บทเพลงจากดวงใจแด่ในหลวงรัชกาลที่ ๙ พระผู้สถิตในหทัยราษฎร์

พระผู้สถิตในหทัยราษฎร์ บทเพลงจากดวงใจแด่ในหลวงรัชกาลที่ ๙ พระผู้สถิตในหทัยราษฎร์ บทเพลงจากดวงใจแด่ในหลวงรัชกาลที่ ๙ Cover SONG.indd 1 10/27/2560 BE 3:50 PM

PIE SONG.indd 1 10/9/2560 BE 3:38 PM

PIE SONG.indd 1 10/9/2560 BE 3:38 PM

PIE SONG.indd 1 10/9/2560 BE 3:38 PM

พระผู้สถิตในหทัยราษฎร์ บทเพลงจากดวงใจแด่ในหลวงรัชกาลที่ ๙ 1 Song__1-300.indd 1 10/27/2560 BE 4:01 PM

ค�ำปรารภ พลเอก ประยุทธ์ จันทร์โอชา นายกรัฐมนตรี ในโอกาสการจัดพิมพ์หนังสือที่ระลึกและจดหมายเหตุ เนื่องในงานพระราชพิธีถวายพระเพลิงพระบรมศพ พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร วันที่ ๒๖ ตุลาคม ๒๕๖๐ 2 ตลอดระยะเวลา ๗๐ ปีแห่งการครองราชย์ พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร ทรงปกครองประเทศชาติและประชาชนด้วยทศพิธราชธรรม ดังพระปฐมบรมราชโองการ ที่ได้พระราชทานไว้ในพระราชพิธีบรมราชาภิเษก เมื่อวันที่ ๕ พฤษภาคม ๒๔๙๓ ว่า “เราจะครองแผ่นดิน โดยธรรม เพื่อประโยชน์สุขแห่งมหาชนชาวสยาม” และทรงตั้งมั่นในพระราชปณิธานอันแน่วแน่ที่จะทรงอุทิศ ทุ่มเทก�ำลังพระวรกาย และก�ำลังพระราชหฤทัยในการบ�ำเพ็ญพระราชกรณียกิจนานัปการเพื่อความกินดีอยู่ดี คุณภาพชีวิตที่ดีให้แก่อาณาประชาราษฎร์ และความเจริญก้าวหน้าอย่างยั่งยืนของประเทศชาติ พระองค์ ท่านทรงงานด้วยหลักการ “เข้าใจ เข้าถึง พัฒนา” รวมทั้งได้พระราชทานหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง เพื่อเป็นแนวทางสู่การพัฒนาอย่างยั่งยืน ผ่านโครงการอันเนื่องมาจากพระราชด�ำริหลากหลายสาขาเกือบ ๕,๐๐๐ โครงการ ก่อเกิดเป็น “ศาสตร์แห่งพระราชา” ซึ่งเป็นการวางรากฐานการพัฒนาประเทศให้เข้มแข็ง อย่างยั่งยืน นับเป็นคัมภีร์อันล�้ำค่าแห่งแผ่นดินที่ได้พระราชทานแก่ลูกหลานไทย พระราชด�ำรัสและพระบรม ราโชวาทในวาระโอกาสต่างๆ คือ ปรัชญาค�ำสอนและคติธรรมที่พระองค์ทรงปรารถนาให้ปวงชนชาวไทย ทั้งหลายตั้งมั่นอยู่ในความดีงาม ความพอดี ความพอเพียง รักษาความเป็นชาติอารยะ นับเป็นบุญวาสนาของ ประชาชนชาวไทยที่ได้เกิดมาอยู่ภายใต้ร่มพระบรมโพธิสมภารของพระมหากษัตริย์ผู้ทรงพระคุณอันประเสริฐ พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร ทรงเป็นเอตทัคคะ ทั้งศาสตร์และศิลป์หลายแขนง ทรงเป็นทั้งปราชญ์และครูแห่งแผ่นดินที่ยิ่งใหญ่ที่ประชาชนชาวไทยต่าง เทิดทูนไว้เหนือเศียรเกล้า พระอัจฉริยภาพอันล�้ำเลิศและพระปรีชาสามารถเป็นที่ประจักษ์ต่อสายตา และประทับใจทั้งชาวไทยและชาวต่างประเทศ จึงทรงได้รับการทูลเกล้าทูลกระหม่อมถวายรางวัล เทิดทูนพระเกียรติยศในฐานะที่ทรงเป็นทั้งกษัตริย์ นักคิด และนักพัฒนา โดยทรงได้รับการทูลเกล้า ทูลกระหม่อมถวายพระราชสมัญญามากมายหลายด้าน เช่น “อัครศิลปิน” “พระบิดาแห่งเทคโนโลยีของไทย” “พระบิดาแห่งฝนหลวง” “พระบิดาแห่งนวัตกรรมไทย” “พระบิดาแห่งการประดิษฐ์ไทย” “พระบิดาแห่ง การอนุรักษ์มรดกไทย” “พระบิดาแห่งการวิจัยไทย” “พระบิดาแห่งมาตรฐานการช่างไทย” “พระผู้ทรง เป็นครูแห่งแผ่นดิน” เป็นต้น โดยเฉพาะที่ส�ำคัญ องค์การสหประชาชาติได้น้อมเกล้าน้อมกระหม่อม ถวายรางวัล “ความส�ำเร็จสูงสุดด้านการพัฒนามนุษย์” และทูลเกล้าทูลกระหม่อมถวายพระราชสมัญญา “พระมหากษัตริย์นักพัฒนา” เพื่อเฉลิมพระเกียรติในฐานะที่ทรงอุทิศพระองค์ในการพัฒนาคุณภาพชีวิต ที่ดีของประชาชนชาวไทย และพัฒนามนุษยชาติอย่างต่อเนื่อง นอกจากนั้น ยังได้ก�ำหนดให้วันที่ ๕ ธันวาคม ของทุกปีเป็น “วันดินโลก” และน้อมเกล้าน้อมกระหม่อมถวาย “รางวัลนักวิทยาศาสตร์ดินเพื่อมนุษยชาติ” เพื่อสดุดีพระเกียรติคุณแด่พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร ที่ทรงให้ความ ส�ำคัญกับการอนุรักษ์และพัฒนาทรัพยากรดินจนพลิกฟื้นผืนดินเพื่อการท�ำเกษตรกรรมอย่างยั่งยืน Song__1-300.indd 2 10/27/2560 BE 3:43 PM

3 วันพฤหัสบดีที่ ๑๓ ตุลาคม พุทธศักราช ๒๕๕๙ เวลา ๑๕ นาฬิกา ๕๒ นาที นับเป็นวันแห่งความ วิปโยคโศกศัลย์ครั้งใหญ่ของพสกนิกรชาวไทยทั้งปวง ประเทศไทยต้องตกอยู่ในท่ามกลางความโศกเศร้าอาลัย โดยทั่วกัน เมื่อพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช มหิตลาธิเบศรรามาธิบดี จักรีนฤบดินทร สยามินทราธิราช บรมนาถบพิตร พระมหากษัตริย์ผู้ทรงเป็นศูนย์รวมดวงใจของคนไทยทั้งชาติเสด็จสู่สวรรคาลัย และนับเป็นวันมหาอาดูรของโลก โดยผู้น�ำจากทุกประเทศล้วนแสดงความอาลัยและเสียใจต่อการเสด็จสวรรคต ในครั้งนี้ รัฐบาลได้กราบบังคมทูลขอพระราชทานพระราชานุญาตสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวมหาวชิราลงกรณ บดินทรเทพยวรางกูร จัดงานพระราชพิธีถวายพระเพลิงพระบรมศพพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพล อดุลยเดช บรมนาถบพิตร เพื่อน้อมเกล้าน้อมกระหม่อมถวายพระเกียรติยศอย่างสูงสุดตามขัตติยโบราณ ราชประเพณี เพื่อแสดงความจงรักภักดีและน้อมเกล้าน้อมกระหม่อมถวายเป็นราชสักการะกตัญญุตาบูชา ประกาศเฉลิมพระเกียรติยศให้ปรากฏแผ่ไพศาล และเพื่อให้ประชาชนชาวไทยทุกหมู่เหล่าได้มีส่วนร่วมสนอง พระมหากรุณาธิคุณอันหาที่สุดมิได้ของพระมหากษัตริย์ผู้ทรงพระคุณอันประเสริฐ โดยรัฐบาลได้กราบ บังคมทูลเชิญสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ทรงเป็นที่ปรึกษากิตติมศักดิ์ในการพระราชพิธี ณ วาระนี้ รัฐบาลโดยคณะกรรมการอ�ำนวยการจัดงานพระราชพิธีถวายพระเพลิงพระบรมศพพระบาท สมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช ได้แต่งตั้งคณะกรรมการฝ่ายต่างๆ ๘ คณะในการด�ำเนินการ จัดงานพระราชพิธีพระบรมศพตามโบราณราชประเพณีอย่างสมพระเกียรติพระราชอิสริยยศในวาระส�ำคัญนี้ ให้สมบูรณ์ตามจารีตโบราณราชประเพณี ทั้งงานพระราชพิธี งานรัฐพิธี งานศาสนพิธีและงานอื่นๆ ตั้งแต่การบ�ำเพ็ญพระราชกุศลพระบรมศพ ณ พระที่นั่งดุสิตมหาปราสาท และการถวายพระเพลิง พระบรมศพ ณ มณฑลพระราชพิธีท้องสนามหลวง โดยมีคณะกรรมการฝ่ายจัดท�ำหนังสือที่ระลึกและ จดหมายเหตุงานพระราชพิธีถวายพระเพลิงพระบรมศพพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช และคณะอนุกรรมการต่างๆ ๑๐ คณะ ด�ำเนินการจัดท�ำหนังสือที่ระลึกและจดหมายเหตุงานพระราชพิธีถวาย พระเพลิงพระบรมศพพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร เพื่อบันทึกพระราช พิธีอันเกี่ยวเนื่องกับการพระบรมศพในงานพระราชพิธีถวายพระเพลิงพระบรมศพพระบาทสมเด็จพระปรมินทร มหาภูมิพลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร ตามธรรมเนียมปฏิบัติโบราณราชประเพณี ทั้งการก่อสร้างพระเมรุมาศ การจัดริ้วขบวนพระบรมราชอิสริยยศ สิ่งอนุสรณ์ต่างๆ เพื่อเฉลิมพระเกียรติยศอันภิญโญไพศาลแด่ฑีฆราชา แห่งสยาม ผู้ทรงสถิตในดวงใจคนไทยทั้งชาติ และทรงเป็นพระมหากษัตริย์ที่เหนือกษัตริย์ใดๆ ในประวัติศาสตร์โลก ในวาระนี้ รัฐบาลและประชาชนชาวไทยทุกหมู่เหล่า ขอน้อมส�ำนึกในพระมหากรุณาธิคุณ เป็นล้นพ้นหาที่สุดมิได้ แม้เสด็จสู่สวรรคาลัยชั่วนิรันดร์ แต่ความอาลัยนั้นมิเสื่อมคลาย ด้วยพระบรมราช กฤดาภินิหารแห่งพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร และพลังแห่งความ จงรักภักดีของปวงพสกนิกรชาวไทย ขอเสด็จสู่สวรรคาลัยให้สถิตสถาพร ณ ดินแดนบรมสุขแห่งพระนิพพาน ตราบนิจนิรันดร เทอญ พลเอก(ประยุทธ์ จันทร์โอชา) นายกรัฐมนตรี ประธานกรรมการอ�ำนวยการจัดงานพระราชพิธีถวายพระเพลิงพระบรมศพ พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช Song__1-300.indd 3 10/27/2560 BE 3:43 PM

เนื่องในการพระราชพิธีถวายพระเพลิงพระบรมศพพระบาทสมเด็จพระปรมินทร มหาภูมิพลอดุลยเดช มหิตลาธิเบศรรามาธิบดี จักรีนฤบดินทร สยามินทราธิราช บรมนาถบพิตร ในวันพฤหัสบดี ที่ ๒๖ ตุลาคม พุทธศักราช ๒๕๖๐ ณ พระเมรุมาศท้องสนามหลวง คณะกรรมการอ�ำนวยการจัดงานพระราชพิธีถวายพระเพลิงพระบรมศพพระบาทสมเด็จ พระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช ได้มอบหมายให้คณะกรรมการฝ่ายจัดท�ำหนังสือที่ระลึก และจดหมายเหตุฯ พิจารณาจัดพิมพ์หนังสือและแผ่นพับอันเนื่องด้วยพระราชพิธีถวาย พระเพลิงพระบรมศพพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดชบรมนาถบพิตร น้อมเกล้าฯ ถวายเป็นอนุสรณ์ถึงการพระราชพิธีส�ำคัญยิ่งในครั้งนี้ จ�ำนวน ๑๑ รายการ ประกอบด้วย หนังสือจดหมายเหตุฉบับหลัก ๑ รายการ ได้แก่ ๑. จดหมายเหตุงานพระบรมศพพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพล อดุลยเดช มหิตลาธิเบศรรามาธิบดี จักรีนฤบดินทร สยามินทราธิราช บรมนาถบพิตร หนังสือจดหมายเหตุฉบับรอง ๖ รายการ ได้แก่ ๑. จดหมายเหตุงานพระบรมศพพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพล อดุลยเดช บรมนาถบพิตร ฉบับประชาชน ๒. จดหมายเหตุงานพระบรมศพพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพล อดุลยเดช บรมนาถบพิตร ฉบับสื่อมวลชน ๓. “พระเสด็จสู่ฟ้า ราษฎร์ล้วนอาลัย” บทกวีนิพนธ์โครงการกานต์กวี คีตการปวงประชาน้อมร�ำลึกในพระมหากรุณาธิคุณพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพล อดุลยเดช บรมนาถบพิตร ๔. หนังสือและซีดีบทเพลงแสดงความอาลัยแด่พระบาทสมเด็จพระปรมินทร มหาภูมิพลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร ๕. จดหมายเหตุงานพระบรมศพพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพล อดุลยเดช บรมนาถบพิตรฉบับวีดิทัศน์ “ทรงสถิตในดวงใจไทยนิรันดร์” ๖. หนังสือ “พระผู้สถิตในหทัยราษฎร์” (สมุดภาพรวมแผ่นป้ายแสดงความอาลัย) หนังสือที่ระลึก ๓ รายการ ได้แก่ ค�ำน�ำ 4 Song__1-300.indd 4 10/27/2560 BE 3:43 PM

๑. พระเมรุมาศสมัยรัตนโกสินทร์ และพระเมรุในรัชสมัยพระบาทสมเด็จ พระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร ๒. เครื่องประกอบพระราชอิสริยยศงานพระบรมศพพระบาทสมเด็จ พระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร ๓. นวมินทราศิรวาทราชสดุดีร้อยกรองเทิดพระเกียรติพระบาทสมเด็จ พระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร แผ่นพับที่ระลึก ๑ รายการ ได้แก่ ๑. แผ่นพับที่ระลึกในพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร ว่าด้วยพระราชประวัติพระราชกรณียกิจและความรู้เกี่ยวกับพระเมรุมาศ ฉบับภาษาไทยและภาษาอังกฤษ นอกจากนั้นยังมีหน่วยงานภาครัฐและเอกชนอีกเป็นจ�ำนวนมาก ได้แสดง เจตจ�ำนงร่วมกันสร้างสิ่งอนุสรณ์น้อมเกล้าฯ ถวาย ด้วยความจงรักภักดี นับเป็นการสร้าง ทรัพย์สินทางปัญญาไว้เป็นมรดกวัฒนธรรมของแผ่นดินเพิ่มขึ้นอีกด้วย หนังสือและแผ่นพับอันทรงคุณค่าเหล่านี้ จะได้เผยแพร่ไปสู่สถาบันการศึกษา ห้องสมุด หน่วยงานต่าง ๆ และประชาชนทั่วพระราชอาณาจักร ยังประโยชน์แก่ประชาชน นักเรียน นิสิต นักศึกษาทุกระดับ การสมานฉันท์ร่วมสร้างสรรค์ผลงานทรงคุณค่าเพื่ออ�ำนวย ประโยชน์แก่สาธารณชนครั้งนี้เป็นการแสดงกตัญญูกตเวทิตาธรรมสนองพระมหากรุณาธิคุณ หาที่สุดมิได้ในพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร และ ร่วมกันเผยแพร่พระเกียรติคุณให้แผ่ไพศาลยั่งยืนสืบไปชั่วกาลนาน ขอมหิทธานุภาพแห่งคุณพระศรีรัตนตรัย และจิตใจอันตั้งมั่นในความจงรักภักดี ต่อเบื้องพระยุคลบาทพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร จงเป็นพลวปัจจัยให้เสด็จสถิตเสถียรธ�ำรงอยู่ในทิพยสถานอันสมบูรณ์ พรั่งพร้อมด้วยทิพย สมบัติทุกเมื่อเทอญ (นายวีระ โรจน์พจนรัตน์) รัฐมนตรีว่าการกระทรวงวัฒนธรรม ประธานกรรมการฝ่ายจัดท�ำหนังสือที่ระลึกและจดหมายเหตุ งานพระราชพิธีถวายพระเพลิงพระบรมศพ พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช 5 Song__1-300.indd 5 10/27/2560 BE 3:43 PM

ค�ำชี้แจง พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช ทรงเป็นพระมหา กษัตริย์ที่มีพระปรีชาสามารถ ในศาสตร์และศิลป์ทุกด้าน ตลอดระยะเวลา ๗๐ ปี ที่ครองราชย์ทรงปกครองบ้านเมืองด้วยทศพิธราชธรรม เพื่อประโยชน์สุขแก่พสกนิกร พระองค์ทรงด�ำรงไว้ด้วยหลักธรรมทั้งปวงและทรงอุทิศก�ำลังพระวรกาย ก�ำลังพระ สติปัญญาและพระราชทรัพย์เพื่อความอยู่ดีมีสุขของปวงชนชาวไทย ประชาชน ทุกหมู่เหล่าต่างรู้สึกซาบซึ้งในน�้ำพระราชหฤทัยที่เปี่ยมด้วยพระเมตตา ดังปรากฏ เป็นที่ประจักษ์ชัดจากพระราชกรณียกิจและโครงการ อันเนื่องมาจากพระราชด�ำริ เพื่อการพัฒนาประเทศนับพันโครงการ ตลอดระยะเวลาที่ทรงครองราชย์ พระองค์จึงทรงได้รับการยกย่องสดุดี ถวายพระเกียรติคุณในด้านต่างๆ จากทั้งในประเทศและต่างประเทศอยู่เสมอ และมีผู้ ประพันธ์บทเพลงเพื่อเทิดพระเกียรติพระองค์ ในโอกาสต่างๆ อยู่เนืองๆ ซึ่งบทเพลง แต่ละเพลงสะท้อนให้เห็นถึงพระราชกรณียกิจ การทรงงานในด้านต่างๆ หรือน้อมน�ำ เอาพระบรมราโชวาทที่ส�ำคัญมาถ่ายทอดเป็นบทเพลงเพื่อเตือนสติคนไทย ตราบ กระทั่งพระองค์เสด็จสวรรคต ทั่วทั้งแผ่นดินตกอยู่ภายใต้ความโทมนัส ความรู้สึก ของคนไทยที่เกิดขึ้นในห้วงเวลานี้ยังได้รับการกลั่นกรองออกมาเป็นบทเพลงนับร้อย เพลงที่ถ่ายทอดเรื่องราว ความรู้สึก ความเศร้าโศกเสียใจของคนไทย รวมหัวใจคนไทย ทุกดวงเป็นหนึ่งเดียวกัน เพื่อแสดงความอาลัยแด่พระบาทสมเด็จพระปรมินทร มหาภูมิพลอดุลยเดช พระมหากษัตริย์ผู้เป็นที่รักยิ่งของปวงชนชาวไทย ด้วยส�ำนึกในพระมหากรุณาธิคุณของพระบาทสมเด็จพระปรมินทร มหาภูมิพลอดุลยเดช กรมส่งเสริมวัฒนธรรม จึงร่วมกับนายประยงค์ ชื่นเย็น ศิลปินแห่ง ชาติ สมาคมนักแต่งเพลงแห่งประเทศไทย และสมาคมนักเพลงลูกทุ่งแห่งประเทศไทย ด�ำเนินการพิจารณาขอลิขสิทธิ์บทเพลงที่บุคคล และหน่วยงานต่างๆ จัดท�ำขึ้น เพื่อเทิดพระเกียรติ และแสดงความอาลัยแด่พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพล อดุลยเดช จ�ำนวน ๑๙๘ เพลง แบ่งออกเป็นเพลงไทยสากล ๙๙ เพลง และเพลงไทย ลูกทุ่ง ๙๙ เพลง พร้อมไฟล์เพลง เพื่อรวบรวมและน�ำมาจัดพิมพ์ไว้ในหนังสือบทเพลง จากดวงใจแด่ในหลวงรัชกาลที่ ๙ “พระผู้สถิตในหทัยราษฎร์” เล่มนี้ 6 Song__1-300.indd 6 10/27/2560 BE 3:43 PM

กรมส่งเสริมวัฒนธรรม หวังเป็นอย่างยิ่งว่าหนังสือบทเพลงจากดวงใจ แด่ในหลวงรัชกาลที่ ๙ “พระผู้สถิตในหทัยราษฎร์” จะเป็นบันทึกส�ำคัญทาง ประวัติศาสตร์ที่สะท้อนความรู้สึกของคนไทย ตลอดเวลา ๗๐ ปี ในรัชสมัยของ พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช พระมหากษัตริย์ รัชกาลที่ ๙ แห่งราชวงศ์จักรี โดยเฉพาะอย่างยิ่งช่วงเวลาแห่งการสูญเสียที่ส�ำคัญที่สุดครั้งหนึ่งใน ประวัติศาสตร์ของชาติไทย ต่อไปในภายภาคหน้าบทเพลงเหล่านี้จะเป็นเครื่องหมาย ที่แสดงให้ลูกหลานไทยได้ร�ำลึกถึงพระมหากรุณาธิคุณของพระบาทสมเด็จพระ ปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช และเนื้อหาของบทเพลงในบางตอนยังได้ถ่ายทอด พระราชปณิธาน พระบรมราโชวาทที่คนไทยสามารถน้อมน�ำมาเป็นหลักใน การด�ำเนินชีวิตได้ต่อไป (นางพิมพ์รวี วัฒนวรางกูร) อธิบดีกรมส่งเสริมวัฒนธรรม 7 Song__1-300.indd 7 10/27/2560 BE 3:43 PM

สารบัญ พระราชประวัติ พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช ๑๕ พระราชสมัญญา “อัครศิลปิน” ๔๐ พระอัจฉริยภาพด้านดุริยางคศิลป์และการพระราชนิพนธ์เพลง ๔๔ ไทยลูกทุ่ง-บทเพลงเทิดพระเกียรติ ๕๕ 1. พระราชาเป็นประมุขของประชาชน ๕๖2. ศรีเมืองไทย ๕๗3. เกษตรทฤษฎีใหม่ ๕๘4. พ่อหลวงในดวงใจ ๕๙5. อัญเชิญเทวา ๖๑6. ราชาแห่งราชัน ๖๒7. ๕ ธันวามหามงคล ๖๔8. แซ่ซ้องสรรเสริญ ๖๖9. เลิกกลุ้มเพราะมีทางแก้ ๖๗10. ท�ำความดีถวายในหลวง ๖๘11. รวมใจไว้สู้ ๖๙12. รวมใจผองไทย ๗๐ 13. ธ อยู่กลางใจไทยทุกดวง ๗๑ 14. เบ้าหลอมดวงใจ ๗๒ 15. ฟ้าประทาน ๗๓ 16. ล้นเกล้าเผ่าไทย ๗๔ 17. สยามเมืองยิ้ม ๗๕18. สมเด็จพระภูมิพล ๗๖19. พ่อของแผ่นดิน ๗๗20. ตอบสนองพระราชด�ำริ ๗๘21. ในบ้านของเรา ๗๙22. กตัญญูแผ่นดิน ๘๑ 23. ลุ่มน�้ำปากพนัง ๘๒ 8 Song__1-300.indd 8 10/27/2560 BE 3:43 PM

24. ตั้งใจให้แน่ ๘๔ 25. พ่อแห่งแผ่นดิน ๘๕26. ฐานชีวิต เศรษฐกิจ พอเพียง ๘๖27. พออยู่พอกิน ๘๗28. อยู่อย่างพอเพียง ๘๘29. เพียงพอ พอเพียง ๘๙30. ขอบคุณสวรรค์ ๙๐ 31. พระคุณแผ่นดิน ๙๒ 32. พ่อหลวงของปวงราษฎร์ ๙๓ 33. ปลูกตาลล้านต้น ๙๔ 34. พ่อหลวงของปวงไทย ๙๕35. ร้อยใจภักดิ์รักในหลวง ๙๖36. พระมหาราชภูมิพล ๙๗37. เอกลักษณ์ไทย ๙๘38. องค์เดียวในโลก ๙๙39. ฟ้าห่มดิน ๑๐๐ 40. น�้ำพระทัยดั่งสายน�้ำ ๑๐๑ 41. พ่อแห่งชาวสยาม ๑๐๒ 42. พ่อของแผ่นดิน ๑๐๓ 43. ใจดีสู้เสือ ๑๐๔ 44. ค�ำสอนของพ่อ ๑๐๕45. สมเด็จ ร.๙ พระพุทธเจ้าชาวไทย ๑๐๖46. พ่อของฉัน ๑๐๗47. ท�ำดีเพื่อพ่อ ๑๐๘48. ในหลวงห่วงราษฎร์ ๑๐๙49. พ่อแห่งสยาม ๑๑๑ 50. น�้ำพระทัยในหลวง ๑๑๒ 51. คนดีของบ้านเมือง ๑๑๓ 52. สมมุติเทพของชาวไทย ๑๑๔53. เดินตามพ่อ ๑๑๕54. เด็กไทยควรท�ำ ๑๑๗ 9 Song__1-300.indd 9 10/27/2560 BE 3:43 PM

55. กองทุนการศึกษา ๑๑๘56. เทพเจ้าชาวนา ๑๑๙57. ตามรอยเจ้าพ่อหลวง ๑๒๐58. เพียงพอตามรอยพ่อหลวง ๑๒๑59. พ่อผู้มีแต่ให้ ๑๒๒ ไทยลูกทุ่ง-บทเพลงแด่พระผู้เสด็จสู่สวรรคาลัย ๑๒๕ 60. ตามรอยพ่อ สานต่อที่พ่อท�ำ ๑๒๖61. ยอยศพระมหาภูมิพลอดุลยเดช ๑๒๘62. สู่สวรรคาลัย ๑๒๙63. เล่าสู่หลานฟัง ๑๓๐64. ร่มโพธิ์ทองของแผ่นดิน ๑๓๑65. สิ้นร่มโพธิ์ทอง ๑๓๒66. ชุดสีด�ำแต่ใจสีทอง ๑๓๓67. สู่สวรรคาลัย ๑๓๔68. สิ่งดีๆ ที่พ่อสอน ๑๓๕69. แผ่นดินน�้ำตา ๑๓๗70. รักพ่อตลอดกาล ๑๓๘ 71. ฝากฟ้าไปบอกพ่อ ๑๔๐72. วอนฟ้าขอเทวดาคืน ๑๔๑73. สัญญากับพ่อ ๑๔๒74. พ่อหลวงแผ่นดิน ๑๔๓75. อาลัยพ่อหลวง ๑๔๔76. พ่อหลวงปวงไทย ๑๔๕ 77. มหาราชองค์ภูมิพล ๑๔๖ 78. เทิดองค์วงศ์จักรี ๑๔๗ 79. รักพ่อสุดหัวใจ ๑๔๘ 80. รักพ่อภูมิพล ๑๔๙ 81. ลูกคิดถึงพ่อ ๑๕๐ 82. สู่สวรรคาลัย ๑๕๑ 83. ขอเป็นลูกพ่อ ๑๕๒ 10 Song__1-300.indd 10 10/27/2560 BE 3:43 PM

84. ขวานทองร้องไห้ ๑๕๓85. ค�ำสอนก่อนพ่อจาก ๑๕๕86. พ่อหลวงในดวงใจ ๑๕๖87. พ่อของฉัน ๑๕๗88. จากดวงใจชาวดิน ๑๕๘89. ทูลกระหม่อมแก้ว ๑๕๙90. ส่งพ่อ ๑๖๐91. อาลัยพ่อหลวง ๑๖๑92. ใต้ฟ้าพระบารมี ๑๖๒93. รักสุดใจคือในหลวง ๑๖๓94. พระราชบิดา ๑๖๔95. เทวดาเดินดิน ๑๖๕96. ล้นเกล้าสยาม ๑๖๖97. พ่อหลวงของชาวไทย ๑๖๗98. พ่อของแผ่นดินไทย ๑๖๘99. ฟ้าร้องไห้ ๑๖๙ ไทยสากล-บทเพลงเทิดพระเกียรติ ๑๗๑ 100. พระราชาเป็นประมุขของประชาชน ๑๗๒ 101. สดุดีมหาราชา ๑๗๓ 102. ค�ำพ่อสอน ๑๗๔ 103. สถิตในหทัยราษฎร์ ๑๗๕104. ทรงพระเจริญ ๑๗๖105. ปลูกป่าเฉลิมพระเกียรติ ๑๗๗106. ร่มเกล้าชาวประชามหาราช ๑๗๘107. ผู้ปิดทองหลังพระ ๑๗๙108. ตามรอยพระราชา ๑๘๑ 109. หนึ่งในโลก ๑๘๓ 110. ภูมิแผ่นดิน นวมินทร์มหาราชา ๑๘๔ 111. พ่อแห่งชาติ ๑๘๖112. รู้รักสามัคคี ๑๘๗ 11 Song__1-300.indd 11 10/27/2560 BE 3:43 PM

113. ๘๐ ปีพ่ออยู่หัว ๑๘๘114. พระราชาผู้ทรงธรรม ๑๙๐ 115. King Of King ๑๙๒ 116. แปดสิบพรรษามหามงคล ๑๙๓ 117. ร่มพระบารมี ๑๙๔ 118. สถิตในใจไทยนิรันดร์ ๑๙๕119. พระพ่อภูมิพล ๑๙๖120. พ่อแห่งแผ่นดิน ๑๙๗121. ภูมิพลมหาราช ๑๙๘122. สวนสองแสนที่แสนสวย ๑๙๙123. ในหลวงของแผ่นดิน ๒๐๐ 124. ตามรอยพ่อ ๒๐๒ 125. ของขวัญจากก้อนดิน ๒๐๔ 126. ขอเป็นข้ารองบาททุกชาติไป ๒๐๖127. เรารักในหลวง ๒๐๘128. พ่อของเรา ๒๐๙129. ครองแผ่นดินโดยธรรม ๒๑๐ 130. ราชาเป็นสง่าแห่งแคว้น ๒๑๒ 131. รักกันไว้เถิด ๒๑๓ 132. เพชรแห่งแผ่นดิน ๒๑๔ 133. ในหลวงในดวงใจ ๒๑๕134. เราไม่มีเวลาทะเลาะกันอีกแล้ว ๒๑๗135. เทิดพระบารมี ๒๑๘136. พลังแห่งแผ่นดิน (เฉลิมพระเกียรติสดุดีพระราชปณิธาน) ๒๑๙137. ดาวเรืองประเทืองไทย ๒๒๐ 138. รูปที่มีทุกบ้าน ๒๒๑ 139. พระเจ้าแผ่นดิน ๒๒๓ 140. โชคดีที่มีในหลวง ๒๒๕ 141. คีตราชัน ๒๒๖ 142. พระบารมีปกเกล้า ๒๒๗ 12 Song__1-300.indd 12 10/27/2560 BE 3:43 PM

143. พ่อผู้เป็นที่รักยิ่ง ๒๒๘144. เทิดพระเกียรติภูมิพลมหาราช ๒๒๙145. ต้นไม้ของพ่อ ๒๓๐ 146. พระมหากรุณาธิคุณ ๒๓๒ 147. เจ็ดสิบปีพระราชาภูมิพล ๒๓๔ 148. เหตุผลของพ่อ ๒๓๕149. พ่อเจ้าหลวง ทรงพระเจริญ ๒๓๗150. บทเพลงแห่งฟ้า มหาคีตราชัน ๒๓๘151. เหนือเกล้า ๒๓๙152. คุณธรรมสี่ประการ ๒๔๐ 153. ฝนพระราชทาน ๒๔๑ 154. พ่อเจ้าอยู่หัวของหนู(ภาคกลาง) ๒๔๒ 155. พ่อเจ้าอยู่หัวของหนู(ภาคเหนือ) ๒๔๓ 156. พ่อเจ้าอยู่หัวของหนู(ภาคอีสาน) ๒๔๔ 157. พ่อเจ้าอยู่หัวของหนู(ภาคใต้) ๒๔๕158. THE ONEAND ONLY ๒๔๖ ไทยสากล-บทเพลงแด่พระผู้เสด็จสู่สวรรคาลัย ๒๔๙ 159. พระภูมิพลมหาราชร�ำลึก ๒๕๐ 160. พ่อ ของแผ่นดิน ๒๕๑ 161. พ่อภูมิพล ๒๕๒ 162. ลอย ๒๕๓ 163. เพื่อพ่อ ๒๕๔ 164. ใต้ร่มพระบารมี ๒๕๖165. ตามรอยเท้าพ่อ ๒๕๗166. หยดน�้ำตาแห่งความอาดูร ๒๕๘167. เพลง ๙(เก้า) ๒๕๙168. แก้วตาในดวงใจ ๒๖๐ 169. รักในดวงใจนิรันดร์ ๒๖๑ 170. จากลูกของแผ่นดิน ๒๖๒ 171. พระองค์ยังอยู่ ๒๖๔ 13 Song__1-300.indd 13 10/27/2560 BE 3:43 PM

172. สวรรค์ใจร้าย ๒๖๕173. เรื่องเล่าจากพ่อแม่ ๒๖๖174. พระราชาในนิทาน ๒๖๘175. พ่อหลวงในดวงใจนิรันดร์ ๒๗๐ 176. มองบนฟ้า ๒๗๑ 177. ภาพจ�ำ ๒๗๓ 178. ฉันเกิดในรัชกาลที่ ๙ ๒๗๔ 179. กาลครั้งหนึ่งตลอดกาล ๒๗๖180. สีด�ำทั้งแผ่นดิน ๒๗๗181. ๑๓ ตุลา หนึ่งทุ่มตรง ๒๗๘182. รักเพื่อพ่อ ๒๗๙183. ข้างบนฟ้า ๒๘๐ 184. ภาพจากหัวใจ...ให้พ่อ ๒๘๑ 185. พ่อครับ ๒๘๒ 186. บทเพลงของพ่อ ๒๘๓ 187. คนไทยของพระราชา ๒๘๕188. ลูกจะขออยู่ใต้จักรีวงศ์ ๒๘๗189. ค�ำสอนของพ่อ ๒๘๘190. ฝันบิดา ๒๘๙191. น�้ำตาประชาไทย ๒๙๑ 192. พระราชาในดวงใจนิรันดร์ ๒๙๒ 193. ส่งเสด็จเช็ดน�้ำตา ๒๙๓ 194. น้อมเกล้าฯถวายอาลัย ร.๙ ๒๙๔ 195. บ้านของพ่อ ๒๙๕196. รักในหลวง ๒๙๖197. เดินตามรอยพ่อภูมิพล ๒๙๘ 198. อาลัยพ่อพระปรมินทร ๒๙๙ บทเพลงจากดวงใจแด่ในหลวงรัชกาลที่ ๙ “พระผู้สถิตในหทัยราษฎร์” กรมส่งเสริมวัฒนธรรม กระทรวงวัฒนธรรม พิมพ์ครั้งที่ ๑ พุทธศักราช ๒๕๖๐ จ�ำนวน ๑๐,๐๐๐ เล่ม ISBN : 978-616-543-469-0 14 Song__1-300.indd 14 10/27/2560 BE 3:43 PM

พระราชประวัติ พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช 15 Song__1-300.indd 15 10/27/2560 BE 3:43 PM

พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช มหิตลาธิเบศร รามาธิบดี จักรีนฤบดินทร สยามินทราธิราช บรมนาถบพิตร พระมหากษัตริย์ รัชกาลที่ ๙ แห่งพระบรมราชจักรีวงศ์ พระโอรสในสมเด็จพระมหิตลาธิเบศร อดุลยเดชวิกรม พระบรมราชชนก และสมเด็จพระศรีนครินทราบรมราชชนนี เสด็จพระบรมราชสมภพ เมื่อวันจันทร์ที่ ๕ ธันวาคม พุทธศักราช ๒๔๗๐ ณ โรงพยาบาล เมานท์ออเบอร์น เมืองเคมบริดจ์ (Cambridge) รัฐแมสซาซูเซตส์ (Massachusetts) ประเทศสหรัฐอเมริกา มีพระบาทสมเด็จพระปรเมนทรมหาอานันทมหิดล พระอัฐมรามาธิบดินทร รัชกาลที่ ๘ เป็นสมเด็จพระบรมเชษฐาธิราช และสมเด็จพระเจ้า พี่นางเธอ เจ้าฟ้ากัลยาณิวัฒนา กรมหลวงนราธิวาสราชนครินทร์ เป็นสมเด็จ พระเชษฐภคินี เสด็จด�ำรงสิริราชสมบัติ เมื่อวันที่ ๙ มิถุนายน พุทธศักราช ๒๔๘๙ 16 16 Song__1-300.indd 16 10/27/2560 BE 3:44 PM

17 17 Song__1-300.indd 17 10/27/2560 BE 3:44 PM

ทรงประกอบพระราชพิธีราชาภิเษกสมรสกับหม่อมราชวงศ์สิริกิติ์ กิติยากร เมื่อวันที่ ๒๘ เมษายน พุทธศักราช ๒๔๙๓ แล้วสถาปนาเป็นสมเด็จพระราชินี ต่อมาสถาปนาเป็น สมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินี และสมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ ตามล�ำดับ ทรงรับการพระราชพิธีบรมราชาภิเษก เมื่อวันที่ ๕ พฤษภาคม พุทธศักราช ๒๔๙๓ พระราชทานพระปฐมบรมราชโองการแก่ประชาชนชาวไทยว่า “เราจะครอง แผ่นดินโดยธรรม เพื่อประโยชน์สุขแห่งมหาชนชาวสยาม” 18 18 Song__1-300.indd 18 10/27/2560 BE 3:44 PM

19 19 Song__1-300.indd 19 10/27/2560 BE 3:44 PM

พระราชโอรสและพระราชธิดา ๔ พระองค์ คือ ๑. ทูลกระหม่อมหญิงอุบลรัตนราชกัญญา สิริวัฒนาพรรณวดี ๒. สมเด็จพระบรมโอรสาธิราช เจ้าฟ้ามหาวชิราลงกรณ สยามมกุฎราชกุมาร ๓. สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา เจ้าฟ้ามหาจักรีสิรินธร รัฐสีมาคุณากรปิยชาติ สยามบรมราชกุมารี ๔. สมเด็จพระเจ้าลูกเธอ เจ้าฟ้าจุฬาภรณวลัยลักษณ์ อัครราชกุมารี 20 20 Song__1-300.indd 20 10/27/2560 BE 3:44 PM

21 Song__1-300.indd 21 10/27/2560 BE 3:44 PM

22 22 Song__1-300.indd 22 10/27/2560 BE 3:44 PM

23 23 Song__1-300.indd 23 10/27/2560 BE 3:45 PM

พุทธศักราช ๒๔๙๙ มีพระราชศรัทธาทรงพระผนวช ตามคติของ พุทธศาสนิกชนไทย เป็นเวลา ๑๕ วัน นับแต่เสด็จเถลิงถวัลยราชสมบัติปกครองราชอาณาจักรไทย ตราบถึง วันที่ ๑๓ ตุลาคม พุทธศักราช ๒๕๕๙ เป็นเวลา ๗๐ ปี ๔ เดือน ๗ วัน กล่าวได้ว่า ทรงเป็นพระมหากษัตริย์ที่ทรงครองสิริราชสมบัติยาวนานที่สุด ในประวัติศาสตร์ไทย ทรงตั้งมั่นอยู่ในทศพิธราชธรรม ทรงอุทิศก�ำลังพระวรกายและก�ำลังพระสติปัญญา ปฏิบัติพระราชกรณียกิจอเนกอนันต์ เพื่อประโยชน์สุขของปวงอาณาประชาราษฎร์ 24 24 Song__1-300.indd 24 10/27/2560 BE 3:45 PM

เสด็จเยี่ยมราษฎรทั่วทุกภูมิภาค ตั้งแต่พุทธศักราช ๒๔๙๕ เป็นต้นมา ทรงตระหนักในความเป็นอยู่ของราษฎรที่ต้องเผชิญปัญหาที่ท�ำกินและการด�ำรงชีพ โดยพึ่งพาธรรมชาติ จึงมีพระราชด�ำริแก้ไขและบรรเทาความเดือดร้อน ปรากฏเป็น โครงการอันเนื่องมาจากพระราชด�ำริในรัชสมัยมากกว่า ๔,๖๐๐ โครงการ ประจักษ์ว่า พระองค์คือกษัตริย์ นักพัฒนายิ่งใหญ่แท้จริง ทรงเน้นการพัฒนาอย่างยั่งยืนและ การอยู่อย่างสมดุลระหว่างมนุษย์กับธรรมชาติ อันได้แก่ โครงการแก้มลิง แก้ปัญหา น�้ำท่วม โครงการแกล้งดิน แก้ปัญหาดินเปรี้ยว โครงการฝนหลวง แก้ปัญหาภัยแล้ง ธนาคารข้าว ธนาคารโค กระบือ แก้ปัญหาความขาดแคลน การปลูกหญ้าแฝก เพื่อ อนุรักษ์ดินและน�้ำ ปลูกป่าด้วยวิธีการต่างๆ เพื่อการจัดการทรัพยากร รวมทั้งการสร้าง เขื่อน ฝาย ท�ำนบกั้นน�้ำ เพื่อความอุดมสมบูรณ์แห่งทรัพยากรของประเทศ ตลอดจน พระราชทานแนวพระราชด�ำริไปยังนานาประเทศที่ต้องการความช่วยเหลืออีกด้วย พระอัจฉริยภาพเป็นที่ประจักษ์ ไม่เฉพาะแต่คนไทยเท่านั้น องค์การสากลต่างๆ ได้ประกาศยกย่องพระเกียรติคุณให้ปรากฏอย่างแพร่หลายกว้างขวางมาโดยตลอด 25 25 Song__1-300.indd 25 10/27/2560 BE 3:45 PM

26 26 Song__1-300.indd 26 10/27/2560 BE 3:45 PM

ระหว่างพุทธศักราช ๒๕๐๓ - ๒๕๑๐ เสด็จฯ เยือนมิตรประเทศในเอเชีย ยุโรป อเมริกา ออสเตรเลีย จ�ำนวน ๑๔ ประเทศ เป็นการเจริญทางพระราชไมตรี สร้างชื่อเสียงให้ประเทศเป็นที่รู้จักในสังคมโลก เพราะมีพระประมุขที่ทรงพระปรีชา สามารถในวิชาการ ศิลปวัฒนธรรม และองอาจกล้าหาญ สิ่งส�ำคัญทรงมุ่งหวังที่จะ แสวงหาความรู้ ประสบการณ์จากประเทศที่เจริญทางวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี เพื่อน�ำมาประยุกต์ให้เหมาะกับสภาพแวดล้อมของประเทศไทย เช่น การได้รับความ ร่วมมือจากประเทศเดนมาร์ก ในด้านผลิตฟาร์มโคนม เป็นต้น ระหว่างพุทธศักราช ๒๕๑๐ - ๒๕๓๐ เสด็จพระราชด�ำเนินไปทรงเป็น ก�ำลังใจ แก่ทหารหาญและเยี่ยมพสกนิกรในพื้นที่ชายแดนที่ประสบภัยคุกคามจาก ลัทธิคอมมิวนิสต์ ในฐานะทรงด�ำรงต�ำแหน่งจอมทัพไทย ทรงเยี่ยมบ�ำรุงขวัญทหาร ต�ำรวจ ในพื้นที่สู้รบถึงฐานปฏิบัติการทั่วทุกพื้นที่ โดยมิทรงหวั่นเกรงภยันตรายใดๆ พระราชทานแนวทางให้ปฏิบัติด้วยสันติวิธี ทรงน�ำโครงการอันเนื่องมาจาก พระราชด�ำริเป็นยุทธศาสตร์การพัฒนา ให้ชายแดนเป็นรั้ว ด้านในเป็นศูนย์พัฒนา เป็นแหล่งเรียนรู้ในการประกอบอาชีพ เป็นผลให้บ้านเมืองกลับคืนสู่ความสงบ ด้านเกษตรกรรม ทรงคิดค้นทางเลือกใหม่ให้แก่เกษตรกรเพื่อพึ่งพา ตนเอง อย่างเข้มแข็ง เรียกว่า “เกษตรทฤษฎีใหม่” ด้วยแนวพระราชด�ำริใช้ที่ดินให้ ได้ประโยชน์สูงสุด พุทธศักราช ๒๕๔๐ ประเทศไทยประสบปัญหาภาวะเศรษฐกิจตกต�่ำ ได้พระราชทานหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง (Sufficiency Economy) ทรงวาง แนวทางการด�ำเนินชีวิตให้ราษฎร เป็นผลให้เกิดการพัฒนาสังคมและทรัพยากรบุคคล อย่างมั่นคง ยั่งยืน ด้านการศึกษา ทรงมุ่งมั่นพัฒนาคุณภาพชีวิตราษฎร ซึ่งเป็นทรัพยากรของ ประเทศทุกๆ ระดับ มีพระราชด�ำริส่งเสริมสนับสนุนการศึกษาทุกสาขาแก่เยาวชน และประชาชนอย่างทั่วถึง การศึกษาในระบบโรงเรียนทั่วประเทศตั้งแต่ในเมืองไปถึง ถิ่นทุรกันดาร เช่น โรงเรียนจิตรลดา ในภูมิภาค เช่น โรงเรียนเจ้าพ่อหลวงอุปถัมภ์ โรงเรียนร่มเกล้า โรงเรียนราชประชานุเคราะห์ ฯลฯ จัดโครงการศึกษาทางไกลผ่าน ดาวเทียม เพื่อแก้ปัญหาขาดแคลนครูและเพิ่มแหล่งศึกษาให้เยาวชนในถิ่นทุรกันดาร มีโอกาสเล่าเรียนได้อย่างต่อเนื่อง การศึกษานอกระบบ ได้แก่ โรงเรียนพระดาบส และ 27 27 Song__1-300.indd 27 10/27/2560 BE 3:45 PM

28 28 Song__1-300.indd 28 10/27/2560 BE 3:45 PM

29 29 Song__1-300.indd 29 10/27/2560 BE 3:45 PM

การศึกษาตามอัธยาศัย คือโครงการตามพระราชด�ำริสาขาต่างๆ จ�ำนวนมาก จัดท�ำ สารานุกรมไทยส�ำหรับเยาวชน และพระราชทานทุนการศึกษาอย่างกว้างขวาง เช่น ทุนอานันทมหิดล ทุนมูลนิธิภูมิพล เป็นต้น ด้านศิลปวัฒนธรรม มีพระอัจฉริยภาพและพระปรีชาสามารถในการ สร้างสรรค์ศิลปะทุกสาขา ทรงสนพระราชหฤทัยในศิลปวัฒนธรรมของชาติทุกแขนง ทรงเป็นแบบอย่างในการอนุรักษ์มรดกของชาติ ทรงส่งเสริมให้คนในชาติตระหนัก ถึงคุณค่าของศิลปวัฒนธรรมประจ�ำชาติ มีพระราชด�ำริฟื้นฟูการถวายผ้าพระกฐิน โดยขบวนพยุหยาตราทางชลมารค เมื่อพุทธศักราช ๒๕๐๒ และพุทธศักราช ๒๕๐๓ ทรงฟื้นฟูพระราชพิธีพืชมงคลจรดพระนังคัลแรกนาขวัญ นอกจากนี้ยังมีพระราชด�ำริ บูรณปฏิสังขรณ์วัดพระศรีรัตนศาสดาราม สร้างพระที่นั่งบรมราชสถิตยมโหฬาร ในพระบรมมหาราชวัง แทนองค์เดิมที่ช�ำรุด โปรดให้เขียนจิตรกรรมฝาผนังพระพุทธ รัตนสถาน ในพระราชฐานชั้นใน ทรงอุปถัมภ์การแสดงโขนละครและศิลปะการแสดง อันเป็นจารีตแบบแผนของชาติ 30 30 Song__1-300.indd 30 10/27/2560 BE 3:45 PM

31 31 Song__1-300.indd 31 10/27/2560 BE 3:45 PM

ทรงพระปรีชาปราดเปรื่องในการดนตรี ทรงพระราชนิพนธ์เพลงที่กล่าว ได้ว่าเป็นอมตะเพื่อปวงชนจ�ำนวนมาก เช่น เพลงพรปีใหม่ สายฝน ใกล้รุ่ง แสงเทียน ฯลฯ พระราชนิพนธ์วรรณกรรมเรื่องพระมหาชนก ทรงแปลเรื่องติโต และนายอินทร์ ผู้ปิดทองหลังพระ ด้านศาสนา ทรงเคร่งครัดและท�ำนุบ�ำรุงพระพุทธศาสนา ทรงเป็นแบบ อย่างที่ล�้ำเลิศในการผดุงรักษาพระพุทธศาสนาให้ประดิษฐานถาวรเจริญรุ่งเรือง ในแผ่นดิน ทรงเป็นองค์อัครศาสนูปถัมภก พระราชทานพระบรมราชูปถัมภ์บ�ำรุง ศาสนาอื่นๆ ในพระราชอาณาจักรให้พสกนิกรทุกศาสนาอยู่ร่วมกันอย่างสันติสุข มีพระราชด�ำริสร้างวัดพระราม ๙ กาญจนาภิเษก ให้เป็นวัดแบบอย่าง ค�ำนึงถึงประโยชน์ที่สานสัมพันธ์ร่วมกันระหว่าง วัด บ้านและโรงเรียน ที่เรียกว่า “บวร” ให้มีความเรียบง่าย และประหยัด เมื่อใช้ประโยชน์และจัดกิจกรรมร่วมกัน 32 32 Song__1-300.indd 32 10/27/2560 BE 3:45 PM

33 33 Song__1-300.indd 33 10/27/2560 BE 3:46 PM

ด้านสาธารณสุข ทรงตระหนักถึงสุขภาพอนามัยประชาชน ก�ำจัดโรค ระบาดที่คุกคามบั่นทอนชีวิตราษฎร ได้แก่ โรคเรื้อน วัณโรค โปลิโอ และโรคติดต่อ ร้ายแรง สงเคราะห์ผู้ประสบสาธารณภัยทุกวาระอย่างทันเหตุการณ์ ฟื้นฟูทั้งร่างกาย และจิตใจ จัดตั้งหน่วยงานแพทย์หลวง หน่วยแพทย์พระราชทานทั้งทางบกและ ทางน�้ำ หน่วยทันตกรรมเคลื่อนที่พระราชทาน ก่อตั้งมูลนิธิราชประชาสมาสัย และ มูลนิธิราชประชานุเคราะห์ ด�ำเนินงานช่วยเหลือในโอกาสต่างๆ โดยเฉพาะก่อตั้ง มูลนิธิชัยพัฒนา ด�ำเนินการช่วยเหลือประชาชนได้รวดเร็ว ในด้านการแพทย์ ส่งเสริม ให้ทุนนายแพทย์สาขาต่างๆ ไปศึกษาเพิ่มเติมในต่างประเทศ เพื่อน�ำวิทยาการที่เจริญ มาพัฒนาประเทศ 34 34 Song__1-300.indd 34 10/27/2560 BE 3:46 PM

35 35 Song__1-300.indd 35 10/27/2560 BE 3:46 PM

ด้านการคมนาคม ทรงวางแผนสร้างถนนเพื่อความมั่นคงของประเทศและ พัฒนาบ้านเมือง เส้นทางข้ามภูเขาในภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ภาคเหนือ ภาคใต้ โดยเฉพาะเส้นทาง สายน่าน-ปัว-ทุ่งช้าง-ปอน-ห้วยโกร๋น ในพื้นที่อันตรายที่ ผู้ก่อการร้ายขัดขวาง ทั้งทรงแก้ปัญหาจราจรด้วยระบบเครือข่าย ได้แก่ ถนนวงแหวน รัชดาภิเษก กาญจนาภิเษก โครงข่ายถนนจตุรทิศเหนือ-ใต้ ตะวันออก-ตะวันตก รองรับการจราจรข้ามกรุงเทพฯ ถนนวงแหวนอุตสาหกรรม สะพานขนาดใหญ่ข้าม แม่น�้ำเจ้าพระยาสองช่วงที่โดดเด่นสง่างาม สะพานแขวนพระราม ๘ ทางคู่ขนาน ลอยฟ้า ถนนบรมราชชนนี เป็นต้น 36 36 Song__1-300.indd 36 10/27/2560 BE 3:46 PM

37 37 Song__1-300.indd 37 10/27/2560 BE 3:46 PM

พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช คือ ดวงมณี ดวงประทีป และดวงใจของชาวไทย ทรงแผ่พระมหาบารมีอันบริสุทธิ์ไพศาล ทรง ร่วมทุกข์ร่วมสุขกับปวงประชาชาวไทย พระราชทานความรัก ความห่วงใย เปี่ยมด้วย พระเมตตา อันประมาณมิได้ ทรงทุ่มเทพระวิริยะ อุตสาหะ พระปรีชาญาณ สร้างความสุขสวัสดิ์ยั่งยืนแก่ประชาชนของพระองค์อย่างมิทรงรู้สึกเหน็ดเหนื่อย ชาติไทยจึงก้าวหน้า รุ่งเรืองเป็นล�ำดับ ทรงเป็นหลักชัยน�ำทางแก่ชาติยาวนานถึง ๗๐ ปี ๔ เดือน ๗ วัน นับเป็นความวิปโยคสุดอาลัยเมื่อพระองค์เสด็จสู่สวรรคาลัย เมื่อวันพฤหัสบดี ที่ ๑๓ ตุลาคม พุทธศักราช ๒๕๕๙ ชาวไทยทั้งชาติต่างน้อมศิรเกล้า กราบสักการะ พระผู้สถิตในดวงใจตราบนิรันดร์ 38 38 Song__1-300.indd 38 10/27/2560 BE 3:46 PM

39 Song__1-300.indd 39 10/27/2560 BE 3:46 PM

พระราชสมัญญา “อัครศิลปิน” การประชุมคณะกรรมการวัฒนธรรมแห่งชาติ เมื่อวันพุธที่ ๒๙ สิงหาคม พุทธศักราช ๒๕๒๘ ได้พิจารณาเห็นว่า ศิลปินไทยเป็นจ�ำนวนมากได้สร้างสรรค์ ผลงานไว้ให้แก่ประเทศชาติในสาขาต่างๆ ซึ่งมีทั้งดุริยางคศิลป์ นาฏศิลป์ ทัศนศิลป์ นฤมิตศิลป์ และวรรณศิลป์ ท�ำให้ประเทศไทยได้รับการยกย่องสรรเสริญจากนานา ประเทศว่าเป็นประเทศที่มีวัฒนธรรมและอารยธรรมสูงส่ง แต่ศิลปินที่ได้สร้างสรรค์ งานอันล�้ำค่าเหล่านั้น นับวันจะถูกลืมโดยที่มิได้มีการยกย่องประกาศเกียรติคุณ ดังนั้น คณะกรรมการวัฒนธรรมแห่งชาติ ได้ประชุมลงมติเห็นควรให้มีการประกาศเกียรติคุณ ของศิลปินที่ได้รับการยกย่องเป็นที่ยอมรับกันทั่วประเทศ ให้เป็น ศิลปินแห่งชาติ 40 40 Song__1-300.indd 40 10/27/2560 BE 3:46 PM

41 41 Song__1-300.indd 41 10/27/2560 BE 3:46 PM

และเห็นพ้องต้องกันว่าพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช ทรงเป็น เลิศในศิลปะหลายสาขา เป็นต้นว่า จิตรกรรม ประติมากรรม ถ่ายภาพ หัตถศิลป์ ดนตรี วรรณศิลป์ วาทศิลป์ และภูมิสถาปัตยกรรม ทรงได้รับการยกย่องสดุดีใน พระเกียรติคุณเป็นที่ประจักษ์ชัด บรรดาศิลปินต่างตระหนักในพระปรีชาสามารถ อย่างหาที่เปรียบมิได้ คณะกรรมการวัฒนธรรมแห่งชาติจึงเห็นชอบพร้อมกันเป็น เอกฉันท์ เห็นสมควรเทิดพระเกียรติของพระองค์ให้เป็นที่ปรากฏแก่พสกนิกรและ ชาวโลก โดยขอพระราชทานพระบรมราชานุญาตถวายพระราชสมัญญา “อัครศิลปิน” อันมีความหมายเหมาะสมตามคติประเพณีที่ถือว่าพระมหากษัตริย์ กอปรด้วยพระมหิทธานุภาพเหนือศิลปินทั้งหลาย 42 42 Song__1-300.indd 42 10/27/2560 BE 3:46 PM

ค�ำว่า “อัครศิลปิน” หากแปลตามศัพท์หมายความว่า “ผู้มีศิลปะ อันเลอเลิศ” หรือ “ผู้เป็นใหญ่ในศิลปิน” พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพล อดุลยเดชทรงเป็นเลิศในศิลปะทั้งมวล ทรงได้รับการยกย่องสดุดีพระเกียรติคุณใน พระปรีชาสามารถอย่างหาที่เปรียบมิได้ เป็นที่ประจักษ์ชัดแก่พสกนิกรชาวไทยและ ศิลปินทั่วโลก นอกจากนี้ ทรงเป็นองค์อัครราชูปถัมภกของเหล่าศิลปินทั้งหลายและ ของวงการศิลปะทุกแขนงมาโดยตลอด พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช โปรดเกล้าโปรด กระหม่อมพระราชทานพระราชวโรกาส ให้คณะกรรมการวัฒนธรรมแห่งชาติ เข้าเฝ้าฯ ในวันจันทร์ที่ ๒๔ กุมภาพันธ์ พุทธศักราช ๒๕๒๙ เวลา ๑๕.๓๐ น. ณ พระต�ำหนักจิตรลดารโหฐาน ทรงมีรับสั่งขอบใจที่ยกย่องพระองค์เป็นอัครศิลปิน และได้พระราชทานพระบรมราโชวาท ความว่า “คนที่ท�ำงานศิลปะก็ต้องรู้เรื่องวิชาการ และรู้หลักทางวิทยาศาสตร์ เพื่อจะได้เป็นแบบแผนต่างๆ ต่อไป งานวิชาการก็ท�ำนองเดียวกัน จะต้องรู้หลัก วิทยาศาสตร์ ในขณะเดียวกันก็ต้องมีใจทางศิลปะ จึงจะสามารถพัฒนางานนั้นให้ดี ไปได้ และในทางวิทยาศาสตร์ก็ท�ำนองเดียวกัน ต้องมีความรู้ด้านวิชาการ และต้อง มีใจรัก ตั้งใจท�ำอะไรให้ดีขึ้น สรุปว่าทั้งสามส่วนเป็นความส�ำคัญ ซึ่งต้องเกี่ยวเนื่องกัน งานศิลปะมีความส�ำคัญต่องานทั้งปวง ศิลปิน เป็นบุคคลที่มีความส�ำคัญ สมควร จะยกย่องเชิดชูเกียรติต่อไป” 43 43 Song__1-300.indd 43 10/27/2560 BE 3:46 PM

พระอัจฉริยภาพ ด้านดุริยางคศิลป์และการพระราชนิพนธ์เพลง “การดนตรีนี้ เป็นประโยชน์ต่อคนทั่วไปที่ไม่ได้เล่นดนตรี ไม่ได้แต่งเพลงไม่ได้ ร้องเพลง แต่ก็ฟังเพลง ก็เข้าถึงจิตใจของเขาได้ เท่ากับท�ำให้จิตใจเขามีความเบิกบาน ก็ได้ ความเศร้าหมองก็ได้ ความตื่นเต้นก็ได้ ชักจูงต่าง ๆ ได้ นี่คือความส�ำคัญของ การดนตรีซึ่งเหนือศิลปะอื่น ๆ ฉะนั้น การดนตรีจึงมีความส�ำคัญส�ำหรับประเทศชาติ ส�ำหรับสังคม ถ้าท�ำดี ๆ ก็ท�ำให้คนเขามีก�ำลังใจที่จะปฏิบัติการงาน ก็เป็นหน้าที่ส่วน หนึ่งที่ให้ความบันเทิง ท�ำให้คนที่ก�ำลังท้อใจมีก�ำลังใจขึ้นมาได้ คือเร้าใจได้ คนก�ำลัง ไปทางหนึ่งทางที่ไม่ถูกต้อง ก็อาจดึงให้กลับมาในทางที่ถูกต้องได้ … ” พระราชด�ำรัสพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช พระราชทานแก่คณะกรรมการสมาคมดนตรีแห่งประเทศไทย วันที่ ๑๖ ธันวาคม พ.ศ. ๒๕๒๔ พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช ทรงดนตรีได้หลาย ประเภท ทั้งชนิดมีโน้ตและไม่ต้องมีโน้ตร่วมกับวงดนตรีต่างๆ ทั้งในประเทศไทยและ ต่างประเทศ สามารถบรรเลงโต้ตอบได้อย่างครื้นเครงร่วมกับนักดนตรีที่มีชื่อเสียงของ โลกหลายคน ทรงพระราชนิพนธ์เพลงไว้จ�ำนวนทั้งสิ้น ๔๘ เพลง โดยมีเพลง “แสงเทียน” เป็นเพลงพระราชนิพนธ์แรก เมื่อปี พ.ศ. ๒๔๘๙ พระอัจฉริยภาพและพระปรีชาสามารถด้านดุริยางคศิลป์ของพระบาท สมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช เป็นที่ประจักษ์แจ้งทั่วไปทั้งในประเทศไทย และในนานาประเทศ พระองค์ทรงพระปรีชาสามารถรอบด้าน คือ ทรงเป็นผู้เล่น เครื่องดนตรีได้เกือบทุกชนิด ทรงพระราชนิพนธ์ท�ำนองเพลง เนื้อเพลง ทรงเป็นนาย วงดนตรี ทรงก�ำกับควบคุมการแสดง ทรงเป็น “ครู” สอนผู้ไม่เป็นให้สามารถเล่นดนตรี ได้แม้กระทั่งคนตาบอด และทรงพระปรีชาสามารถซ่อมเครื่องดนตรีด้วยพระองค์เอง พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดชทรงพระปรีชาสามารถ ทางดนตรีในระดับสากล พระองค์ทรงเคยบรรเลงดนตรีโต้ตอบสด ๆ (Improvisation) กับนักดนตรีแจ๊สที่มีชื่อเสียงของโลกหลายคน เช่น ไลออเนล แฮมป์ตัน (Lionel 44 44 Song__1-300.indd 44 10/27/2560 BE 3:47 PM

45 45 Song__1-300.indd 45 10/27/2560 BE 3:47 PM

Hampton) แจ๊ค ทีการ์เดน (Jack Teagarden) เบนนี กูดแมน (Benny Goodman) สแตน เกตซ์ (Stan Getz) เบนนี คาร์เตอร์ ( Benny Carter) และเมย์นาร์ด เฟอร์ กูสัน (Maynard Ferguson) เป็นต้น การทรงดนตรีโดยมิได้เตรียมพระองค์มาก่อน การที่ทรงบรรเลงท�ำนองเพลงขึ้นอย่างฉับพลัน และการที่ทรงบรรเลงโต้ตอบกับนัก ดนตรีแจ๊สลือนามชาวอเมริกันได้อย่างสนุกสนานเช่นนี้ แสดงให้เห็นพระอัจฉริยภาพ สูงยิ่งของพระองค์ และความเข้าใจธรรมชาติของดนตรีแจ๊สอย่างลึกซึ้ง พระเกียรติยศ ด้านดนตรีจึงปรากฏเลื่องลือไปทั่วสหรัฐอเมริกาและวงการดนตรีในประเทศต่าง ๆ พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช ทรงเริ่มศึกษาและ ฝึกฝนวิชาการดนตรีตั้งแต่ยังทรงพระเยาว์ขณะทรงศึกษาอยู่ที่ประเทศสวิตเซอร์ แลนด์ ทรงเรียนขับร้องในระดับชั้นอนุบาลและประถม เมื่อมีพระชนมายุได้ ๑๓ พรรษา ทรงเรียนการเล่นหีบเพลงชัก (accordion) เมื่อพระชนมายุ ๑๔ - ๑๕ พรรษา ทรงเริ่มศึกษาดนตรีอย่างจริงจัง ทรงซื้อแซกโซโฟนใช้แล้วมาในราคา ๓๐๐ บาท และทรงเริ่มเรียนดนตรีจากครู พระอาจารย์สอนดนตรีคนแรก คือ เวย์เบรชต์ (Weybretcht) เป็นชาวอัลซาส พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช ทรงศึกษาดนตรี แบบคลาสสิกเป็นเวลา ๒ ปี ก่อนจะทรงฝึกฝนดนตรีประเภทที่พระองค์สนพระราช หฤทัยอย่างจริงจัง นั่นคือ แจ๊ส พระองค์ทรงศึกษาประวัตินักดนตรีที่มีชื่อเสียงและ ทรงเปรียบเทียบฝีมือการเล่นดนตรีของนักดนตรีเหล่านั้นจากแผ่นเสียง แล้วจึงทรง บรรเลงสอดแทรกพร้อมกับเปิดแผ่นเสียงของนักดนตรีตามสไตล์ที่โปรด เช่น สไตล์ การเป่าโซปราโนแซกโซโฟน ของ ซิดนี เบเชต์ (Sydney Bechet) การบรรเลงอัลโต แซกโซโฟน ของ จอห์นนี ฮอดเจส (Johny Hodges) การบรรเลงเปียโนและดนตรี ของดุ๊ก เอลลิงตัน (Duke Ellington) เป็นต้น รูปแบบดนตรีแจ๊สที่โปรด คือ ดิกซีแลนด์ แจ๊ส (Dixieland Jazz) และ สวิง ซึ่งเป็นแนวเพลงดนตรีที่ให้ความรู้สึกสนุกสนาน เบิกบาน และเปิดโอกาสให้ผู้เล่นแสดงความสามารถเฉพาะตนได้อย่างเสรี พระบาท สมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดชทรงเครื่องดนตรีได้ทุกชนิด ตั้งแต่ เปียโน กีตาร์ ฟลุต ไวโอลิน เครื่องทองเหลืองและเครื่องลมไม้ที่โปรดมากคือ แซกโซโฟน คลาริเน็ต และทรัมเป็ต 46 46 Song__1-300.indd 46 10/27/2560 BE 3:47 PM