อุปกรณ์ป้องกันไฟฟ้าและการต่อสายดิน

อรณป้องกนั ไฟฟ้าและการต่อสายดนิ

ครูวาสนา ภมร

อุปกรณ์ป้องกนั ไฟฟ้าและการต่อสายดนิ

1. อุปกรณป์ ้องกันอนั ตรายในระบบไฟฟ้า
2. ฟิ วส์
3. สวิตชต์ ัดวงจรอตั โนมัติ
4. สวิตชต์ ดั ไฟฟ้าร่ัวอัตโนมัติ
5. สวิตชน์ ิรภยั
6. สายดนิ และการต่อสายดนิ
7. การตดิ ตงั้ หลักดนิ และสายดนิ ทถ่ี กู ตอ้ ง

1. อุปกรณ์ป้องกนั อนั ตรายในระบบไฟฟ้า

• เป็นอปุ กรณไ์ ฟฟา้ ท่ีสาคญั และจาเป็นตอ่ ระบบการทางานในงานไฟฟา้
ตา่ งๆ โดยทาหนา้ ท่ีช่วยปอ้ งกนั อนั ตรายท่ีจะเกิดจากการใชไ้ ฟฟา้ และ
ปอ้ งกนั ความเสยี หายของอปุ กรณไ์ ฟฟา้ เครอ่ื งมือไฟฟา้ เครอ่ื งใชไ้ ฟฟา้
และระบบไฟฟา้ ท่ีใชง้ าน จากสาเหตกุ ารลดั วงจร การเกิดกระแสไหล
มากเกินพิกดั การใชอ้ ปุ กรณไ์ ฟฟา้ ผิดประเภท รวมถึงความผดิ พลาดท่ี
เกิดจากระบบไฟฟา้ เอง อปุ กรณป์ อ้ งกนั อนั ตรายในระบบไฟฟา้ จะทา
หนา้ ท่ีตดั วงจรไฟฟา้ ยอ่ ยออกจากระบบการจ่ายไฟทนั ที

• ชว่ ยใหเ้ กิดความปลอดภยั ตอ่ ระบบการใชไ้ ฟฟา้ การเกิดไฟฟา้ ดดู และ
การเกิดไฟฟา้ ลดั วงจร อนั ตรายจากการใชไ้ ฟฟา้

การต่อระบบการใช้ไฟฟ้าช่วยให้เกดิ ความปลอดภยั

1. อปุ กรณ์ป้องกนั อนั ตรายในระบบไฟฟ้า

1. ฟิ วส์

2. สวติ ชต์ ดั วงจรอัตโนมัติ
3. สวิตชต์ ัดไฟฟ้าร่ัวอัตโนมัติ
4. สวิตชน์ ิรภยั
ฟิ วสเ์ ป็นอปุ กรณป์ อ้ งกนั อนั ตรายในระบบไฟฟา้ มีหนา้ ท่ีตดั การจา่ ยแรงดนั และกระแสออกจาก
วงจร เม่ือเกิดการลดั วงจรและกระแสไหลเกินพกิ ดั ฟิวสเ์ กิดการหลอมละลายทนั ที
สวิตชต์ ดั วงจรอัตโนมัติ เป็นสวิตชท์ ่ีสามารถตดั วงจรโดยอตั โนมตั ิ เม่ือมีกระแสไหลผา่ นวงจรท่ี
เกิดจากการลดั วงจร หรอื จากกระแสไหลมากเกินพกิ ดั สวติ ชจ์ ะตดั ไฟฟ้าออกจากวงจรทนั ที
สวิตชต์ ัดไฟฟ้าร่ัวอัตโนมัติ เชน่ ELCB GFCI RCCB และ RCBO เป็นตน้ สามารถตดั
วงจรไดอ้ ยา่ งรวดเรว็ ภายในเวลาท่ีกาหนด เม่ือมีกระแสไฟร่วั ในปรมิ าณมากกวา่ พิกดั ท่ีกาหนดไว้
เคร่อื งตดั ไฟร่วั เป็นอปุ กรณป์ อ้ งกนั เสรมิ กบั ระบบสายดนิ ช่วยปอ้ งกนั อนั ตรายจากไฟดดู
สวติ ชน์ ิรภัย หรือสวติ ชป์ ระธานเป็ นสวิตชต์ ัดไฟฟ้า อาจเป็นอปุ กรณต์ ดั ไฟหลกั ตวั เดียว
หรอื อยรู่ วมกบั สวติ ชแ์ ละอปุ กรณอ์ ่ืนๆ ลกั ษณะโครงสรา้ งเป็นตโู้ ลหะปิดมิดชิด มีความแขง็ แรง
ทนทาน ขณะตอ่ สวติ ชเ์ ขา้ วงจรเพ่ือจ่ายไฟฟา้ ไปใชง้ าน ฝาตไู้ มส่ ามารถเปิดออกได้

2.ฟิ วส์ (Fuse)

เป็นอปุ กรณป์ อ้ งกนั อนั ตรายในระบบไฟฟา้ มีคณุ สมบตั ิเป็นตวั นาไฟฟา้ ท่ีดี ผลิตมาจากโลหะท่ีมี
จดุ หลอมละลายต่า ฟิวสท์ าหนา้ ท่ีตดั วงจรจากการเกิดไฟฟ้าลดั วงจร หรอื เกิดจากการทางานท่ี
กระแสไหลมากผิดปกติ โดยฟิวสจ์ ะหลอมละลายทนั ทีเม่ือมีกระแสไหลผ่านฟิวสเ์ กินพกิ ดั ท่ี
กาหนดไวใ้ นตวั ฟิวส์ ตวั ลวดโลหะฟิวสท์ ามาจากโลหะหลายชนดิ เช่น ตะก่วั ดีบกุ สงั กะสี และ
บิสมทั เป็นตน้ หรอื จากสว่ นผสมของโลหะเหลา่ นี้ ฟิวสท์ ่วั ไปควรมีคณุ สมบตั ใิ นการทางานดงั นี้

1. ทนกระแสไหลผ่านไดป้ ระมาณ 1.1 เทา่ ของขนาดทนกระแสปกตขิ องฟิวส์
2. ขณะหลอมละลาย ตอ้ งไมเ่ กิดประกายไฟ เปลวไฟ หรอื เกิดการหลอมละลายใดๆ
ท่ีทาใหอ้ ปุ กรณเ์ กิดความเสยี หาย
3. เกิดการหลอมละลายภายในเวลา 15 วนิ าที เม่ือกระแสเกินพกิ ดั ประมาณ 20 %
และหลอมละลายภายในเวลา 1 วนิ าทีหรอื นอ้ ยกว่า เม่ือกระแสเกินพกิ ดั ประมาณ 150 %

ฟิ วสท์ ผ่ี ลิตขึน้ มาใช้งานมีดว้ ยกันหลายชนิด โดยผลติ ใหเ้ หมาะสมกับ
ลักษณะของงาน และช่วยใหเ้ กดิ ความสะดวกต่อการใช้งาน แบง่ ออกไดต้ ามลักษณะ
โครงสร้างฟิ วส์ เช่น ฟิ วสเ์ ส้น ฟิ วสป์ ล๊ัก ฟิ วสห์ ลอด และฟิ วสช์ นิดพเิ ศษ เป็ นต้น

ฟิ วส์ทผี่ ลติ มาใช้งานแบ่งเวลาในการหลอมละลายของฟิ วส์
ออกได้ 2 ชนิด ดงั นี้

• 1. ชนิดหลอมละลายเร็ว (Fast Blow) เป็นฟิวสช์ นดิ ท่ีเม่ือกระแสไหล
เกินพกิ ดั ท่ีฟิวสท์ นได้ ฟิวสจ์ ะหลอมละลายขาดวงจรทนั ที หรอื เม่ือเกิดไฟฟา้
ลดั วงจรฟิวสจ์ ะหลอมละลายขาดวงจรขาดทนั ทีโดยไมม่ ีการหนว่ งเวลา นิยม
นาไปใชใ้ นงาน เช่น วงจรไฟฟา้ ทางานท่วั ไป วงจรทางานเก่ียวกบั ความรอ้ น
หรอื วงจรแสงสวา่ ง เป็นตน้

• 2. ชนิดหลอมละลายช้า (Slow Blow) เป็นฟิวสช์ นดิ ท่ีเม่ือกระแสไหล
เกินพิกดั ท่ีฟิวสท์ นไดช้ ่วั ขณะ ฟิวสจ์ ะยงั ไม่หลอมละลาย เกิดการหนว่ งเวลา
ตามพิกดั ของฟิวส์ แตถ่ า้ เกิดไฟฟา้ ลดั วงจรฟิวสจ์ ะหลอมละลายขาดวงจร
ทนั ทีโดยไม่มีการหนว่ งเวลา นิยมนาไปใชใ้ นงาน เช่น วงจรควบคมุ การ
ทางานของมอเตอร์ หรอื มอเตอรข์ นาดใหญ่ เป็นตน้

2.ฟิ วส์ (Fuse)

2.1 ฟิ วสเ์ ส้น (Wire Fuse) เป็นฟิวสช์ นิดเสน้ ลวดเปลือยยาว ตวั ฟิวสไ์ มม่ ี
อะไรหอ่ หมุ้ จาเป็นตอ้ งใชง้ านรว่ มกบั สวิตชใ์ บมีด (Knife Switch) หรอื คตั
เอาต์ (Cut Out) โดยนาฟิวสไ์ ปยดึ ใสไ่ วใ้ นสว่ นรองรบั ของสวิตชใ์ บมีด ขนั ยดึ
ฟิวสใ์ หแ้ น่นดว้ ยสกรู ฟิวสช์ นิดนีแ้ บง่ ออกได้ 2 แบบ ตามลกั ษณะโครงสรา้ ง
ดงั นี้
- แบบเสน้ กลม เสน้ ฟิวสถ์ กู พนั เก็บไวเ้ ป็นมว้ น เวลาใชง้ านตอ้ งนามาตดั แบง่
ตามความยาวท่ีตอ้ งการ นิยมเรยี กวา่ ฟิวสเ์ สน้ การยดึ ติดกบั สวิตชใ์ บมีด ใหน้ า
ปลายฟิวสไ์ ปพนั ในรอ่ งสกรูของสวิตชใ์ บมีด และขนั สกรูยดึ ติดใหแ้ นน่
-แบบเส้นแบน เสน้ ฟิวสท์ ่ีสรา้ งขนึ้ มาใหม้ ีความยาวแนน่ อนตามคา่ มาตรฐาน
สว่ นหวั ทา้ ยของเสน้ ฟิวสท์ าเป็นรอ่ งคลา้ ยกา้ มปู ไวใ้ สเ่ ขา้ รอ่ งสกรูของสวติ ช์
ใบมีด นิยมเรยี กวา่ ฟิวสก์ า้ มปู มีความสะดวกในการตอ่ ใชง้ านมากขนึ้

ฟิ วส์เส้น

• ฟิวสเ์ สน้ นิยมใชง้ านกบั วงจรไฟฟา้ ภายในบา้ นเรอื น ท่ีอยอู่ าศยั หรอื ใน
วงจรท่ีภาระใชง้ านกินกระแสต่า ปกตนิ ิยมนาไปใชง้ านในวงจรท่ีมี

กระแสไหลผา่ นรวมทงั้ สนิ้ ไมเ่ กิน 30 แอมแปร์ สวติ ชใ์ บมีด ฟิวสเ์ สน้

และฟิวสก์ า้ มปู แสดงดงั รูป

2.ฟิ วส์ (Fuse)

2.2 ฟิ วสห์ ลอด (Tube Fuse) หรือคารท์ ริดจฟ์ ิ วส์ (Cartridge Fuse)
เป็นฟิวสท์ ่ีสรา้ งขนึ้ มามีโครงสรา้ งเป็นหลอดทรงกระบอก หรอื ทรงส่เี หล่ยี ม หลอดฟิวส์
ทาดว้ ยกระเบอื้ ง แกว้ หรอื ไฟเบอร์ ภายในหลอดฟิวสม์ ีเสน้ ฟิวสต์ อ่ ออกมาภายนอก
โดยยดึ ตดิ กบั โลหะตวั นาท่ีสว่ นหวั ทา้ ยของกระบอกฟิวส์ ภายในหลอดฟิวสบ์ รรจอุ ากาศ
หรอื บรรจทุ รายละเอียดไว้ รูปรา่ งมีทงั้ แบบหวั ทา้ ยฟิวสเ์ ป็นโลหะทรงกระบอกปกติ มกั
เรยี กวา่ ฟิวสห์ ลอด นาไปใชง้ านรว่ มกบั กระบอกใสฟ่ ิวสห์ รอื ฐานยดึ ฟิวส์ และแบบหวั ทา้ ย
ฟิวสเ์ ป็นโลหะและมีแผน่ โลหะคลา้ ยใบมีดย่นื ออกมาท่ีหวั ทา้ ยดว้ ย มกั เรียกวา่ ฟิวสใ์ บมีด
นาไปใชง้ านรว่ มกบั ฐานฟิวสใ์ บมีด ฟิวสห์ ลอดถกู ผลติ ขนึ้ มาหลายรูปแบบ และหลาย
หนา้ ท่ีการใชง้ าน ขนาดฟิวสม์ หี ลายขนาด และมีรูปรา่ งแตกตา่ งกนั ไป มคี า่ การทน
กระแสหลายคา่ ตงั้ แตค่ า่ ต่าๆ ไมถ่ งึ แอมแปร์ จนถงึ คา่ สงู เป็นแสนแอมแปร์ นยิ มนาไป ใช้
งานอยา่ งแพรห่ ลายในหลายดา้ น เช่น ดา้ นไฟฟา้ และอเิ ลก็ ทรอนิกสท์ ่วั ไป ดา้ นไฟฟา้
กาลงั ในงานอตุ สาหกรรม และดา้ นการสง่ จา่ ยกาลงั ไฟฟ้า เป็นตน้ ฟิวสห์ ลอด แสดงดงั
รูป

2.2 ฟิ วส์หลอด (Tube Fuse)
หรือคาร์ทริดจ์ฟิ วส์ (Cartridge Fuse)

2.ฟิ วส์ (Fuse)

• 2.3 ฟิ วสป์ ล๊ัก(Plug Fuse)
• เป็นฟิวสท์ ่ีตวั ถงั ฟิวสม์ รี ูปรา่ งคลา้ ยปล๊กั ไฟฟา้ การใชง้ านจาเป็นตอ้ งเสยี บหรอื สอดใส่

เขา้ ไปในรอ่ งฐานฟิวส์ มีรูปรา่ งและโครงสรา้ งแตกตา่ งกนั หลายแบบ ขนึ้ อยกู่ บั การใช้
งาน ตวั ถงั ฟิวสท์ าดว้ ยกระเบอื้ ง แกว้ หรอื พลาสตกิ ทนความรอ้ น ฟิวสป์ ล๊กั ท่ีผลิตมา
ใชง้ าน เชน่ ฟิวสข์ วด มีรูปรา่ งทรงกระบอกเหมือนขวด สว่ นหวั และสว่ นทา้ ยฟิวสใ์ หญ่
ไมเ่ ทา่ กนั ดา้ นหวั ใหญ่กวา่ ดา้ นทา้ ย ภายในหลอดฟิวสม์ ีเสน้ ฟิวส์ ท่ีบรรจอุ ากาศ
หรอื บรรจทุ รายละเอียดไว้ สามารถมองเห็นสภาพฟิวสไ์ ดจ้ ากภายนอก ฟิวสป์ ล๊กั มี
รูปรา่ งเหมือนถว้ ยดา้ นนอกฟิวสเ์ ป็นเกลยี วหมนุ ภายในหลอดฟิวสม์ เี สน้ ฟิวส์ ท่ีบรรจุ
อากาศ หรอื บรรจทุ รายละเอียดไว้ สามารถมอง เห็นสภาพฟิวสไ์ ดจ้ ากภายนอก ฟิวส์
ทงั้ 2 แบบนิยมใชง้ านกบั วงจรไฟฟ้าภายในบา้ นเรอื น ท่ีอยอู่ าศยั หรอื วงจรท่ีใชก้ ระแส
สงู มากขนึ้ มีความปลอดภยั ในการใชง้ าน เพราะมีสว่ นปอ้ งกนั หอ่ หมุ้ ฟิวสไ์ ว้ และฟิวส์
รถยนต์ มรี ูปรา่ งเป็นรูปตวั U คลา้ ยปล๊กั ไฟฟา้ ฟิวสถ์ กู หอ่ หมุ้ ดว้ ยตวั ถงั พลาสตกิ ทน
ความรอ้ น มขี าโลหะย่ืนออกมา 2 ขา นิยมนาไปใชง้ านในรถยนต์ หรอื ใชใ้ นอปุ กรณ์
ไฟฟ้าและเคร่อื งใชไ้ ฟฟา้ บางชนดิ ฟิวสป์ ล๊กั แสดงดงั รูป

2.3 ฟิ วส์ปลก๊ั (Plug Fuse)

1. อุปกรณ์ป้องกนั อนั ตรายในระบบไฟฟ้า

1.4 ฟิ วสช์ นิดพเิ ศษ (Special Fuse) เป็นฟิ วสท์ ่ีถกู ผลติ ขนึ้ มาใชง้ าน
เพ่อื ใหท้ างานโดยเฉพาะเจาะจง ตามงานท่ีตอ้ งการเป็นพิเศษ เกิดความ
เหมาะสมตอ่ การทางานในระบบงานท่ีตอ้ งการ หรอื ตามความเหมาะสม
ของโครงสรา้ งระบบ ฟิ วสช์ นดิ พเิ ศษมีหลายลกั ษณะและหลายรูปแบบการ
ทางาน เชน่ ฟิ วสค์ วามรอ้ น และฟิ วสแ์ ปะติด SMD เป็นตน้

2.4 ฟิ วส์ชนิดพเิ ศษ (Special Fuse)

• 1. ฟิ วสค์ วามร้อน (Thermal Fuse) หรือฟิ วสต์ ัดความร้อน
(Thermal Cutoff Fuse)

เป็นฟิวสท์ ่ีทางานดว้ ยความรอ้ นท่ีมากระทบกบั ตวั ฟิวส์ เม่ือฟิวสไ์ ดร้ บั ความรอ้ น
มากเกินพกิ ดั ท่ีตวั ฟิวสท์ นได้ ฟิวสจ์ ะหลอมละลายตดั การตอ่ วงจรทนั ที เพ่ือ
ปอ้ งกนั อนั ตรายท่ีจะเกิดกบั อปุ กรณไ์ ฟฟา้ และเครอ่ื งใชไ้ ฟฟา้ จากการทางานเกิด
ความรอ้ นมากเกินไป ซง่ึ จะมีผลตอ่ การทาใหเ้ กิดเพลงิ ไหมข้ นึ้ ได้ ทาใหอ้ ปุ กรณ์
ไฟฟา้ และเครอ่ื งใชไ้ ฟฟา้ สมยั ใหมห่ ลายชนิด ท่ีในขณะทางานมีความรอ้ นเกิดขนึ้
ภายในตวั นิยมใสฟ่ ิวสค์ วามรอ้ นเพ่มิ เขา้ ไปภายในท่ีบรเิ วณท่ีเกิดความรอ้ น
ท่ีนิยมใชฟ้ ิวสค์ วามรอ้ นมีมากมาย เช่น พดั ลม เครอ่ื งระบายอากาศ เครอ่ื งดดู
ควนั เครอ่ื งปรบั อากาศ ตเู้ ย็น เครอ่ื งซกั ผา้ เครอ่ื งทานา้ อนุ่ เตาไฟฟา้ เตา
ไมโครเวฟ หมอ้ หงุ ขา้ วไฟฟา้ เครอ่ื งถ่ายเอกสาร และคอมพิวเตอร์ เป็นตน้ ฟิวส์
ความรอ้ นท่ีผลติ มาใชง้ านมีหลายแบบหลายชนิด มีโครงสรา้ งแตกตา่ งกนั ไป
เพ่ือใหเ้ หมาะสมตอ่ การใชง้ าน ฟิวสค์ วามรอ้ น แสดงดงั รูป

1. ฟิ วส์ความร้อน (Thermal Fuse) หรือ
ฟิ วส์ตดั ความร้อน (Thermal Cutoff Fuse)

2. ฟิ วส์แปะตดิ SMD

(Surface Mounted Devices Fuse)

เป็นฟิวสท์ ่ีพฒั นาขนึ้ มาใหเ้ หมาะสมกบั เทคโนโลยีสมยั ใหม่ ท่ีอปุ กรณ์
ไฟฟา้ และเครอ่ื งใชไ้ ฟฟา้ มีขนาดเลก็ ลง ทาใหฟ้ ิ วสท์ ่ีนามาใชง้ านจาเป็นตอ้ ง
มีขนาดเลก็ ลงตามไปดว้ ย ฟิ วสแ์ ปะตดิ SMD จงึ ถกู พฒั นาขนึ้ มาใชง้ าน
อยา่ งแพรห่ ลาย โดยทาหนา้ ท่ีเป็นฟิวสเ์ ชน่ เดยี วกบั ฟิวสท์ ่วั ไป เพียงแตม่ ี
ขนาดของฟิ วสท์ ่ีเลก็ กะทดั รดั ลง ฟิ วสแ์ ปะตดิ SMD แสดงดงั รูป

3.สวติ ช์ตดั วงจรอตั โนมัติ

• สวติ ชต์ ดั วงจรอัตโนมัติ หรือเซอรก์ ติ เบรกเกอร์ (Circuit Breaker)
เป็นสวติ ชท์ ่ีสามารถตดั วงจร (Trip) ไดโ้ ดยอตั โนมตั ิ เม่อื มีกระแสไหลในวงจร
มากเกินพิกดั ท่ีกาหนดไวเ้ ชน่ เดยี วกบั ฟิ วส์ โดยทาหนา้ ท่ีตดั วงจรจากการเกิด
ไฟฟา้ ลดั วงจร หรอื เกิดจากการทางานท่ีกระแสไหลมากผิดปกติ แตม่ ีสว่ น
แตกตา่ งไปจากฟิ วส์ ตรงท่ีเม่ือตดั วงจรแลว้ จะไมม่ ีสว่ นประกอบใดๆ ภายใน
สวติ ชต์ ดั วงจรอตั โนมตั ิเสยี หาย เพยี งแตว่ งจรหนา้ สมั ผสั ภายในสวิตชต์ ดั วงจร
อตั โนมตั ถิ กู ตดั แยกออกจากกนั สามารถทาใหก้ ลบั มาทางานไดใ้ หม่ โดยการโยก
สวติ ชท์ ่ีตวั สวติ ชต์ ดั วงจรอตั โนมตั ใิ หต้ อ่ วงจรใหมอ่ ีกครงั้ ระบบควบคมุ การ
ทางานของสวิตชต์ ดั วงจรอตั โนมตั แิ บง่ ออกได้ 3 แบบ คือ แบบใชค้ วามรอ้ นตดั
วงจร แบบใชส้ นามแมเ่ หลก็ ตดั วงจร และแบบใชค้ วามรอ้ นรว่ มกบั สนาม แม่เหลก็
ช่วยกนั ตดั วงจร

3.1 สวติ ช์ตัดวงจรอตั โนมตั แิ บบใช้ความร้อน

(Thermal Circuit Breaker)

ใชห้ ลกั การทางานจากคณุ สมบตั ิการขยายตวั ของแผน่ โลหะคู่

(Bimetal) โดยใชโ้ ลหะตา่ งชนิดกนั เม่ือไดร้ บั ความรอ้ นจะเกิดการ
ขยายตวั ไมเ่ ท่ากนั ทาใหเ้ กิดการโคง้ งอของแผน่ โลหะคู่ ไปควบคมุ ใหส้ วติ ช์

หนา้ สมั ผสั (Contact Switch) ท่ีทาหนา้ ท่ีเช่ือมตอ่ วงจรไฟฟา้ เกิดการ
แยกวงจรออกจากกนั ตดั วงจรไฟฟา้ ออกจากระบบทนั ที โครงสรา้ งและการ
ทางานสวิตชต์ ดั วงจรอตั โนมตั แิ บบใชค้ วามรอ้ นแบบเบอื้ งตน้ แสดงดงั รูป

โครงสร้างและการทางานสวติ ช์ตัดวงจรอตั โนมตั ิ
แบบใช้ความร้อนแบบเบื้องต้น

ส่วนรูป(ก) เป็ นสภาวะทางานปกติ เม่ือโยกตอ่ สวติ ชต์ ดั วงจรอตั โนมตั ิ ทาใหแ้ กนสวิตช์
ถกู สลกั ของแกนตดั วงจรเก่ียว ทาใหส้ วิตชห์ นา้ สมั ผสั ตอ่ วงจร มีแรงดนั จา่ ยผา่ นสวติ ชต์ ดั
วงจรอตั โนมตั ิไปใหภ้ าระทางาน มีกระแสไหลในวงจรสวติ ชต์ ดั วงจรอตั โนมตั ิ และเกิด
กระแสไหลผา่ นแผน่ โลหะคู่ กรณีท่ีกระแสไหลผา่ นแผน่ โลหะคไู่ มเ่ กินพิกดั ท่ีกาหนด ความ
รอ้ นท่ีเกิดกบั แผน่ โลหะคยู่ งั ไมส่ งู มาก แผน่ โลหะคงู่ อโคง้ ไมม่ าก ยงั คงมแี รงดนั จา่ ยให้
วงจรปกติ ภาระทางานเป็นปกติ
ส่วนรูป(ข) เป็ นสภาวะไฟฟ้าลัดวงจร เม่ือเกิดการลดั วงจรขนึ้ สง่ ผลใหเ้ กิดกระแสไหล
ผา่ นเขา้ วงจรสวติ ชต์ ดั วงจรอตั โนมตั ิผา่ นแผน่ โลหะคมู่ ากเกินพิกดั ท่ีกาหนด เกิดความ
รอ้ นท่ีแผน่ โลหะคสู่ งู มาก แผน่ โลหะคเู่ กิดการงอโคง้ มากขนึ้ ปลายแผน่ โลหะคเู่ คล่อื นตวั
ไปดนั แกนตดั วงจรใหเ้ คล่อื นท่ี สง่ ผลทาใหส้ ลกั ท่ีเก่ียวเขา้ กบั แกนสวติ ชเ์ กิดการคลายตวั
สปรงิ ดงึ แกนสวติ ชเ์ คล่อื นท่ีไป ทาใหส้ วติ ชห์ นา้ สมั ผสั ตดั วงจร แรงดนั ถกู ตดั ออกจาก
วงจรสวิตชต์ ดั วงจรอตั โนมตั ิทนั ที ภาระหยดุ ทางาน

3.2 สวติ ช์ตดั วงจรอตั โนมตั แิ บบใช้สนามแม่เหลก็
(Magnetic Circuit Breaker)

ใชห้ ลกั การทางานจากคณุ สมบตั ขิ องสนามแมเ่ หลก็ ไฟฟา้ ท่ีเกิดจากกระแสไหล
ผา่ นขดลวดแมเ่ หลก็ ไปดงึ ดดู ชดุ กลไกควบคมุ การตดั ตอ่ วงจร สง่ ผลใหส้ วติ ช์
หนา้ สมั ผสั ท่ีทาหนา้ ท่ีตดั ตอ่ วงจรไฟฟา้ ตดั วงจรออกจากกนั โครงสรา้ งและการ
ทางานสวติ ชต์ ดั วงจรอตั โนมตั ิแบบใชส้ นามแมเ่ หลก็ แบบเบอื้ งตน้ แสดงดงั รูป

โครงสร้างและการทางานสวติ ช์ตัดวงจรอตั โนมตั ิ
แบบใช้สนามแม่เหลก็

• (ก) เป็ นสภาวะทางานปกติ เม่ือโยกตอ่ สวติ ชต์ ดั วงจรอตั โนมตั ิ ทาให้
แกนสวติ ชถ์ กู สลกั ของแกนตดั วงจรเก่ียว ไปทาใหส้ วิตชห์ นา้ สมั ผสั ตอ่
วงจร มีแรงดนั จา่ ยผา่ นสวิตชต์ ดั วงจรอตั โนมตั ไิ ปใหภ้ าระทางาน มี
กระแสไหลในวงจรสวิตชต์ ดั วงจรอตั โนมตั ิ และเกิดกระแสไหลผ่าน
ขดลวดแม่เหลก็ ไฟฟา้ ทาใหข้ ดลวดแม่เหลก็ ไฟฟา้ เกิดสนามแมเ่ หลก็
ขนึ้ มา กรณีท่ีกระแสไหลผา่ นขดลวดแมเ่ หลก็ ไฟฟา้ คา่ ปกตไิ ม่เกินพกิ ดั
สนามแมเ่ หลก็ ไฟฟา้ เกิดอานาจแมเ่ หลก็ นอ้ ยไม่เพียงพอกบั การดงึ ดดู
แกนตดั วงจรใหเ้ คล่อื นท่ีเขา้ มาหาได้ สวติ ชห์ นา้ สมั ผสั ยงั คงตอ่ วงจร
ปกติ มีแรงดนั จา่ ยใหว้ งจรปกติ ภาระทางานเป็นปกติ

โครงสร้างและการทางานสวติ ช์ตัดวงจรอตั โนมตั ิ
แบบใช้สนามแม่เหลก็

(ข) เป็ นสภาวะไฟฟ้าลัดวงจร เม่ือเกิดการลดั วงจรขนึ้ สง่ ผลใหเ้ กิด
กระแสไหลผา่ นเขา้ วงจรสวติ ชต์ ดั วงจรอตั โนมตั ิ ผา่ นขดลวดแม่เหลก็ ไฟฟา้
มากเกินพกิ ดั ท่ีกาหนด ทาใหส้ นามแมเ่ หลก็ ไฟฟา้ เกิดอานาจแมเ่ หลก็ มาก
เพยี งพอ สามารถดงึ ดดู แกนตดั วงจรใหเ้ คล่อื นท่ีเขา้ มาหา สง่ ผลทาใหส้ ลกั
ท่ีเก่ียวเขา้ กบั แกนสวติ ชเ์ กิดการคลายตวั สปรงิ ดงึ แกนสวิตชเ์ คล่อื นท่ีไป ทา
ใหส้ วิตชห์ นา้ สมั ผสั ตดั วงจร แรงดนั ถกู ตดั ออกจากวงจรสวิตชต์ ดั วงจร
อตั โนมตั ทิ นั ที ภาระหยดุ ทางาน

3.3 สวติ ช์ตดั วงจรอตั โนมตั ิ

แบบใช้ความร้อนร่วมกบั สนามแม่เหลก็

(Thermal – Magnetic Circuit Breaker)

ใชค้ ณุ สมบตั กิ ารขยายตวั ของแผน่ โลหะคเู่ ม่ือไดร้ บั ความรอ้ น และใช้
สนามแมเ่ หลก็ ไฟฟา้ ท่ีเกิดจากกระแสไหลผา่ นขดลวดแมเ่ หลก็ ไปดงึ ดดู แกนตดั
วงจรใหเ้ คล่อื นท่ีเขา้ มาหา สง่ ผลใหส้ วติ ชห์ นา้ สมั ผสั ท่ีทาหนา้ ท่ีตดั ตอ่
วงจรไฟฟา้ ตดั วงจรออกจากกนั โครงสรา้ งและการทางานสวิตชต์ ดั วงจร
อตั โนมตั แิ บบใชค้ วามรอ้ นรว่ มกบั สนามแมเ่ หลก็ แบบเบอื้ งตน้ แสดงดงั รูป

โครงสร้างและการทางานสวติ ช์ตดั วงจรอตั โนมตั ิ
แบบใช้ความร้อนร่วม กบั สนามแม่เหลก็

• (ก) เป็ นสภาวะทางานปกติ เม่ือโยกตอ่ สวิตชต์ ดั วงจรอตั โนมตั ิ จา่ ยแรงดนั ใหภ้ าระ
ทางาน กรณีท่ีกระแสไหลผา่ นแผน่ โลหะคแู่ ละขดลวดแมเ่ หลก็ มีคา่ ปกตไิ มเ่ กินพิกดั ยงั ไม่
เกิดการเปล่ยี นแปลงการทางาน แรงดนั ยงั คงจา่ ยใหว้ งจรปกติ ภาระทางานเป็นปกติ

• (ข) เป็ นสภาวะไฟฟ้าลัดวงจร เม่ือเกิดการลดั วงจรขนึ้ สง่ ผลใหเ้ กิดกระแสไหลผา่ นเขา้
วงจรผ่านแผน่ โลหะคู่ และขดลวดแมเ่ หลก็ มากเกินพกิ ดั ท่ีกาหนด เกิดความรอ้ นท่ีแผน่
โลหะคสู่ งู มาก และขดลวดแมเ่ หลก็ เกิดอานาจแมเ่ หลก็ ไฟฟ้ามากเพียงพอ สง่ ผลทาใหแ้ ผน่
โลหะคเู่ กิดการงอโคง้ มากขนึ้ ปลายแผน่ โลหะคเู่ คล่อื นตวั ไปดนั แกนตดั วงจรใหเ้ คล่อื นท่ี
และในเวลาเดียวกนั สนามแมเ่ หลก็ ไฟฟา้ เกิดอานาจแมเ่ หลก็ มากเพียงพอ สามารถดงึ ดดู
แกนตดั วงจรใหเ้ คล่อื นท่ีเขา้ มาหา สง่ ผลทาใหส้ ลกั ท่ีเก่ียวเขา้ กบั แกนสวติ ชเ์ กิดการคลาย
ตวั สปรงิ ดงึ แกนสวิตชเ์ คล่อื นท่ีไป ทาใหส้ วิตชห์ นา้ สมั ผสั ตดั วงจร แรงดนั ถกู ตดั ออกจาก
วงจรสวติ ชต์ ดั วงจรอตั โนมตั ทิ นั ที ภาระหยดุ ทางาน

3.4 การเลือกสวติ ช์ตดั วงจรอตั โนมตั ิมาใช้งาน

• สวิตชต์ ดั วงจรอตั โนมตั ิท่ีผลติ มาใชง้ านมีมากมายหลายชนิด หลายแบบ หลาย
ขนาดการทางานตอ่ พกิ ดั ทนกระแส รวมถงึ มีหลายบรษิ ัทผลติ ออกมาจาหนา่ ย ทา
ใหก้ ลไกและสว่ นประกอบของโครงสรา้ งภายในมีความแตกตา่ งกนั ไปบา้ ง แตม่ ี
หลกั การทางานท่ีเหมือนกนั ดงั นนั้ การเลอื ก ใชง้ านควรคานงึ ถงึ มาตรฐาน ความ
ปลอดภยั และเลือกใชใ้ หถ้ กู ตอ้ งเหมาะสมกบั ภาระงาน รวมถงึ การตดิ ตงั้ ใชง้ าน
จะตอ้ งถกู ตอ้ งและปลอดภยั สวติ ชต์ ดั วงจรอตั โนมตั ิแบบตา่ งๆ แสดงดงั รูป

การเลือกสวติ ช์ตดั วงจรอตั โนมตั ิมาใช้งาน

• ผอู้ อกแบบจะตอ้ งพจิ ารณาถงึ คณุ สมบตั กิ ารทางานของวงจร เพ่ือชว่ ยปอ้ งกนั
อนั ตรายท่ีจะเกิดขนึ้ และสามารถตดั การทางานของวงจรไดท้ นั ตามความตอ้ งการ
โดยพิจารณาดงั นี้

• 1. ระดบั แรงดนั ท่ีใชง้ าน และชนิดของแรงดนั เป็นไฟสลบั (AC) หรอื ไฟตรง (DC)
• 2. จานวนเฟสแรงดนั ท่ีใชง้ าน เป็นชนิดเฟสเดียว หลายเฟส และจานวนของขวั้ แรงดนั
• 3. ระบบมาตรฐานไฟฟา้ ท่ีใชง้ าน ใหเ้ ป็นไปตามมาตรฐานและกฎระเบียบความ

ปลอดภยั ขององคก์ ารหรอื หน่วยงานท่ีเก่ียวขอ้ ง
• 4. ความสามารถในการทาใหห้ ยดุ ทางานในขณะเกิดการลดั วงจร
• 5. ขอ้ กาหนดสงู สดุ ขนาดขอ้ บงั คบั ท่ีเหมาะสม และการปอ้ งกนั อนั ตราย

4. สวติ ช์ตัดไฟฟ้าร่ัวอตั โนมตั ิ

• เป็นสวิตชท์ ่ีสามารถตดั วงจรไดโ้ ดยอตั โนมตั อิ ย่างรวดเรว็ เม่ือมีกระแสร่วั ไหลในวงจร
ผา่ นลงดนิ มีกระแสร่วั ไหลในเคร่อื งใช้ ไฟฟา้ ผา่ นลงดิน หรอื มีกระแสไหลผา่ นรา่ งกาย
มนษุ ยผ์ า่ นลงดิน ในปรมิ าณท่ีมากกวา่ คา่ พิกดั ท่ีกาหนดไวข้ องเคร่อื ง สวิตชต์ ดั ไฟฟ้า
ร่วั อตั โนมตั ิทางานคลา้ ยกบั สวิตชต์ ดั วงจรอตั โนมตั ิ แตม่ คี วามแตกตา่ งในคณุ สมบตั ิ
ของการทางาน และจดุ ประสงคข์ องการนาไปใชง้ าน โดยผลติ ขนึ้ มาเพ่ือใชเ้ ป็น
อปุ กรณป์ อ้ งกนั อนั ตรายเสรมิ รว่ มกบั ระบบการตอ่ สายดนิ ชว่ ยปอ้ งกนั อนั ตรายจาก
การถกู ไฟฟา้ ดดู จากไฟฟา้ ร่วั ไหลในเคร่อื งใชไ้ ฟฟา้ ผา่ นลงดิน สวิตชต์ ดั ไฟฟา้ ร่วั
อตั โนมตั ิท่ีผลติ มาใชง้ านมีดว้ ยกนั หลายชนดิ แบง่ ออกตามลกั ษณะของกระแสร่วั ไหล
แบง่ ออกได้ 2 ชนดิ ดงั นี้

• 1. สวติ ชต์ ดั กระแสร่ัวลงดนิ
• 2. สวติ ชต์ ัดกระแสเหลือ

4.1 สวติ ช์ตัดกระแสรั่วลงดนิ

• เป็นสวติ ชต์ ดั ไฟฟา้ ร่วั อตั โนมตั ิ เม่ือเกิดกระแสร่วั ไหลจากเครอ่ื งใชไ้ ฟฟา้
ผ่านลงดนิ ช่วยปอ้ งกนั อนั ตรายจากไฟฟา้ ดดู ได้ มีความไวในการ

ตรวจวดั กระแสร่วั ลงดนิ ตงั้ แต่ 10 – 30 mA และมีความไวในการตดั
วงจร ประมาณ 0.01 – 0.04 วนิ าที มีหลายชนิด เช่น เครอ่ื ง ELCB
(Earth Leakage Circuit Breaker) และเครอ่ื ง GFCI
(Ground Fault Circuit Interrupter) เป็นตน้ สวติ ชต์ ดั
กระแสร่วั ลงดนิ แสดงดงั รูป

2. สวติ ช์ตัดกระแสเหลือ

• เป็นสวติ ชต์ ดั วงจรอตั โนมตั ิอกี แบบหนง่ึ มีสภาวะการทางานทงั้ ในสภาวะปกติ และใน
สภาวะตดั วงจรเม่ือกระแสเหลอื ในวงจรถงึ คา่ ท่ีกาหนด มีความไวในการทางานตรวจวดั
กระแสเหลือในวงจรท่ี 30 mA, 100 mA, 300 mA และ 500 mA และมีความไวใน
การตดั วงจรประมาณ 0.1 - 0.3 วนิ าที แลว้ แตร่ ุน่ แลว้ แตช่ นิด เชน่ เคร่อื ง RCCB
(Residual Current Circuit Breaker Without Overload
Protection) ตดั ไดเ้ ฉพาะกระแสเหลือ ไมส่ ามารถตดั กระแสลดั วงจรได้ จาเป็นตอ้ งใช้
งานรว่ มกบั ฟิวส์ หรอื ใชง้ านรว่ มกบั สวติ ชต์ ดั วงจรอตั โนมตั ิ และเครอ่ื ง RCBO
(Residual Current Circuit Breaker With Overload
Protection) สามารถใชต้ ดั กระแสเหลอื และกระแสลดั วงจรได้ เป็นตน้ สวติ ชต์ ดั
กระแสเหลอื แสดงดงั รูป

คุณสมบัตแิ ละการตดิ ต้งั
สวติ ช์ตดั ไฟฟ้าร่ัวอตั โนมตั ชิ ่วยป้องกนั ไฟฟ้าร่ัว และไฟฟ้าดูด

• 1. พิกดั ขนาดกระแสร่วั ตอ้ งไมเ่ กิน 30 มิลลแิ อมแปร์ (mA) และตดั ไฟฟ้าไดภ้ ายใน
ระยะ เวลา 0.04 วนิ าที เม่ือมีไฟฟ้าร่วั ขนาด 5 เทา่ ของพกิ ดั หรอื ประมาณ 150 mA

• 2. ควรตดิ ตงั้ ใชง้ านเฉพาะจดุ เชน่ วงจรเตา้ รบั ในหอ้ งครวั หอ้ งนา้ หอ้ งนอน หอ้ งเดก็
และวงจรเตา้ รบั ท่ีมีสายไฟตอ่ ไปใชง้ านภายนอกอาคาร

• 3. ในกรณีท่ีตอ้ งติดตงั้ รวมท่ีสวิตชป์ ระธาน จะตอ้ งแยกวงจรท่ีมีคา่ ไฟร่วั ตาม
ธรรมชาติมากๆ ออกไป เช่น อปุ กรณป์ อ้ งกนั ฟ้าผา่ เคร่อื งปรบั อากาศ และอปุ กรณท์ ่ี
มโี อกาสเปียกชืน้ ตา่ งๆ โดยตดิ ตงั้ สวิตชต์ ดั ไฟฟ้าร่วั อตั โนมตั ิแยกเฉพาะวงจรท่ีจาเป็น

• 4. ในทางปฏบิ ตั ทิ ่ีตอ้ งการความแนน่ อน จะตอ้ งตรวจสอบปรมิ าณกระแสร่วั ไหลในแต่
ละวงจรดว้ ยเคร่อื งตรวจวดั กระแสร่วั ไหล ถา้ วงจรใดมีกระแสร่วั ไหลมากเป็นปกติ
จาเป็นตอ้ งใชส้ วิตชต์ ดั ไฟฟา้ ร่วั อตั โนมตั ิท่ีมพี กิ ดั ไฟฟา้ ร่วั สงู ขนึ้ เชน่ 100 mA
300 mA หรอื 500 mA ปอ้ งกนั ในแตล่ ะวงจรโดยเฉพาะ

5. สวติ ช์นิรภยั (Safety Switch)
หรืออาจเรียกว่า สวติ ช์ประธาน (Main Switch)

• เป็นสวิตชห์ ลกั ท่ีใชต้ ดั ตอ่ วงจรไฟฟา้ จากสายไฟฟา้ ภายนอกจ่ายเขา้
อาคารบา้ นเรอื นกบั สายไฟฟา้ ภายในทงั้ หมด เป็นอปุ กรณต์ ดั ตอ่
วงจรไฟฟา้ ตวั แรก ถดั จากวตั ตอ์ าวรม์ เิ ตอรว์ ดั หน่วยไฟฟา้ เขา้ มาในบา้ น
สวิตชป์ ระธานอาจเป็นอปุ กรณต์ ดั ไฟหลกั ตวั เดียว หรอื อยรู่ วมกบั สวติ ช์
และอปุ กรณอ์ ่ืนๆ ซง่ึ อาจเป็นสวิตชค์ นั โยกท่ีตดั ภาระได้ หรอื เป็นเครอ่ื ง
ตดั ไฟฟา้ ร่วั อตั โนมตั ิ (อปุ กรณป์ อ้ งกนั กระแสเกินหรอื ลดั วงจร) หรอื
เป็นสวิตชท์ ่ีมีฟิ วสใ์ นตวั ก็ได้ ไมว่ า่ เป็นแบบใดตอ้ งมีคณุ สมบตั ิของเครอ่ื ง
ตดั วงจร ท่ีเม่ือตดั วงจรไฟฟา้ ดบั แลว้ ตอ้ งมีความปลอดภยั โครงสรา้ ง
ของสวติ ชน์ ริ ภยั จะเป็นตโู้ ลหะปิดมดิ ชิด มีความแข็งแรงทนทาน

5. สวติ ช์นิรภัย (Safety Switch)
หรืออาจเรียกว่า สวติ ช์ประธาน (Main Switch)

• สวิตชน์ ิรภยั ชนดิ จ่ายกระแสสงู ๆ ภายในมกั เป็นสวติ ชต์ ดั ไฟหลกั อยา่ งเดยี ว
ภายในตปู้ ระกอบดว้ ยชดุ สวิตชต์ ดั ตอนใบมีด 2 ชดุ หรอื 3 ชดุ แลว้ แตช่ นิด
ของไฟฟา้ ท่ีใชง้ าน คลา้ ยกบั สวติ ชใ์ บมีดแตม่ ีขนาดใหญ่ สามารถนาไปใช้
งานกบั วงจรไฟฟา้ ท่ีตอ้ งการกระแสสงู ภายนอกตมู้ ีกา้ นคนั โยกสวิตชน์ ิรภยั
ไวโ้ ยกตดั ตอ่ วงจรไฟฟา้ เพ่อื จา่ ยแรงดนั ไปใชง้ าน มีระบบปอ้ งกนั อนั ตรายและ
ทาใหเ้ กิดความปลอดภยั ของสวิตชน์ ิรภยั โดยปอ้ งกนั การเปิดประตตู สู้ วิตช์
นิรภยั ในขณะตอ่ ไฟฟา้ ไปใชง้ าน ฝาตจู้ ะไม่สามารถเปิดออกได้ และขณะท่ีฝา
ตเู้ ปิดอยจู่ ะไมส่ ามารถโยกสวติ ชน์ ิรภยั ตอ่ ไฟฟา้ จา่ ยใหว้ งจรได้ ชว่ ยใหเ้ กิด
ความปลอดภยั ตอ่ การใชง้ าน สวิตชน์ ิรภยั ชนดิ นีน้ ิยมนาไป ใชง้ านกบั
สถานท่ีตา่ งๆ มากมาย เช่น บา้ นเรอื นขนาดใหญ่ บรษิ ัท อพารต์ เมนต์
คอนโดมิเนียม หนว่ ยงานราชการ โรงงานอตุ สาหกรรม และหา้ ง สรรพสนิ คา้
เป็นตน้

5. สวติ ช์นิรภยั (Safety Switch)
หรืออาจเรียกว่า สวติ ช์ประธาน (Main Switch)

สวิตชน์ ิรภยั ชนดิ ตดั ไฟหลกั อยา่ งเดียวแบง่ ออกไดเ้ ป็น 2 แบบ คือ
1. สวิตชน์ ิรภยั ไมม่ ีฟิ วสต์ ดิ ตงั้ (Non – Fusible Safety Switch)
2. และสวติ ชน์ ิรภยั มีฟิ วสต์ ดิ ตงั้ (Fusible Safety Switch)

1.สวติ ช์นิรภัยไม่มฟี ิ วส์ตดิ ต้งั
(Non – Fusible Safety Switch)

2.สวติ ช์นิรภัยมฟี ิ วส์ตดิ ต้งั (Fusible Safety Switch)

สวติ ช์นิรภยั ชนิดท่ีนิยมใช้งานตามบ้านเรือน

• มกั เป็นชนิดรวมสวิตชแ์ ละอปุ กรณห์ ลายชนิดไวใ้ นตแู้ ผงสวติ ชร์ วม มกั
เรยี กวา่ ตสู้ วิตชป์ ระธาน (Main Switch Box) หรอื ตคู้ อนซมู เมอร์
ยนู ติ (consumer unit Box) ซง่ึ ตสู้ วติ ชน์ ริ ภยั ชนดิ นี้ นอกจาก
จะประกอบดว้ ยตวั สวติ ชน์ ิรภยั หลกั แลว้ มกั มีอปุ กรณป์ อ้ งกนั อ่นื ๆ
รวมอยดู่ ว้ ย เชน่ สวติ ชต์ ดั วงจรอตั โนมตั ิ และสวติ ชต์ ดั ไฟฟา้ ร่วั
อตั โนมตั ิตวั ลกู สาหรบั ปอ้ งกนั วงจรยอ่ ยตา่ งๆ หลายตวั รวมกนั อยใู่ นตู้
เดียวกนั ตคู้ อนซมู เมอรย์ นู ติ แสดงดงั รูป

ตู้สวติ ช์ประธาน (Main Switch Box) หรือ
ตู้คอนซูมเมอร์ยูนิต (consumer unit Box)

6.สายดินและการต่อสายดนิ

• สายดนิ (Ground Line) เป็นสายไฟท่ีทาหนา้ ท่ีชว่ ยปอ้ งกนั อนั ตรายจากไฟฟ้า
และทาใหเ้ กิดความปลอดภยั กบั ผใู้ ชอ้ ปุ กรณไ์ ฟฟ้าและเครอ่ื งใชไ้ ฟฟา้ เรยี กสายดนิ
ประเภทนีว้ า่ สายดนิ ปอ้ งกนั (protective earthing conductor)

• สายดินเสน้ นีป้ ลายดา้ นหน่งึ จะตอ้ งตอ่ ลงดิน (Ground) จรงิ ปลายอีกดา้ นหนง่ึ
ถกู ตอ่ เขา้ กบั สว่ นท่ีเป็นโลหะ ของอปุ กรณไ์ ฟฟ้าและเคร่อื งใชไ้ ฟฟา้ ท่ีตอ้ งการใหม้ ี
ศกั ยไ์ ฟฟ้าเป็นศนู ยเ์ ทา่ กบั พืน้ ดิน เพ่ือทาใหเ้ กิดความม่นั ใจท่ีจะไมท่ าใหเ้ กิดไฟฟ้าดดู
ในขณะใชง้ านอปุ กรณไ์ ฟฟา้ และเคร่อื งใชไ้ ฟฟ้า อปุ กรณไ์ ฟฟา้ และเครอ่ื งใชไ้ ฟฟา้
ชนดิ ท่ีนยิ มตอ่ สายดิน เช่น กลอ่ งสวิตชป์ ระธาน กลอ่ งสวติ ชน์ ริ ภยั เตา้ รบั ชนิด 3 ขา
หมอ้ หงุ ขา้ ว เตาไมโครเวฟ เตารดี กระทะไฟฟา้ กระติกนา้ รอ้ นไฟฟ้า ตเู้ ย็น
เคร่อื งปรบั อากาศ เคร่อื งซกั ผา้ และเครอ่ื งทานา้ อนุ่ เป็นตน้

การต่อสายดนิ

• การตอ่ สายดนิ ทางดา้ นท่ีตอ่ ลงดินจะตอ้ งตอ่ ผ่านหลกั ดนิ (Ground
Rod) ท่ีฝังไวใ้ นดนิ หลกั ดนิ ผลิตจากโลหะตวั นา เช่น แท่งเหลก็ หมุ้
ทองแดงบรสิ ทุ ธิ์ มีขนาดความยาวมาตรฐานดงั นี้ คือ 1.5, 1.8, 2.4 และ
3 เมตร มีขนาดเสน้ ผา่ นศนู ยก์ ลางของหลกั ดนิ มาตรฐานดงั นี้ คือ 10,
11, 12.5, 15 และ 19 มลิ ลเิ มตร นามาตอกฝังลงดนิ ท่ีนาไฟฟา้ ไดด้ ีใน
บรเิ วณบา้ น ช่วยใหก้ ระแสท่ีร่วั ผา่ นตวั ถงั อปุ กรณไ์ ฟฟา้ และ
เครอ่ื งใชไ้ ฟฟา้ ไหลผา่ นลงดนิ ไดส้ ะดวก

• หลักดนิ อุปกรณป์ ระกอบ และการตอ่ สายดนิ แสดงดงั รูป

การต่อสายดนิ

ประโยชน์ของสายดนิ มีดงั นี้

• 1. ปอ้ งกนั ไฟฟา้ ดดู เม่ือมีกระแสร่วั จากอปุ กรณไ์ ฟฟา้ และเครอ่ื งใชไ้ ฟฟา้
• 2. ทาใหม้ ีแรงดนั อา้ งองิ เป็นศนู ยเ์ ท่ากบั พืน้ ดนิ การตอ่ ลงดนิ ของระบบไฟฟา้

อปุ กรณไ์ ฟฟา้ และเครอ่ื งใชไ้ ฟฟา้ ของผใู้ ชไ้ ฟฟา้ จะช่วยปอ้ งกนั ไมใ่ ห้
อปุ กรณไ์ ฟฟา้ และเครอ่ื งใชไ้ ฟฟา้ ไดร้ บั ความเสียหาย เม่ือเกิดความผดิ ปกติ
ขนึ้ ในระบบการจ่ายแรงดนั
• 3. ช่วยลดอนั ตรายจากการสมั ผสั แรงดนั ท่ีเกิดจากไฟฟา้ ร่วั ท่ีตวั ถงั โลหะ
ของอปุ กรณไ์ ฟฟา้ และเครอ่ื งใชไ้ ฟฟา้
• 4. ชว่ ยใหม้ ีการทางานสมบรู ณเ์ พ่มิ ขนึ้ ของเครอ่ื งใชไ้ ฟฟา้ บางประเภท เช่น
คอมพิวเตอร์ เครอ่ื งเสยี ง อปุ กรณอ์ ิเลก็ ทรอนิกส์ และอปุ กรณส์ ่อื สาร เป็น
ตน้ ถา้ หากไม่มีสายดินอาจทาใหเ้ ครอ่ื งใชไ้ ฟฟา้ เหลา่ นีท้ างานไดไ้ ม่สมบรู ณ์
หรอื เกิดการชารุดเสียหายไดง้ ่าย

ระบบไฟฟ้าท่ีจ่ายมาจากแหล่งจ่ายไฟฟ้า

• เพ่ือใหอ้ ปุ กรณไ์ ฟฟา้ และเครอ่ื งใชไ้ ฟฟา้ สามารถทางานไดเ้ ทา่ นนั้ ระบบ
ไฟฟา้ ท่ีจา่ ยมาใชง้ านของการไฟฟา้

มีดว้ ยกนั 2 ระบบ คอื
1.ระบบเฟสเดยี ว (Single Phase)
2. ระบบสามเฟส (Three Phase)
สาย ไฟฟา้ ท่ีจ่ายมายงั อาคารบา้ นเรอื นทงั้ สองระบบ จะมีสายไฟเสน้ หน่ึงเป็น
สายดนิ นิยมเรยี กวา่ สายศนู ย์ (Neutral) เป็นสายเสน้ ท่ีไมม่ ีไฟฟา้ จ่ายมา
ซง่ึ ก็คือสายดนิ ของแหลง่ จ่ายไฟฟา้ สว่ นสายไฟท่ีเหลอื เป็นสายมีไฟฟา้ จา่ ย
(Line) ลกั ษณะระบบไฟฟา้ จา่ ยมาจากแหลง่ จ่ายไฟฟา้ แสดงดงั รูป

ระบบไฟฟ้าจ่ายมาจากแหล่งจ่ายไฟฟ้า

การต่อสายดนิ ภายในอาคารบ้านเรือนอยู่อาศัย

• ควรปฏิบตั ดิ งั นี้

• 1. -สวติ ชน์ ิรภยั หรอื ตสู้ วิตชป์ ระธานตอ้ งตอ่ ระบบไฟฟา้ ท่ีจ่ายเขา้ บา้ นลงดนิ
โดยใชส้ าย ไฟฟา้ ตอ่ กบั สายศนู ย์ (N) นาไปตอ่ ลงดินเขา้ กบั หลกั ดนิ ของบา้ น
และหา้ มตอ่ รว่ มกนั ในท่ีอ่ืนๆ อีก เชน่ ในแผงสวิตชย์ อ่ ย ขวั้ สายศนู ยต์ อ้ งมี
ฉนวนกนั้ แยกจากตวั กลอ่ ง สว่ นขวั้ ตอ่ สายดนิ กบั ตวั ตจู้ ะตอ่ ถึงกนั และตอ่ ลง
สายดนิ ซง่ึ ขวั้ สายศนู ยแ์ ละขวั้ สายดนิ จะไมม่ ีการตอ่ ถึงกนั

• 2. อปุ กรณไ์ ฟฟา้ และเครอ่ื งใชไ้ ฟฟา้ ชนิดท่ีมีตวั ถงั เป็นโลหะตอ้ งตอ่ สายดนิ
โดยการเดนิ สายไฟตอ่ ตวั ถงั ท่ีเป็นโลหะของอปุ กรณไ์ ฟฟา้ และเครอ่ื งใชไ้ ฟฟา้
เหลา่ นนั้ นาไปตอ่ ลงดินท่ีตสู้ วิตชป์ ระธานในตาแหนง่ สายศนู ย์ (N) ท่ีตอ่ ลง
ดนิ ไวแ้ ลว้

การต่อสายดนิ ภายในอาคารบ้านเรือนอยู่อาศัย

• 3. ติดตงั้ เตา้ รบั ชนิด 3 รู ท่ีมีรูตอ่ สายดนิ อยดู่ ว้ ย นารูสายดินของเตา้ รบั
ทกุ จดุ ไปตอ่ ลงดนิ ท่ีตสู้ วิตชป์ ระธานในตาแหน่งสายศนู ย์ (N) ท่ีตอ่ ลง
ดินไวแ้ ลว้

• 4. หา้ มตอ่ สายดนิ ของเครอ่ื งใชไ้ ฟฟา้ เขา้ กบั สายศนู ย์ (N) หากตอ่ ไว้
เม่ือสายศนู ยข์ าด จะทาใหต้ วั ถงั โลหะของเครอ่ื งใชไ้ ฟฟา้ มีศกั ยไ์ ฟฟา้
เทา่ กบั แรงดนั ของสายไฟเสน้ มีไฟ ผสู้ มั ผสั ถกู ตวั ถงั โลหะอาจไดร้ บั
อนั ตรายจากไฟฟ้าดดู ได้ การตอ่ สายดนิ ของระบบไฟฟา้ ภายใน
อาคารบา้ นเรอื นอยอู่ าศยั แสดงดงั รูป



การตดิ ต้งั หลกั ดนิ และสายดนิ ทถ่ี ูกต้อง

• 1. หลกั ดนิ ตอ้ งทาดว้ ยวสั ดทุ ่ีทนตอ่ การผกุ รอ่ นและไมเ่ ป็นสนมิ เช่น แทง่
ทองแดง แท่งเหลก็ ชบุ หรอื หมุ้ ดว้ ยทองแดง ขนาดเสน้ ผา่ ศนู ยก์ ลาง 16
มม. ความยาวไมน่ อ้ ยกวา่ 2.40 เมตร

• 2. เนือ้ ดินบรเิ วณท่ีใชต้ อกหลกั ดนิ ท่ีดคี วรเป็นดนิ แท้ และตอ้ งไมถ่ กู ขวาง
กนั้ หรอื ลอ้ มรอบดว้ ยหนิ กรวด ทราย หรอื แผน่ คอนกรตี เพราะเป็น
อปุ สรรคตอ่ การแพรก่ ระจายของกระแสลงสดู่ ิน ทาใหค้ วามตา้ นทาน
การตอ่ ลงดนิ ของหลกั ดนิ มีคา่ สงู เกินกวา่ มาตรฐาน

• 3. หลกั ดนิ ท่ีดเี ม่ือตอกลงดนิ แลว้ ตอ้ งมีคา่ ความตา้ นทานการตอ่ ลงดิน
ไมเ่ กิน 5 โอหม์ ตามคา่ มาตรฐานของการไฟฟา้ นครหลวง

การตดิ ต้งั หลกั ดนิ และสายดนิ ทถ่ี ูกต้อง

• 4. หา้ มใชต้ ะปคู อนกรตี ตอกเขา้ ไปในผนงั คอนกรตี หรอื พืน้ คอนกรตี แทนหลกั
ดนิ เพราะตะปคู อนกรตี ไมส่ ามารถกระจายกระแสลงดนิ ไดเ้ ม่ือมีไฟร่วั

• 5. ตาแหน่งของหลกั ดนิ ควรอยใู่ กลก้ บั ตสู้ วติ ชป์ ระธาน
• 6. หา้ มแชห่ ลกั ดนิ ในนา้ เพราะเม่ือเกิดไฟร่วั จะแพรก่ ระจายไปกบั นา้ ทาให้

เกิดอนั ตรายกบั ผทู้ ่ีอยใู่ นนา้ ถา้ จาเป็นตอ้ งตอกหลกั ดนิ ในนา้ ตอ้ งตอกใหม้ ดิ
ดิน และสายตอ่ หลกั ดนิ ตอ้ งหมุ้ ฉนวนปอ้ งกนั นา้ ใหม้ ดิ ชิด

การตดิ ต้งั หลกั ดนิ และสายดนิ ทถ่ี ูกต้อง

• 7. การตอ่ สายดนิ เขา้ กบั หลกั ดนิ แคลมป์ ยดึ หลกั ดนิ และสายตอ่ หลกั
ดนิ ควรใชว้ สั ดชุ นิดเดยี วกนั เพ่อื ไม่ใหม้ ีปัญหาการกดั กรอ่ น

• 8. ขนาดของสายดนิ ท่ีใชต้ อ่ หลกั ดนิ ตอ้ งไมเ่ ลก็ กวา่ 10 ตร.มม. จะตอ้ ง
เป็นสายเสน้ เดียวโดยตลอด และควรมีท่อหรอื ฉนวนหมุ้ อยดู่ ว้ ย

• 9.หา้ มตอ่ สายดนิ ผา่ นฟิ วสห์ รอื สวิตชต์ ดั ไฟร่วั อตั โนมตั ิ นอกจากการตอ่
ผา่ นสวิตชต์ ดั วงจรอตั โนมตั ิ และเม่ือสวิตชต์ ดั วงจรอตั โนมตั ทิ างาน ตอ้ ง
ตดั สายไฟฟา้ ทกุ เสน้ ของวงจรพรอ้ มสายดนิ ออกดว้ ย