โนราศิลปะการร้อง รำ ที่ผูกพันธ์กับชีวิต

149 บทนี้ จะส�ำรวจมิติและมุมมองของวัฒนธรรมโนรา กับ ความเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้น โดยเฉพาะในช่วงหลังสงครามโลกครั้งที่ 2 ที่โนรายึดโยงกับวัฒนธรรมการแสดงพื้นบ้านไทย การพัฒนาประเทศ การศึกษาแบบใหม ่ สื่อสารมวลชน และวิถีชีวิตแบบใหม ่ที่ต้องการ ความโด่งดังมีชื่อเสียง ซึ่งน่าจะท�ำให้มองเห็นการปรับเปลี่ยนวิถีการแสดง ของโนราในโลกที่เปลี่ยนแปลงชัดเจนยิ่งขึ้น This chapter will explore key dimensions and aspects of Nora culture and how it has changed, especially after World War II. These explorations will include looking at how Nora is tied to Thai popular performance culture, national development, education, mass media, and modern celebrity life. Doing so will help to show how this traditional folk performing art has evolved as part of a changing world and helped to change the world it is part of. โนรากั้น บันเทิงศิลป์ หรือ นางกั้น เชาวพ้อง ศิลปินแห่งชาติ สาขาศิลปะการแสดง (โนรา) ประจ�ำปี 2561

150 โนราเข้าสู่โลกสมัยใหม่ เทคโนโลยีการสื่อสารค่อย ๆ เข้ามาเป็นส่วนส�ำคัญของชีวิตผู้คน เริ่มจากภาพยนตร์ตามด้วยวิทยุและโทรทัศน์สื่อทั้งสามรูปแบบสร้าง การรับรู้และทัศนคติใหม่ให้แก่ชุมชนสังคม ท�ำให้เกิดการเปลี่ยนแปลง ทางความคิดรสนิยม และมีผลต่อศรัทธาของคนรุ่นใหม่ ในยุคหลังสงคราม โนราโรงครูซบเซาและเชื่องช้าในการเข้าไปสู่ สังคมร่วมสมัย ผู้คนมองว่า โนราเป็นวิถีชีวิตของโลกเก่า กระทั่งเมื่อพบว่า โครงการใหม่ ๆ ตามแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติหลายฉบับ และการเปลี่ยนแปลงแบบโลกาภิวัตน์ไม่ได้น�ำพาให้ชีวิตไปสู่ความมั่งคั่ง มั่นคงดังที่คาดหวัง การตอบสนองจากผู้คนในภาคใต้ก็คือการหวนกลับมา ศึกษาวัฒนธรรมประเพณีท้องถิ่นอันเป็นวิถีดั้งเดิมอีกครั้ง หนึ่งใน การศึกษานั้น ก็คือ พิธีกรรมโนราโรงครู การกลับฟื้นคืนมาอีกครั้งมาพร้อมกับรสนิยมใหม่ในการรับชมโนรา ทั้งที่เป็นแบบดั้งเดิมและแบบใหม่ แม้ว่าผู้ชมรุ่นเก่ายังคงชื่นชอบวิถีเดิม และมีค่านิยมยกย่องโนราใหญ่ที่มีความเข้มขลังในทางไสยศาสตร์แต่คน ร ่วมสมัยจ�ำนวนไม ่น้อยที่หันมาชื่นชอบโนรารุ ่นใหม ่ที่ให้ความสนใจ เรื่องความงามของรูปลักษณ์ เช่น การเสริมสร้างร่างกาย ความงามของ ใบหน้าโดยใช้เครื่องส�ำอางและชุดเครื่องแต่งกายที่วิจิตร วันนี้โลกของโนราโรงครูจึงเปลี่ยนแปลงตามกระแสหลัก ส�ำเนียง เสียงเพลงที่ได้ยินจากพิธีกรรมแตกต่างไปจากเดิม เพราะโนราใช้เครื่องเสียง และเพิ่มเติมด้วยเสียงดังอึกทึกของกลองชุด กีตาร์ไฟฟ้า และคีย์บอร์ด ทับ-โทนยังท�ำหน้าที่ที่เคยปฏิบัติแต่มีองค์ประกอบอื่น ๆ ที่เสริมเติมเข้ามา เป็นทางเลือก ที่ท�ำให้โนราไม่น่ากลัวส�ำหรับคนรุ่นใหม่มีความเป็นมิตร มากขึ้นและเป็นรสนิยมที่แตกต่าง

151 Nora Enters the Modern World Thailand has experienced many social, economic, and political changes since World War II. These changes have had a profound effectongovernmentnational development policy,and affected people’s desireto develop theirowncommunities and to be part of a society that is more modern and international. New media forms gradually moved in, starting withradioand cinema, and followed withtelevision.Theyhelped produce a new attitude in local communities and society, leading to changes in the thinking, tastes, and beliefs of recent generation. The Nora Rong Khru ritual was slow to enter into contemporary society in the postwar era, so many have seen it as a relicof the past.But when peoplefound that thenew national development projects and globalizing forces did not lead their lives tothe prosperity they hoped for,one response by people in southern Thailand has been toreviveolder traditions in their local communities. Central among these traditions is Nora, especially the Rong Khru ritual. This change helped to draw younger audiences to the louder performances as well as to make the performances less frightening. The world of Nora culture rooted in the Rong Khru ritual has thus been changing, assuming some features from ordinary mainstream culture in Thailand, seen in new tastes, new performers, and new music.

152 โนราสู่การเป็นมหรสพการแสดง แม้ว ่าโนราจะเป็นนาฏกรรมของผู้ชายมาก ่อน ผู้ชายซึ่งสามารถเข้าพิธีครอบเทริด สามารถ เป็นโนราใหญ่ที่ผ่านการบวชในพุทธศาสนา แต่ในช่วง 80 ปีที่ผ่านมาโนราเปิดพื้นที่การแสดงให้กับผู้หญิง ที่มีความสามารถในการแสดงได้เท่าเทียมกับผู้ชาย ศิลปินโนราผู้หญิง ผ่านพิธีไหว้ครูครอบเทริด อีกทั้ง เครื่องแต ่งกายโนราในปัจจุบันผู้หญิงยังสามารถสวมเทริด และชุดการแสดงเช ่นเดียวกับโนราผู้ชาย ในการแสดงโนราที่ไม่ได้เป็นพิธีกรรมศักดิ์สิทธิ์ ในโลกของโนรา ผู้หญิงมีความส�ำคัญไม่แพ้ผู้ชาย ผู้หญิงเป็นใหญ่ในครอบครัว เป็นผู้สืบทอดที่ดิน โดยมีผู้ชายเป็นอยู่ผู้อาศัย มีบทบาทอย่างสูงในมิติของต�ำนานที่ใช้สืบทอด และในขณะที่มีการจัดโรงครู ที่ทุกคนในครอบครัวต้องมีส ่วนร ่วม อีกทั้งในหลายครอบครัววิญญาณบรรพชนสามารถเลือกผู้หญิง ให้เป็น “ร่างทรง” ได้ The Transformation of Nora Culture into Entertainment Foralongtime, Nora performances weremostly been performed by men, since only men could fulfill the basic requirements needed to be initiated as a Nora master, such as the need to be ordained as a Buddhist monk. During the last seventy years or so, however, Nora hasopened up toinclude more women, who mastered the arts of Nora and became famous performers. They have also begun to receive “serd” or crowns in “wai khru” rites, and to be able to wear Nora costumes and “serd” just like meninnon-sacred performances. While becoming modern, women’s place in Nora culture has long been strong. Noracommunitieshavehad a matrifocal focus, with menliving infamilies where womenoftencontrol thehouseand theland.There is a balance between genders seen in how women have a key role in the Nora myths and legends, in helping to organize a Rong Khru ritual, and in being “chosen” to play the role of spirit-medium for the family, permitting them alone to publicly give voice to their ancestors concerns.

153 โนราผู้หญิงกลุ ่มแรกที่นายโรงโนราผู้ชาย กล่าวขวัญถึงในการแข่งขัน ได้แก่โนราคลาดโนราเลียบ และโนราพร้อม จากตรังและนครศรีธรรมราช โดย เริ่มมีผู้หญิงแสดงโนราโรงแข่งตั้งแต่ช่วงปีพ.ศ. 2470 แต่โนราผู้หญิงคณะแรก ที่เป็นที่นิยมและมีชื่อเสียงมาก ได้แก่ โนราคณะหนูวิน-หนูวาด ลูกสาว โนราวัน (เฒ่า) แห่งนครศรีธรรมราชเป็นคณะโนราผู้หญิงที่ครบเครื่อง มีการร ่ายร�ำที่สวยงาม อ่อนช้อย และมีความรู้ ความสามารถที่จะร้อง ร�ำ ท�ำบทได้เช ่นเดียวกับ คณะโนราผู้ชายด้วยสุ้มเสียงของศิลปินหญิงที่น�ำเสนอ ความคิด ทัศนะที่แตกต ่างในวิถีของ “มหรสพ” ให้ความบันเทิงและความรื่นรมย์ใจที่แตกต่างนับแต่ปี พ.ศ. 2482 Thefirst female Noraknowntocompete with menonstage were NoraKlad, Nora Leab, and Nora Prom who were performed in Trang onthe AndamanSeaand NakhonSiThammarat on the Gulf of Thailand. They danced and sang Nora incompetition with menfrom 1927. Two famous women who were popular Nora performers werethesisters knownas Miss Win and Miss Wat. Daughters of the famous Nora master Nora Won (Thao) from Nakhon Si Thammarat, with whom they performed, they were famous since 1939. They mastered the arts of Nora just as well as men, and were noted for their refined dancing and their ability to improvise new strong lyrics during live entertaining stage performances.

154 โนราผู้หญิงคณะหนูวิน–หนูวาดต่อมาได้แต่งงานและรวมคณะ กับโนราเติมเมืองตรังผู้มีความโด ่งดังจากการว ่ากลอนปฏิภาณ มุตโต และท�ำบท ท�ำให้การแสดงโนราในวิถีของการเป็นมหรสพบันเทิงมีความ ชัดเจนขึ้น มีการสร้างเวทีลักษณะใหม่แบบยกพื้น และนักแสดงสวมถุงเท้า ในการร ่ายร�ำ การแสดงแม้ยังคงล�ำดับขั้นตอนแบบดั้งเดิมไว้บ้างแต ่ก็ ผสมผสานเรื่องราวบทกลอนที่มาจากปฏิภาณและการสร้างสรรค์ เกิดความนิยมการแสดงลักษณะนี้เพิ่มมากขึ้นในเขตรอบนอกของ ทะเลสาบสงขลา เกิดคณะโนราผู้หญิงอื่น ๆ อีกจ�ำนวนหนึ่งที่ให้สุ้มเสียง และกระบวนการแสดงที่แตกต ่างไปจากวิถีของการแสดงแบบผู้ชาย พัฒนาการส�ำคัญของคณะโนราเติม วิน วาด มาสัมพันธ์กับวิถีทางการเมือง ที่เปลี่ยนแปลงสู่แนวคิดที่สร้างประเทศไทยให้มีความทันสมัยและเป็นชาติ ที่มีอารยะในแบบสากลของจอมพล ป.พิบูลสงคราม เป็นปรากฏการณ์ ที่ส่งผลต่อศิลปินท้องถิ่นในทุกภูมิภาคเป็นนโยบายที่ให้ความส�ำคัญกับ ความเป็นสากลนิยม แต่ก็เป็นแรงผลักดันให้คณะโนราเติม วิน วาด ไปสู่ การแสดงละครเป็นเรื่องราวที่เป็นสมัยนิยม และการแต่งกายแบบสากล ส�ำหรับคณะโนราเติม วิน วาด แล้วคู่แข่งส�ำคัญในยุคสมัย คือ ภาพยนตร์ ที่ท�ำให้โลกและการรับรู้ของผู้ชมในยุคสมัยนั้นเปลี่ยนแปลงไป ความนิยมของผู้ชมเมืองตรังที่มีต่อคณะโนราเติม วิน วาด นั้น เป็นปรากฏการณ์ของการปรับเปลี่ยนพื้นที่การแสดงโนราโนราเติม วิน วาด สามารถเปิดการแสดงที่ต ่อเนื่องในวิถีของการเป็นมหรสพและพัฒนา เส้นทางของการเป็นคณะโนราที่เป็นคณะของศิลปินเชิงพาณิชย์ ในปีพ.ศ. 2503 คณะโนราเติม วิน วาด บุกเบิกการสร้างคณะในวิถี ของการเป็นมหรสพโดยมีห้างโอสถสภาเต็กเฮงหยูเป็นผู้สนับสนุน และ แจกยารักษาโรคพื้นฐานให้กับผู้ชม ตระเวนแสดงใน 14 จังหวัดในภาคใต้

155 Both of these women married the famous Nora master Nora Tuem from Trang province in 1946. He was famous for doing his Nora-style improvisational verse or “Mutto” and for making performances that focused more on entertainment, using a proscenium stage platform. Although his new performance style retained a somewhat traditional sequence, it incorporated new stories and creative improvised poems. The troupe performed together as “Nora Tuem Win-Wat” from 1946 and helped make Nora increasingly popular beyond the Songkhla Lake basin. Other Nora women troupes also emerged and became famous in this time due to the different voice and style from male Nora troupes. Some developments of the Nora Tuem Win-Wat troupe relate to the changing political environment. During the second Premiership of Field Marshal Plaek Phibunsongkhram (1948-1957), he promoted efforts to present Thailand as a modern and civilized nation in the new international era. These efforts affected local artists in every region of the country, including Nora. It became an impetus for the “Nora Tuem-Win-Wat” troupe to wear new non-Nora style costumes, including wearing socks while they danced, and in using modern storylines. Nora Tuem also sought to modernize his troupe’s performances to compete with cinema, including performing on nationally- broadcast radio programs from Bangkok, and eventually appeared in films, too. This helped to make them even more famous. The popularity of “Nora Tuem Win-Wat” among Trang viewers is also seen in the changes of Nora performance. They were able to perform continuously in new theaters and became a popular entertainment company which focused on Nora and became commercially successful. When they were sponsored by the Osotspa Teck Heng Yoo medicine company in 1960, they toured through a circuit of fourteen major cities in Southern Thailand. The troupe distributed basic medication to the audience while performing in many provinces in the southern region.

156 ใน “พื้นที่ของศิลปะการแสดง” ที่มีโนราผู้หญิง เข้ามาบุกเบิก ท�ำให้เกิดภาพโนราที่เป็นมหรสพบันเทิง คู่ขนาน ไปกับคณะโนราของผู้ชาย เวทีในการแสดงเป็นแบบยกพื้น มีฉากหลัง โนราผู้หญิงสร้างรสนิยมที่แตกต ่างให้กับผู้ชม “สุ้มเสียง ส�ำเนียง เสียงร้องที่แตกต ่างฉาดฉาน ทั้งที่เป็น ค�ำกลอนและการด้นด้วยปฏิภาณและสร้างบทการแสดงใหม่ ๆ จากนวนิยาย ในมุมมองของผู้หญิง” เป็นความขัดแย้ง ที่งดงาม และสะท้อนความเชื่อดั้งเดิมที่โยงใยกับบรรพชน ในสายแม่ ส�ำหรับผู้ชมแล้ว โนราผู้หญิงท�ำให้อรรถรสของ การเสพ “โนรา”เปลี่ยนแปลงไป แต่ก็มีข้อสังเกตว่า โนราหญิง ที่ปรากฏตัวเป็นโนรานั้น ยังมีลักษณะเดียวกับโนราชาย คือ มีความขึงขัง ตรงไปตรงมา กล้าได้กล้าเสีย ใจนักเลงและ ตลกโปกฮา ไม่ใช่งามชดช้อยเรียบร้อย การที่ผู้หญิงเข้ามามี บทบาทเช ่นนี้ท�ำให้เกิดการแสดงแบบชายจริงหญิงแท้และ การท�ำบทการแสดงจากเรื่องราวสมัยนิยมแนวโรแมนติก ของคนยุคใหม่ Inthe performingarts,other women pioneers in Nora developed a new type of entertainment in cities throughout Southern Thailand that worked in parallel to the Nora performances by men, which were still mostly centered in local communities around Lake Songkhla. Nora women provided audiences with different tastes and sensibilities. The distinct direct vocal communication of women singing, along with their use of modern stories, presented in fixed and improvised verses, and theirunique wayof dancing permitted thestagingof distinct women’s perspectives which differed from what male Nora performers did. Thisextended the Nora platformfor women beyond their traditional role in community Rong Khru rituals, where they supported and gave voice to the ancestors. Nonetheless, women Nora performers were equally skilled withmen.Whilemale Noratended to besolemn, straightforward, and funny, women performerscould act inthe popular romanticstories of the modern people differently and tosing in poplar styleof the day. This helped to expand the scope of Nora performance culture.

157 ในช่วงปีพ.ศ. 2500 เกิดกระแสการน�ำวงดนตรีแบบลูกทุ่ง เข้ามาผสมระหว่างการแสดง และสุดท้ายมีการริเริ่มเอาดนตรีสากล และการขับร้องเพลงในแบบวงดนตรีลูกทุ่งเข้ามามีส่วนร่วมในการแสดง ซึ่งเป็นที่นิยมในการแสดงโนราแบบมหรสพ การน�ำวงดนตรีลูกทุ ่ง เข้ามาใช้ในการแสดงโนราจึงเริ่มพัฒนาขึ้น ท�ำให้เกิดการเปลี่ยนแปลง ในวิถีการแสดง โดยแสดงโนราในแบบผสมวงดนตรีลูกทุ ่ง เปลี่ยน การแต่งกายให้เป็นไปตามสมัยนิยมของวงลูกทุ ่ง มีสาวหางเครื่อง และวงโน ร ามีจ�ำนวนนักแสดงเพิ่มม ากขึ้น มีก า รลงทุนสูง มีคณะโนราที่เปิดแสดงในลักษณะนี้มากมายอาทิคณะโนราบ�ำรุงศิลป์ คณะโนราปรีชา อ�ำนวยศิลป์คณะโนราสมพงษ์น้อย ดาวรุ ่ง และ คณะวิเชียรศรชัย อย ่างไรก็ตาม ในเวลาต ่อมาคณะโนราผู้หญิง ที่สามารถบริหารจัดการและตั้งเป็นคณะโนราแบบใหม่และประสบ ความส�ำเร็จ อาทิโนราคณะอ้อมจิตร เจริญศิลป์เป็นต้น นับแต่ปีพ.ศ. 2483 พื้นที่การแสดงโนราในวิถีของการเป็น มหรสพความบันเทิงนั้นค่อย ๆ พัฒนาและปรับเปลี่ยนอย่างค่อยเป็น ค่อยไป มีพื้นที่ให้“โนราบันเทิง” ในพื้นที่สาธารณะมากขึ้น ขยายตัว จากการเล่นในหมู่บ้านชุมชนมาสู่เวทีใหญ่ จากที่เคยเป็น “วิถีพิเศษ” ที่ผูกพันกับสายตระกูล และจากการคัดสรรคัดเลือกของครูหมอโนรา และบรรพชน แต่โนราผู้หญิงก็ได้รับการคัดเลือกแล้ว และได้บุกเบิก พื้นที่โนราในวิถีของการแสดงซึ่งท�ำให้โนรามีผู้ชมมากขึ้น เป็นมหรสพ ของคนใต้ที่ไม่ใช่เฉพาะผู้สืบเชื้อสายโนราเท่านั้น From 1957, Nora troupes started using the country music styleof LukThung band intheir shows.This was followed inlater years by using Western music sounds and country music singing. All thishelpedmake Noramore popularand entertainingto diverse modern audience. Mixing in modern Luk Thung sounds into their Nora performances, change in their performances in other ways, too.Theyadopted new dressand costumefromLukThung bands, includingchorus singinggirlsand grew thesizeof their troupe. Many male led Nora troupeshave come touse similar modern popular music styles, like Nora Bamrungsilpa, Nora Preecha Amnuaysilpa, Nora Sompongnoi Dao Rung, and Wichiansornchai. This trend helped establishnew and successful Noratroupes led by women, such as Nora Aomchit Charoensilpa, in later years. Since around 1940, Nora began performing more entertaining urban stage shows outside of local communities in the South. By extending the interest to wider areas of Southern Thailand and to new venues and by mixing with new forms of popular entertainment and mass culture, Nora began changing. Nora performance opened up to more public spaces, stages and screens beyond communities in the Lake Songkhla basin. Beyond its connections to ancestral spirits and teachers in the Nora Rong Khru, women began playing more roles in developing Nora culture, pioneering Nora intonew areas suchas public entertainment for southern Thai people outside of those in the Nora lineage.

158 การสืบทอดโนราในวิถีของการศึกษาสมัยใหม่ โดยพื้นฐานประเพณีการสืบทอดโนรานั้นมีการฝึกฝน อบรมสั่งสอนที่บ้านของครูซึ่งเป็นโนราใหญ ่ผู้ประกอบพิธีกรรม ผู้สืบเชื้อสายโนรา เมื่อการเล ่นโนราโรงครูเสื่อมความนิยมลงใน แถบทะเลสาบสงขลา จึงเกิดความพยายามที่จะสืบทอดหรือให้ ความสนใจในการทะนุบ�ำรุงรักษาศิลปวัฒนธรรมของท้องถิ่น ไว้ผ่านสถาบันการศึกษาแผนใหม่ นักการศึกษาด้านโนรา ท่านขุนอุปถัมภ์นรากร หรือ โนราพุ่มเทวา (พุ่ม ช่วยพูลเงิน) เป็นครูโนราผู้ใหญ่ ศิลปินโนราอาวุโสที่มีชื่อเสียงแห่งอ�ำเภอควนขนุน จังหวัดพัทลุง ได้เขียนไว้ในบทก่อนนี้ว่า โนราพุ่มเทวาผู้นี้ได้เคยเข้า เฝ้ารับเสด็จพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู ่หัวที่พัทลุงและ สงขลาในปีพ.ศ. 2458 และต ่อมาได้เป็นก�ำนันในปีพ.ศ. 2468 แม้จะเลิกเป็นโนรา แต่ก็ได้ใช้วิชาการร่ายร�ำโนราในการจัดระดมทุน สร้างสาธารณประโยชน์ให้แก่ชุมชน เช่นระดมทุนในการสร้างถนน เชื่อมต่อจังหวัด จนเป็นที่รักและกล่าวขวัญถึง จากคุณความดีได้รับ คัดเลือกให้ได้รับรางวัลและเกียรติยศในระดับชาติหลายครั้ง โนราพุ่ม เทวาได้แสดงโนราเพื่อรับเสด็จพระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร และสมเด็จพระนางเจ้า สิริกิติ์พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวงในปีพ.ศ.2502 และได้เข้าเฝ้าที่พระต�ำหนักจิตรลดารโหฐานในปีพ.ศ. 2514 โนราพุ ่ม เทวารับค�ำเชิญจากโรงเรียนฝึกหัดครูสตรีสงขลา เมื่อ พ.ศ. 2507 โดยมีอาจารย์สมบูรณ์ศรียาภัย (อาจารย์ใหญ่) อาจารย์วิจิตร จันทรากูล (รองอาจารย์ใหญ่) และอาจารย์ภิญโญ จิตต์ธรรม (ผู้ช่วยอาจารย์ใหญ่) เป็นผู้ประสานงานให้มาสอนการร�ำโนรา ให้กับนักเรียนฝึกหัดครูระหว่างปิดภาคการศึกษาที่โรงเรียนฝึกหัดครู สตรีสงขลา ท่านจึงน�ำคณะศิษย์และนักดนตรีของท่าน มาช่วยสอนเป็น เวลา10วันผู้เรียนโนรารุ่นแรกของท่านเป็นผู้หญิงมีการฝึกร�ำพร้อมๆกัน เช้าจรดค�่ำ และมอบเกียรติบัตรให้เมื่อจบการศึกษาตามโครงการฯ การสอนร�ำในครั้งนี้ของโนราพุ่ม เทวา ถือว่าเป็นจุดเริ่มต้น ที่ส�ำคัญอย่างยิ่งของการพัฒนาศิลปะการร่ายร�ำ การร้องและการท�ำบท ของโนรา ท�ำการฝึกหัด และสืบทอดความรู้ทางนาฏยศิลป์ของโนรา เป็นแบบแผน มีมาตรฐาน เน้นสุนทรียะความงามตามสายของโนรา พุ่ม เทวา The Transformation of Nora through Modern Education Nora was traditionallytaughtand learned withinthehomes of Nora masters to male students. As Nora became less popular inlocal communitiesaround LakeSongkhlafrom the1950s,other groups and institutions began to study it and seek to preserve it. Severalkeyfigures sought toteachand preserve Nora performance culture in southern Thai educational organizations. Nora Educators Firstofall,Khun Ouppathumnarakorn, betterknownas Nora PhumTheva., wasa well-respected Norateacherand afamous Nora artist with a Nora troupe in Khuan Khanun District of Phatthalung province. Asnoted previously,hehad performed forKingRamaVI in 1915inhishometown.Whenhe becamea districthead from1925, he gave up his troupe and being a Nora master, but continued to perform Nora intemples and communities toraisefunds for local infrastructure, like road-building, receiving national and royal recognition for his work. He performed twice for King Rama IX, once in 1959 in Phattalung and again in 1971 at Chitlada Palace inBangkok. Healso well as forother membersof theroyal family. In 1964, Ajarn Somboon Sriyaphai (Principal) Ajarn Wijit Chandrakul (Deputy Principal), and Ajarn Phinyo Jittham, (AssistantPrincipal),ofSongkhlaWomen’sTeacherTrainingSchool, invited and co-ordinated Nora Phum Theva to teach Nora dance to the teacher training students during the semester vacation. Nora Phum Theva accepted the invitation from the Teachers Training School and taught Nora dance to students for ten days during that semester break. His teaching style was to dance together withhis students fromdawnto duskfor thefull ten days. Those who completed the course received a certificate. The first group of his Nora students were all women. Nora Phum Theva’s efforts to teach Nora dance at this timeisconsidered animportant starting point inthe development of including the arts of Nora dance, singing and script writing in schools. This was a new mode of transmitting the knowledge of Nora danceof Nora with a more standardized pattern,one which emphasized theuniquemuscularaestheticsof NoraPhumTheva’s tradition.

โนราขุนอุปถัมภ์นรากร (พุ่มเทวา) และ ผศ.สาโรช นาคะวิโรจน์ ในพิธีครอบเทริดให้กับนักศึกษา วิทยาลัยครูสงขลา

160 การที่ต้องสอน “นักเรียนผู้หญิง” ที่ไม่มีพื้นฐานมาก่อน ท�ำให้ผู้สอน ผู้ถ่ายทอดต้องคิดค้นกลวิธีที่จะสื่อสาร และกลวิธี ในสร้างความพร้อมของร่างกาย การใช้ภาษาและตัวอย่างที่ท�ำให้ ศิลปะการร ่ายร�ำโนราในสายท ่านขุนฯ นั้น เป็นสิ่งที่เข้าถึงได้ ฝึกฝนได้และสามารถปฏิบัติได้ไม ่ว ่าบุคคลนั้นจะเป็นชาย หรือหญิง และเป็นผู้สืบเชื้อสายโนราหรือไม่ก็ตาม โนราพุ่ม เทวา รับค�ำเชิญและฝึกอบรมปฏิบัติการโนรา เช ่นนี้ติดต ่อกัน 5 ปีท�ำให้โนราพุ ่ม เทวาเป็นผู้เชื่อมต ่อโลก ของโนราที่เป็นวิถีของการแสดงในพิธีกรรมมาสู่พื้นที่ของการศึกษา สมัยใหม่ ท่านได้สร้างศิลปินโนราที่เป็นนักการศึกษาเป็นโนรา ที่ร�ำงดงาม ร้องได้ไพเราะ มีความรู้ทางภาษาไทย วรรณกรรม ที่แตกฉาน และสามารถสร้างกลอน สร้างเรื่องราวที่มีมิติ ที่แตกต่าง ลูกศิษย์ของท่านที่ต่อมาเป็นครูโนราที่มีชื่อเสียง ได้แก่ นายโรงโนราสาโรช นาคะวิโรจน์วิทยาลัยครูสงขลา และนายโรง โนราจิณ ฉิมพงษ์วิทยาลัยครูนครศรีธรรมราช Teaching female students without any prior knowledge of Nora by those transmitting it requires new strategies to communicate with and to teach them this art. Nora Phum Theva developed new ways for students to prepare their bodies, using language and examples that make Nora dance easily teachable. With him Nora became something that was accessible and learnable by anyone, whether a man or a woman or born into a family with a Nora master. Nora Phum Theva accepted this invitation and trained Nora at the school for five consecutive years, until 1969. By doing this, he created a network of artists and teachers in the area, and helped the world of Nora to become a unique performing art grounded in the modern Thai education system rather than in local Rong Khru ritual performance. He created a type of Nora performing artist who is an educator familiar with the basics of the arts of dancing, singing, relates it to Thai literature and creates verses and complex stories. His disciples who later became famous Nora teachers were Nora MasterSaroj NakavirotofSongkhlaTeachers' Collegeand Nora Master Jin Chimphong of Nakhon Si Thammarat Teachers’ College. ศาสตราจารย์สุธิวงศ์ พงศ์ไพบูลย์

161 นักวิจัยด้านโนรา การท�ำวิจัยรวบรวมข้อมูลด้านโนรา และศิลปวัฒนธรรมท้องถิ่นใต้อย่างเป็นระบบ ทางวิชาการพัฒนาขึ้นนับตั้งแต่ในปีพ.ศ. 2521 ศาสตราจารย์ดร. สุทธิวงศ์พงศ์ไพบูลย์ ก่อตั้งสถาบันทักษิณคดีศึกษา ที่สงขลา ที่นี่กลายเป็นแหล่งศึกษาวัฒนธรรมภาคใต้ที่ส�ำคัญ รวมทั้งโนรา ในปีพ.ศ. 2511 วิทยาลัยวิชาการศึกษา วิทยาเขตภาคใต้ได้เปิดท�ำการที่ จังหวัดสงขลาศ.ดร.สุทธิวงศ์ได้ไปช่วยงานที่วิทยาลัยวิชาการศึกษา ในฐานะหัวหน้าภาควิชา ภาษาไทย อาจารย์สอนให้นักศึกษาเรียนรู้วิธีการเก็บรวบรวมข้อมูลภาคสนามและท�ำให้เกิด ชุดข้อมูลขนาดใหญ่โดยเฉพาะข้อมูลทางวัฒนธรรมด้านศิลปวัฒนธรรม เช่น การบันทึกเทป ภาพถ่ายภาพนิ่งและภาพยนตร์วัฒนธรรมพื้นบ้านที่มีคุณค่าเหล่านี้ได้รับการจัดเก็บอย่างเป็น ระบบ ในปีพ.ศ. 2539 วิทยาเขตภาคใต้สงขลาเปลี่ยนสถานะเป็นมหาวิทยาลัยทักษิณ และ ยังคงเป็นสถานที่ส�ำคัญส�ำหรับการวิจัยการประชุมและการแสดงและเป็นที่ตั้งของพิพิธภัณฑ์ วัฒนธรรมไทยภาคใต้ Nora Researchers Professor Suthiwong Pongpaiboon founded the Thaksin Khadee (Institute for Southern Thai Studies) in 1978 in Songkhla. Ithas becomeamajor studycenterof southernculture, including Nora. In1968, theSouthern Campusof the CollegeofEducation was opened in Songkhla. Prof. Suthiwong was loaned from Songkhla Teachers College to assist at the Songkhla College of Education. As the head of the Department of Thai, he has led students in learning how to do field data collection, and this resulted in a large set of data, especially cultural datasuchas taperecordings, photographs, slides, and films, along withthose valuable folk cultural data which is stored in a systematic way. In 1974 the Southern Campus of Songkhla was made part of Srinakharingtharaviroj University campus. Prof. Suthiwong worked to develop this school into Thaksin University, which opened in 1996, to which the Thaksin Khadee is connected. It remains an important site for research, conferences and performances, and houses a museum of southern Thai culture. ศาสตราจารย์สุธิวงศ์ พงศ์ไพบูลย์

162 นายโรงโนรารุ่นใหม่ ผู้ช่วยศาสตราจารย์สาโรช นาคะวิโรจน์เป็นโนรารุ่นใหม่ในระบบ การศึกษาสมัยใหม่ เป็นศิลปิน นักการศึกษาและนักวิชาการรุ่นบุกเบิก วางรากฐานการสอนโนราในวิทยาลัยครูให้เป็นระบบ วิเคราะห์ท ่าร�ำ อันเข้มแข็งสง ่างามของโนราพุ ่มเทวาและพัฒนารูปแบบการสอนโนรา ทีละขั้นตอน น�ำมาถ่ายทอดให้เป็นศิลปะที่เรียนรู้ผ่านการฝึกฝนปฏิบัติได้ ส�ำหรับทุกคน ผู้เรียนสามารถร�ำพื้นฐาน ร้องและท�ำบทเบื้องต้นได้ วิทยาลัยครูสงขลาได้ผลิตบัณฑิตครูที่มีความรู้ในหลักสูตรนาฏศิลป์ ท้องถิ่น มีทักษะการแสดง การร ่ายร�ำ และถ ่ายทอดโนราแก ่นักเรียน ในระดับต ่าง ๆ เป้าหมายส�ำคัญคือการท�ำให้นักศึกษาครูสามารถสอน โนราให้กับนักเรียนระดับประถมศึกษาและมัธยมศึกษาได้อาจารย์สาโรช สอนโนราที่วิทยาลัยครูสงขลามีสถานะเป็นชมรม และต่อมาเป็นหลักสูตร พิเศษ เป็นเวลา 30 ปีได้ผลิตบัณฑิตที่มีความรู้แน่นในหลักสูตรนาฏศิลป์ โนราท้องถิ่น มีทักษะในการแสดงและสืบทอดความรู้โนราไปยังนักเรียน ในระดับต่างๆในโรงเรียนและนักเรียนที่เป็นเป็นเยาวชนเหล่านี้ได้รวมตัวกัน เป็นคณะโนราเพื่อร่ายร�ำในกิจกรรมพิเศษที่จัดขึ้นในโรงเรียน และชุมชน New Nora Masters Assistant Professor Saroj Nakavirot continued as a new generation of academic Nora teachers in the modern education system. He was a pioneering educator and scholar wholaid a moresystematicfoundationfor theteachingof Nora inteacher’scolleges. Heanalyzed NoraPhumTheva’s powerful dance moves and developed a step-by-step form of teaching Nora as a learnable and embodied art for all which conveyed the basic Nora dance moves, modesof singingand experiences in creating basic performances. His goal was to make his students able to teach Nora to elementary and secondary students. He taught Nora at the Songkhla Teachers' College for 30 years as a club and a special course. He produced many graduates with firm knowledge in the local Nora dance curriculum, withskills to performand transmit Noratostudents at different levels in schools. The students formed a Nora company which performed for special events held in the school as well as their communities.

ขุนอุปถัมภ์นรากร (พุ่ม เทวา) และ ผศ.สาโรช นาคะวิโรจน์ 163 ท�ำพิธีครอบเทริด โนราธรรมนิตย์ นิคมรัตน์

164 ผู้ช ่วยศาสตราจารย์ธรรมนิตย์ นิคมรัตน์ หรือ โนราธรรมนิตย์สงวนศิลป์ เป็นผลิตผลคนส�ำคัญของโครงการวิทยาลัยครูสงขลา และยึดเป้าหมายของนายโรงโนราสาโรชในการจัดระบบระเบียบท่าร�ำของโนราพุ่มเทวาและท�ำให้หมดจดงดงาม ครูธรรมนิตย์มีความรักอย่างลึกซึ้ง ในงานศิลปะของโนรามาตั้งแต่ยังเด็กและทุ่มเทให้กับงานนี้โนราธรรมนิตย์ได้รับการรับรองสถาปนาให้เป็นโนราใหญ่ ผ่านพิธีครอบเทริด โดยมี โนราพุ่มเทวาเป็นอุปัชฌาย์และโนราสาโรชเป็นคู่สวด โนราธรรมนิตย์เป็นศิลปินโนราที่สืบทอดวิธีการร่ายร�ำอันทรงพลังและสง่างามจากโนราพุ่มเทวาและบรรจุ“องค์ความรู้” นี้ในหลักสูตรวิชาเอกโนรา ที่คณะศิลปกรรมศาสตร์ของมหาวิทยาลัยทักษิณ ในปีพ.ศ. 2548 หลักสูตรที่ออกแบบขึ้นใหม่เน้น “การปฏิบัติ” และบริบททางวัฒนธรรมของโนรา วิเคราะห์การร่ายร�ำของโนราพุ่มเทวา พัฒนาเป็นเรียนการสอนน�ำไปสู่การจัดการการแสดงขั้นสูง และพัฒนาการร้องร�ำท�ำบท พัฒนาฝีมือนักดนตรี ให้รู้ทั้งขนบดั้งเดิมและการท�ำงานร่วมสมัย มีความรู้ในการสร้างสรรค์งานด้านดนตรีและการแสดง ในเวลา 4 ปีนักศึกษาจะได้เรียนรู้เรื่ององค์ประกอบ ในการแสดงของโนราอันได้แก่การสร้างเครื่องแต่งกายและเทริดโดยมีจุดประสงค์ที่จะท�ำให้โนราเป็นศิลปวัฒนธรรมส�ำหรับคนที่มีความสนใจสามารถ เรียนรู้ได้นอกจากนี้โนราธรรมนิตย์ยังได้ท�ำให้วัฒนธรรมโนราเป็นที่ปรากฏและยอมรับทั้งในประเทศไทยและในต่างประเทศทั่วโลกโดยการเข้าร่วม ในการประชุมเชิงปฏิบัติการ งานเทศกาล และการประชุมสัมมนานานาชาติทั้งในประเทศไทยและต่างประเทศ

165 Assistant Professor Thummanit Nikomrat or Nora Thummanit is an important product of Khru Nora Saroj’s SongkhlaTeachers' College Nora program. Nora Thummanit took Khru Nora Saroj’s goalof systematizing NoraPhum Theva’s art and refined it. Hehad a deep lovefor the art of Nora since he was young and devoted himself toit. He was initiated as a Nora master by Nora Phum Theva and Khru NoraSaroj. Heis a Noraartist whohas inherited the powerful and elegant way of dancingfromNoraPhumTheva, which put into a university fine arts curriculum byanalyzingthe dance NoraPhumTheva. His new curriculum emphasizes the practice and cultural context of Nora. He developed his Nora teaching to include advanced levels of Nora performance, systematically teaching all aspects of Nora culture, from refined singing and dancing to music and performance-making, even seeing how costumes and “serd” are made. His goal is to teach Nora as a rich cultural form for all interested in studying it Nora Thummanit created a Nora Performing Arts program in the Faculty of Fine Arts of Thaksin University in Songkhlain2005that seeks to bring Nora wisdom into higher education, providing local southern folk wisdom greater academic acceptance both nationally and internationally.

168 นอกจาก มหาวิทยาลัยราชภัฏสงขลาและมหาวิทยาลัยทักษิณแล้ว ยังมี สถาบันการศึกษาที่น�ำเอาท ่าร�ำของศิลปินโนราที่มีชื่อเสียงโดดเด ่นเป็นที่ยอมรับ ในระดับชาติมาพัฒนาเป็นรายวิชาเพื่อการเรียนการสอน สถาบันที่ริเริ่มพัฒนา ในเส้นทางนี้ได้แก่ วิทยาลัยนาฏศิลปนครศรีธรรมราช ในสถาบันบัณฑิตพัฒนศิลป์ กระทรวงวัฒนธรรม โดยผู้ช ่วยศาสตราจารย์สุพัฒน์ นาคเสน ซึ่งเป็นผู้ร�่ำเรียน และฝึกฝนการร่ายร�ำจากโนราพร้อม จ่าวัง ต่อมาได้รับการครอบเทริดเป็นราชครูโนรา โดยโนรายก ชูบัว ศิลปินโนราคนแรกที่ได้เป็นศิลปินแห่งชาติในสาขาศิลปะการแสดง ในปีพ.ศ. 2528 ได้ติดตาม โนรายกชูบัว ไปในพิธีโนราโรงครูใหญ่หลายครั้ง โนราสุพัฒน์ นาคเสน ได้ศึกษาท่าร�ำ 12 ท่าของ โนรายก ชูบัวและน�ำลีลา และท่าร�ำของ โนรายก ชูบัวที่มีความอ ่อนช้อย งดงาม มาใช้ในการสร้างหลักสูตรการสอนร�ำพื้นฐาน และ การท�ำบทพัฒนาเป็นหลักสูตรท่าร�ำพื้นฐาน ให้กับผู้เรียนนาฏศิลป์ที่วิทยาลัยนาฏศิลป นครศรีธรรมราช พัฒนาการการเรียนการสอนในสถาบันการศึกษานั้นใช้เวลากว ่า 60 ปี ในการสร้างแบบแผนมาตรฐาน และพัฒนาเป็นหลักสูตรการสอนในระดับต ่าง ๆ จนถึงวันนี้การเรียนการสอนโนรากลายเป็นหลักสูตรที่สอนในระดับปริญญาตรี และหลักสูตรทั้งที่เป็นหลักสูตรท้องถิ่น และรายวิชาในวิทยาลัยและมหาวิทยาลัยอื่น ๆ อีกหลายแห่งในภาคใต้ Beyond this, he has worked hard to make Nora culture more visible in Thailand and around the world by participating in Thai and international workshops, festivals, and conferences. Aside from Songkhla Rajabhat University and Thaksin University, other educational institutions have included the teaching of Nora dance into the curriculum. Another teaching institution is the Nakhon Si Thammarat Collegeof Dramatic Arts,under theBunditPatanasilpaInstituteof the Ministryof Culture. Assistant Professor Supat Naksen, who studied and practiced Nora in the ancient style from Nora Phrom Ja Wang who later was initiated as a Nora Rajakhru by Nora Yok Chubua, who in 1986 was the first Nora master to become a national artist in Thailand. The teacher carried on the Nora ceremony at the headmaster several times. Nora Supat Naksenstudied thetwelve dance movesofKhruYok and developed them as basic dance moves. To the learners and the style and dance moves of Khru Yok Chubua are beautiful and delicate, used in the construction of the teaching curriculum, script making and performance. In the field of modern education, Nora is a course of study which focuses on creating aesthetics, beauty and preserving the graceful dance style. Nora Thummanit Nikomrat of Thaksin University and Nora Supat Naksen give importance tocreating a system of formalities and for knowledge in the performing artsof Nora, important figures regarded at the national level such as Nora Phum Theva family line and that of Nora Yok Chubua, the artist of the country are important to give the Nora art greater recognition. ผศ. สุพัฒน์ นาคเสน โนรายก ชูบัว

170 การสืบทอดโนรา นอกรั้วมหาวิทยาลัย การพัฒนาการเรียนการสอนหลักสูตรโนราในมหาวิทยาลัยหลายแห่ง ในวันนี้เกิดศิลปิน ครูโนรารุ ่นใหม ่จ�ำนวนมากที่ส�ำเร็จการศึกษาจาก มหาวิทยาลัย และสอนโนราได้ทั้งในระดับประถมศึกษาและมัธยมศึกษา มีความรู้สามารถในการสอนและถ ่ายทอดการร�ำโนราให้กับศิษย์ และเยาวชนของตนได้ทั้งสร้างสรรค์กิจกรรมการแสดงให้เยาวชนสามารถ ร ่ายร�ำ โดยจัดเป็นกิจกรรมอวดฝีมือในโรงเรียนและในชุมชน และยัง สามารถสอนเยาวชนที่สนใจฝึกฝีมือเพื่อเข้าร่วมแข่งโนราในระดับต่าง ๆ ทั้งในระดับจังหวัดและในพื้นที่ภาคใต้ โรงเรียนหลายแห่ง เชื่อมต่อกับศิลปินโนราในชุมชน ให้มาเป็น ครูสอนเด็กเล็ก ๆ ได้ฝึกฝนโนราตัวอ่อนและออกแสดงในการท�ำกิจกรรม ทางศิลปวัฒนธรรม ศิลปะของโนรา เป็นกิจกรรมพิเศษ ส�ำหรับศูนย์ศิลปะ หรือโครงการส่งเสริมเยาวชนหลายโครงการ นโยบายแห ่งรัฐในวันนี้ใส ่ใจในการสร้างพื้นที่ศิลปะให้เกิด ความยั่งยืน ท�ำให้โรงเรียนและชุมชนประสานความร ่วมมือกันในการ สร้างพื้นที่ให้มีการเรียนการสอนเยาวชนเรื่องศิลปวัฒนธรรมใกล้ตัว ภาพเด็ก ๆ ร�ำโนรา และมีความสนใจรักชอบศิลปะของโนราจึงเป็น เรื่องปกติธรรมดาในพื้นที่ภาคใต้ศิลปินโนรา หลายคนเป็นครูช่วยสอน และจัดการแสดงให้กับเด็ก ๆ ทั้งในโรงเรียนและชุมชนที่สนใจ เกิดกิจกรรมฝึกฝนโนราระยะสั้น ในชุมชนต่าง ๆ วัฒนธรรมสมัยนิยม และระบบการศึกษาช ่วยให้โนราค้นพบ “ศิลปะ” ของการแสดงโนราที่ไม่ต้องผูกกับพิธีกรรม เป็นศิลปะที่สามารถ ปลูกฝังเนื้อในตัวของศิลปิน เป็นภูมิรู้ของท้องถิ่นที่สามารถถ่ายทอดให้กับ เยาวชน เพื่อสร้างความเข้าใจเกี่ยวกับตนทั้งกายใจผ่านการร่ายร�ำที่งดงาม ของเยาวชน ท�ำให้เยาวชนเกิดความเข้าใจในความแข็งแกร่งของวัฒนธรรม ท้องถิ่น ที่จะยังคงเป็นส่วนส�ำคัญในการพัฒนาชุมชน

171 The Transformation of Nora Outside Universities Because of the above developments, there is now a new generation of university graduates who teach Nora in many provincial schools. They also arrange for their students to perform in school and community events and in local and regional competitions. These young instructors teach Nora in elementary and secondary schools and also outside of the education system. They are helping to make Nora dance training and performance available to more young people so they can dance in organized activities to both enliven public events and to publicly show off their skills. These young Nora performers can also join in Nora competitions among schools and in provinces. Many schools also connect themselves with professional Nora artists in communities who help teach young children. A popular practice for young people is the acrobatic form of Nora, which young children perform in artistic and cultural activities of the school and in local communities. The living arts of Nora are special ones for many art centers or youth promotion programs in Southern Thailand, too. Government policy in Thailand today cares about creating sustainable art spaces which enable schools and communities to collaborateinmakingopportunities toteachyoung peoplelocalartistic and cultural traditions.Picturesofchildren dancing Norashow theyare interested in this local art, and it is quite visible in Southern Thailand. Many Nora artists teach and organize shows for and by children in interested schools, in special Nora camps, and in communities. Popular cultureand educationhavealsohelped to make Nora into its own art form. It is a recognized and embodied form of local knowledge that produces in young people a better understanding of making strong bodies and minds, graceful movements, lovely looks, and strengtheningone’s relationship toa powerful localculture which continues to shape community life.

172 โนราในวิถีร่วมสมัย เมื่อพื้นที่การแสดงของโนราต้องปะทะกับความเปลี่ยนแปลง ในชีวิตสมัยใหม ่ บทบาทของโนราในสังคมมีความแตกต ่างไปจาก บทบาทเดิม ๆ พื้นที่ส�ำคัญ คือการเป็นศิลปินมืออาชีพ สร้างความสุข ความสนุกสนาน ร้องร�ำ ท�ำเรื่องราวที่ให้สาระและความบันเทิงเป็นบทบาท ที่ศิลปินโนราทั้งผู้หญิงและผู้ชายท�ำได้ดีการแสดงโนราเป็นที่นิยมใน การแสดงหลายรูปแบบทั้งที่เป็นแบบโนราในพิธีกรรมและการแสดงสด เพื่อความบันเทิงรวมไปถึงการแสดงผ่านสื่อในลักษณะต่าง ๆ ซึ่งช่วยให้ โนรามีภาพลักษณ์ใหม่ในโลกร่วมสมัย ในโลกของสื่อศิลปินโนราสื่อสาร น�ำพาสาระการแสดงของตน สู่ผู้ชม ผ่านแถบบันทึกเสียงแผ่นซีดีรายการโทรทัศน์ทั้งที่เป็นของท้องถิ่น และส่วนกลางมีศิลปินโนราเป็นนักร้องนักแสดงและมีภาพยนตร์ที่สร้างขึ้น จากเรื่องราว ต�ำนาน การก�ำเนิดของโนรา ถ้าเข้าไปในสื่อดิจิตอล จะพบ ข้อมูลของโนราในเพจและเว็บไซต์มากมาย สื่อดิจิตอลเหล่านี้เป็นพื้นที่ ในการสื่อสารให้ความรู้และเครือข่ายของศิลปินโนรา ก�ำหนดการแสดง ทั้งในแบบโรงครูและในพื้นที่ของมหรสพ การจะเป็นศิลปินโนราในวันนี้มีได้หลายแนวทาง ไม ่จ�ำกัดเพศ และไม ่จ�ำกัดว ่าจะต้องเป็นผู้สืบเชื้อสายโนราหรือไม ่ ในพื้นที่มหรสพ มีคณะโนราที่เปิดการแสดงที่เน้นธุรกิจบันเทิงเต็มรูปแบบ พื้นที่ การแสดงโนราอยู ่ที่งานเทศกาล งานเฉลิมฉลองทุกระดับในชุมชน ในจังหวัด มหกรรมการแสดงที่จัดโดยภาครัฐในระดับประเทศ และ เทศกาลศิลปะในระดับนานาชาติท�ำให้คณะโนรามีโอกาสในการน�ำเสนอ ศิลปะของโนรา ในหลายพื้นที่การแสดง คณะโนรามีการแสดงที่ต่อเนื่อง และมีศิลปินโนราที่สามารถพัฒนาผลงานการแสดงในเวทีที่แตกต่างกัน แสดงในภาพยนตร์ภาพยนตร์โฆษณาประชาสัมพันธ์และสื่อลักษณะอื่น ๆ นอกเหนือไปจากการแสดงในพิธีกรรมโรงครู คณะโนราหลายคณะสร้างการแสดงที่แตกต่างเพื่อสร้างความสนใจ ส�ำหรับผู้ชมรุ่นใหม่ ท�ำให้เกิดการแสดงที่หลากหลาย ผสมผสาน คัดสรร ให้มีความเป็นตนเองที่แตกต่างไปจากศิลปะพื้นบ้านแขนงอื่น ๆ

173 Nora in a Contemporary Mode Nora has faced many changes in modern life. Its roles in society now differ from its previous roles. Especially important now is the role of being a professional Nora artist in a media-saturated world. Modern Nora performers - both men and women - use their complex and flexible art to create delightful performances that combine singing, dancing, and making stories to entertain audiences and worship spirits. This permit Nora performers to do well and become popular in their many different live performances for ancestors and people, as well as in recorded media performances. They help to create new images and roles for the new world of Nora. In the new media world, Nora artists communicate and convey the essence of their art to audiences through audio recordings, CDs, and television programs, both in Southern and Central Thailand. Nora artists have become well-known as singers, actors and performed infilms whichare tied to legends tied to the origins of Nora. New digitalmedia platforms distributethe words, images, sounds,and videoclipsof Noracultureto wider audiences. These digital media spaces help to convey Nora as a distinct and modern form of cultural life, to distribute Nora knowledge and skills, and to connect networks of Nora artists to their fans. All of this means that there are many ways to be a Nora artist today. Gender matters less now, as does being a descendant of a Nora family. In the entertainment arena there is a well-known type of Nora that focuses on producing enjoyable and spectacular show business-oriented performances. Nora troupes and artists perform at festivals in local districts, in provinces, around the country and even internationally. There are now more opportunities for Nora culture to show itself in celebrations or other events. This helps to keep Nora troupes busy as local artists who perform continually across many different stages, screens and platforms, beyond their performances at community Rong Khru rituals. Nora troupes continue to create new types of performances to appeal to their changing audience base. The more diverse types and blends of Nora performances remain different from other types of local performing art.

174 แ ม้ว ่านายโรงโนรายังคงประกอบ พิธีกรรมโนราตามแบบแผนที่เคร่งครัด แต่โลก ที่ล้อมรอบโนราในวันนี้เปลี่ยนแปลงไปจากเดิม ยังมีการท�ำพิธีกรรมการแสดงโนราโรงครู ในละแวกบ้าน แต ่ส�ำเนียงเสียงเพลงที่ได้ยิน แตกต่างไปเสียงดังอึกทึกด้วยกลองชุดคีย์บอร์ด และกีตาร์ไฟฟ้าผ่านล�ำโพงขนาดใหญ่ ทับ-โทน และปี่ใน ยังท�ำหน้าที่ที่เคยปฏิบัติเพื่อนบ้าน ในละแวกเดียวกันยังมาร ่วมงาน และรอชม มห รสพที่ก�ำลังจะเริ่มในค�่ำคืน เมื่อคณะโนรา ม า ถึงบริเวณโดยรอบโรงพิธีคึกคัก ทุกคน เริ่มปฏิบัติหน้าที่ของตน เด็ก ๆ จูงมือ ย่า ยาย ในละแวกเดียวกัน มาจับจองที่รอชมแสงไฟ วาบวับเปลี่ยนสีโนราใหญ่ตรวจตราเครื่องเซ่นไหว้ เ ด็ก ๆ วิ่งเล ่นรอเวลา ในความขลังยังคง มีความสนุกสนาน โนราใหญ ่หรือผู้สามารถ ประกอบพิธีส�ำคัญตามขนบแบบแผน ได้ปรับวิถี การแสดงในแต่ละช่วงแต่ละขั้นตอนให้เอื้อต่อ ผู้ที่มาร่วมพิธีกรรม ให้มีความทันสมัย รวมถึง ใช้นักแสดงผู้มีชื่อเสียงเป็นที่รู้จักให้มาร่วมแสดง

175 Despite the continued importance of traditional Nora masters and culture, the world around Nora has changed. There are still performance halls built for Rong Khru rituals in local communities, but the sounds and music found in them are now bigger and louder, withechoesof drumsets,electricguitars,and keyboardsoftenamplified through over-sized speakers, sometimes drowning out the traditional oboe and drum. Nora dances insert traditional movements intolively new group dances withfamous Norastarschoreographed toappeal to younger audiences. Neighbors still flock to be part of this community experience, waiting to see the performance about to begin. On the first night of the Rong Khru, the area around the ritual hall is bustling. Children hold their grandmother’s hands while flashing strobe lights change colors like a live stage show. It shows that during the sacred serious ritual, there still is room for some play and for great fun. The Noramastershaveadjusted the flowand contentofthe performance to a changing society and culture, adapting to modern sensibilities. Famous Noraartists danceundermodernlightingand sound technologies environments which expand the Rong Khru to a spectacular level.

176 วิถีของโนราโรงครูอันศักดิ์สิทธิ์เปิดพื้นที่ให้ผู้ชมคนรุ ่นใหม ่ ทั้งได้รับรู้ และรับทราบเรื่องราวเหนือค� ำอธิบายที่ถ ่ายทอดมาจากบรรพบุรุษของสายตระกูล ท� ำให้มีผู้คนสนใจเข้าใจชีวิตและความศรัทธาของโนรามากขึ้น ท� ำให้“โนราแบบดั้งเดิม” ที่เคยเป็นความลับได้เชื่อมต่อกับผู้คนทั้งเก่าและใหม่ ศิลปินโนรารุ่นใหม่เชื่อมต่อพิธีกรรม ได้เมื่อตนพร้อม และมีความช� ำนาญมากพอ โนราโรงครูในวันนี้หลายสายตระกูลจัดขึ้นในวัดเพื่อให้การเล่นโรงครูนั้น เป็นเสมือน พื้นที่ในการศึกษาเรียนรู้และเป็น “การแสดง” เพื่อให้เกิดความเข้าใจเกี่ยวกับตนเอง โนราโรงครูในหลายพื้นที่เป็นศรัทธาของผู้คนในชุมชน เช่น โรงครูวัดท ่าแค ปัจจุบัน กลายเป็นพิธีกรรมใหญ่ เคลื่อนมาสู่ความเป็นปัจจุบันมากขึ้น ได้รับการสนับสนุนจากองค์กร ที่มีความร่วมสมัย เช่น การท่องเที่ยวแห่งประเทศไทยและสถานีโทรทัศน์ไทยพีบีเอส Nora Rong Khru ritual has thus opened up spaces for audiences of the new generation to get to know and acknowledge the stories and patterns of Nora culture. They inherit the Nora tradition from their ancestors and teachers, but also from universities, live stage shows, television, Instagram and YouTube. More people can now have access to Nora culture in diverse spaces where “old Nora” mixes with “new Nora” in both live venues and digital platforms. The Nora Rong Khru at Wat Tha Khae has become a highly visible type of ​​Nora ritual that is open to the public. Held annually, it has been promoted by theTourism AuthorityofThailand as anevent worthattending to discover a unique and significant part of southern Thai culture. This promotionhasattracted Thaiand internationalattendees,and drawninThai Public Broadcasting Service (Thai PBS), too.

177 โนราโรงครูวัดท ่าแค พัทลุง เป็นพื้นที่ของพิธีกรรมที่มีผู้คนรับรู้และเข้าถึงเปิดกว้าง แก่สาธารณะ ให้ผู้คนที่มีศรัทธาในพิธีกรรมโรงครูเข้าถึงได้มีรายการโทรทัศน์ติดตาม มีเรื่องราว แบ่งปัน และเป็นส ่วนหนึ่งของศิลปวัฒนธรรมท้องถิ่นที่ผู้คนให้ความสนใจและมีส ่วนร ่วม มีทั้งที่มาแก้บน รักษาโรค และมาเป็นผู้ชมทั้งที่เป็นคนไทยและคนต่างชาติมาร่วมชมปรากฏการณ์ ต่าง ๆ ที่เกิดขึ้นในพื้นที่ไร้พรมแดนของโลกแห่งความเป็นจริง โลกแห่งวิญญาณและในโลกของ สื่อออนไลน์ผู้ชมที่สนใจ พิธีกรรมโนราโรงครูไม่ต้องเดินทางไปที่หมู่บ้าน หรือร่วมชมในวัดอีกต่อไป ผู้สนใจสามารถพบเรื่องราวของโนราโรงครูในสื่อกระแสหลัก สื่อออนไลน์ ในรายการที่ติดตาม เรื่องราวของโนรามาน�ำเสนอ ปัจจุบันมีลูกหลานผู้สืบเชื้อสายโนราที่ท�ำงานในองค์กรทางศิลปวัฒนธรรม ได้แก่ นักวัฒนธรรม ผู้จัดการศิลปวัฒนธรรม ที่ท�ำงานในค่าย อบรมศิลปะ โดยท�ำงานเพื่อสนับสนุนวิถีของโนรา ในเรื่องความเชื่อ ศรัทธาของผู้คนในโลกร่วมสมัย เรื่องราวต�ำนานของโนราได้รับการเผยแพร่ เป็นภาพยนตร์ได้แก่ เทริด (2559) และโนราห์(2561) ศิลปะการร่ายร�ำของโนรา ได้รับการออกแบบ จัดวางและเล่าเรื่องในแบบที่ท�ำให้คนดูร่วมสมัย สนุกสนาน เราสามารถรับรู้เรื่องราวประวัติต�ำนานของโนรา และชมการแสดงของโนราได้ผ่านสื่อดิจิตอลแบบต่าง ๆ People interested in Rong Khru ritual do not need to go to small villages or large public performances at Buddhist temples.They canalsofind them in mass mediaoutlets. Nora isnow found inTVshows and series, and theyhelp toshare Nora as a living local art in southern Thai culture and many people are interested and involved in them. Other people come to watch live shows and then do Kae Bon or to be healed after the main show. Modern popular entertainment culture now intermixes with the spiritual world. Currently, Nora descendantsalso workinthecultural sectorasculturemanagers,campsoratculturalcenters.Peoplehave put theirvisionsof Nora’slegendsand cultureintomoviessuchas“Serd”(2016)or“Norah”(2018),and alsoTVseries.Thesehelped to give more visibility to Nora in Thai popular culture. Designed and told in ways that would appeal to contemporary viewers, they feature popular stars, new film techniques, modern story-telling and contemporary settings. This helps toreach wider and youngers audiences so they can learn about Nora’s legendary history and culture.

178 มีคณะโนราที่เป็นที่ชื่นชอบและเป็นภาพลักษณ์ตัวอย่าง New Idol ให้กับคนรุ่นใหม่ในวันนี้ อาทิโนราเกรียงเดช นวลระหงษ์ผู้เป็นเจ้าพิธีและหัวหน้าคณะเทพศรัทธา โนราไข่เหลี้ยม หัวหน้าคณะ วิเชียรศรชัย โนราไพศาล ขุนหนูพระเอกภาพยนตร์รวมถึงคณะโนราในเส้นทางการแสดง ได้แก่ คณะสร้อยเพชรดาวรุ่ง คณะสมพรจิตร รักษาศิลป์และคณะลูกจงดีอามน้อย เกาะสมุย คณะสุนันทา ดาราศิลป์และคณะมโนราศรีธน ธนนชัย โนรา กลา ย เป็นศิลปะที่ผู้คนหลากหลายฝึกฝนเรียนรู้เป็นลมหายใจของคนรุ ่นใหม ่ และสามารถร�ำได้งดงาม ถ้ามีความรู้ความเข้าใจในหลักการร�ำ และมีความเชี่ยวชาญในการอวดฝีมือ โนราเอง มีการคลี่คลายและผู้ชมในชุมชนมีส่วนในการท�ำให้โนราปรับปรุงและเปลี่ยนแปลง แต่ยังคง เป็นลมหายใจของชาวใต้ในวิถีใหม่

179 There are also new favorite Nora troupes and new Nora idols who perform live, in mass media, and on social media for today’s new generation, such as Nora Kriangdej Naunrahong who is a Nora Master and head of the Thep Sattha troupe; Nora Khailiam, who heads the Wichiansornchai performance troupe and Nora Phaisan Khunnu, who is a film actor, who their fans see as young god-likeidols.Therearealso Noratroupes whichfocusmore on music concerts, suchas theSoipetch DaoRungTroupe, Sompornjit Raksasilpa Troupe, Armnoi Kor Samui Troupe, Sunantha DarasilpaTroupe,and SrithonThanonchaiTroupe. In recent years, Nora has become a public performingart whichis both popularand refined,one which many different people can practice, learn, and perform in many different settings. It attracts young people who canlearnto dance beautifully. If trained Nora performers’ embodied knowledge and understanding of dance can produce expertise in showing off Nora’s unique skills, then it helps strengthen community audiences involved in making Nora adapt and change. As a living tradition, Nora still breathes the air and shows the life of southern Thai culture, albeit in a new way.

โนราในโลกกว้างไกล Nora in the Wider World

181 โนราในโลกกว้างไกล Nora in the Wider World

ภาพนักแสดงละครร�ำชาวสยามน�ำกลับมาจากบางกอก ถ่ายภาพโดย Jacques-Philippe Potteau ปี พ.ศ. 2404

183 วัฒนธรรมโนราในวันนี้ยังมีศูนย์กลางอยู ่ที่ ภาคใต้ของไทย โดยเฉพาะอย ่างยิ่งบริเวณชุมชน ล้อมรอบทะเลสาบสงขลามีคณะโนรารวมตัวกันอยู ่ ประมาณ 400 คณะ มีที่ตั้งกระจายอยู ่ในบริเวณ5 จังหวัด ได้แก่ สงขลา พัทลุง นครศรีธรรมราช ตรัง และสุราษฎร์ธานี โนราเป็นการร่ายร� ำที่เป็นเอกลักษณ์ของคนใต้ ได้รับความนิยมสูง  มีการสืบทอดจากรุ่นสู่รุ่นในชุมชน ชาวพุทธและยังพบบ้างในพื้นที่ของชุมชนมุสลิม และ ในระบบการศึกษาสมัยใหม่มีการเรียนการสอนถ่ายทอด โนราในฐานะของศิลปะท้องถิ่นในสถาบันการศึกษา เพิ่มมากขึ้น ทั้งในโรงเรียนและมหาวิทยาลัยเรื่องราวของ โนรามีปรากฏในสื่อทั้งที่เป็นกระแสหลักและสื่อออนไลน์ อันท� ำให้เครือข่ายของโนรามีความซับซ้อนเพิ่มมากขึ้น ในวัฒนธรรมด้านศิลปะการแสดงของไทย ในประเทศไทยวัฒนธรรมการแสดงในวิถีของ โนรามีความหลากหลายสามารถเชื่อมโยงไปยังส่วนอื่น ๆ ของเอเชียตะ วันออกเฉียงใต้โนราแขก : ที่เป็น การแสดงโนราในพื้นที่ชุมชนมุสลิมในประเทศไทย โนราโกลน :การแสดงที่เน้นความขบขัน มะโย่ง พี่น้อง ทางวัฒนธรรมที่มีความใกล้เคียงกับโนราในการรักษา ความเจ็บป่วยของชุมชน แต่วัฒนธรรมของโนรานั้นไม่ได้ เป็นเพียงวัฒนธรรมในภาคใต้ของไทยหรือคาบสมุทร อินโดจีน แต่เป็นส่วนหนึ่งของโลกในศตวรรษที่ 21 Nora culture today is still centered in SouthernThailand,especiallyinthecommunities around the Lake Songkhla basin. Of Thailand’s nearly400 Noratroupes,most located inSongkhla, Phatthalung, Nakorn Si Thammarat, Trang, and Surat Thani provinces. Nora remains a unique dance popular in southern Thailand, but there are several distinct varieties of Nora still recognized and performed. It is not only passed on from generation to generation in local Buddhist communities, but also found in Muslim communities. Moreover, Nora is increasingly taught in schools and universities, part of popular culture shownonstages and in mass media formats, and part of new media outlets which together form the complex web of Thai performance cultures. In Thailand, some of the Nora’s variety includes thefollowing forms linked toother parts ofmainland Southeast Asia: NoraKhaek, practiced in Muslim communities, Nora Klon, a simplified comic form of Nora, and Mak Yong, a cultural cousinof Noraused incommunityhealing rituals. But Nora culture is also part of a bigger world beyond southern Thailand, too, first of all in Southeast Asia, and, since the start of the 21st century, globally.

184 โนราในเครือข่ายของวัฒนธรรมการแสดง ในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ วัฒนธรรมโนราเป็นส่วนหนึ่งของเครือข่ายทางวัฒนธรรมที่รวบรวม การแสดงท้องถิ่นในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ในฐานะพิธีกรรมของชุมชน และมหรสพที่ได้รับความนิยมที่แพร่กระจายไปทั่วภูมิภาคแห่งนี้ตั้งแต่ ภาคใต้ของประเทศไทยและคาบสมุทรมลายูเครือข่ายนี้รวบรวมประเพณี การแสดงที่หลากหลายมีความคล้ายคลึงกันในฐานะเป็นพิธีกรรมการแสดง Nora in the Web of Southeast Asian Performance Cultures Nora culture is part of a web of local performance cultures in Southeast Asia which are used for community rituals and popular entertainment. Spread throughout Southern Thailand and the Malay peninsula, the various performance traditions comprising this web are distinct, while sharing some similar features. โนราสยาม ประเทศมาเลเซีย พ.ศ. 2452 A Siamese Theatre at Kuala Lebir, Malaysia, July 1909

185 โนราโกลน โนราโกลนหรือโนราจ�ำอวดเป็นการแสดงที่มีจุดประสงค์เพื่อจะ สร้างความขบขันให้แก่ผู้ชมโดยล้อเลียนวิถีการแสดงของโนรา หรือตกแต่ง เพิ่มเติมให้เกินไปจากแบบแผนของโนรา นักแสดงต้องมีความรู้และเข้าใจ รูปแบบลีลาจังหวะของโนรา แล้วจึงสร้างงานที่ย้อนแย้งแตกต ่าง โนราโกลนเน้นไปที่อารมณ์ขันและความสนุกสนาน ร่ายร�ำน้อย เต้นยึกยัก ท�ำตลก ใช้ท่าใบ้เล่นสนุกเพื่อให้ผู้คนหัวเราะ โนราโกลนเป็นการแสดง ประกอบดนตรีในลักษณะใกล้เคียงกับโนรา นักแสดงต้องมีไหวพริบปฏิภาณมีคารมคมคาย การแสดงเล่าขาน เกี่ยวกับเหตุการณ์ปัจจุบันหรือความวุ่นวายทางสังคม โนราโกลนสร้าง ความตลกขบขันด้วยการล้อเลียนบางแง ่มุมของโนรา และเหตุการณ์ ที่ผู้ชมสนใจในขณะนั้นมาใช้ในการสื่อสารและสร้างความสนุกให้กับผู้ชม การแสดงโนราโกลนมีแบบแผนปฏิบัติมีขนบในการถ ่ายทอด พบมาก ในจังหวัดพัทลุง ตรัง และนครศรีธรรมราช Nora Klon Nora Klon is a form of comic performance which combines some simplified or exaggerated elements of Nora, such as bodily movements, singing, costumes and music performed in southern Thailand. Its performers must know and understand Nora’s basic singing and dancing styles. While much of Nora Klon performance uses singing and dancing to express humor and fun, its performers also often use parody and satire to joke about current news events or social foibles. By distorting some aspects of Nora in its performances, Nora Klon performers create comedy and mime to engage local community audiences.

186 โนราแขก เป็นชื่อไทยที่ใช้เรียกการแสดงโนราที่มีลักษณะเฉพาะถิ่นที่มีความงดงามเป็นเอกลักษณ์ในพื้นที่ ที่คนไทยพุทธ และคนไทยมุสลิมอยู่ใกล้ชิดกัน เป็นพิธีกรรมโรงครูตามแบบแผนที่สร้างขึ้นเฉพาะถิ่น ของตนในตอนใต้สุดของไทยในจังหวัดนราธิวาสและปัตตานีและยังพบได้บ้างในจังหวัดพัทลุง โนราแขกเป็นศิลปะการแสดงชาวบ้านที่ใช้ในการสื่อสารกับวิญญาณบรรพชนและสิ่งศักดิ์สิทธิ์ ในท้องถิ่นและเป็นมหรสพของชุมชน พิธีกรรมการแสดงนี้เป็นการแสดงที่ชุมชนมีส่วนร่วม จึงเป็นกิจกรรม ที่เป็นทั้งการสื่อสารและการเชื่อมความสัมพันธ์ในชุมชน โนราแขกเป็นการสร้างสรรค์ประสานศิลป์และประเพณีวัฒนธรรมที่น�ำลักษณะเด่นของพิธีกรรม การแสดงของชุมชนโนราที่เป็นพุทธ กับชุมชนมะโย่งที่เป็นมุสลิม โดยผสมผสานเรื่องราวการขับร้อง การร่ายร�ำ บทเพลง และดนตรีท�ำให้มีสุ้มเสียง ส�ำเนียงผสมผสานไพเราะของสองวัฒนธรรม นายโรง หรือ เป๊าะโนรา ยังสวมเทริดและแต ่งตัวแบบโนราในชุดลูกปัด พูดภาษาไทย ตัวละครหญิง หรือนางมโนราห์สวมเสื้อผ้าแบบท้องถิ่นและร้องเพลงในภาษายาวีพรานสวมหน้ากาก ครึ่งหน้าใช้สองภาษาในการแสดง  

187 Nora Khaek is the Thai name of the form of Nora practiced and performed in Muslim communities in Southern Thailand. Currently, it is mostly practiced in Muslim areas of Narathiwat and Pattani provinces, with some activity also in Phatthalung. Likethe Nora discussed above, NoraKhaekis a folk performing art used to communicate with ancestral and local spirits and to entertain local communities. By involving communities in this process, it works both as a kind of mass media and tofoster social relations. Through its network of performing artists and cultural traditions, Nora communities, typically Buddhist, coexist withThai Muslim communities and support one another. The Nora Khaek tradition adapted features from the Nora tradition of Buddhist Thais and Mak Yong traditions practiced by MuslimThaistocreate a distinct blend of dance, song, and story, along with a distinct music ensemble. Performances highlight stories done for both ritual and entertainment purposes, and often include the main male character as a Nora master dressed in a Nora style, some female dancers,and the Huntercharacter in amask. The Nora master sings and chants in both Thai and Jawi (local Malay), and female dancers wear local-style clothes and sing in Jawi

188 มะโย่ง มะโย ่งเป็นละครพื้นบ้านแบบพิธีกรรม ที่ฝังรากลึก ในหลายชุมชน ในพื้นที่ตอนใต้สุดของไทยและตอนเหนือของ มาเลเซีย การแสดงมะโย ่งมีความคล้ายคลึงกับโนรา ทั้งใน รูปแบบ-ล�ำดับการแสดง บทบาทหน้าที่ของการแสดงที่มีต่อชุมชน และสังคม และมีต้นก�ำเนิดที่คลุมเครือ แต่มะโย่งก็เป็นพิธีกรรม การแสดงที่มีความแข็งแกร่งมานานเกือบ 200 ปีในการเชื่อมโยง ชุมชนในเขตจังหวัดนราธิวาสและปัตตานีบริเวณตอนใต้ของไทย และชุมชนในหลายรัฐตอนเหนือของมาเลซีย และยังเชื่อมต่อไป ที่อินโดนีเซียและชุมชนจามในกัมพูชา ก า รแสดงมะโย ่งสื่อส า รกับวิญญ าณพื้นถิ่นผ ่ าน เสียงดนตรีและการร ่ายร�ำที่เชื่อมโยงกับต�ำนานท้องถิ่นที่มี องค์ประกอบพุทธและพราหมณ์จากชวาแฝงอยู ่ มะโย ่งใช้ทั้ง ภาษาไทยและยาวีในการสื่อสารกับวิญญาณของชุมชน ในขนบดั้งเดิมผู้แสดงมะโย่งเป็นผู้หญิงล้วน ยกเว้น ตัวตลกที่เป็นผู้ชาย นักแสดงน�ำจะแต ่งตัวเป็นกษัตริย์ และราชินีนางก�ำนัลตลกและลูกคู่ขับร้องเพลงร่ายร�ำระหว่าง ฉากแสดงและในตอนจบ มีการแสดงมะโย ่งทั้งในสยาม และรัฐมลายูในประเทศไทยยังมีการแสดงมะโย่ง เจ้าชาย แห่งรัฐกลันตันได้สร้างหมู่บ้านวัฒนธรรมส�ำหรับการแสดง ละครแบบดั้งเดิมซึ่งรวมถึงมะโย่งด้วยแต่ในช่วงทศวรรษที่70 มะโย่งกลายเป็นการแสดงที่มีความงดงาม และเข้าสู่เส้นทาง ธุรกิจบันเทิงในมาเลเซีย มีการแสดงนอกเขตรัฐกลันตัน โดยเฉพาะที่กรุงกัวลาลัมเปอร์ แม้ว ่ามะโย ่งใกล้จะขาดผู้สืบทอด แต่การใช้ พิธีกรรมการแสดงในท้องถิ่นยังคงด�ำเนินต่อไป มะโย่งได้รับ การรับรองให้เป็นมรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรมแห ่ง มวลมนุษยชาติ(จับต้องไม ่ได้) โดยยูเนสโกของประเทศ มาเลเชีย ในปี2548 และเพิ่งได้รับอนุญาตให้สามารถ เปิดการแสดงต ่อสาธารณชนในรัฐกลันตันได้ในปี2562 ที่ผ่านมา

189 Mak Yong is a ritualistic folk theatre rooted in local communities throughout Southern Thailand and in thenorthern Malay peninsula. Inits form, flow, styleand cultural functions, it has a family resemblance to Nora. Its origins are unclear, but for least 200 years it has beenstronglyconnected tocommunities in what’snow Pattani and Narathiwat in Southern Thailand, and in the northern states of Malaysia, with some links to Indonesia and even the Cham people in Cambodia. Mak Yong performances engage local spirits through music and dance tied to local myths, but they also contain some Buddhist and Javanese Hindu elements. Its ritual languageincludes bothThaiand Jawi to voice the spirits of the community. Traditionally, all performers were female except for the clowns, who are always male. Characters included lead performers dressingas akingand a queen, palacegirls,clowns, with a chorus singing and dancing between the performed scenes and the ending. Mak Yong was performed in bothold Siam and the Malay states. It remains alocally practiced form in Thailand and Malaysia. A Kelantan prince built a cultural village for traditional theatre performances, including Mak Yong, but by the 1970’s Mak Yong had become more glamorous and commercialized in Malaysia, with performances moving outside Kelantan, especially to Kuala Lumpur. Although MakYongneared extinctionand public performances banned in Kelantan since the 1990s, its local ritualusescontinued. It wasnamed anelement of Intangible Cultural Heritage by UNESCO for Malaysia in 2005, with the ban on its public performance in Kelantan lifted in 2019.

190 มโนราห์ในมาเลเชีย หนึ่งในพื้นที่หลักนอกเขตประเทศไทยที่สร้างชื่อเสียง ให้การแสดงโนราเป็นที่รู้จักนั้นอยู่ที่ชุมชนไทยในรัฐกลันตัน รัฐเกดะห์รัฐปะลิสและปีนังซึ่งเป็นรัฐตอนเหนือของประเทศ มาเลเซีย ประเพณีการแสดงโนราในมาเลเซียนั้นเชื่อมโยงกับ ประวัติศาสตร์ของรัฐสยามในคริสต์ศตวรรษที่ 20 และยังใช้ ค�ำว่า เมโนราห์หรือเมโนรา (Menorahor Menora) ในการ เรียกขานการแสดงโนราในชุมชนของตน  ชุมชนไทยในตอนเหนือของมาเลเซียมีความเข้มแข็ง และตั้งเป็นคณะโนราตั้งแต่ต้นคริสต์ศตวรรษที่20 การแสดง ประกอบด้วยการทรงวิญญาณเพื่อรักษาโรค การแก้บน และ สืบทอดรับรองศิลปินโนราคนใหม่ พิธีกรรมการแสดงจัดขึ้น ในวัดพุทธศาสนาในวาระโอกาสต ่าง ๆ เช่น การครบรอบ การมรณภาพของภิกษุสงฆ์ที่มีผู้เคารพนับถือ หรือในงานต่างๆ ของชุมชนไทย ทั้งที่เป็นงานมงคล และอวมงคล พิธีกรรม การแสดงจัดที่วัดไทยหรือในบ้านของผู้ที่ฐานะเช่นเดียวกับ การแสดงโนราในประเทศไทยรวมถึงการร่ายร�ำที่มีแบบแผน การขับร้อง การเล่นตลก และการแสดงละครตามเรื่องชาดก ในพุทธศาสนาและต�ำนานท้องถิ่น เครื่องแต ่งกายเป็น ชุดลูกปัดอันประณีต เมโนราห์ในปีนังมีความแตกต่างออกไป เพราะน�ำลักษณะเด่นจากวัฒนธรรมมาเลย์และจีนมาใช้ใน การแสดง   ใน รั ฐก ลันตันก า ร แ สดง ของเมโน ร าห ์ ผสมผสานขนบธรรมเนียมการแสดงที่พบในพื้นที่นั้น ได้แก่ มะโย่ง ดนตรีที่ใช้ในการแสดงนั้นเป็น เค รื่องผสมของเค รื่องดนต รีที่พบในม าเลเซีย มากกว่าไทย ขับร้องบทเพลงต ่าง ๆ เป็นภาษาไทย และยาวีแม้ว ่าการร ่ายร�ำจะยังคงแบบของไทย แต ่เรื่องและบทเจรจาคล้ายคลึงกับมะโย ่งใน หลาย ๆ ตอน ในปี พ.ศ. 2544 รัฐกลันตัน ห้ามประชาชนแสดง มะโย่ง, เมโนราห์และวายัง กุลิต (หุ ่นเงา) ในที่สาธารณะ เพราะเป็นการละเมิด แนวทางและกฎระเบียบของอิสลาม การแสดง เมโนราห์ในพื้นที่สาธารณะยังคงถูกห้ามปฏิบัติจนถึง ปัจจุบัน (2563)

191 Menorah in Malaysia One of the main areas where Nora is known and practiced outside of Thailand is in Thai communities on the Malay peninsula, whereit isoftencalled “Menorah” or “Menora”. Nora traditions linked to 19th century Siam are found among Thai communitieslivinginthenorthern Malaysian statesofKelantan,Kedah,Perlisand Penang. Some troupes active in Malaysia since theearly20th century performed spiritmedium healing rituals, rites to fulfill vows and to initiate performers, at Buddhist temple fairs tomarkthe deathofmonksoratcommunity gatherings like weddings and festivals,often atThaiBuddhist templesor for richfamilies. Like Nora in Thailand, Menorah performances include stylized dance, singing, comedy, and drama based on Buddhist stories and local myths, and used elaborate beaded costumes. Menorah in Penang took on features from Malay and Chinese culture. In Kelantan, Menorah performance has come to include some features of other traditions found there like Mak Yong. The musicalensembleof Menorahconsistsof instruments morecommonin MalaysiathaninThailand,and Menorahsingingand chantinguses bothThai and Jawi. While the dance and singing is largely like that inThailand, the stories and dialogue resemble Mak Yong in some ways. In 1991, the Kelantan state banned public performances of Mak Yong, Menorah, and Wayang Kulit for violating various Islamic guidelines and rules, and Menorah remains banned there as of 2020.

192 โนราในโลกกว้าง นอกจากเครือข่ายที่เชื่อมโยงวัฒนธรรมการแสดง ที่กล่าวไปแล้ววัฒนธรรมการแสดงโนรายังมีความแข็งแรง และมีชีวิตชีวาไปถึงชุมชนไทยที่อยู ่ในภูมิภาคเอเชีย ตะวันออกเฉียงใต้นอกพรมแดนไทยด้วย โนรายังเป็น ที่รู้จักไปทั่วโลก ผู้ชมที่สนใจอยากรู้จักศิลปะของโนรานั้น กว้างไกลขึ้นเพราะมีพื้นที่ใหม่ ๆ และเทศกาลการแสดง ทางศิลปวัฒนธรรมเพิ่มมากขึ้นตามกระแสโลกในศตวรรษ ที่21ส่วนหนึ่งมาจากการแลกเปลี่ยนศิลปินผ่านที่กระทรวง วัฒนธรรมและกระทรวงการต่างประเทศของรัฐบาลไทย อีกส่วนหนึ่งที่ท� ำให้โนราเป็นที่ยอมรับในวงกว้างนั้นอยู่ที่ ความอุตสาหะของศิลปินผู้เป็นครูโนรา คณะโนรา และสถาบันหลายแห่งที่สอนศิลปะของโนราในประเทศไทย รวมถึงแพลทฟอร์มที่หลากหลายในสื่อออนไลน์ Nora in the Wider World Outside of the interconnected web of performancecultures inSoutheast Asia discussed above, Nora culture is alive beyond the borders of Thailand, including other areas of the region, especially inThai communities inSoutheast Asia. Nora is also becoming better known globally. Interest in Nora has moved into new areasand venuesinthe21stcentury duetoseveral new trends.Partof thisgreater intereststems from the exchange of artists through the Thai Ministry of Culture or the Foreign Ministry. Another part of the wider recognition of Nora is due to the individual initiatives of Nora masters, troupes and institutions in Thailand. Thirdly, various internet platforms have been used to spread greater awareness of Nora culture to the rest of the world.

193 ความพยายามเพื่อส่งเสริมโนราในโลกกว้าง ในช่วงไม่กี่ปีที่ผ่านมาโนราได้รับการส่งเสริมให้ไปแสดงในกิจกรรมทางวัฒนธรรมและการแสดงที่จัดขึ้น โดยรัฐบาลไทยผ่านสถานทูตไทยโดยเฉพาะสถานทูตไทยในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ซึ่งให้ความส�ำคัญกับโนราในฐานะ เป็นส่วนหนึ่งของวัฒนธรรมไทย บางครั้งโนราก็เปิดการแสดงและการเรียนการสอน การฝึกอบรมในวัดพุทธของไทย ในชุมชนไทยทั่วโลก วัฒนธรรมการแสดงโนราดึงดูดความสนใจในงานเทศกาลเต้นร�ำ การประชุมสัมมนาและการฝึกอบรมนานาชาติ ในระดับภูมิภาค อาจารย์ธรรมนิตย์นิคมรัตน์และนักศึกษาจากมหาวิทยาลัยทักษิณ จังหวัดสงขลา มีความส�ำคัญ อย ่างยิ่งที่จะท�ำให้โนราเป็นที่รู้จักในระดับโลก นับตั้งแต ่ปรากฏตัวในงานเทศกาลที่จัดขึ้นที่ประเทศฟินแลนด์ ในปีพ.ศ. 2549 เพื่อจัดแสดงการเต้นร�ำจากพื้นที่โดยรอบมหาสมุทรอินเดียที่ได้รับผลกระทบจากการเกิด สึนามิเมื่อปีพ.ศ. 2548 ต่อจากนั้นครูโนราธรรมนิตย์ก็ได้น�ำคณะลูกศิษย์ไปแสดงในเทศกาลละคร และการเต้นร�ำนานาชาติที่จัดขึ้น หลายครั้งทั้งในสิงคโปร์ มาเลเซีย อินโดนีเซีย ญี่ปุ ่น และสาธารณรัฐประชาชนจีน อีกทั้งยังได้ท�ำการฝึกอบรม และสอนโนราในงานเทศกาลเต้นร�ำและการประชุมในสิงคโปร์และมาเลเซียหลายครั้ง ทั้งนี้ด้วยการผสมผสาน การร่ายร�ำ การขับร้องและดนตรีที่เป็นเอกลักษณ์ของโนรานั้นมีความโดดเด่น จึงสร้างความสนใจให้กับสถาบัน ทางศิลปวัฒนธรรมของภูมิภาคในความละม้ายคล้ายคลึงกันของศิลปะการแสดง

194 Thai Efforts to Promote Nora in the World Nora is known and performed around the world, primarily where there are Thai communities, especially communities rooted in southern Thai culture. In recent years, Nora has also been promoted in cultural events and showsorganized bytheThaigovernment atThaiembassyevents,especiallyatThai embassies in Southeast Asia, where they highlight Nora as a unique part of Thai culture. Nora is also sometimes shown and taught in Thai Buddhist temples among Thai communities around the world. Nora performance culture has alsoattracted attentioninregional dance festivals, conferences, and workshops. Master Thummanit Nikomrat and his students at Thaksin University, Songkhla, have beenespeciallyimportant tomaking Nora better known on the world stage. Since appearing in a festival organized in Finland in 2006 to showcase dances from the Indian Ocean basin struck by the 2005 tsunami, Master Thummanit has taken his Nora troupe abroad to several places inSoutheast Asia. Besides performing several times at dance festivals and conferences in Singapore and Malaysia, Indonesia, Japan and the People’s Republic of China. This shows a strong interest in Nora’s unique blend of dance, singingandmusicamong regional arts organizations.

195 วัฒนธรรมโนราออนไลน์ ในศตวรรษที่ 21 โนราได้กลายเป็นตัวแทน ของศิลปะการแสดงไทยที่ผู้ชมเข้าถึงได้ทั่วโลก บนแพลตฟอร์มที่หลากหลายของ ยูทูป (YouTube) เฟซบุ๊ก (Facebook) และอินสตราแกรม (Instagram) แพลตฟอร์มออนไลน์เหล ่านี้ช ่วยให้ผู้ชม และผู้คนที่เป็นผู้นิยมชมชอบโนรา อีกทั้งนักแสดง โนรา สามารถเข้าถึงวัฒนธรรมโนราได้กว้างขึ้น เป็นช ่องทางส�ำคัญในการเข้าถึงวัฒนธรรมของโนรา ในช่วงการระบาดใหญ่ของ COVID 19 ในปีค.ศ. 2020 เมื่อการแสดงสดพิธีกรรมต ่าง ๆ จ�ำนวนมากใน ประเทศไทยถูกยกเลิก Nora Culture Online Theartof live Nora performancehas been broadcasted in both mass media and onsocialmedia,soitalsoexistsas digital media in many online channels and platforms. Inthe21stcentury, Noraalsohas become well-represented and available globallyon platforms rangingfromYouTube and Facebook to Instagram, These online platforms have helped to provide wider access to Nora culture for people in Thailand or just for fans or certain Nora performers. They have also been key go-to media channels for Nora culture during the COVID 19 pandemic in 2020, when many live performances were delayed or cancelled.

196 การขึ้นทะเบียนโนราในฐานะตัวแทนมรดกวัฒนธรรมที่จับต้องไม่ได้ ของมนุษยชาติ ต่อยูเนสโก หลังจากที่ประเทศไทยได้เข้าเป็นภาคีอนุสัญญาว่าด้วยการสงวนรักษามรดกวัฒนธรรม ที่จับต้องไม่ได้เมื่อวันที่ 10 มิถุนายน พ.ศ. 2559 “โขน” เป็นรายการแรกที่ประสบความส�ำเร็จ ในการขอขึ้นทะเบียนเป็นรายการตัวแทนมรดกวัฒนธรรมที่จับต้องไม่ได้ของมนุษยชาติต่อยูเนสโก ในปีพ.ศ. 2561 ต่อมา “นวดไทย” ก็ได้รับประกาศให้ขึ้นทะเบียนฯ ในปีพ.ศ. 2562 อีกเช่นกัน รัฐบาลไทยมีมติเห็นชอบให้เสนอโนราเป็นรายการตัวแทนมรดกวัฒนธรรมที่จับต้องไม่ได้ ของมนุษยชาติต่อองค์การยูเนสโกเมื่อเดือนมีนาคม พ.ศ.2562จากนั้นยูเนสโกแจ้งต่อผู้แทนถาวรไทย ประจ�ำองค์การยูเนสโก ณ กรุงปารีส ให้ทราบว ่ารายการโนรามีล�ำดับอยู ่ในวาระการพิจารณา รอบปีพ.ศ. 2564 หากโนราได้ขึ้นทะเบียนต ่อยูเนสโกจะช ่วยส ่งเสริมรูปแบบศิลปะที่โดดเด ่น และแบ่งปันความรู้นี้ให้กับโลกในฐานะมรดกภูมิปัญญาแห่งมวลมนุษยชาติ UNESCO’s ICH Listing of Nora Thailand began applying for intangible cultural heritage listings in UNESCO once it ratified the Convention for the Safeguarding of the Intangible Cultural Heritage on June 10, 2016. Khon or classical masked dance first successfully received a place on the Representative List for ICH in December 2018. This was followed, in 2019, by Nuad Thai or traditional Thai massage receiving a place on the ICH Representative List. The Thai government submitted the formal applicationof Nora for ICH listing in March 2020, with expectations that Nora will be put on the ICH Representative List in 2021. The listing of Nora will help promote this unique art form and knowledge to share with the world as a part of the heritage of humanity.

197 โนราในโลกใหม่ ในปีพ.ศ. 2563 โนรายังคงเป็นส ่วนส�ำคัญและเป็นเอกลักษณ์ของชีวิต วัฒนธรรมของชุมชนภาคใต้ของประเทศไทย ในขณะที่ยังมีศูนย์กลางในชุมชนส่วนใหญ่ รอบทะเลสาบสงขลา โนรากลายเป็นศิลปะการแสดงแบบขนบที่มีการเรียนการสอน ในสตูดิโอและห้องเรียนในภาคใต้มากขึ้น ฝังลึกในวิถีชีวิตทางวัฒนธรรมของคนไทย และคนอื่น ๆ ในภูมิภาค โนรายังด�ำรงเอกลักษณ์ เป็นส่วนหนึ่งของมรดกภูมิปัญญาของมวลมนุษยชาติ ทั่วโลก เราหวังว ่าผู้อ ่านจะสนุกไปกับการแนะน�ำสั้น ๆ เกี่ยวกับโลกวัฒนธรรมโนรา และลองค้นหาข้อมูลเพิ่มเติมที่จะสามารถเข้าถึงได้ในการส�ำรวจในโลกของโนราที่มี ชีวิตชีวาและน่าหลงใหลนี้   Nora for a New World Now in 2020, Nora remains an important and unique part of the cultural life of communities in Southern Thailand. While still centered in communities mainly around Lake Songkhla, Nora is increasingly a performing arts tradition being taught in studios and classrooms in the South and has embedded in the cultural lives of the Thai people and others in the region. It also represents a unique part of the cultural heritage of all of humanity around the world. We hope you enjoyed this short introduction to the world of Nora and you will find more to explore of this lively and fascinating part of humanity’s intangible cultural heritage

198 มโนราห์หนูแขม ประดิษฐ์ศิลป์ โนราครื่นน้อย ดาวรุ่ง โนราเคลื้อม เสียงแก้ว โนราจุก ศรีวรรณะ ศ. แป้นตรัง โนราจงดีเกาะสมุย โนราแจ่มศรีบุญฤทธิ์ โนราห์เจือ ชูศิลป์ โนราห์จ�ำเริญ ศ.พนมศิลป์ โนราใจดีประเสริฐศิลป์ โนราเฉลิม แก้วพิมพ์ โนราชาลีศิษย์พ่อจ้าย สายศิลป์เมืองนคร โนราชะอ�่ำ เชิดชูศิลป์ โนราชบ สมจิตร ประดิษฐ์ศิลป์ โนราชม สมหมาย กระจ่างศิลป์ มโนราห์ชม ศ.เยื้อง ประดิษฐ์ศิลป์(ชม ทองนิมิตร) ตัวแทนรายชื่อโนราอาวุโส รอบลุ่มทะเลสาบสงขลา โนราถวิล สายพิณ จ�ำปาทอง โนรานอม โสภาศิลป์ โนราบุญฤทธิ์ทวนทอง โนราบุญเสริม ด�ำรงค์ศิลป์ โนราบุญเสริม บันเทิงศิลป์ โนราปัญญาศิลป์นครศรี โนราเปลี่ยม เสียงเสน่ห์ โนราเพ็ญศรีวิชัยดิษฐ์ โนรายอดเหลี้ยม ศิษย์พ่อท่านยอด โนรายุพิน เสียงทอง มโนราห์เยื้อง ประดิษฐ์ศิลป์(เยื้อง เรือนแก้ว) โนราวาสนา ประดิษฐ์ศิลป์ โนราสพรั่ง สวีศิลป์ มโนราห์สรรเสริญ เจริญศิลป์(นายเสริญ ไชยวรรณ) โนราสมพงษ์ศ. สมบูรณ์ศิลป์ โนราสมบูรณ์เทพศรศิลป์ โนราสมปอง อนันต์ โนราสมหมาย กระจ่างศิลป์ โนราห์สุวิท บันเทิงศิลป์ โนราหนูเรียง สง่าศิลป์ โนราหนูเอียง เสียงทอง โนราอุไรวรรณ เสียงเสน่ห์ โนราห์อรุณ แก้วสัตยา บ้านท่าข้าม อ.หาดใหญ่ โนราอารีเสียงทอง โนราอ�ำนวยศิลป์นครศรี โนราอ้อมจิตร เจริญศิลป์