Symbole czasów komunizmu pokaz slajdów
Kartki żywnościowe pokaz slajdów
Lech Wałęsa slajd
Jerzy Popiełuszko slajd
21 postulatów pokaz slajdów
Ćwiczenie interaktywne – podsumowanie tematu ćwiczenie interaktywne
88 Dodatkowe materiały
6 Zeszyt ćwiczeń z dostępem do dodatkowych materiałów
Kody dostępu zamieszczone w zeszytach ćwiczeń dla klasy czwartej Wczoraj
i dziś umożliwiają pobranie dodatkowych zadań lub obejrzenie filmu. Dodatkowe
materiały są dostępne na stronie docwiczenia.pl.
Tytuł Typ Kod Numer strony
dostępu i zadania
w zeszycie
ćwiczeń
Historia – nauka o przeszłości Rozdział I: Z historią na Ty H4NTRZ s. 4
Historia wokół nas Obejrzyj film H4KCL4 s. 6
Mieszkamy w Polsce Rozwiąż dodatkowe zadanie H4AKFV s. 9
Czas w historii Obejrzyj film H4BWQ2 s. 14
Obliczanie czasu w historii Rozwiąż dodatkowe zadanie H4WLW2 s. 16
Czytamy mapę i plan Rozwiąż dodatkowe zadanie H4NTRZ s. 19
Rozwiąż dodatkowe zadanie
Mieszko I i chrzest Polski H4ZUP5 s. 24
Bolesław Chrobry – pierwszy król Polski Rozdział II: Od Piastów do Jagiellonów H4Y62G s. 30
W średniowiecznym klasztorze Obejrzyj film H4D4D9 s. 33
Polska Kazimierza Wielkiego Rozwiąż dodatkowe zadanie H42HVV s. 35
Rycerze i zamki Rozwiąż dodatkowe zadanie H4LKH7 s. 37
Jadwiga i Jagiełło – unia polsko-litewska Rozwiąż dodatkowe zadanie H48S7R s. 39
Rozwiąż dodatkowe zadanie
XVII wiek – stulecie wojen Obejrzyj film H41JTS s. 50
Czasy stanisławowskie Rozdział III: Wojny i upadek Rzeczypospolitej H45BVX s. 53
Józef Wybicki i hymn Polski Rozwiąż dodatkowe zadanie H4A5HZ s. 58
Rozwiąż dodatkowe zadanie
Bitwa Warszawska Rozwiąż dodatkowe zadanie H43ZEK s. 73
Eugeniusz Kwiatkowski i budowa Gdyni H4TXRA s. 75
Pilecki i Inka – „żołnierze niezłomni” Rozdział IV: Ku współczesnej Polsce H4LCGZ s. 82
Jan Paweł II – papież pielgrzym Rozwiąż dodatkowe zadanie H4WWGT s. 84
„Solidarność” i jej bohaterowie Rozwiąż dodatkowe zadanie H4ZPS9 s. 87
Rozwiąż dodatkowe zadanie
Rozwiąż dodatkowe zadanie
Rozwiąż dodatkowe zadanie
Procedury osiągania celów 89
7 Procedury osiągania celów edukacyjnych na lekcjach historii w szkole
podstawowej
W edukacji historycznej na poziomie szkoły podstawowej (powiązania tekstu z ilustracjami, odpowiedniej selekcji
nauczyciel odgrywa szczególnie istotną rolę. Na tym etapie materiału, umiejętności uchwycenie istoty opisywanego
edukacyjnym historia jest dla uczniów – mających jeszcze zagadnienia).
ograniczoną zdolność samodzielnego zdobywania wiedzy –
przedmiotem zupełnie nowym. Nieznana dotąd tematyka Ważnym zadaniem edukacyjnym jest kształcenie umie-
budzi u młodych ludzi naturalną ciekawość i chęć pozna- jętności czytania ze zrozumieniem. W procesie nauczania
wania minionych dziejów. Wykorzystując swoje umiejętno- zapoznawanie uczniów z tekstami historycznymi, zawie-
ści dydaktyczne, wiedzę i osobowość, nauczyciel powinien rającymi słownictwo nieużywane na co dzień, stanowi
skupić uwagę uczniów i stać się dla nich przewodnikiem wyzwanie wyjątkowo trudne i ambitne. Najlepszym sposo-
oprowadzającym po fascynującym świecie przeszłości. bem realizacji tego zadania jest czytanie pod kierunkiem
nauczyciela starannie wybranych fragmentów źródeł.
W klasie 4, aby bardziej zaciekawić uczniów historią, Pozwala to kontrolować przejrzystość przekazu i przebieg
przyjęto zasadę łączenia wiedzy historycznej z odnie- lekcji.
sieniami do współczesności. Przykładowo podczas oma-
wiania dokonań Kazimierza Wielkiego właściwe będzie Równie istotne wydaje się przygotowanie uczniów do
odwołanie się do Uniwersytetu Jagiellońskiego dawniej samodzielnego zdobywania wiedzy. Rozwinięcie u nich tej
i dziś. W trakcie zajęć dotyczących Zawiszy Czarnego war- umiejętności stanowi niezbędny warunek ich aktywnego
to przeprowadzić rozmowę o rekonstruktorach wydarzeń udziału w procesie kształcenia ustawicznego oraz spraw-
epoki średniowiecza. Taki sposób konstruowania lekcji ma nego funkcjonowania w społeczeństwie informacyjnym.
kilka istotnych zalet: Nauczyciel powinien więc zachęcać młodych ludzi do po-
1. pozwala na zaabsorbowanie uczniów poruszanymi za- głębiania wiadomości, pobudzać ich pasję poznawczą oraz
indywidualizować swoje wymagania, szczególnie wobec
gadnieniami; uczniów uzdolnionych.
2. umożliwia zastosowanie wielu aktywizujących metod
W nauczaniu historii należy zachować równowagę
nauczania; między metodami prezentacji wiedzy (A), metodami an-
3. sprawia, że uczniowie szybciej pojmują sens edukacji hi- gażującymi uczniów (B) oraz metodami pozwalającymi
kształtować ich kompetencje historyczne (C). W szkole
storycznej oraz charakter myślenia przyczynowo-skut- podstawowej bardzo istotną rolę będą niewątpliwie odgry-
kowego; wały metody podające (A), podczas których nauczyciel wy-
4. d aje szansę na zaprezentowanie wiedzy w atrakcyjny jaśnia uczniom nowe pojęcia i treści historyczne, jednak
sposób, co czyni ją łatwiej przyswajalną dla uczniów. powiązanie przekazu tego typu z ikonograficznymi pomo-
W dążeniu do uatrakcyjnienia zajęć należy uwzględnić cami multimedialnymi znacząco zwiększy efektywność
fakt, że młodzież wychowywana w epoce internetu ła- nauczania. Poniżej opis wybranych metod do zastosowania
twiej i w pełniejszy sposób odbiera informacje pochodzące podczas lekcji historii w klasach 5–8 szkoły podstawowej.
z przekazów graficznych niż informacje podane za pomocą
długiej narracji. Dlatego właśnie większą rolę w nauczaniu (A) METODY MAJĄCE NA CELU
powinny odgrywać różnego rodzaju grafiki i prezentacje PRZEKAZYWANIE (ZDOBYWANIE) WIEDZY
plastyczne, które w sposób obrazowy przedstawiają fakty
z przeszłości i pozwalają na lepsze zrozumienie procesów Rozmowa nauczająca (pogadanka)
historycznych. Dzięki nim uczeń może pogłębić swoją wie- Pogadanka to metoda szczególnie przydatna podczas
dzę, a także doskonalić umiejętności odczytywania i inter- wprowadzania uczniów w tematykę lekcji, umożliwiająca
pretacji danych pochodzących z różnych źródeł. Podczas zapoznanie młodych ludzi z obcą im do tej pory wiedzą hi-
pracy z podręcznikiem należy zatem położyć szczególny storyczną poprzez nawiązanie do ich własnych doświad-
nacisk na wykorzystanie atrakcyjnych ilustracji i infogra- czeń. Polega na dialogu, podczas którego uczniowie starają
fik. Większość szkół obecnie ma możliwość, aby podczas się udzielić odpowiedzi na pytania nauczyciela. Pierwsze
lekcji prezentować informacje, plany, zdjęcia, fragmenty z nich musi zostać sformułowane wcześniej, natomiast po-
źródeł – za pomocą środków multimedialnych – głównie zostałe powinny wynikać bezpośrednio z przebiegu dys-
odbiornika telewizyjnego podłączonego z komputerem. kusji. Podstawowym warunkiem skuteczności tej metody
W sposób znaczący poszerza to gamę możliwości zastoso- jest posiadanie przez uczniów określonych wiadomości.
wania różnych środków dydaktycznych, wzbogacenia form Podczas rozmowy nauczyciel naprowadza ich na istotne
przekazu i zaintrygowaniu uczniów odpowiednio dobra- zagadnienia oraz oddziela treści ważne od drugorzędnych.
nymi treściami. Olbrzymie możliwości stwarzają zajęcia Jeśli w postaci pogadanki przeprowadza pracę nad tek-
z zastosowaniem tablicy multimedialnej. Przygotowanie stem lub rekapitulację omawianego zagadnienia, spraw-
prezentacji multimedialnej, zwłaszcza w klasach star- dza także stopień opanowania materiału przez uczniów
szych, obecnie nie nastręcza uczniom większych trudności oraz poziom jego zrozumienia. Dzięki tej metodzie młodzi
(zwłaszcza przy współpracy z nauczycielem), doskonale ludzie uczą się kultury wypowiedzi, a ponadto kształcą
służy rozwijaniu umiejętności samodzielnego zdobywaniu umiejętności wyrażania i uzasadniania własnego zdania,
wiedzy oraz kształceniu właściwego ich prezentowania
90 Procedury osiągania celów
rozwiązywania problemów w twórczy sposób oraz wystę- przekazać uczniom zadania do wykonania w grupach lub
powania przed publicznością. indywidualnie oraz poinformować ich, że po powrocie do
Opowiadanie szkoły będą musieli uporządkować, podsumować i zapre-
Opowiadanie można wykorzystać do przekazywania cie- zentować wiadomości zebrane podczas wspólnej wyprawy.
kawych informacji, związanych np. z mitami czy z legendą Wycieczka przyczynia się do zintegrowania zespołu klaso-
o założeniu Rzymu. Metoda ta pomaga zaciekawić uczniów wego oraz skłania młodych ludzi do poszukiwania nowych
danym zagadnieniem oraz wpływa na ich zaangażowanie możliwości pozyskiwania wiedzy. W jej trakcie kształcone
w czasie lekcji. Głównym celem opowiadania jest rozwija- są umiejętności skutecznego porozumiewania się w roz-
nie wyobraźni historycznej u uczniów i zainteresowanie maitych sytuacjach, stosowania zdobytych wiadomości
ich wprowadzaną tematyką. w praktyce oraz korzystania z różnych źródeł informacji.
Praca z tekstem podręcznika Ponadto metoda ta ułatwia uczniom rozwijanie zaintere-
Przygotowuje uczniów do samodzielnej nauki z wykorzy- sowań oraz zdobywanie doświadczeń niezbędnych w póź-
staniem podręcznika lub innych źródeł. Na poziomie pod- niejszym życiu.
stawowym służy do kształcenia umiejętności zdobywania Drama
wiedzy i czytania ze zrozumieniem. Polega na poszukiwa- To ciekawa metoda pozwalająca połączyć zabawę i działa-
niu w tekście odpowiedzi na postawione wcześniej pyta- nie. Podczas zajęć przeprowadzanych z jej wykorzystaniem
nie poprzez: wyodrębnienie najważniejszych informacji, uczniowie wczuwają się w role historycznych bohaterów:
odczytanie danych z tabel i diagramów, samodzielne spo- w zainscenizowanych scenkach starają się przedstawić ich
rządzenie notatek czy rozwiązanie dodatkowych ćwiczeń. emocje, poglądy i zachowanie. Drama rozwija wyobraźnię,
pomysłowość, empatię, zdolności artystyczne, umiejętno-
(B) METODY ANGAŻUJĄCE UCZNIÓW ści nazywania i okazywania emocji oraz znajomość roz-
maitych ról społecznych. Można wyszczególnić kilka od-
Projekt edukacyjny mian tej metody: stop-klatkę, wejście w rolę, inscenizację
Projekt edukacyjny to przedsięwzięcie, które w obecnej improwizowaną, udawaną fotografię, zabawę w muzeum,
podstawie programowej zajmuje szczególną pozycję. Służy wywiad oraz rzeźbę.
nabywaniu przez uczniów kompetencji społecznych, ta- Metoda „śnieżnej kuli”
kich jak komunikacja i współpraca w grupie. Wspiera roz- Pomaga uczniom w samodzielnym definiowaniu nowo
wijanie przedsiębiorczości i kreatywności poprzez zasto- poznanych terminów. Polega na harmonijnym połącze-
sowanie różnych, często innowacyjnych rozwiązań, uczy niu pracy indywidualnej z pracą zespołową. Uczniowie
samodzielności i odpowiedzialności, planowania i organi- najpierw zapisują własne skojarzenia związane z danym
zacji pracy oraz samooceny. słowem, a następnie razem z koleżanką lub kolegą z ławki
wybierają spośród zebranych pomysłów najtrafniejsze wy-
Projekt może być realizowany przez uczniów indywi- jaśnienia jego znaczenia. Ten sam proces wspólnego wybo-
dualnie lub zespołowo. Jego realizacja przebiega wieloeta- ru najlepszych definicji zostaje powtórzony podczas pracy
powo zgodnie z ustalonymi wcześniej założeniami. Rozpo- kolejno w grupach cztero- i ośmioosobowych. Ostatnim
czyna się od podania tematu i określenia kolejnych kroków etapem realizacji metody „śnieżnej kuli” jest sformułowa-
postępowania, do których zaliczamy: nie definicji przez cały zespół klasowy. Na koniec ucznio-
– p rzygotowanie planu działania (m.in. wybór grup zada- wie wraz z nauczycielem ustalają ostateczne objaśnienie
danego terminu.
niowych, przedstawienie instrukcji, określenie termi- Burza mózgów
nów wykonania poszczególnych zadań, podanie kryte- Metoda burzy mózgów polega na zespołowym rozwiązy-
riów oceny itp.), waniu problemów. Podczas swobodnej rozmowy uczniowie
– realizacja projektu (m.in. zbieranie materiałów, opraco- podają swoje propozycje rozstrzygnięcia danej kwestii,
wywanie informacji, tworzenie dokumentacji, konsulta- a nauczyciel zapisuje je na tablicy. Następnie cały zespół
cje z nauczycielami itp.), klasowy ocenia poszczególne pomysły i wybiera spośród
– d emonstracja projektu (np. w postaci wystaw, referatów, nich najtrafniejszy. Metoda ta sprzyja angażowaniu w pra-
albumów, prezentacji multimedialnych, stron interneto- cę na lekcji uczniów zazwyczaj mało aktywnych. W trakcie
wych, widowisk szkolnych itp.) przeprowadzania burzy mózgów nauczyciel kontroluje, czy
– ewaluacja projektu. w grupie przestrzegane są następujące zasady kulturalnej
Wybór tematów projektów, szczegółowy opis ich reali- dyskusji i wymiany poglądów:
zacji oraz określenie charakteru przedsięwzięć należą do • g dy jedna osoba mówi, pozostałe słuchają i nie przery-
nauczyciela, jednak powinien je robić w porozumieniu
z uczniami. wają;
Wycieczka • osoby wypowiadającej się nie należy oceniać;
Jest to metoda bardzo pomocna przy realizacji tematów • wypowiedzi powinny być treściwe i rzeczowe;
dotyczących „małej ojczyzny” oraz dziejów regionu. Ce- • swoje zdanie trzeba uzasadnić.
lem wycieczki może być muzeum, miejsce pamięci na- Portfolio
rodowej, skansen lub inne miejsce związane z historią To metoda rozwijająca umiejętność samodzielnej pracy
danego regionu (np. miejsce bitwy). Wycieczka może być z różnymi źródłami informacji. Polega na gromadzeniu
również sposobem na przeprowadzenie lekcji poświęconej
zabytkom architektury. Nauczyciel powinien wcześniej
Procedury osiągania celów 91
przez uczniów publikacji, zdjęć, nagrań i innych przed- dyskusji oraz zasady obowiązujące w jej trakcie. Przed-
miotów związanych z podanym tematem. Zebrane mate- stawia także formularz, na którego podstawie uczniowie
riały dokumentują wysiłek włożony w wykonanie zadania będą oceniani. Punkty przydzielane są za podanie właści-
i są podstawą do prezentacji zagadnienia na forum klasy. wych argumentów oraz za merytoryczne komentarze do
Przy ocenie pracy uczniów nauczyciel powinien wziąć pod wypowiedzi współrozmówców.
uwagę odpowiedni dobór materiałów, pomysłowość oraz Debata „za” i „przeciw”
sposób przedstawienia zdobytej wiedzy. Metodą umożliwiającą uczniom przyswojenie zasad kultu-
Jigsaw-puzzle ralnej dyskusji, a przy tym łatwiejszą w realizacji na po-
Podczas lekcji prowadzonych tą metodą zespół klasowy ziomie szkoły podstawowej, jest debata „za” i „przeciw”.
jest dzielony na grupy. Każda z nich opracowuje wybra- Polega ona na tym, że wybrany problem rozpatrywany jest
ne zagadnienie. Następnie uczniowie zostają wymieszani z dwóch przeciwstawnych punktów widzenia. Pozwala to
ze sobą w taki sposób, aby we wszystkich nowo powsta- młodym ludziom spojrzeć na dany temat z dwóch różnych
łych drużynach znalazł się jeden przedstawiciel każdego perspektyw oraz uczy ich szacunku dla cudzych poglądów.
z istniejących wcześniej zespołów. Uczniowie wymieniają Uświadamia także, jak ważną rolę w rozwiązywaniu pro-
się zebranymi wcześniej wiadomościami. Metoda jigsaw- blemów odgrywają negocjacje. Debata „za” i „przeciw”
-puzzle uczy współpracy oraz precyzji w przekazywaniu kształtuje zdolność twórczego rozstrzygania spornych
konkretnych informacji. kwestii oraz rozwija umiejętność autoprezentacji. Po-
Metoda tekstu przewodniego nadto przygotowuje do podejmowania decyzji i pełnienia
Nauczyciel pracujący z zastosowaniem tej metody przy- różnorodnych funkcji społecznych. Metodę tę stosuje się
gotowuje dla uczniów tekst przewodni – rodzaj pisemnej np. w celu przeprowadzenia sądu nad wybraną postacią
instrukcji zawierającej pytania pomocnicze, informacje historyczną. Może się okazać przydatna także podczas
dotyczące kolejnych etapów zadania oraz czasu przezna- rozwiązywania sporów dotyczących interpretacji danego
czonego na ich realizację, a także zestawienie oczekiwa- wydarzenia historycznego.
nych wyników pracy. W tekście przewodnim znajduje się Mapa mentalna
ponadto wykaz potrzebnych materiałów i środków dydak- Przygotowanie mapy mentalnej polega na graficznym
tycznych (np. podręcznik, mapa, fotografie). Wykorzystu- przedstawieniu podanego problemu. Uczniowie porząd-
jąc tekst instrukcji oraz odpowiednie pomoce, uczniowie kują wiadomości dotyczące określonego zagadnienia i pre-
poszukują – samodzielnie lub w zespołach – rozwiązania zentują je w formie schematu na plakacie lub na tablicy.
określonego problemu. Po upływie wyznaczonego czasu Efektem ich pracy jest rysunek, który pomaga usystema-
przekazują wyniki swojej pracy nauczycielowi albo pre- tyzować zdobyte wiadomości i zrozumieć zachodzące mię-
zentują je na forum klasy. Metodę tę można zastosować dzy nimi związki. Metoda ta sprzyja aktywizacji uczniów,
podczas pracy z podręcznikiem, kiedy to korzysta się ponieważ każdy z nich ma możliwość wypowiedzenia się
z różnych źródeł wiedzy (tekstu, infografik, map, ilustra- oraz przedstawienia własnych propozycji. Rozwija rów-
cji), oraz w ramach podsumowania wiadomości z danego nież umiejętności poszukiwania, porządkowania i wyko-
rozdziału. rzystywania informacji pochodzących z różnych źródeł
oraz twórczego rozwiązywania problemów. Mapa men-
Jako centralnego elementu instrukcji można użyć tek- talna może być zastosowana jako jedna z form notowa-
stu źródłowego. Wówczas młodzi ludzie odczytują z niego nia i powtarzania wiadomości. Stanowi także doskonałą
potrzebne treści, a następnie systematyzują uzyskaną pomoc przy systematyzowaniu wiedzy oraz wzbogacaniu
w ten sposób wiedzę, korzystając z podręcznika lub innych słownictwa.
materiałów pomocniczych. Mogą także porównać zdobyte
informacje z wiadomościami zawartymi w podręczniku. Metaplan
Na zakończenie nauczyciel może polecić uczniom rozwią- Metaplan to graficzny zapis kolejnych etapów analizy da-
zanie krzyżówki zawierającej hasła odnoszące się do wie- nego zagadnienia. Metoda ta wymaga od uczniów pewnej
dzy przyswojonej w trakcie wykonywania zadania. wiedzy i dojrzałości. Podczas wykonywania metaplanu
Dyskusja uczniowie pracują grupowo (rzadziej indywidualnie) zgod-
Dyskusja jako metoda aktywizująca na poziomie szkoły nie z ustalonym planem. Pierwszy etap realizacji zadania
podstawowej ma dość ograniczony zakres zastosowania, polega na zdiagnozowaniu problemu i zapisaniu go na ta-
głównie ze względu na zbyt małe umiejętności uczniów blicy. Następnie młodzi ludzie odpowiadają pisemnie na
w zakresie porządkowania wiadomości, logicznego i rze- pytania: „Jak jest?”, „Jak powinno być?”, „Dlaczego nie
czowego argumentowania oraz przekonywania do swoich jest tak, jak być powinno?”. Odpowiedzi służą szczegóło-
racji. Ponadto uczniowie nie dysponują jeszcze odpowied- wej analizie zagadnienia. Po upływie czasu przeznaczone-
nią wiedzą historyczną. Dlatego metoda ta może przy- go na ich udzielenie uczniowie podają propozycje rozstrzy-
nieść oczekiwane rezultaty przede wszystkim w starszych gnięcia rozpatrywanej kwestii. Nauczyciel zbiera kartki
klasach szkoły podstawowej. z zapisanymi wnioskami i umieszcza je na tablicy, po czym
następuje wypracowanie wspólnych rozwiązań.
Formą łatwiejszą i bardziej odpowiednią dla uczniów
szkoły podstawowej jest dyskusja punktowana, którą prze- Metaplan uczy przede wszystkim analitycznego myśle-
prowadza się w kilkuosobowych grupach. Nauczyciel dzieli nia oraz twórczego rozwiązywania problemów.
klasę na zespoły, a następnie określa temat i czas trwania Etapy pracy metodą metaplanu:
92 Procedury osiągania celów
• określenie czasu trwania dyskusji; cyjnego przekazu. Warto pamiętać, że do źródeł historycz-
• podzielenie klasy na grupy; nych zalicza się nie tylko teksty. Należą do nich także ob-
• przedstawienie problemu; razy przedstawiające różne wydarzenia historyczne bądź
• udzielenie przez uczniów odpowiedzi na pytania: „Jak fotografie zabytków i innych przedmiotów pochodzących
z przeszłości. Ilustracje mogą być podstawą do samodziel-
jest?”, „Jak powinno być?”, „Dlaczego nie jest tak, jak nej pracy uczniów, polegającej np. na wskazaniu różnic
być powinno?”; obyczajowych między współczesnością znaną z doświad-
• umieszczenie kartek z odpowiedziami w wyznaczonym czenia a przeszłością, której fragment ukazany został za
miejscu; pomocą materiału ilustracyjnego. Ilustracje okazują się
• zapisanie wniosków i wypracowanie wspólnych rozwią- też niezwykle przydatne podczas porównywania architek-
zań. tury lub sztuki różnych epok.
Drzewko decyzyjne Praca z mapą
Metoda ta polega na przedstawieniu różnych sposobów Ważną cechą tej metody jest jej interdyscyplinarny cha-
rozwiązania problemu oraz pozytywnych i negatyw- rakter – łączy ona bowiem wiedzę historyczną z elementa-
nych konsekwencji ich zastosowania w postaci schematu mi geografii. Pracę z mapą należy rozpocząć od zapozna-
o kształcie drzewa. Uczniowie formułują problem i wpisują nia uczniów z zasadami korzystania z niej, np. wyjaśnienia
go w miejscu korzenia. Następnie określają cele i wartości znaczeń symboli pojawiających się w legendzie. W edukacji
najistotniejsze dla osób podejmujących decyzje. Możliwo- historycznej ważną rolę odgrywa rozwijanie umiejętności
ści rozwiązania problemu zostają zapisane w pniu drzewa, pozyskiwania i gromadzenia informacji w wyniku porów-
a konsekwencje ich realizacji – na końcach gałęzi tworzą- nywania map. Chodzi tu głównie o wiadomości na temat
cych jego koronę. Na zakończenie uczniowie dokonują wy- zmian terytorialnych, które na przestrzeni wieków obej-
boru najlepszej opcji. mowały obszar wielu państw, oraz ich wpływu na system
Praca z tablicą interaktywną gospodarczy lub położenie geopolityczne danego kraju.
Wizualizacja treści bardzo ułatwia współczesnym dzie- Praca z filmem
ciom, wychowanym w czasach kultury multimedialnej, Obecnie nauczyciele mają sporo możliwości odnośnie dobo-
skoncentrować się na przekazie i zaangażować w proces ru filmów dokumentalnych, popularnonaukowych, niekie-
dydaktyczny. Zastosowanie tego typu środków dydaktycz- dy fabularnych – których fragmenty znakomicie nadają się
nych umożliwia – poprzez przekazywanie różnorodnych do wykorzystania podczas zajęć. Nie tylko uatrakcyjniają
bodźców – szybsze przyswajanie treści i lepsze zrozumie- przekaz, ale – zwłaszcza w stosunku do historii najnowszej
nie wzajemnych zależności między czynnikami; często – filmy dokumentalne mogą służyć jako źródła historycz-
umożliwia też rozwój współpracy w grupach. ne. Mogą też służyć kształceniu krytycznego stosunku do
prezentowanej wiedzy (świadomość montażu i selekcji
(C) METODY ROZWIJAJĄCE UMIEJĘTNOŚCI informacji przez autora; intencjonalnego i subiektywnego
HISTORYCZNE przekazu bohaterów). Uczniowie starszych klas z powo-
dzeniem, nawet przy wykorzystaniu telefonów komórko-
Praca z tekstem źródłowym wych, na podobieństwo „oral history” – mogą przeprowa-
W podręczniku oprócz tekstu głównego znajdują się rów- dzić wywiady ze świadkami wydarzeń (strajków, życia
nież teksty źródłowe. Praca z nimi pozwala uczniom roz- w czasach PRL-u, pielgrzymek papieskich) – następnie
wijać krytyczny stosunek do pozyskiwanych informacji wyświetlić i omówić podczas prezentacji. Fragmenty fil-
oraz umiejętność oceny wiarygodności tekstu źródłowego mów mogą być pomocne jako zaczyn do dyskusji. Za po-
i intencji jego autora. Kompetencje te są niezwykle istotne mocą tego środka przekazu łatwo można zaprezentować
w procesie kształtowania dojrzałości obywatelskiej. różne głosy ekspertów oceniających wydarzenia historycz-
ne, pokazać eksponaty muzealne (lub kolekcje prywatne),
Pierwszy etap analizy tekstu polega na udzieleniu przez bądź reprezentacyjne budowle omawiane podczas lekcji.
uczniów odpowiedzi na proste pytania dotyczące omawia- Prezentacja multimedialna
nego fragmentu. Pomaga to w kształtowaniu umiejętności Prezentacja multimedialna może łączyć kilka innych me-
czytania ze zrozumieniem. Nauczyciel stopniowo kieruje tod (praca z źródłem tekstowym, zdjęciem zabytku, mapą,
uwagę młodych ludzi na kwestie szczegółowe, np. na ele- filmem). Poprzez spektrum możliwości prezentowania
menty perswazji lub manipulacji zastosowane w tekście. informacji – jest zróżnicowana i atrakcyjna dla uczniów.
Pomaga także uczniom w odróżnieniu opisanych faktów Przede wszystkim łączy przekaz tekstowy z ikonogra-
historycznych od wyrażonych opinii. W trakcie pracy z za- ficznym. Przygotowanie prezentacji multimedialnej nie
stosowaniem tej metody osoba prowadząca zajęcia musi pa- powinno nastręczać uczniom starszych klas większych
miętać o stawianiu odpowiednich pytań badawczych oraz trudności. Jednak przy odpowiedniej selekcji materiału
wskazywaniu w tekście przejawów subiektywizmu autora. oraz jego właściwym komentarzu – niezbędna jest pomoc
Praca ze źródłem ikonograficznym nauczyciela. Przygotowanie prezentacji angażuje uczniów,
Podręcznik dostarcza bogatego materiału ilustracyjnego, rozwija współpracę w grupie, służy kształceniu umiejęt-
który może być wykorzystany podczas prezentowania wie- ności samodzielnego zdobywania wiedzy oraz jej prezen-
dzy lub analizy źródeł. Dlatego błędem jest traktowanie towaniu.
ilustracji wyłącznie jako barwnego uzupełnienia tekstu,
które ma na celu jedynie uatrakcyjnienie odbioru trady-
Twoja baza materiałów dydaktycznych
w jednym miejscu!
sprawdź
Ponad 50 tysięcy materiałów
gotowych do wykorzystania, w tym:
dokumentacja prowadzenie sprawdzanie materiały
nauczyciela lekcji wiedzy prezentacyjne
np. programy nauczania, np. scenariusze, np. testy, kartkówki, np. multibooki,
plany wynikowe, karty pracy, dodatkowe sprawdziany, diagnoza, klucze filmy, plansze
rozkłady materiału
zadania odpowiedzi
Sprawdzone i cenione rozwiązania w jednej serii
Gwarancja skutecznego nauczania historii dzięki bogatej i nowoczesnej obudowie
dydaktycznej skorelowanej z podręcznikiem.
Dla nauczyciela
Wartościowe pomoce Cyfrowe pomoce
dydaktyczne, m.in.: dydaktyczne pomocne
w prowadzeniu lekcji:
• s cenariusze lekcji i testy, • materiały opracowane do treści dodatkowych
• k lucze odpowiedzi do zeszytów ćwiczeń, z podstawy programowej,
• s łuchowiska,
• p rogram nauczania, • filmy edukacyjne,
• r ozkłady materiału, plany wynikowe, • g alerie zdjęć,
• n agrania muzyczne,
przedmiotowe systemy oceniania • ćwiczenia interaktywne.
dlanauczyciela.pl dlanauczyciela.pl
Generator testów Diagnoza
i sprawdzianów, przedmiotowa
który umożliwia: służąca do:
• k orzystanie z bazy gotowych zadań i testów, • c yklicznych i miarodajnych badań
• t worzenie własnych testów, sprawdzianów i kartkówek, postępów uczniów.
• e dycję zadań zamieszczonych w bazie,
• d odawanie własnych zadań. diagnoza.nowaera.pl
generator.dlanauczyciela.pl
Dla ucznia
Zeszyt ćwiczeń Atlas historyczny
dla klasy 4
Pomaga w utrwaleniu wiadomości
i ćwiczeniu umiejętności historycznych, Ułatwia pracę podczas lekcji
zawiera kody QR odsyłające i umożliwia kształcenie ważnych
do dodatkowych materiałów umiejętności przedmiotowych za pomocą
na stronie docwiczenia.pl. przejrzystych, prostych i czytelnych map.
www.nowaera.pl [email protected]
infolinia: 801 88 10 10, 58 721 48 00
The words you are searching are inside this book. To get more targeted content, please make full-text search by clicking here.
Discover the best professional documents and content resources in AnyFlip Document Base.
Search