๑. พ่อและแม่นั่งรับประทานอาหารเช้า ๒. น้องร้องไห้งอแง ๓. พี่กินขนมเปียกปูน ๔. กระต่ายวิ่งกระโดดที่สนามหญ้า ๕. หนูนาอ่านหนังสือวิชาภาษาไทย
๑. พ่อและแม่นั่งรับประทานอาหารเช้า √ ๒. น้องร้องไห้งอแง √ ๓. พี่กินขนมเปียกปูน √ ๔. กระต่ายวิ่งกระโดดที่สนามหญ้า √ ๕. หนูนาอ่านหนังสือวิชาภาษาไทย √
แมวนอน คุณแม่กินส้มต ำ
เด็กหญิงสุนันท์นั่งในห้องเรียน นำยเที่ยงเป็นครูใหญ่โรงเรียนประจ ำ จังหวัด
แม่กับพ่อให้ของขวัญลูกสำวทุกปี สมชำยโบกมือลำพวกเรำ
สมเกียรติขับรถข้ำมสะพำน แอ๋วก ำลังนั่งอ่ำนหนังสือพิมพ์
เก๋นอนร้องเพลงในห้องนั่งเล่น คุณปู่เดินไปใส่บำตรหน้ำบ้ำน
สมทรงพับเสื้อเก็บเข้ำตู้ สุดำท ำอำหำรกินเอง คุณป้ำไปซื้อของที่ตลำด
คือ ประโยคที่ประกอบด้วยประโยคหลักกับอนุประโยค ประโยคหลัก หรือมุขประโยค คือ ประโยคที่มีอีกประโยคหนึ่งเป็น ส่วนหนึ่งของประโยค ได้แก่ เป็นประธาน เป็นหน่วยเติมเต็ม หรือเป็นส่วนขยาย อนุประโยค คือ ประโยคที่ขึ้นต้นด้วยค าเชื่อม อนุประโยค ท าหน้าที่ได้อย่างนามวลี คือ เป็น ประธาน กรรม หน่วยเติมเต็ม หรือขยายส่วนใด ส่วนหนึ่งของประโยค หรือท าหน้าที่อย่าง วิเศษณ์วลี คือ ท าหน้าที่ขยายกริยาวลี ประโยคที่มีอนุประโยคซ้อนอยู่ในประโยคหลัก จะต้องมีค ำเชื่อมเท่านั้น
ที่คุณพูดไม่เป็นควำมจริง ที่คุณพูด ท าหน้าที่เป็นประธานของประโยค ตัวอย่ำง เช่น เรำต้องบอกพลอยว่ำก้อยจะไปงำนคืนนี้ด้วย ว่าก้อยจะไปงานคืนนี้ด้วย ท าหน้าที่เป็น กรรม ของกริยา บอก ซึ่งเป็นกริยาของประโยคหลัก ตัวอย่ำง เช่น
ร ำน ำดีใจที่สอบชิงทุนรัฐบำลได้ ที่สอบชิงทุนรัฐบาลได้ ท าหน้าที่เป็นหน่วยเติมเต็มของกริยา ดีใจ ซึ่งเป็นกริยาของประโยคหลัก ตัวอย่ำง เช่น คนที่ไม่มั่นใจตนเองมักชอบถำมควำมเห็นจำกคนรอบข้ำง ที่ไม่มั่นใจในตนเอง ท าหน้าที่ขยายค านาม คน ซึ่งท าหน้าที่เป็นส่วนหลักของนามวลี ซึ่งเป็นประธานของประโยคหลัก ตัวอย่ำง เช่น
เขำท ำงำนหนักจนล้มป่วย จนล้มป่วย ท าหน้าที่ขยายกริยา ท างานหนัก ซึ่งเป็นกริยาของประโยคหลัก ตัวอย่ำง เช่น
ประโยคซ้อนแบ่งตามอนุประโยคได้เป็น 3 ชนิด คือ 2.1 ประโยคซ้อนที่มีนำมำนุประโยค นามานุประโยค คือ อนุประโยคที่ท าหน้าที่เหมือนนามวลีกล่าวคือ อาจท าหน้าที่เป็น ประธาน กรรม หน่วยเติมเต็ม หรือหน่วยเสริมความ มีค าเชื่อมได้แก่ ที่ ที่ว่า ว่า ให้ น าหน้า ฉันหัวเรำะที่เขำท ำตลก ที่เขาท าตลก ท าหน้าที่หน่วยเสริมความของกริยา หัวเราะ
ประโยคซ้อนแบ่งตามอนุประโยคได้เป็น 3 ชนิด คือ 2.2 ประโยคซ้อนที่มีคุณำนุประโยค คุณานุประโยค คือ อนุประโยคที่ท าหน้าที่ขยายนามที่น ามาข้างหน้า มีค าเชื่อมได้แก่ ผู้ที่ ซึ่ง อัน และค าเชื่อมนั้นเป็นประธานของอนุประโยคด้วย เสื้อที่พี่นัดสวมอยู่สวยมำก ที่พี่นัดสวมอยู่ ขยายค านาม เสื้อ
ประโยคซ้อนแบ่งตามอนุประโยคได้เป็น 3 ชนิด คือ 2.3 ประโยคซ้อนที่มีวิเศษณำนุประโยค วิเศษณานุประโยค คือ อนุประโยคที่ท าหน้าที่อย่างวิเศษณ์วลี คือ ขยายกริยาวลี มีค าเชื่อมได้แก่ เพราะ เพราะ...จึง ถ้า จน ตั้งแต่ เมื่อ เพื่อ ขณะที่ ฯลฯ เขาท างานหามรุ่งหามค่ าซึ่งไม่ดีกับสุขภาพเขาเลย ซึ่งไม่ดีกับสุขภาพเขาเลย ขยายกริยาวลี ท างานหามรุ่งหามค่ า
ค าเชื่อมวิเศษณานุประโยค มีหลายกลุ่ม ที่พบบ่อยมีดังนี้ ค าเชื่อมวิเศษณานุประโยคบอกเวลา เช่น เมื่อ ขณะที่ ก่อน หลัง หลังจากที่ แต่ ตั้งแต่ ค าเชื่อมวิเศษณานุประโยคบอกเหตุ เช่น เพราะ เนื่องจาก ค าเชื่อมวิเศษณานุประโยคบอกผล เช่น จน กระทั่ง จนกระทั่ง ค าเชื่อมวิเศษณานุประโยคบอกความมุ่งหมาย เช่น เพื่อ ค าเชื่อมวิเศษณานุประโยคบอกเงื่อนไข เช่น ถ้า หาก หากว่า ถ้าหากว่า ค าเชื่อมวิเศษณานุประโยคบอกความขัดแย้ง เช่น ทั้งที่ แม้ว่า
**ข้อควรระวัง “และ, แต่, หรือ” เชื่อมประโยค/เชื่อมกริยาวลีเท่านั้นจึงจะถือเป็นประโยครวม ถ้า “และ” เชื่อมประธานกับประธาน/กรรมกับกรรมจะถือเป็นประโยคสามัญ คือ ประโยคย่อยตั้งแต่สองประโยคขึ้นไปมารวมเข้าเป็นประโยคเดียวกัน ประโยคย่อยอาจเป็น ประโยคสามัญหรือประโยคซ้อนก็ได้ และต้องมีค าเชื่อม และ แต่ ก็ ทว่า แต่ทว่า หรือ ท าหน้าที่ เชื่อประโยคย่อยที่มารวมกัน น้องท าการบ้านและฟังเพลงไปด้วย ประโยครวม พ่อจะกินก๋วยเตี๋ยวและแม่ก็จะกินด้วย ประโยครวม พ่อและพี่ก าลังรดน้ าต้นไม้ ประโยคสามัญ
มานะออกแบบและตัดเย็บเสื้อผ้าเอง พ่อจะไปเชียงใหม่และแม่ก็จะไปด้วย ภรรยาตั้งครรภ์แต่แท้งเสียก่อน ตัวอย่ำง เช่น
ตัวอย่ำง เช่น เกษตรกรแถวนี้นิยมท านาและเลี้ยงปลาที่กินวัชพืชในนา หมอจะไปหาคนไข้หรือจะให้คนไข้มาหาหมอ ได้ยินเขาพูดอยู่เหมือนกันแต่ไม่รู้ว่าเขาต้องการอะไรแน่
ตัวอย่ำง เช่น หลังคาที่รั่วนั้นซ่อมแล้วแต่น้ าฝนก็ยังซึมลงมาได้ ครูสั่งให้นักเรียนอ่านบทที่ 3 และท าแบบฝึกหัดท้ายบท โค้ชตั้งใจจะปลี่ยนนักกีฬาที่บาดเจ็บออกแต่ภายหลังก็เปลี่ยนใจ
ตัวอย่ำง เช่น สุดารับประทานแต่อาหารที่มีประโยชน์และดื่มแต่น้ าที่บริสุทธิ์ เขาบอกว่าจะมาถึงพรุ่งนี้แต่ไม่ได้บอกว่าจะถึงกี่โมง
1. “พลอยรับประทานอาหารในโรงอาหาร” เป็นประโยคชนิดใด ประโยคซ้อน ประโยคสามัญ ประโยครวม
2. “เขาซักผ้าสะอาดดี” เป็นประโยคชนิดใด ประโยคซ้อน ประโยคสามัญ ประโยครวม
3. “ครูดีใจที่นักเรียนของครูสอบผ่าน” เป็นประโยคชนิดใด ประโยคซ้อน ประโยคสามัญ ประโยครวม
4. “ทรายชอบล าไยแต่ไม่ชอบทุเรียน” เป็นประโยคชนิดใด ประโยคซ้อน ประโยคสามัญ ประโยครวม
5. “บีนอนร้องเพลงในห้องนั่งเล่น” เป็นประโยคชนิดใด ประโยคซ้อน ประโยคสามัญ ประโยครวม