คู่มือการปฐมพยาบาลเบื้องต้น

56 1

2 55

4. หา้ มสมั ผัสตัวผูป้ ว่ ย ถ้าเคร่ืองเออีดีพบว่าคลื่นไฟฟ้าของผู้ปว่ ยเปน็
ชนดิ ทตี่ อ้ งการรกั ษาดว้ ยการชอ็ กไฟฟ้าหัวใจ เครื่องจะบอกใหเ้ รากดปมุ่
“SHOCK” และก่อนท่เี ราจะกดปุ่ม “SHOCK” ต้องให้แน่ใจวา่ ไม่มใี ครสมั ผสั
ถูกตวั ของผู้ปว่ ย ร้องบอกดังๆ ว่า “ผมถอย คุณถอย และทุกคนถอย” ให้
มองซ้าอีกครง้ั เปน็ การตรวจสอบคร้ังสดุ ทา้ ย ก่อนกดปุ่ม “SHOCK”

หลงั จากเคร่ืองเออดี ี บอกว่าปลอดภัยท่จี ะสัมผสั ผูป้ ่วยได้แล้วให้ท้า
การกดหน้าอกต่อทนั ที หรือหากเคร่ืองเออดี ีมีปัญหาในการท้างาน ให้ท้าการ
กดหนา้ อกต่อไปจนกว่าเครื่องจะพร้อมใชง้ าน
สบื คน้ จาก https://www.vichaiyut.com/th/health/informations/to-
save-life-cpr/

54 3

2. ตดิ แผน่ นา้ ไฟฟ้า โดยตดิ แผ่นน้าไฟฟา้ ทั้ง 2 แผ่น เขา้ กับหน้าอกของ คำนำ
ผปู้ ว่ ยให้เรียบร้อย (ในกรณี (กระเป๋าเออีดีอยู่แลว้ )ตอ้ งให้แน่ใจวา่ หน้าอกของ
ผปู้ ว่ ยแหง้ สนทิ ดี ไม่เปยี กเหงื่อ หรอื เปียกน้า แผน่ น้าไฟฟา้ ของเครื่องเออดี ี การปฐมพยาบาลเป็นกิจกรรมท่ีคาดหวังให้จิตอาสาเฉพะกิจด้าน
ตอ้ งติดแนบสนิทกบั หน้าอกจรงิ ๆ ตา้ แหน่งตดิ แผ่นนา้ ไฟฟา้ ดูตามรูปทแ่ี สดงไว้ การแพทย์ มคี วามรใู้ นเรอื่ งการปฐมพยาบาลเบื้องต้น และสามารถช่วยเหลือ
เครื่องบางรุ่นมรี ปู แสดงท่ีตวั นา้ แผน่ ไฟฟ้า บางรุ่นก็มรี ปู แสดงท่ตี ัวเครือ่ ง ผู้ป่วยเพื่อหลีกเลี่ยง และลดผลความรุนแรงจากภาวะฉุกเฉินทั้งนี้ การปฐม
พยาบาลเป็นแนวทางท่ีง่าย และสามารถป้องกันได้คู่มือปฐมพยาบาลน้ีได้
3. ให้เครอ่ื งเออีดีวเิ คราะห์คลนื่ ไฟฟ้าหวั ใจ ระหว่างนั้นหา้ มสัมผสั ถูกตัว รวบรวมความรู้ และข้อแนะน้าในการปฐมพยาบาลเบื้องต้น ส้าหรับใช้
ผปู้ ่วยโดยเดด็ ขาด ให้ท่านรอ้ งเตอื นดงั ๆ วา่ “เครื่องก้าลงั วเิ คราะห์คล่นื ไฟฟา้ ประโยชน์ในการดูแลรักษาผปู้ ว่ ยท่เี จบ็ ปว่ ยฉบั พลัน
หัวใจ หา้ มสมั ผัสตวั ผปู้ ่วย” เคร่ืองเออีดสี ว่ นใหญจ่ ะเรมิ่ วเิ คราะห์คล่นื ไฟฟ้า
หวั ใจทันทีทตี่ ดิ แผ่นน้าไฟฟ้าเสร็จ เครื่องบางรนุ่ ต้องให้กดปุ่ม “ANALYZE” ผู้จัดท้าหวังว่าคู่มือน้ีจะเป็นประโยชน์ และสามารถน้าไปใช้ได้ตาม
กอ่ น สมควร หากมีข้อคดิ เหน็ ขอน้อมรับดว้ ยความขอบคุณ

กศน.อา้ เภอบางใหญ่

4 53

ขัน้ ท่ี 9 กำรจัดท่ำให้อยู่ในท่ำพักฟ้นื
ถา้ ผูห้ มดสตริ ู้ตวั หรือหายใจเองไดแ้ ล้ว ควรจัดใหผ้ ปู้ ว่ ยนอนในทา่ พัก

ฟน้ื โดยจดั ให้นอนตะแคงเอามอื ของแขนดา้ นบนมารองแก้มไม่ให้ควา้่ หนา้
มากเกนิ ไป เพ่อื ป้องกันไม่ใหส้ ้าลกั หรอื ลิน้ ตกไปอดุ ก้นั ทางเดนิ ลมหายใจ

หมำยเหตุ
ในกรณีทส่ี งสัยวา่ มีการบาดเจ็บของศรี ษะ หรอื คอ ไมค่ วรขยับหรอื จดั

ทา่ ใด ๆ
ข้นั ตอนสำคญั 4 ประกำรของกำรใชเ้ ครอื่ งเออีดี

1. เปดิ เครื่อง ในเครื่องเออีดบี างรนุ่ ทา่ นต้องกดปุ่มเปดิ เคร่ือง ในขณะ
ทีเ่ ครอ่ื งบางรุ่นจะท้างานทนั ทีทีเ่ ปดิ ฝาครอบออก เม่ือเปิดเครื่องแลว้ จะมีเสียง
บอกให้รู้วา่ ทา่ นต้องท้าอยา่ งไรตอ่ ไปอย่างเปน็ ข้ันตอน

52 5

การชว่ ยชวี ติ เดก็ และทารก มีประเดน็ ส้าคัญท่แี ตกต่างจากการ สำรบัญ
ชว่ ยชีวิตในผ้ใู หญ่บางประการ คอื ในกรณที ่ีปากเด็กเล็กมาก การเป่าปาก
ควรอ้าปากให้ครอบทง้ั ปากและจมกู ของเด็กและทารก ddddddddddddddddddddddddddddddddddddddddddddd

ข้นั ที่ 8 กดหน้ำอก 30 คร้ังสลับกับกำรเปำ่ ลมเขำ้ ปอด 2 คร้ัง dd หนา้
เม่อื ผา่ นขั้นตอนการช่วยเหลือมาตั้งแต่ขัน้ ท่ี 1 ถงึ ข้นั ท่ี 8 แล้ว ผูห้ มด
ความหมาย และการประเมนิ สภาพผ้บู าดเจบ็ 6
สตจิ ะได้รับการเป่าลมเขา้ ปอด 2 ครง้ั สลับกับการกดหน้าอก 30 ครง้ั
(นับเปน็ 1 รอบ) ให้ทา้ ต่อไปเร่ือยๆจนกว่าผปู้ ่วยมกี ารเคล่อื นไหว ไอ หรอื การหมดสติ เปนลม 9
หายใจ หรอื เคร่ืองเออดี ีมาถึง หรือมีบคุ ลากรทางการแพทย์รบั ช่วงต่อไป
ในกรณที ่ีมผี ปู้ ฏบิ ัติการช่วยชีวติ ไมต่ ้องการเป่าปากผู้หมดสติ หรอื ทา้ ไม่ได้ ขอเคลด็ ขอเคลือ่ น 15
ให้ท้าการช่วยชวี ติ ด้วยการกดหนา้ อกอยา่ งเดียว
ส่งิ แปลกปลอมเขา ตา หู คอ จมกู 17

แมลงกดั ตอยdddddddddd 22

สงิ่ แปลกปลอมเขา้ สรู่ ่างกาย การทา้ choking 24

การเคล่อื นย้ายผู้บาดเจ็บddddddd 35

การปฏิบัตกิ ารกชู้ วี ิต (CPR)dddd 44

6 51

ควำมหมำย และกำรประเมนิ สภำพผู้บำดเจบ็ ขั้นที่ 7 ช่วยหำยใจ
เม่อื เห็นวา่ ผู้หมดสติไมห่ ายใจหรือไม่มั่นใจว่าหายใจได้ ให้เป่าลมเขา้
กำรปฐมพยำบำล หมายถึง การใหความช่วยเหลือแกผูบาดเจ็บ
หรือผปู วย ณ สถานท่ีเกิดเหตุ โดยใชอุปกรณเทาทห่ี าไดในขณะนน้ั กอน ปอด 2 ครงั้ แต่ละครง้ั ใช้เวลาประมาณ 1 วนิ าที และใหเ้ ห็นผนงั ทรวงอก
ที่ผบู าดเจบ็ จะไดรบั การดูแลรักษาจากบุคลากรทางการแพทย หรอื สง ขยับข้นึ
ตอไปยังโรงพยาบาล
หลกั ทั่วไปของกำรปฐมพยำบำล วธิ ีชว่ ยหำยใจแบบปำกต่อปำกพรอ้ มกับดนั หนำ้ ผำกและยกคำง
ให้เล่ือนหัวแมม่ ือและนิว้ ชข้ี องมือทีด่ นั หน้าผากอยู่มาบบี จมูกผู้หมดสติ
หลกั การท่ัวไปในการปฐมพยาบาลน้ันจ้าเปนจะตองกระท้าโดยเร็ว
ทส่ี ุดซงึ่ ตองค้านงึ ถึงกลมุ่ บุคคลสองกลุมตอไปน้ี ใหร้ จู มกู ปดิ สนิท สดู ลมหายใจเขา้ ตามปกติแลว้ ครอบปากผชู้ ่วยเหลอื เข้ากับ
ปากของผ้หู มดสติ ตาชา้ เลอื งมองหนา้ อกผุ้หมดสติพร้อมกับเปา่ ลมเขา้ ไปจน
หน้าอกของผู้หมดสติขยับขน้ึ เปา่ นาน 1 วนิ าที แล้วถอนปากออก ให้ลม
หายใจของผู้หมดสตผิ ่านกลบั ออกมาทางปาก ถ้าเปา่ ลมเข้าปอดคร้งั แรกแลว้
ทรวงอกไม่ขยับขน้ึ (ลมไมเ่ ขา้ ปอด) ให้จัดทา่ โดย ท้าการดันหนา้ ผาก ยกคาง
ข้ึนใหม่ (พยายามเปิดทางเดนิ หายใจใหโ้ ล่งท่ีสุด) ก่อนจะท้าการเปา่ ลมเข้า
ปอดครั้งต่อไป

50 7

ขัน้ ที่ 6 เปดิ ทำงเดินหำยใจให้โล่ง 1. ผชู วยเหลือ มักเปนบคุ คลทอี่ ยูในเหตุการณขณะนัน้ จึงควรมี
ในคนทีห่ มดสติ กล้ามเน้ือจะคลายตวั ท้าใหล้ ้ินตกลงไปอุดทางเดิน หลกั การชวยเหลอื ดังน้ี ความปลอดภัยของสถานท่เี กดิ เหตุเปนสง่ิ ส้าคัญทต่ี
องค้านึงถงึ กอนเป็นอันดับแรกกอน เขาไปใหการชวยเหลอื ใชตามองดโู ดย
หายใจ การเปิดทางเดินหายใจท้าโดยวธิ ดี นั หน้าผากและยกคาง โดยการเอา การสา้ รวจระบบสา้ คญั ของรางกายอยางรวดเร็ว และวางแผนใหการชวย
ฝ่ามือข้างหน่งึ ดนั หนา้ ผากลง นวิ้ ชีแ้ ละน้วิ กลางของมอื อีกข้างหนึง่ ยกคางขึ้น เหลอื อยางมีสตไิ มตนื่ เตนตกใจ หามเคลอ่ื นยาย เมื่อมีการบาดเจบ็ ของ
ไป ใชน้ ิว้ มือยกเฉพาะกระดูกขากรรไกรลา่ งโดยไมก่ ดเน้ืออ่อนใต้คางใหห้ น้า อวยั วะตาง ๆ ซึง่ ผูใหการชวยเหลอื อาจมองไมเห็น ถาท้าการเคล่อื นยาย
ผ้ปู ว่ ยเงยข้นึ ทนั ที

ทันทีอาจท้าใหเกิดการบาดเจ็บมากขึ้นโดยเฉพาะกระดูกสันหลังหัก
ถาเคลอ่ื นยายไมถูกวิธีอาจท้าใหผูบาดเจ็บ พิการไปตลอดชีวิตไดแตมีขอยก
เวนในกรณีการบาดเจ็บเกิดข้ึนในสถานท่ีท่ีไมปลอดภัย อาจเกิดอันตราย
มากข้ึนทั้งผูบาดเจ็บและผูชวยเหลือ หรือไมสะดวกตอการปฐมพยาบาล
จ้าเปนตองเคล่ือนยายผูบาดเจ็บอยูในที่ปลอดภัยกอน จึงใหท้าการชวย
เหลือได เชน อยูในถ้าอยูในกองไฟ หรืออยูกลางถนนชวยเหลือดวยความ
นุมนวล และระมัดระวงั โดยการใหการชวยเหลอื ตามล้าดับความส้าคัญของ
การมีชีวติ หรอื ตามความรนุ แรงท่ีไดรับบาดเจ็บ

8 49

2. ผูบำดเจ็บ หรือผูเคราะห์รายจากเหตุการณตาง ๆ อันตรายท่ี ขั้นที่ 5 กำรกดหนำ้ อก 30 ครัง้
รางกายไดรับเรียงตามล้าดับความส้าคัญได ดังนี้ หยุดหายใจ ทางเดิน การกดหน้าอกเป็นการท้าให้ระบบไหลเวียนโลหิตคงอยู่ได้แม้หัวใจจะ
หายใจอุดตัน หัวใจหยุดเตน การเสียเลือดเปนจ้านวนมากอยางรวดเร็ว
หมดความรูสกึ ความเจ็บปวด กระดูกหัก การปฐมพยาบาลที่ดีผูชวยเหลือ หยุดเต้น สามารถท้าได้โดย กดหน้าอกแล้วปล่อย กดแล้วปล่อย ท้าติดต่อกัน
ควรใหการปฐมพยาบาลอยางถูกตอง รวดเร็ว นุมนวล และตองค้านึงถึง ไป 30 ครั้งใหไ้ ดค้ วามถี่ของการกด 100-120 คร้ังต่อนาที โดยนับ “หน่ึง และ
สภาพจิตใจของผูบาดเจ็บ ควรไดรับการปลอบประโลมและใหก้าลังใจเพ่ือ สอง และสาม และสี่ และห้า และหก และเจ็ด และแปด และเก้า และสิบ สิบ
สรางความมน่ั ใจวาจะไดรับการชวยเหลือและปลอดภัย อุบัติเหตุท่ีพบบอย เอ็ด สิบสอง สิบสาม สิบสี่..สิบเก้า ยี่สิบ ยีบเอ็ด ยีบสอง ยีบสาม..ยีบเก้า
ในชีวิตประจ้าวัน และการปฐมพยาบาลอุบัติเหตุเปนเหตุท่ีเกิดขึ้นโดยไม สามสิบ”ให้ฝึกนับและจับเวลา หนึ่งและสองและสามไปจนถึงสามสิบ จะใช้
ทันคิด ถือกันวาเปนความบังเอิญท่ีเกิดขึ้นโดยไมไดต้ังใจ และไมคาดฝ เวลา 15-18 วินาที จึงจะได้ความเร็วในการกด 100-120 วินาที โดยมีเทคนิค
นมากอน ที่ท้าใหประชาชนไดรับการสูญเสียทั้งชีวิตและทรัพยสิน ซ่ึง ในกำรกดหนำ้ อก ดังนี้
สาเหตุทที่ ้าใหเกดิ อบุ ตั เิ หตอุ าจเกดิ จากท้ังตัวบุคคลรวมกับการกระท้า เชน
ความบกพรองของรางกาย ความเจ็บปวยเร้ือรัง สภาพจิตใจ ขาดความรู 1. วางมือบนลงต้าแหน่งที่ถูกต้อง ระวังอย่ากดลงบนกระดูกซี่โครง
หรือขาดความระมัดระวัง เปนตน นอกจากนี้ยังมีสาเหตุจากส่ิงแวดลอม เพราะจะเปน็ ตน้ เหตใุ ห้ซีโ่ ครงหกั
เชน สภาพแวดลอมท่ีอยูอาศัยอาจมี เศษแกว เศษตะปูมีสัตวอันตราย
เปนตน 2. แขนเหยียดตรงอย่างอแขนโน้มตัวให้หัวไหล่อยู่เหนือผู้หมดสติ โดย
ทศิ ทางของแรงกดดง่ิ ลงส่กู ระดกู หน้าอก
ซ่ึงในท่ีบทนี้จะขอกลาวถึงอุบัติเหตุท่ีเกิดจากตัวบุคคลรวมกับการ
กระท้าที่พบบอยในชีวิตประจ้าวันและเปนภาวะฉุกเฉินท่ีตองไดรับการ 3. กรณีผู้ใหญ่ กดหน้าอกให้ยุบลงไปอย่างน้อย 2 นิ้ว หรือ 5 ซม. (แต่
ปฐมพยาบาลเบ้ืองตน เพื่อชวยเหลือชีวิตผูบาดเจ็บหรือชวยบรรเทาความ ไม่ควรเกนิ 2.4 นิ้ว หรือ 6 ซม.)
เจ็บปวย ปองกันไมใหเกิดความพกิ ารหรอื โรคแทรกซอนได ดงั นี้
4. กรณีเด็ก กดหนา้ อกใหย้ ุบลงอย่างน้อย 1/3 ของความหนาของทรวง
อก หรือ 2 น้ิว (5 ซม.)

5. กรณีทารก กดหน้าอกให้ยุบลงอย่างน้อย 1/3 ของความหนาของ
ทรวงอก หรอื 1.5 นวิ้ (4 ซม.)

6. ในจังหวะปล่อยต้องคลายมือขึ้นมาให้สุด เพื่อให้หน้าอกคืนตัว
กลับมาสู่ต้าแหน่งปกติก่อนแล้วจึงท้าการกดครั้งต่อไป อย่ากดทิ้งน้าหนักไว้
เพราะจะท้าให้หัวใจคลายตัวได้ไม่เต็มที่ ห้ามปล่อยจนมือหลุดจากหน้าอก
เพราะจะท้าให้ต้าแหน่งของมือเปล่ยี นไป
7. การกดหน้าอกอย่างมีประสิทธิภาพต้อง กดลึก ปล่อยสุด อย่ำหยุด กด
บอ่ ย

48 9

4.2 กรณีเด็ก (ยังไมเ่ ป็นวัยรุ่น) วางส้นมือของมือหน่ึงไว้บนครง่ึ ลา่ งของ 1. บำดแผล และกำรหำมเลือด
กระดูกหน้าอก (ใช้มือเดียว หรอื ใชส้ องมือ ข้ึนอยู่กับรปู ร่างเดก็ ตัวเลก็ หรอื ตัว
โต)

4.3 กรณีทำรก (อายุ 1 เดอื น ถึง 1 ปี) กดหนา้ อกดว้ ยนิว้ มือสองน้วิ ท่ี 1.1 บำดแผล
ก่งึ กลางหน้าอกเด็ก โดยใชน้ ว้ิ ช้ีและนิว้ กลาง หรือใชน้ ิว้ กลางและนิ้วนางกด บาดแผล (wounds) หมายถึง ลักษณะที่ผิวหนังหรือเย่ือเมือก
หนา้ อก (mucous membrane) และสวนที่อยูลงไปแยกออกจากกันโดยสาเหตุ
ใด ๆ ก็ตาม ผวิ หนังทเ่ี กดิ บาดแผล อาจพบลกั ษณะแผลได ลักษณะ คือ
1) แผลปด (closed wound) เปนบาดแผลที่ไมมีรอยแยกของ
ผิวหนังปรากฏใหเห็นเกิดจากแรงกระแทกของของแข็งที่ไมมีคม แตอาจมี
การฉีกขาดของเน้ือเยื่อและเสนเลือดฝอยใตผิวหนังจึงท้าใหมีเลือดออก
ค่ังอยูใตผวิ หนงั ถามองจากภายนอกจะเห็นเปนลักษณะช้า เชน แผลฟกช้า
เปนตน

10 47

2) แผลเปด (opened wound) เปนบาดแผลที่ท้าใหเกิดรอย ขัน้ ท่ี 3 จัดท่ำใหพ้ รอ้ มสำหรับกำรชว่ ยชวี ิต
แยกของผวิ หนงั เชน แผลถลอก แผลฉีกขาด แผลตัด แผลถูกยิง แผลถูก จัดท่าให้ผู้หมดสตมิ าอยใู่ นทา่ นอนหงายบนพน้ื ราบและแข็ง แขนสอง
แทง เปนตน ซ่ึงแผลเปดเหลานี้ มักมีเลือดออก บวม แดง รอน และ
เจ็บปวด ในกรณีท่ีแผลอักเสบเนื่องจากการติดเช้ือจะท้าใหมีหนองบาง ข้างเหยยี ดอยา่ งลา้ ตวั
คนมีไขหรือตอมน้าเหลืองบริเวณใกลเคียงโตรวมดวย ถาอักเสบรุนแรง
เชือ้ อาจลุกลามเขากระแสเลอื ด ทา้ ใหเกิดภาวะโลหติ เปนพิษได ข้ันท่ี 4 กำรหำตำแหน่งวำงมือบนหนำ้ อก
4.1 กรณีผูใ้ หญ่ ถา้ มผี ู้หมดสติไม่ไอ ไมห่ ายใจ ไมข่ ยับส่วนใดๆ ของ
หลกั การปฐมพยาบาลผูมีบาดแผล
แผลปด ไดแก แผลฟกช้า ประคบดวยความเย็นทันที เพื่อใหเลือด ร่างกายให้ถือวา่ หัวใจหยุดเต้นไม่มีสญั ญาณชพี ต้องชว่ ยกดหน้าอกทันที ให้
ที่อยูใตผิวหนังออกนอยลง หลังจากนั้น 24 ช่ัวโมง ควรประคบดวย หาตา้ แหนง่ การวางมือทค่ี รงึ่ ล่างของกระดกู หนา้ อกเพ่ือกดหน้าอก โดยใช้สน้
ความรอน เพอ่ื ชวยใหแผลยบุ บวมเรว็ ขน้ึ แผลเปด ไดแก มือข้างหน่งึ วางบนบริเวณครึ่งล่างกระดูกหนา้ อก แลว้ เอามืออีกข้างหนึ่งวาง
1) แผลขวนหรือถลอก ลางแผลดวยน้าสะอาดและสบู เพ่ือลางส่ิง ทาบหรือปะสานไปบนมอื แรก
สกปรกออกใหหมด ซับแผลใหแหง เช็ดดวยยาฆาเชื้ออยางออน เชน
แอลกอฮอล แผลจะแหง หายไดเร็ว
2) แผลตัด หามเลือดถาเลือดออกมาก เมื่อเลือดหยุดแลวจึงท้า
ความสะอาดบริเวณรอบ ๆ แผล ทาดวยยาฆาเชื้อ และปดแผลดวยผา
สะอาดใหเรียบรอย ในกรณีท่ีมีช้ินสวนของอวัยวะถูกตัดขาดออกมา ให
น้าช้ินสวนอวัยวะนั้นใสถุงพลาสติกท่ีสะอาด และใสในถุงที่มีน้าแข็งอีก
ชั้นหน่ึง เพ่ือรักษาเน้ือเย่ือของอวัยวะสวนนั้น ซ่ึงแพทยอาจจะน้ามาเย็บ
ตดิ ท่ีเดมิ ได
3) แผลฉีกขาด ถาเปนแผลเล็ก ท้าความสะอาดบาดแผลดวยน้า
และสบู จนแผลสะอาด แลวใชผาแตงแผลปด โดยใชผาพันใหขอบแผล
ติดกนั ถาแผลมเี ลือดออกมาก ใชผาสะอาดกดลงบนแผลจนกวาเลอื ด

46 11

– ถ้ำผู้หมดสติเป็นผู้ใหญ่ ให้โทรศัพท์เรียกความช่วยเหลือทันทีก่อน หยุด ไมควรลางแผล เพราะจะท้าใหเลือดออกมากขึ้น และแผลจะติด
ลงมือปฏิบัติการช่วยชีวิต (Phone first) เพราะผู้ใหญ่ที่หมดสติมักเกิดจาก เชื้อไดงาย ควรน้าสงแพทยภายใน 8 ช่ัวโมง ท่ีไดรับบาดเจ็บ ในกรณีท่ี
หัวใจห้องล่างเต้นพลิ้ว (VF, ventricular fibrillation) ซ่ึงมีโอกาสรอดชีวิต บาดแผลกวาง หรอื ขาดกระรุงกระรงิ่ อาจจ้าเปนตองเย็บแผล
มากที่สุดหากได้รับการช็อกไฟฟ้าจากทีมงานช่วยชีวิตข้ันสูงโดยเร็ว (3-5
นาที) 1.2 กำรหำมเลือด

– ถ้ำผู้หมดสติเป็นเด็ก หากท่านอยู่ในเหตุการณ์เพียงคนเดียว ให้ลง การมีเลือดออกจ้านวนมากและเร็ว โดยเฉพาะจากหลอดเลือด
มือช่วยชีวิตก่อนแล้วค่อยไปโทรศัพท์ภายหลัง (CPR first) เพราะสาเหตุการ ใหญ ๆ ท้าใหเปนอันตรายถึงชีวิตได ตามธรรมชาติเลือดสามารถหยุดได
หมดสติในเด็กมักเกิดจากทางเดินหายใจถูกอุดกั้น ซึ่งแก้ไขได้โดยการลงมือ เองภายใน 2-8 นาที แตบางกรณีตองใชวิธีหามเลือด เพื่อใหเลือดหยุด
ปฏบิ ตั กิ ารชว่ ยชวี ติ ก่อนโดยการดหน้าอก 30 คร้ัง และการช่วยหายใจ 2 ครั้ง ซ่ึงสามารถท้าไดหลายวิธีแลวแตต้าแหนงและปริมาณของเลือดท่ีออก
เป็นเวลา 2 นาที (5 รอบ) แลว้ จงึ ละจากผ้ปู ่วยไปโทรศัพท์ ขอความช่วยเหลือ มากนอยเพยี งใด
ทั้งนี้มีข้อยกเว้นกรณีที่รู้แน่ชัดอยู่ก่อนแล้วว่าเด็กผู้หมดสติเป็นโรคหัวใจ หรือ
มีผู้ช่วยเหลือมากกว่า 1 คน ควรรีบโทรศัพท์ก่อนเพราะผู้หมดสติจะมีโอกาส หลักการปฐมพยาบาลในการหามเลอื ด
รอดชีวิตมากกว่าถา้ ไดร้ บั การรีบชอ็ กไฟฟา้ 1) ใชน้ิวท่ีสะอาดกดบาดแผลโดยตรง วิธีนี้บาดแผลเล็ก ๆ เลือด
มกั จะหยดุ ได
– กำรติดต่อขอควำมช่วยเหลือ ควรมีเบอร์โทรศัพท์ส้าหรับติดต่อ 2) ใชผาสะอาด หนา ๆ กดลงบนบาดแผล ถายังมีเลือดซึมออกมา
เช่น เบอรโ์ รงพยาบาล เบอร์สถานีต้ารวจ และเบอร์ท่ีจ้าเป็นไว้ข้างๆโทรศัพท์ ไดอาจเพ่ิมจ้านวนผาอกี หลาย ๆ ชน้ั แลวพันดวยผารดั ใหแนนซ้าอีกคร้ัง
มีหลายกรณีท่ีผู้ป่วยได้รับความช่วยเหลือไม่ทันต่อเหตุการณ์จึงควรโทรขอ
ความช่วยเหลือ เช่น ผู้ป่วยมีอาการแน่นหน้าอก เหนื่อย หายใจไม่ออก แขน
ขาอ่อนแรง ซึงท่านไม่แน่ใจว่าจะท้าอย่างไรในกรณีฉุกเฉินนั้น ควรขอความ
ชว่ ยเหลือทันที

12 45

3) ใชวธิ กี ดบนหลอดเลอื ดแดงใหญซง่ึ มาสูบริเวณนั้น เชน ข้นั ท่ี 2 เรียกหำควำมช่วยเหลือ
บาดแผลบรเิ วณแขนตา้่ กวาขอศอก โดยใหผูบาดเจบ็ กางแขนออกไปจาก หากหมดสติ หรอื หายใจเฮือก (เกิดจากการเกรง็ ของกลา้ มเนื้อ ไม่ใช่
ล้าตวั หงายแขนข้ึน ใชนวิ้ มอื กดลงตรง สวนกลางของแขนสวนบน กดหลอด
เลอื ดแดงนี้ใหตดิ กบั กระดกู ตนแขน ถากดถกู ตอง จะคล้าไมพบชพี จรท่ี หายใจตามปกต)ิ ให้รอ้ งขอความช่วยเหลอื จากผู้ที่อยู่ในบริเวณนน้ั และขอให้
ขอมือขางน้ัน คนใดคนหนงึ่ โทรศพั ทห์ มายเลข 1669 ซงึ่ สามารถเรียกรถพยาบาลได้ทกุ
จงั หวดั หรืออาจเรยี กรถพยาบาล หรอื ทมี งานของโรงพยาบาลที่เคยใช้อยู่
4) วิธีการขันชะเนาะ โดยใชผายาว หรือสายรัด ใชรัดเหนือแผล ประจา้ ก็ได้
เพอื่ ใหเลือดหยุดโดยใชส้าลีหรือผานุมวางสวนที่จะรัดกอน แลวจึงใชผายาว หมำยเหตุ
หรือสายรัด เพื่อจะใหแนนอาจใชวิธีขันชะเนาะ คือใชชายผาทั้ง 2 ดาน
พันเปนเกลียว 2-3 รอบ แลววางทอนไมเล็ก ๆ บนเกลียวผานั้นแลวผูก – ผทู้ ่ีท้าหนา้ ท่ีโทรศัพท์เรยี กรถพยาบาลต้องเตรียมข้อมลู ให้ครบถ้วน
เหนือทอนไมอีกครั้ง การขันชะเนาะน้ีเปนการกดหลอดเลือดที่มาเล้ียง ดังนี้ เหตุเกิดท่ีไหน (ชอ่ื บริษทั ชื่อหมบู่ ้าน ชอ่ื ถนน ช่อื ซอย ใกลก้ ับสถานที่
บริเวณน้ัน และสวนท่ีต่้ากวา ฉะนั้นไมควรรัดแนนจนเกินไป ควรคลายและ สา้ คญั ) หมายเลขโทรศัพท์ทีก่ ้าลงั ใชพ้ ดู อยู่ เกดิ อะไรขน้ึ (อุบัติเหตุรถยนต์
ชันชะเนาะใหมทกุ ½ ชว่ั โมง หัวใจวาย จมน้า) มีคนตอ้ งการความช่วยเหลอื กี่คน เช่น คนจมน้า 3 คน หรอื
คนถูกไฟฟา้ ชอร์ต 2 คน สภาพของผหู้ มดสติเป็นอย่างไรบ้าง มกี ารให้ความ
2. กำรหมดสติ เปนลม ชัก ชว่ ยเหลอื อะไรอยู่บา้ ง มเี ครื่องชอ็ กไฟฟ้าหัวใจอัตโนมตั ิ (เคร่อื ง AED) อยู่
หรอื ไม่ ข้อมลู อื่น ๆ ทค่ี ิดวา่ จา้ เป็น อยา่ วางหโู ทรศัพท์ ใหแ้ จง้ เบอรโ์ ทรกลบั
2.1 กำรหมดสติ และทบทวนให้ถูกต้องก่อน หรือเปดิ ลา้ โพงเสยี ง (speakerphone) ไวถ้ ้า
การหมดสติ หมายถึง ภาวะท่ีรางกายไมรับรูหรือตอบสนองตอสิ่ง เป็นไปได้
แวดลอม หรือภาวะไมรสู ึกตวั ได แบงไดเปน 2 ประเภท คือ

1) การหมดสติแตมีการหายใจ เชน ลมบาหมู พิษจากยาบางชนิด
เมาเหลา เปนลม เสนโลหิตในสมองแตก ช็อก พิษของโรคบางชนิด เชน
เบาหวานบาดเจ็บทีศ่ รี ษะ เปนตน

2) การหมดสติพรอมกับมีอาการหายใจขัด หรือหยุดหายใจ เชน
การใชยาหรือสารบางชนิด เชน ฝน มอรฟน จมน้า สิ่งแปลกปลอมอุด
หลอดลม ถูกกระแสไฟฟาดูด โรคหัวใจ เปนตน ในบทน้ีจะขอกลาวเฉพาะ
หลักการปฐมพยาบาลผูปวยท่หี มดสติแตมีการหายใจ

44 13

กำรปฏิบัติกำรกู้ชีวิต (CPR) หลกั การปฐมพยาบาลผูปวยที่หมดสติ
1) จัดทานอนส้าหรับผูปวยหมดสติหาสาเหตุของการหมดสติ การจัด
เมอ่ื เกิดภาวะหัวใจหยดุ เตน้ และภาวะหยุดหายใจขน้ึ แลว้ ประชาชน
ผู้ใหก้ ารชว่ ยเหลอื สามารถใช้หลักการจ้าขั้นตอนท่สี ้าคญั 4 หลกั การสน้ั ๆ ทานอนส้าหรบั ผูปวยหมดสติ
1.1) จัดใหนอนทาตะแคงเกือบคํว่าไปดานใดดานหนึ่งศีรษะไม
1. ประเมินกำรตอบสนองของผ้ปู ว่ ยว่ำมสี ติหรือไม่ โดยการปลุก
เรียกและดูการเคลื่อนไหวทหี่ นา้ อกว่าหายใจหรือไม่ หนุนหมอน หนั ศรี ษะไปดานนัน้ โดยใหหนาแหงนข้ึนเล็กนอย
1.2) จับแขนขางหน่ึงใหแนบกับล้าตัว สวนอีกขางใหวางราบกับ
2. ขอควำมช่วยเหลือจำกทีมแพทยฉ์ ุกเฉิน ตามเครอ่ื งช็อกไฟฟ้า
หัวใจอตั โนมตั ิ: เครื่องเออดี ี (Automated External Defibrillator: AED) พนื้ งอแขนเลก็ นอย
1.3) จดั ขาขางทีอ่ ยูดานบนใหงอเขาเล็กนอย
3. ปฏบิ ตั ิตำมข้ันตอน
– การชว่ ยกดหนา้ อก 2) ตรวจระบบทางเดนิ หายใจไมใหมีส่งิ อุดตนั โดยใชมือกดท่ีปลายคาง
– การเปิดทางเดนิ หายใจใหโ้ ลง่ ของผูปวยเพอ่ื เปดปากและตรวจดูในชองปากและคอวามีส่ิงใดอุดตันหรือไม
– การช่วยหายใจ
3) คลายเสอ้ื ผา และส่งิ รดั ตวั ใหหลวม โดยปลดกระดุมเม็ดบนของเสื้อ
4. กำรช็อกไฟฟ้ำหวั ใจอตั โนมัตโิ ดยใช้เครื่องเออดี ี และเข็มคัด(ถามี) ออก
ทัง้ 4 หลกั การทีส่ า้ คญั น้ี มีขน้ั ตอนยอ่ ยๆ ที่สามารถทา้ ให้การ
ปฏบิ ตั ิการช่วยเหลือมปี ระสิทธภิ าพมากทีส่ ดุ โดยมขี นั้ ตอนการปฏบิ ัติ ดังน้ี 4) ใหความอบอนุ แกรางกายโดยหาผาหมหรือเสอ้ื มาคลมุ ตัวผูปวย
กำรชว่ ยชวี ติ ขั้นพ้นื ฐำน
2.2 เปนลม
ข้ันที่ 1 เรยี กดูว่ำหมดสตจิ รงิ หรือไม่
ควรมองดสู ภาพรอบตัวท่ีผ้หู มดสติวา่ บรเิ วณนั้นปลอดภยั กอ่ น แล้วจึง
เขา้ ไปยังขา้ งตวั ผหู้ มดสติ ทา้ การกระต้นุ โดยการตบแรงๆ ที่บรเิ วณไหล่ทั้ง
สองขา้ งของผหุ้ มดสติ พร้อมกับตะโกนถามว่า “คุณๆ..เปน็ อย่างไรบา้ ง?”

14 43

เปนลม เปนอาการหมดสติเพียงชั่วคราว เน่ืองจากเลือดไปเล้ียงสมองไมพอ วสั ดุท่ีนำมำดดั แปลงทำเปลหำม
สาเหตุ และลักษณะอาการของคนเปนลมที่พบบอย เชน หิว เหน่ือย เครียด 1. บานประตูไม้
ตกใจ กังวลใจ กลัว เสียเลือดมาก อาการและอาการแสดง วิงเวียนศีรษะ ตา 2. ผา้ หม่ และไม้ยาวสองอัน วธิ ที า้ เปลผา้ ห่ม ปูผ้าหม่ ลงบนพ้ืน ใชไ้ มย้ าว
พรา หนามดื ใจส่นั มอื เทาไมมีแรง หนาซีด เหงอื่ ออก ตวั เย็น ชีพจร เบา เร็ว สองอัน ยาวประมาณ 2.20 เมตร
หลกั การปฐมพยาบาลผูปวยที่เปนลม
- อนั ที่ 1 สอดในผ้าห่มท่ีได้พับไว้แลว้
1) พาเขาท่ีรม ท่ีอากาศถายเทสะดวก - อนั ที่ 2 วางบนผา้ ห่ม โดยให้ห่างจากอนั ที่ 1 ประมาณ 60 ซม.
2) นอนราบไมหนุนหมอน หรือยกปลายเทาใหสงู เลก็ นอย จากน้ันพับชายผ้าหม่ ทับไม้อันที่ 2 และอนั ท่ี 1 ตามลา้ ดับ สบื คน้ จาก
3) คลายเสื้อผาใหหลวม http://www.nurse.nu.ac.th
4) พดั หรอื ใชผาชุบน้าเชด็ เหงือ่ ตามหนา มือ และเทา
5) ใหดมแอมโมเนยี ภำพ การใชผ้ ้าหม่ มาดดั แปลงทา้ เปลหามผู้ป่วย
6) ถารูสกึ ตวั ดี ใหด่ืมน้า
7) ถาอาการไมดขี ึ้น น้าสงตอแพทย

2.3 ชัก
ชัก หมายถึง การท่ีมีอาการกระตุกหรือเกร็งของกลามเน้ือ แขน ขา
หนา ลา้ ตวั โดยจะรตู ัว หรือไมรตู วั กไ็ ด ซึ่งมสี าเหตุมาจาก โรคทางสมอง ความ
ดันโลหติ สูง บาดทะยักในเดก็ แรกเกดิ ไดรบั สารพิษ เชน สารตะก่ัว หรือจากไข
สูงในเดก็ เล็ก ๆ
หลักการปฐมพยาบาลผูปวยชัก
1) น้าผูปวยนอนในที่ปลอดภัย ใหนอนราบตะแคงหนาไปทางดานใด
ดานหนึง่ เพือ่ ใหสงิ่ ทอ่ี ยูในปอดไหลออก
2) ปลดหรือคลายเสอื้ ผาใหหลวม
3) ถามเี สมหะ น้าลาย หรอื เศษอาหาร ฟนปลอมใหเอาออกจากปาก

42 15

กำรเคลอ่ื นยำ้ ยผปู้ ว่ ยโดยใช้เปลหำม 4) ถาชักจากไขสูง รีบเช็ดตัวดวยน้าเย็นจนกวาไขจะลด และใหยาลด
เปลหรือแคร่มีประโยชน์ในการเคลื่อนย้ายผู้ป่วย อาจท้าได้ง่ายโดย ไข

ดัดแปลงวัสดุ การใช้เปลหามจะสะดวกมากแต่ยุ่งยากบ้างขณะท่ีจะอุ้มผู้ป่วย 5) ระมดั ระวังการกระทบกระแทกหรอื ตกจากทีน่ อน จากเตยี ง
วางบนเปลหรอื อุ้มออกจากเปล 6) หามใหสงิ่ ใด ๆ ทางปาก เพราะจะท้าใหผูปวยส้าลกั
7) ใหผูปวยนอนอยูในที่เงยี บ ๆ โลง อากาศถายเทไดสะดวก
วิธีกำรเคลอ่ื นย้ำย 8) ผูที่เคยไดรับการวินิจฉัยวาเปนโรคลมชัก แตขาดยา ก็ใหยากันชัก
เริ่มต้นด้วยการอุ้มผู้ป่วยนอนราบบนเปล จากนั้นควรให้ผู้ช่วยเหลือคน ตามขนาดท่ีเคยใช
หนึ่งเป็นคนออกค้าสง่ั ให้ยกและหามเดนิ เพือ่ ความพร้อมเพรียงและนุ่มนวล ถ้า 9) ถาอาการไมดขี ้นึ นา้ สงตอแพทย
มีผู้ช่วยเหลือสองคน คนหนึ่งหามทางด้านศีรษะ อีกคนหามทางด้านปลายเท้า
และหันหน้าไปทางเดียวกัน ซ่ึงหมายความว่าผู้ช่วยเหลือท่ีหามทางด้านปลาย 3. ขอเคล็ด ขอเคลอ่ื น
เทา้ จะเดินนา้ หน้า หากมีผ้ชู ว่ ยเหลือ 4 คน ชว่ ยหาม อีก 2 คน จะช่วยหามทาง
ดา้ นขา้ งของเปลและหันหน้าเดนิ ไปทางเดียวกนั 3.1 ขอเคลด็
ขอเคล็ด เปนการฉกี ขาดของเสนเอ็นหรือกลามเน้ือที่อยูรอบ ๆ ขอ
ภำพ การเคลอ่ื นย้ายผู้ปว่ ยโดยใช้เปลหาม ตอเน่ืองจากหกลม ถูกกระแทก หรือขอเคลื่อนไหวมากเกินปกติ ท่ีพบบอย
ไดแก ขอเทาพลกิ เดนิ สะดุด ผูปวยจะมีอาการปวดเจ็บขอน้ันมากโดยเฉพาะ
เมื่อมีการเคล่ือนไหวหรือใชน้ิวกดขอท่ีเคล็ด หรือรอบ ๆ ขอน้ันจะบวม แดง
รอน และอาจมรี อยช้ารวมดวยหลักการปฐมพยาบาลผูปวยขอเคลด็
1) ใน 24 ชั่วโมงแรกหลังขอไดรับบาดเจ็บ ควรประคบดวยน้าเย็น
หรอื น้าแข็งทันที ท้าประมาณ 2-3 คร้ัง เพื่อลดอาการบวมและปวด หลัง 24
ช่ัวโมงไปแลว ประคบดวยน้ารอน หรอื แชนา้ อนุ เพื่อลดอาการอักเสบ
2) ใหขอที่บาดเจ็บอยูน่ิง ๆ หรือเคล่ือนไหวนอยที่สุด โดยใชผาพัน
รอบขอใหนานพอควร ยกขอน้ันใหสูง เชน ขอเทาเคล็ด เวลานอนหาผาหรือ
หมอนหนุนขอเทานั้นใหสงู

16 41

3.2 ขอเคลือ่ น กำรเคลือ่ นย้ำยผู้ป่วยโดยใช้ผำ้ ห่ม
ขอเคลื่อน หมายถึง ภาวะที่ปลายกระดูกหรือหัวกระดูกสองอันท่ีมา ใชก้ รณที ่ีไม่มีเปลหามแต่ไมเ่ หมาะกับผู้ป่วยทไี่ ด้รับบาดเจบ็ บรเิ วณ
ชนกันประกอบขึ้นเปนขอเคลื่อนออกจากต้าแหนงเดิม ท้าใหเยื่อหุมขอน้ัน
มีการฉีกขาด หรือมีการยืดของเอ็นกลามเน้ือ เสนเลือด เนื้อเย่ือ และ หลงั
เสนประสาทบริเวณนนั้ อาจฉกี ขาดหรอื ชา้ ขอท่มี ีการเคล่ือนท่ีพบบอย ไดแก วธิ ีเคลอ่ื นยำ้ ย พับผา้ ห่มตามยาวทบกันเปน็ ช้นั ๆ 2-3 ทบ โดย
ขอไหล ขอมือ ขอตะโพก ขอเขา กระดูกสะบา สวนมากเกิดจากขอน้ันหรือ
บริเวณใกลเคียงถูกกระทบกระแทกแรง ๆ เชน ถูกตี หกลม การเหว่ียง วิธีการพบั ผา้ หม่ พับเช่นเดียวกับการพบั กระดาษท้าพัด วางผ้าห่มขนาบ
การบิดหรือกระชากอยางแรง เปนตน ผูปวยจะมีอาการบวมและปวดมาก ชดิ ตวั ผปู้ ว่ ยทางดา้ นขา้ ง ผ้ชู ว่ ยเหลือคุกเข่าลงขา้ งตัวผปู้ ่วยอกี ขา้ งหนง่ึ
กดเจ็บบริเวณรอบ ๆ ขอ และขอนั้นจะมีรูปรางผิดไปจากเดิม ท้าใหความ จบั ผ้ปู ว่ ยตะแคงตวั เพ่อื ให้นอนบนผา้ ห่ม แล้วดงึ ชายผ้าหม่ ทั้งสองข้าง
ยาวของขาหรอื แขนขางท่ีมีขอเคลื่อนสน้ั หรือยาวกวาปกติ อาจคล้าพบปลาย ออก เสรจ็ แลว้ จึงมว้ นเข้าหากัน จากนน้ั ช่วยกนั ยกตัวผู้ป่วยขึ้น ผู้ชว่ ย
หรือหวั กระดกู ท่ีหลุดออกมาได้ เหลือคนหนงึ่ ต้องประคองศีรษะผปู้ ่วย โดยเฉพาะผู้ปว่ ยท่ีสงสัยว่า ได้รบั
หลกั การปฐมพยาบาลผูปวยขอเคล่ือน บาดเจ็บที่คอหรือหลัง
1) จัดใหผูปวยอยใู นทาที่สบาย
2) ไมควรดึงใหเขาที่เอง เพราะอาจท้าใหเอ็น กลามเนื้อ เสนเลือด ภำพ การเคล่ือนยา้ ยผปู้ ่วยโดยใชผ้ า้ ห่ม
และเนื้อเยอ่ื บริเวณนัน้ ไดรับอนั ตรายมากข้นึ
3) ใหขอนั้นอยนู ง่ิ โดยใชผาพันพยุงหรือดามไวใหอยูในทาทเ่ี ปนอยู
4) น้าผูปวยสงโรงพยาบาล ะอาจตองเอกซเรยเพอ่ื การวินิจฉัยตอไป

40 17

วิธที ี่ 2 การใชค้ น 3 คน วธิ ีน้ใี ช้ในรายทผ่ี ูบ้ าดเจ็บนอนหงาย หรือ นอน 4. สง่ิ แปลกปลอมเขำ ตำ หู คอ จมกู
คว่้าก็ได้ ให้คางของผบู้ าดเจบ็ ยกสูงเพ่ือเปดิ ทางเดินหายใจ
ส่ิงแปลกปลอม หมายถงึ วัสดุ หรือวัตถุของแข็งของเหลว หรือส่ิงใด ๆ
1. ผู้ปฐมพยาบาล 2 คนคุกเข่าข้างลา้ ตัวผบู้ าดเจ็บข้างหน่ึง อีกข้างหนง่ึ ผู้ ก็ตาม อาจมีชีวิตหรือไมมีชีวิตเขาไปใน ตา หู คอ จมูก และท้าใหเกิดการ
ปฐมพยาบาลอีก 1 คน คุกเข่าขา้ งล้าตวั ผบู้ าดเจบ็ ระคายเคือง หรืออุดกั้นท้าใหมีอาการผิดปกติ อาจท้าใหเกิดอาการต้ังแต
รา้ คาญ เจ็บปวด จนกระท่งั เปนอนั ตรายถงึ เสียชีวิตได
2. ผ้ปู ฐมพยาบาลคนที่ 1 ประคองท่ีศรี ษะและไหล่ผ้บู าดเจบ็ มืออกี ขา้ งหน่งึ
รองส่วนหลังผูบ้ าดเจบ็ 4.1 สิ่งแปลกปลอมเขาตา
ตาเปนอวัยวะท่ีเก่ียวขอกับการมองเห็น ประกอบดวยสวนท่ีเก่ียวของ
3. ผปู้ ฐมพยาบาลคนท่ี 2 อยตู่ รงขา้ มคนท่ี 1 ใช้แขนขา้ งหนง่ึ รองหลงั กับการมองเห็น เชน กระจกตา แกวตา เปนตน และสวนท่ีชวยการมองเห็น
ผบู้ าดเจ็บ เอามือไปจับมือคนท่ี 1 อกี มอื หนึ่งรองใตส้ ะโพกผบู้ าดเจบ็ หรอื ปองกันอนั ตรายทเ่ี กิดข้ึน ไดแก ค้วิ หนงั ตา ขนตา เปนตน สิ่งแปลกปลอม
ที่เขาตาสวนมาก ไดแก เศษฝุนละออง เศษเหล็ก ขนตาแมลง ซ่ึงกอใหเกิด
4. ผูป้ ฐมพยาบาลคนที่ 3 มอื หนง่ึ อยู่ใตต้ ้นขาเหนอื มือคนที่ 2 ท่รี องใต้ อาการระคายเคือง น้าตาไหล เจ็บปวด ลมื ตาไมขึน้
สะโพก แลว้ เอามือไปจับกับมือคนที่ 2 ท่รี องใตส้ ะโพกนั้น สว่ นมอื อีกข้างหนึง่ หลักการปฐมพยาบาลผูปวยทีม่ สี ง่ิ แปลกปลอมเขาตา
รองทข่ี าใต้เข่า 1) อยาขย้ตี า ใหลมื ตาในน้าสะอาด หรอื ลางตาดวยน้าอุน
2) ถามองเหน็ ส่ิงแปลกปลอมอยูใหเปดเปลือกตาขึ้น ใชมุมผาบาง ๆ ที่
5. มือคนที่ 1 และคนที่ 2 ควรจับกนั อยูร่ ะหว่างกึง่ กลางลา้ ตัวสว่ นบนของ สะอาดหรอื ใชส้าลีพันปลายไมเข่ยี ออก
ผ้บู าดเจบ็ ผ้ปู ฐมพยาบาลจะต้องให้สญั ญาณลกุ ขน้ึ ยืนพร้อม ๆ กนั 3) ถาส่งิ แปลกปลอมตดิ อยูในเปลอื กตาบน ใหจบั และดงึ เปลือกตาบน
ดวยน้ิวหัวแมมือกับนิ้วช้ี พับหนังตาบนดวยไมพันส้าลี บอกใหผูบาดเจ็บมอง
ภำพ การเคล่อื นยา้ ยผปู้ ว่ ยด้วยวิธใี ชค้ น 3 คน ลงต้่าจะเห็นบริเวณเปลือกตา และดวงตาจากน้ันใช ผาสะอาดเข่ียสิ่ง
แปลกปลอมออก
4) เม่ือสิ่งแปลกปลอมท่ีเขาตาออกเรียบรอยแลว ควรลางตาดวยน้า
สะอาดหรอื น้าอุนปริมาณมาก ๆ

18 39

4.2 สิ่งแปลกปลอมเขำหู 3. กำรเคลื่อนย้ำยผู้ปว่ ยโดยผู้ชว่ ยเหลอื สำมคน
หูเปนอวัยวะที่เก่ียวของกับการไดยินและการทรงตัว สิ่งแปลกปลอม วธิ ีที่ 1 อมุ้ สามคนเรยี ง เหมาะส้าหรบั ผ้ปู ว่ ยในรายท่ีไม่ร้สู ึกตัว ต้องการ
ท่ีเขาในหู ท่พี บบอย ๆ อาจแบงเปน 2 ประเภท คือ
อุ้มขึน้ วางบนเตียงหรืออุม้ ผ่านทางแคบ ๆ
4.2.1. สิ่งแปลกปลอมประเภทเศษวัตถุ ไดแก กอนหิน กอนดิน วิธเี คลอื่ นย้ำย ผ้ชู ว่ ยเหลือทั้งสามคนคุกเข่าเรยี งกันในทา่ คกุ เขา่ ข้างเดยี ว
กอนกรวด เมล็ดพืช ลูกปด ยางลบ กระดุม กระดาษ เปนตน สวนใหญจะ
พบในเด็กเล็ก ที่หยิบส่ิงของตางๆ ใกลตัวใสเขาไป โดยไมรูถึงอันตรายวา ทุกคนสอดมือเข้าใต้ตัวผปู้ ว่ ย และอุ้มพยุงไว้ตามส่วนต่าง ๆ ของรา่ งกาย คนท่ี
เปนอยางไร หรือเลนกัน นอกจากนี้สามารถพบไดในคนปญญาออน และผู 1 สอดมือท้ังสองเขา้ ใต้ตวั ผปู้ ว่ ยตรงบริเวณคอและหลังส่วนบน คนท่ี 2 สอด
ใหญทีใ่ ชสา้ ลี ขนนกปนหูไดเชนกนั มอื ท้ังสองเขา้ ใต้ตัวผูป้ ่วยตรงบรเิ วณหลงั สว่ นล่างและกน้ และคนที่ 3 สอดมือ
ท้งั สองเข้าใต้ขา ผชู้ ่วยเหลอื คนที่อ่อนแอทสี่ ดุ ควรเปน็ คนท่ี 3 เพราะรับ
หลกั การปฐมพยาบาลผูปวยทม่ี ีส่งิ แปลกปลอมเขาหปู ระเภทเศษวตั ถุ น้าหนักนอ้ ยทสี่ ุด เม่ือจะยกผู้ป่วยผ้ชู ่วยเหลอื ท้งั สามคน จะตอ้ งท้างานพร้อม
1) อยาพยายามใชนิ้วมือหรือไมแคะหูเพราะจะท้าใหวัตถุเล่ือนลึกลง ๆ กนั โดยใหค้ นใดคนหนึ่งเป็นออกคา้ สัง่ ขนั้ แรก ยกผู้ป่วยพรอ้ มกันและวาง
ไป บนเขา่ จากท่านเ้ี หมาะส้าหรบั จะยกผ้ปู ่วยข้นึ วางบนเปลฉุกเฉินหรือบนเตยี ง
2) ใหเอียงหูขางน้ันํต่าลง หรือใหนอนตะแคงและกระตุกใบหูขางนั้น แตถ่ ้าจะอุ้มเคลื่อนทผี่ ชู้ ว่ ยเหลอื ท้ังสามคน จะต้องประคองตัวผปู้ ว่ ยในท่านอน
มากๆ วัตถุจะเล่อื นออกมาเองได ตะแคง และอุ้มยืน เม่ือจะเดนิ จะกา้ วเดนิ ไปทางด้านขา้ งพร้อม ๆ กัน และถ้า
3) ถาวตั ถุยังไมออกรีบสงโรงพยาบาล จะวาง ผูป้ ว่ ยให้ทา้ เหมือนเดมิ ทุกประการ คือ คุกเขา่ ลงกอ่ นและค่อย ๆ วาง
ผปู้ ่วยลง
4.2.2 ส่ิงแปลกปลอมประเภทตัวแมลงตางๆ ไดแก ยุง แมลงสาบ
ตัวหนอน เห็บ เหา มักพบไดทั้งในเด็กและผูใหญ ส่ิงแปลกปลอมเหลานี้จะ
เคล่ือนท่ีไปมาท้าใหเกิดความร้าคาญและเจ็บปวดอยางมาก ผูบาดเจ็บจะรู
สึกอือ้ ร้าคาญ การไดยินอาจเสียไปเล็กนอย ในเด็กมักจะเอามือจับบริเวณหู
หรือแคะหู

38 19

ภำพ การเคล่ือนยา้ ยผูป้ ว่ ยดว้ ยวิธีนง่ั บนมือท้งั สท่ี ่ปี ระสานกันเปน็ แคร่ หลักการปฐมพยาบาลผูปวยที่มีส่ิงแปลกปลอมเขาหูประเภทตัว
วิธที ี่ 3 การพยงุ เดนิ วิธนี ใ้ี ชใ้ นรายทไ่ี ม่มีบาดแผลรนุ แรงหรือ แมลงตางๆ

กระดูกหักและผบู้ าดเจ็บยังร้สู ึกตวั ดี 1) ใชน้าสะอาดหยอดเขาไปในหูจนเต็ม เพ่ือใหแมลงลอยตัวข้ึนมา ถ
ามีประวัติวาแกวหูทะลุ หรือเปนหูน้าหนวก หามหยอดน้าเขาไป เพราะจะ
ภำพ การเคลือ่ นย้ายผ้ปู ว่ ยดว้ ยวิธีพยงุ เดนิ ท้าใหอกั เสบได หลังจากน้นั ใชไมพนั ส้าลีท่ีสะอาด ทา้ ความสะอาดหขู างน้ัน

2) ถาใชน้าหยอดแลวยังไมออก โดยเฉพาะพวกมด หมัด หรือเห็บ ซึ่ง
จะเกาะแนนตองตะแคงใหน้าไหลออกจนหมด แลวหยอดดวย แอลกอฮอล
70% เพอ่ื ใหแมลงตาย

3) ในกรณีท่ีไมมีแอลกอฮอลอาจใชน้ามันมะกอกหยอดแทน เพ่ือปอง
กันไมใหแมลงเกาะหรือกัดแกวหูแลวน้าสงโรงพยาบาล ถาปวดหูมากใหกิน
ยาแกปวดกอนนา้ สง

4) ถาแมลงน้ันตายและไมลอยข้ึนมา อาจเปนเพราะแมลงตัวใหญ ให
รบี สงโรงพยาบาล

4.3 ส่งิ แปลกปลอมเขำคอ
คออยูบริเวณดานในสุดของปาก ที่อยูใตคอลงไปเปนกลองเสียง
หลอดอาหาร และหลอดลม สิ่งแปลกปลอมท่ีเขาสูคอที่ติดคอ เชน กางปลา
กระดูกไก สตางค หรือฟนปลอม พบต้ังแตปาก โคนลิ้น ตอมทอนซิล มักเป
นพวกกางปลา กรณีลงในหลอดอาหารสวนบน กอ็ าจไมเกิดอาการผิดปกติได
ถาเขาหลอดลมอาจท้าใหทางเดินหายใจอุดตัน และตายได กรณีติดคอ จะมี
อาการเจ็บเวลากลนื หรือ เจ็บคอมากเวลากลืน

20 37

หลกั การปฐมพยาบาลผูปวยท่มี สี ิง่ แปลกปลอมเขาคอ วิธีที่ 3 วิธีลำก เหมาะที่จะใช้ในกรณีฉุกเฉิน เช่น เกิดไฟไหม้ ถังแก็สระเบิด
1) ถาเปนกางหรือกระดูกขนาดเล็ก ใหด่ืมน้ามากๆ กลืนกอนขาวสุก หรือตกึ ถลม่ จา้ เปน็ ต้องเคลือ่ นยา้ ยออกจากที่เกดิ เหตุใหเ้ รว็ ที่สุด อาจปฏิบัติได้
หรือกลนื ขนมปงนุมๆ สงิ่ แปลกปลอม จะหลุดไปในกระเพาะอาหาร หลายวิธี ผู้ช่วยเหลืออาจะจะลากโดยใช้มือสอดใต้รักแร้ลากถอยหลัง หรือจับ
2) หามใชมือแคะ หรือลวง เพราะจะท้าใหเน้ือเยื่อบริเวณท่ีมีส่ิง ข้อเท้าลากถอยหลังก็ได้ ไม่ควรลากไปด้านข้างของผู้บาดเจ็บ ต้องระวังไม่ให้
แปลกปลอมฝงอยูบวม แดง และเอาออกยากขึ้น อาจมีการอักเสบและติด ส่วนของร่างกายโค้งงอ โดยเฉพาะส่วนของคอและล้าตัว การลากจะลด
เช้ือตามมาได อันตรายลงถ้าใชผ้ ้าห่มหรือเสือ่ หรือ แผน่ กระดานรองล้าตวั ผ้บู าดเจบ็
3) ถามองไมเห็นส่ิงแปลกปลอมเลย ควรน้าสงโรงพยาบาล แพทยจะ
สองกลองและใชคบี ออกมา ภาพ การเคล่อื นยา้ ยผู้ปว่ ยด้วยวธิ ีการลาก
4) กรณีส่ิงแปลกปลอมเขาหลอดลม ผูปวยจะมีอาการส้าลักอยาง 2. กำรเคลอื่ นย้ำยผ้ปู ่วยโดยผู้ช่วยเหลือสองคน
รุนแรง ไอ หายใจล้าบาก หายใจมีเสียงดัง ถามีการอุดตันมาก จะพบอาการ
ตวั เขียว ปลายมือปลายเทาเขยี วรวมดวย ใหชวยเอาส่งิ แปลกปลอมออก โดย วธิ ีที่ 1 อุม้ และยก เหมาะส้าหรับผ้ปู ่วยรายในรายทไี่ มร่ ู้สกึ ตัว แตไ่ ม่ควรใช้
ในรายที่มีการบาดเจบ็ ของล้าตวั หรอื กระดูกหัก
4.1) ยืนขางหลังผูปวยแลวสอดมือท้ังสองผานใตแขนมากอดไว
เหนอื เอวหรอื เหนอื สะดอื เล็กนอย ก้าหมัดโดยใชมือซอนกัน กดท่ีทองของผูป ภำพ การเคลื่อนย้ายผ้ปู ่วยดว้ ยวธิ อี ุม้ และยก
วยและกระตุกขึ้นอยางแรงทันที การท้าเชนน้ีจะท้าใหลมออกจากปอดดันสิ่ง
แปลกปลอมทีต่ ิดอยูหลุดออกจากคอและกลองเสียงได

4.2) ในกรณีเปนเด็กเล็ก ใหจับเด็กหอยศีรษะและตบบริเวณกลาง
หลัง

4.3) ถาเปนเด็กโต ใหจับนอนคํว่าพาดบนตักผูใหญ โดยใหศีรษะ
ของเด็กหอยต่า้ กวาลา้ ตัว แลวตบบริเวณกลางหลงั

4.4) ถาเปนคนอวนหรือหญิงมีครรภ ใหวางมือบริเวณกึ่งกลาง
หนาอกเหนอื ลิน้ ปเล็กนอย ผูปฐมพยาบาลอยูดานหลงั ของผูปวย ใหกดแรง ๆ
บริเวณหนาอกติดตอกนั 6-10 ครัง้

36 21

กำรเคลอ่ื นย้ำยโดยผู้ช่วยเหลือคนเดียว 4.4 สง่ิ แปลกปลอมเขำจมูก
วธิ ีที่ 1 พยุงเดิน เหมาะสา้ หรบั ผปู้ ว่ ยที่รู้สึกตัวดี แต่แขนหรอื ขาข้างใดขา้ ง อวยั วะสา้ คญั นอกจากตา และหูของเราแลว จมกู กน็ บั วาเปนอวัยวะ
ที่ส้าคญั ไมแพกัน เพราะนอกจากจมูกจะใชในการหายใจแลว จมูกก็ยังเปน
หนง่ึ เจบ็ อวัยวะตางทช่ี วยในการรับกลิ่นตางๆใหเราดวย มกั พบในเด็กโดยการสอดใส
วธิ เี คล่อื นย้ำย ผชู้ ่วยเหลอื ยืนเคียงข้างผู้ปว่ ย หนั หน้าไปทางเดยี วกนั แขน เขาไปเอง ที่พบบอย ไดแก ยางลบ กระดมุ เมล็ดผลไม ขาวเปลือก กอนหนิ
เปนตน ถาติดอยูในรูจมูกผบู าดเจบ็ จะมีอาการคัดจมูกมนี ้ามูกใส ๆ และจาม
ข้างหนึ่งของผู้ปว่ ยพาดคอ ผ้ชู ่วยเหลือจับมือผปู้ ่วยไว้ สว่ นแขนอีกขา้ งหนง่ึ ของ ในระยะแรก นาน ๆ เขาจะมีสีเหลืองมกี ล่ินเหม็น เปนแผลมีหนองและมี
ผูช้ ว่ ยเหลือโอบเอวและพยุงเดิน เลือดออก สวนใหญมักพบขาง เดยี ว ในบางกรณถี าเปนเศษเลก็ และลื่น อาจ
ตกลงไปในกระเพาะอาหารหรือหลอดลม
ภาพ การเคลื่อนยา้ ยผปู้ ่ วยโดยวธิ ีพยงุ เดิน หลักการปฐมพยาบาลผูปวยทมี่ สี งิ่ แปลกปลอมเขาจมูก
1) อยาใชนิ้วหรอื ไมแคะออก เพราะจะทา้ ใหวัตถนุ ัน้ เล่ือนลงไปอกี
วธิ ีที่ 2 การอ้มุ วธิ ีนีใ้ ช้กบั ผู้บาดเจบ็ ท่มี ีน้าหนักตวั นอ้ ย หรอื ในเด็กซ่งึ ไมม่ ี 2) ใหปดจมกู ขางหนง่ึ แลวส่ังแรง ๆ วตั ถุน้นั กอ็ าจจะหลุดออกมาได
บาดแผลรนุ แรง หรือกระดกู หักโดยการชอ้ นใต้เขา่ และประคองด้านหลัง หรอื 3) ถาวัตถนุ ้นั อยูลึกมาก สั่งไมออก ใหรีบปรกึ ษาแพทย
อมุ้ ทาบหลงั กไ็ ด้
บางคนแพมากท้าใหมีอาการหายใจล้าบาก หัวใจเตนผิดปกติ หอบ
คล่ืนไส อาเจยี น เจ็บหนาอกบางคร้ังอาจมีไข และชัก ความรุนแรงขึ้นกับภูมิ
ไวของแตละคน และจา้ นวนครั้งท่ถี ูกตอย

ภำพ การเคลอ่ื นย้ายผู้ปว่ ยดว้ ยวธิ อี ุ้ม

22 35

5. แมลงกัดตอย กำรเคลอื่ นย้ำยผู้บำดเจบ็

5.1 ผ้งึ ตอ แตน ตอย การเคลือ่ นย้ายทีถ่ ูกวิธมี ีความส้าคญั มาก ถ้าผู้ช่วยเหลอื มี
แมลงเหลานมี้ พี ิษตอคนที่พบบอยมาก ปากมีไวส้าหรับเค้ียวและดูด แต ประสบการณ์ มีความรู้ ความเข้าใจ มีหลักการและรูจ้ ักวิธกี ารเคลือ่ นยา้ ยที่
ไมดูดเลือด ตัวเมียมีเหล็กในและตอมพิษ เม่ือถูกแมลงเหลานี้ตอยโดยเฉพาะ ถกู วธิ ี จะช่วยใหผ้ ูบ้ าดเจ็บมชี วี ติ รอด ปลอดภัย ลดความพิการ หรืออนั ตราย
ผ้ึงมันฝงเหล็กในเขาไปในบริเวณที่ตอยและปลอยสารพิษจากตอมพิษออกมา ทีจ่ ะเกิดขึ้นภายหลงั ได้ จุดประสงคก์ ารเคลื่อนย้ายผปู้ ว่ ย คอื เพ่ือเคล่ือนยา้ ย
ผูถูกแมลงตอสวนมากมีอาการเฉพาะที่ คือ บริเวณที่ถูกตอยจะปวด บวม แดง ผ้ปู ่วยออกจากสถานท่ีเกดิ เหตุ อันอาจท้าให้เกิดอนั ตรายเพ่ิมขนึ้ หรอื เพือ่
แสบ รอน แตบางคนอาจมีอาการรุนแรงมากข้ึน เชน อาการบวมลุกลามไปยัง เคล่ือนย้ายผู้ป่วยไปอยใู่ นท่ีที่ใหก้ ารปฐมพยาบาลไดส้ ะดวก และเพ่ือสง่ ผูป้ ว่ ย
บรเิ วณใกลเคียง ริมฝปากบวม หนงั ตาบวม คนั มลี มพษิ ขนึ้ ไปรับการรักษาต่อ โดยมีหลกั ในการเคลื่อนยา้ ยผ้ปู ว่ ย ดังนี้
หลักการปฐมพยาบาลผูปวยถูกแมลงกดั ตอย
1) รีบเอาเหล็กในออกโดยระวังไมใหถุงน้าพิษที่อยูในเหล็กในแตก อาจ 1. ต้องทราบวา่ ผปู้ ว่ ยได้รบั บาดเจบ็ บริเวณใด
ท้าโดยใชใบมีดขูดออก หรือใชสก็อตเทปปดทาบบริเวณท่ีถูกตอยแลวถึงออก 2. ใหก้ ารปฐมพยาบาลกอ่ นการเคล่อื นย้าย เช่น หา้ มเลอื ด ดาม
เหล็กในจะตดิ ออกมาดวย กระดูกทหี่ กั เปน็ ต้น
2) ประคบบริเวณท่ีถูกตอยดวยความเย็นเพื่อลดอาการปวด 3. เลือกวิธกี ารเคลอื่ นย้ายทีเ่ หมาะสมกับสภาพความเจ็บป่วย
3) ทาพวกครีมสเตอรอยด Steroid) เพ่ือลดอาการบวมแดง หรือน้ายา 4. การเคลือ่ นย้ายต้องท้าดว้ ยความนมุ่ นวล มีสติ รอบคอบ
ท่ีมีฤทธิเ์ ปนดางออน ๆ ปดแผล เชน แอมโมเนยี น้าปนู ใส 5. การเคล่ือนยา้ ยผปู้ ว่ ยหนักจะต้องมสี ง่ิ รองรบั ศีรษะ แขน ขา และ
4) ถามอี าการแพเฉพาะท่ี เชน บวม คัน หรอื เปนลมพิษใหยาแกแพ หลงั
5) ในกรณีที่มบี วมตามหนาและคอ ซงึ่ ท้าใหหายใจไมสะดวกตองรบี นา้ 6. อปุ กรณเ์ คลอ่ื นยา้ ยผปู้ ว่ ย เช่น เปล ตอ้ งน้ามาให้ถึงผปู้ ่วย มิใชย่ ก
สงโรงพยาบาลเพ่ือรับการรกั ษาขั้นตอไป ผู้ป่วยเดินไปหาเปล
7. ถา้ มผี ู้ชว่ ยเหลือหลายคนควรมีหวั หน้าเพือ่ ส่งั การหนง่ึ คน เพอ่ื ให้
การทา้ งานเป็นไปอยา่ งมีประสทิ ธภิ าพ
8. ขณะเคลื่อนย้ายดว้ ยเปลควรมสี ายรัดกันการตก
9. ขณะเคลอื่ นย้ายผปู้ ่วยต้องดูแลอย่างใกล้ชดิ โดยสังเกตการหายใจ
และจับชีพจร ถ้ามีอาการผิดปกติตอ้ งรบี ช่วยเหลือทนั ที
10. รีบน้าผู้ปว่ ยสง่ ให้ถึงมอื แพทย์โดยเรว็ ท่ีสุดและผนู้ ้าสง่ ควรเลา่
เหตุการณ์ให้แพทย์ทราบเพ่ือชว่ ยการวิเคราะหก์ ารบาดเจ็บ

34 23

ทันที แม้ว่าคุณจะไม่สามารถพูดได้ แต่บริการฉุกเฉินส่วนใหญ่ยังคงส่งคนเพ่ือ 5.2 แมลงปอง ตะขำบกัด แมงปองมเี หล็กในอยทู ี่หำง
ตรวจสอบการโทร ทั้งหมด ท้าการซ้อมรับ Heimlich กับตัวคุณเอง คุณอาจ เมอ่ื ถูกตอยจะมีอาการปวดแสบปวดรอนอยางรุนแรงบริเวณที่ถูกตอย
ไม่สามารถท้าส่ิงนี้ได้อย่างรุนแรงเหมือนคนอื่น แต่คุณยังสามารถลองขับ สวนตะขาบ มีเข้ยี ว 1 คู เวลากัดคนจะใชเข้ยี วฝงลงในเน้ือมองเห็นเปน 2 จุด
รายการได้ อยูดานขางซึ่งตางจากรอยเข้ียวงูซึ่งฝงเข้ียวตรงลงไปบริเวณที่ถูกกัดจะบวม
• ทา้ ให้มีก้าปนั้ วางไว้บนหนา้ ท้องเหนือสะดือ แดงและปวด บางรายอาจมีไข ปวดศีรษะ คลื่นไส อาเจียนหลักการปฐม
• ถอื กา้ ป้นั น้นั ด้วยมือของคุณ พยาบาลผูปวยถูกแมลงปอง ตะขาบกัด
• โค้งงอเก้าอีโ้ ต๊ะเคานเ์ ตอรห์ รือวตั ถทุ ี่เป็นของแขง็ อ่นื ๆ 1) ใชนา้ แขง็ ประคบ เพ่ือลดอาการบวม และปวด
• ขับเคลื่อนกา้ ปน้ั ของคณุ อยา่ งตอ่ เนือ่ งตามที่อธิบายไวข้ า้ งต้น 2) ทาบริเวณท่ีถกู กัดดวยแอมโมเนยี หรอื ครมี สเตอรอยด
• ท้าซา้ จนกว่าวตั ถจุ ะถูกลบออกหรอื จนกว่าความช่วยเหลอื จะมาถึง 3) รักษาตามอาการ เชน ปวดมากใหยาแกปวด มไี ขใหยาลดไข
• ตรวจสอบใหแ้ นใ่ จว่าวัตถนุ ั้นหายไปหมดแล้ว พยายามพ่นวตั ถแุ ละสิง่ ที่
เหลืออยู่ออก กำรบริกำรกำรแพทยฉกุ เฉนิ (Emergency Medical Service, EMS)
แมวาผูบาดเจ็บหรือผูปวยจากสาเหตุตางๆ จะไดรับการปฐมพยาบาล

อยางถูกตองแลวแตยังมีอาการท่ีอาจเปนอันตราย ตองไดรับการชวยเหลือ
เพิ่มขึ้นในสถานพยาบาลท่ีเหมาะสมจะท้าใหชีวิตของเขาปลอดภัยมากยิ่งขึ้น
ดังน้ันผูปฐมพยาบาลจึงควรทราบเกี่ยวกับการบริการการแพทยฉุกเฉิน เพื่อ
น้าไปใชในการสงตอผูบาดเจ็บไดอยางรวดเร็วและถูกตองบริการการแพทย

24 33

สิง่ แปลกปลอมเขำ้ สรู่ ำ่ งกำย กำรทำ choking ปรึกษำแพทย์ หากหายใจไม่ออกหรอื หายใจไม่ออกหรือหายใจไม่ออกหรอื
รู้สกึ วา่ มีบางส่งิ ตดิ ค้างในลา้ คอเขาควรพบแพทย์ผู้เชี่ยวชาญทันที
การส้าลักสิ่งแปลกปลอมหรือ choking เป็นสาเหตุอย่างหน่ึงของ แรงขบั ในชอ่ งท้องสามารถท้าใหเ้ กดิ การบาดเจบ็ ภายในและเกดิ รอยช้าได้
การการอุดก้ันทางเดินหายใจส่วนบน แม้ว่าการอุดก้ันทางเดินหายใจจาก หากคุณใช้กลยุทธน์ ี้หรือท้า CPR กับบุคคลอืน่ เขาควรได้รบั การตรวจสอบ
ส่ิงแปลกปลอม (foreign body airway obstruction ; FBAO) FBAO โดยแพทยใ์ นภายหลัง
เป็นปัญหาท่ีพบไม่บ่อยแต่สามารถน้าไปสู่ภาวะคุกคามชีวิตได้ การส้าลัก
ส่วนใหญ่เกิดจากการส้าลักอาหาร มักมีผู้พบเห็นเหตุการณ์ หากสามารถ ช่วยตัวเอง
ให้การช่วยเหลือในทันทีขณะท่ีผู้ป่วยยังรู้สติและสามารถตอบสนองได้จะ
เป็นประโยชนส์ ูงสุด โทรบริกำรฉกุ เฉิน หากคณุ อยูค่ นเดยี วและสา้ ลกั ใหโ้ ทร 911 หรือ
วิธกี ำรช่วยเหลอื ผสู้ ำลกั หมายเลขฉุกเฉนิ ในพื้นทข่ี องคุณ

การส้าลักเกิดจากการอุดตันที่คอซ่ึง จ้ากัด การไหลเวียนของ
อากาศบ่อยคร้ังท่ีการส้าลักในผู้ใหญ่เป็นผลมาจากการติดอาหารใน
หลอดลม ในเด็กมักเกิดการส้าลักเมื่อของเล่นเหรียญหรือวัตถุขนาดเล็ก
อื่น ๆ ติดอยู่ในล้าคอหรือหลอดลม การส้าลักสามารถเกิดข้ึนได้จาก
การบาดเจ็บการบาดเจ็บการด่ืมแอลกอฮอล์หรืออาการบวมหลังจากเกิด
อาการแพอ้ ย่างรนุ แรงไม่มีปฐมพยาบาล การขาดการไหลเวียนของอากาศ
ที่เกิดจากการส้าลักสามารถท้าให้เกิดความเสียหายต่อสมองอย่างรุนแรง
หรือแม้กระท่งั เสียชวี ติ จากการสา้ ลกั หากคณุ หรือคนอน่ื สา้ ลักสิ่งส้าคัญคือ
การรวู้ ิธีชว่ ยเหลือ : บทความน้ีครอบคลุมผู้ใหญ่และเด็กอายุมากกว่า 1 ปี
ส้าหรับเด็กอายุต่้ากว่าหน่ึงปีดู วิธีการปฐมพยาบาลเบ้ืองต้นเก่ียวกับเด็ก
สา้ ลกั .

32 25

จดั กำรควำมช่วยเหลือหำกบุคคลนน้ั หมดสติ ถ้าคนสา้ ลักลม้ ลงสติ Ads by optAd360
ให้เขาลงบนพืน้ จากนัน้ ใหล้ ้างทางเดนิ หายใจถา้ เป็นไปได้ หากคุณสามารถ
เห็นการอุดตนั ใหใ้ ชน้ ว้ิ ของคุณแล้วกวาดออกจากคอและออกทางปาก อย่า ประเมินสถำนกำรณ์ ตรวจสอบให้แน่ใจว่าบุคคลน้ันส้าลักและ
กวาดนิ้วหากคณุ ไม่เหน็ วัตถุ ระวังอย่าดนั สิง่ กีดขวางเขา้ ไปในทางเดินหายใจ พิจารณาว่าเป็นส่งิ กีดขวางทางเดินหายใจบางสว่ นหรอื ท้ังหมด หากบุคคลใด
โดยไมไ่ ด้ตั้งใจ มีอาการหายใจไมอ่ อกหรืออดุ ตันทางเดนิ หายใจบางส่วนคุณควรปล่อยเขาไว้
ไอ เพอ่ื เอาสิ่งกีดขวางออกเอง
• หากวตั ถยุ งั คงตดิ อยแู่ ละบุคคลนนั้ ไม่ฟน้ื คนื สติหรือตอบสนองให้
ตรวจสอบวา่ เหยอื่ นน้ั หายใจหรอื ไม่ วางแกม้ ของคุณใกลก้ บั ปากของ • สัญญาณของการอดุ ตันทางเดินหายใจบางส่วนรวมถงึ ความสามารถ
บคุ คลน้ัน เป็นเวลา 10 วนิ าที: ดเู พอ่ื ดวู า่ หน้าอกก้าลงั สูงข้ึนหรอื ลม้ ในการพูด, รอ้ งไห้, ไอหรอื ตอบสนองต่อคณุ บุคคลนัน้ จะสามารถหายใจได้
ลงฟงั การหายใจและร้สู ึกถึงลมหายใจของบคุ คลทเ่ี ข้ากับแกม้ ของคุณ แมว้ า่ มันอาจจะเหน่ือยเลก็ น้อยและบุคคลนัน้ อาจซีดในหน้า
หรอื ไม่
• หากบุคคลนนั้ ไม่หายใจให้เร่ิมการช่วยฟื้นคืนชีพ (CPR) การกด • ในทางตรงกนั ข้ามบางคนที่ประสบกบั สิ่งกดี ขวางทางเดนิ หายใจ
หนา้ อกท่ใี ชใ้ นการทา้ CPR นั้นอาจทา้ ให้วัตถถุ ูกขับออกไปด้วย สง่ คน ทงั้ หมดจะไม่สามารถพูดร้องไห้ไอหรือหายใจ นอกจากนี้คุณอาจสงั เกตเหน็
เพอ่ื โทรไปยังบริการฉุกเฉินหรือถ้าคุณอยู่คนเดยี วโทรบรกิ ารฉกุ เฉิน ว่าคนทที่ ้า "สา้ ลักสัญญาณ" (มอื ทั้งสองจับท่ลี า้ คอ) และริมฝปี ากและเล็บ
ด้วยตัวคณุ เองแล้วกลบั ไปชว่ ยคนนน้ั สลบั กันระหว่างการกดหนา้ อก ของเขาอาจเปล่ียนเปน็ สีฟา้ เน่ืองจากขาดออกซิเจน
ตรวจสอบทางเดินหายใจและทา้ การชว่ ยหายใจขณะรอความ
ช่วยเหลอื มาถงึ www.nhs.uk/chq/pages/2301.aspx?
categoryid=72 ใหล้ มหายใจ 2 ครัง้ หลงั จากการกดหนา้ อกทกุ ๆ 30
คร้งั อย่าลืมร้งั ปากซ้า ๆ ในขณะทีบ่ รหิ าร CPR
อาจมคี วามต้านทานต่ออัตราเงินเฟอ้ ทรวงอกจนกวา่ วตั ถจุ ะหลดุ ออก

26 31

ถำมเขำวำ่ "คณุ สำลกั ไหม? "หากบคุ คลนั้นสามารถตอบสนองคุณ ตรวจสอบให้แน่ใจวำ่ วัตถนุ ้ันหำยไปหมดแล้ว เมอ่ื ล้างเส้นทางการบิน
ด้วยวาจาให้รอ คนท่ีสา้ ลักจริงๆจะไม่สามารถพดู ได้เลย แต่พวกเขาอาจส่าย แลว้ บางสว่ นของวตั ถุท่ีท้าใหค้ นหายใจไม่ออกสามารถอยู่ด้านหลงั ได้ หาก
หัวใชห่ รอื ไม่ เปน็ สิ่งสา้ คญั ท่คี ุณไม่ควรใช้คนทมี่ ีสิง่ กีดขวางทางเดนิ หายใจ บุคคลนน้ั สามารถขอใหผ้ ้เู สียหายให้คายออกมาและหายใจโดยไม่ลา้ บาก
เพราะมคี วามเสย่ี งในการพกั วัตถุกง่ึ หลวมก่อนหน้านี้อยา่ งลึกซึ้งมากขึ้นและ ดูเพ่อื ดวู ่ามีบางส่ิงปดิ กัน้ ทางเดนิ หายใจหรือไม่ หากมีคณุ สามารถใช้น้ิวกวาด
อาจท้าให้เกดิ การอุดตนั ทง้ั หมด หากบุคคลนั้นตอบกลับ: สร้างความมน่ั ใจให้ ผา่ นปากของบุคคลนั้นได้ กวาดเฉพาะเม่ือคุณเห็นวัตถไุ ม่เชน่ นัน้ คณุ กส็ ามารถ
บคุ คล ให้เขารวู้ ่าคุณอยู่ทีน่ ั่นและพร้อมทจ่ี ะชว่ ยเหลือหากจ้าเป็นส่งเสรมิ ให้ ดันกลบั ไปได้
บคุ คลมีอาการไอเพ่ือพยายามทจี่ ะล้างการอุดตัน อยา่ ใชแ้ รงพัดกลบั คอย
ติดตามสถานการณแ์ ละเตรียมพร้อมทจ่ี ะช่วยเหลอื ในกรณีทที่ างเดินหายใจ ตรวจสอบดูวำ่ กำรหำยใจปกตกิ ลับมำหรือไม่ เมอื่ วตั ถุหายไปคนสว่ น
ของบุคคลนั้นอดุ ตนั หรือหายใจไมอ่ อกรุนแรง ใหญจ่ ะกลบั ไปหายใจตามปกติ หากการหายใจปกติไมไ่ ดก้ ลบั คืนมาหรอื หาก
บคุ คลนั้นหมดสตใิ หย้ า้ ยไปยังข้ันตอนต่อไป

30 27

แกไ้ ขกำรจดั ทำ Heimlich สำหรับหญิงตงั้ ครรภ์และผู้ทเ่ี ปน็ โรค ดูแลกำรปฐมพยำบำล หากบุคคลนั้นสา้ ลักอย่างรุนแรงหรือ
อว้ น วางมอื ของคุณให้สูงกวา่ ที่อธบิ ายไว้ขา้ งตน้ ในเทคนิคการซ้อมรบ ทรมานจากการอุดตนั ทางเดินหายใจโดยรวมและมีสติให้แจ้งความจา้ นงใน
Heimlich ปกติ มอื ของคุณควรอย่ทู ฐ่ี านของกระดูกหน้าอกเหนือซโี่ ครงท่ี การปฐมพยาบาล เปน็ ความคิดที่ดีที่จะตรวจสอบใหแ้ น่ใจว่าคนทมี่ สี ตริ วู้ า่
อยตู่ ้า่ ท่ีสดุ กดลงไปทห่ี นา้ อกอย่างหนักดว้ ยแรงขับเรว็ ตามท่อี ธิบายไว้ คุณวางแผนจะท้าอะไร สิง่ น้จี ะท้าให้เขามีโอกาสแจง้ ให้คุณทราบหากคุณ
ข้างต้น อยา่ งไรก็ตามคุณจะไมส่ ามารถสรา้ งแรงผลักดันขาข้ึนแบบเดียวกนั ยินดีใหค้ วามชว่ ยเหลือ หากคุณเป็นบคุ คลเดยี วเทา่ นั้นท่ีสามารถช่วยเหลอื
ได้ ทา้ ซา้ จนกว่าบุคคลนน้ั จะหยดุ หายใจไม่ออกและการอดุ ตนั นัน้ หลุด บคุ คลดงั กลา่ วใหด้ ้าเนนิ การปฐมพยาบาลตามท่อี ธบิ ายไว้ดา้ นลา่ งกอ่ น
ออกไปหรือเขาหมดสติ เรียกบรกิ ารฉุกเฉนิ หากมคี นอ่ืนอยู่ใหพ้ าเขาไปขอความชว่ ยเหลือ

28 29

ให้พดั กลับมำ โปรดทราบวา่ คา้ แนะน้าตอ่ ไปน้นี ้าไปใช้กบั คนที่น่งั หรือ จดั กำรกำรขบั ดันในช่องท้อง (Heimlich manoeuvre) การ
ยนื จัดท้า Heimlich เป็นเทคนิคฉกุ เฉนิ ท่ีใช้เฉพาะกบั ผใู้ หญห่ รือเดก็ อายุ
มากกวา่ 1 ปีเทา่ นน้ั อยา่ ใช้กลอุบาย Heimlich กับเดก็ อายุตา่้ กว่า 1 ปี
• ยนื ดา้ นหลังบุคคลและออกไปดา้ นขา้ งเลก็ น้อย หากคณุ ถนัดขวายืน
ไปทางซ้ายและถนดั ขวาไปทางขวา [7] X แหล่งขอ้ มูลการวิจยั • ยนื ด้านหลงั เหยอ่ื สา้ ลกั
www.nhs.uk/chq/pages/2301.aspx?categoryid=72 • โอบแขนไวร้ อบเอวแล้วเอนตวั ไปขา้ งหน้า ใช้องุ้ มือด้วยมือแล้ววาง
ไว้เหนือสะดือของบุคคล (ปุม่ ทอ้ ง) แตอ่ ยู่ใตก้ ระดูกหน้าอก
• สนับสนนุ หน้าอกของบุคคลด้วยมอื ขา้ งเดยี วและเอนตัวบคุ คลไป • วางมอื อีกข้างหน่ึงไวบ้ นมือก่อนจากนั้นจงึ แทงมอื ท้ังสองข้างถอย
ขา้ งหนา้ เพ่ือที่วตั ถุท่ขี วางทางเดินหายใจของเขาจะออกจากปากของ หลงั เขา้ ไปในท้องของพวกเขาด้วยการเคลื่อนไหวทีห่ นักหน่วงและสงู ขน้ึ
เขา (ตรงข้ามกบั การลงไปที่คอ) [8] X แหลง่ ข้อมูลการวจิ ัย • ท้าสง่ิ น้ีไดถ้ ึงหา้ คร้ัง ตรวจสอบแรงขบั แตล่ ะคร้ังเพื่อดูว่าการอดุ ตัน
www.nhs.uk/chq/pages/2301.aspx?categoryid=72 หายไปหรือไม่ หยุดถา้ เหยื่อหมดสติ

• ควบคมุ แรงกระแทกได้มากถึง 5 ครั้งระหวา่ งหวั ไหล่ของบคุ คลดว้ ย
สน้ มือ (ระหวา่ งฝา่ มือและข้อมอื ) หยดุ ช่วั คราวหลังจากการระเบดิ แต่
ละคร้งั เพื่อดวู ่ามีการปดิ กัน้ การอดุ ตนั ถ้าไมใ่ ชใ่ หเ้ พิม่ แรงขบั ในช่อง
ทอ้ งถึงหา้ อัน (ดดู ้านลา่ ง)