Mulus Sains Tingkatan 2

PENERBIT ILMU BAKTI SDN. BHD.

1 Biodiversiti Bab 1 1 Rajah 1 menunjukkan salah satu biodiversiti, iaitu biodiversiti marin. Rajah 1 Apakah faktor-faktor yang menyumbang kepada pembentukan dan kewujudan biodiversiti? A Cuaca dan persekitaran B Sumber makanan C Cuaca dan habitat D Sumber mineral SP 1.1.1 TP 1 BT ms. 4 2 Antara yang berikut, yang manakah merupakan kepentingan biodiversiti? I Sebagai tempat pembalakan haram II Sumber ubat dan herba III Sumber makanan IV Sumber plastik dan logam A I dan II C III dan IV B II dan III D I dan IV SP 1.1.1 TP 2 BT ms. 5 MuLus Tip Biodiversiti ialah kepelbagaian organisma yang mempunyai ciri-ciri berbeza untuk menyesuaikan diri dan bermandiri berdasarkan habitat dan iklim di Bumi. MuLus Tip Biodiversiti ialah komponen penting alam sekitar yang membekalkan bahan semula jadi yang diperlukan untuk ikhtiar hidup. 3 Rajah 2 menunjukkan dua ekor haiwan yang dikelaskan sebagai haiwan vertebrata. Rajah 2 Antara ciri berikut, yang manakah terdapat pada haiwan-haiwan di atas? A Hidup di darat dan air B Bersisik dan berkulit keras C Melakukan persenyawaan dalam D Badan dilitupi bulu pelepah untuk mengekalkan suhu badan SP 1.2.2 TP 2 BT ms. 11 4 Antara yang berikut, yang manakah ciri paku pakis? A Bukan vaskular B Menghasilkan buah C Membiak melalui kon D Membiak melalui spora SP 1.2.2 TP 3 BT ms. 12 • Terdapat lima kelas vertebrata, iaitu mamalia, amfibia, reptilia, ikan dan burung. • Haiwan dalam Rajah 2 dikelaskan sebagai haiwan mamalia. MuLus Tip • Paku pakis ialah tumbuhan tidak berbunga yang tidak menghasilkan buah dan biji benih. • Paku pakis mempunyai sistem vaskular dan membiak dengan menghasilkan spora. MuLus Tip Arahan: Jawab semua soalan dalam setiap bahagian. Bahagian A Tema 1: Penyenggaraan dan Kesinambungan Hidup Buku Teks: Halaman 2 – 19 PENERBIT ILMU BAKTI SDN. BHD.

2 Bahagian B 1 (a) Padankan langkah pemuliharaan biodiversiti di bawah dengan contohnya yang betul. SP 1.1.2 TP 2 BT ms. 6 Langkah pemuliharaan biodiversiti Contoh (i) Pemuliharaan in situ Taman burung Taman negara (ii) Pemuliharaan ex situ Hutan simpan kekal Zoo MuLus Tip Pemuliharaan in situ mengekalkan spesies di habitat asal, manakala pemuliharaan ex situ mengekalkan spesies di luar habitat asal. (b) Tandakan (✓) pada spesies endemik yang terdapat di Malaysia. SP 1.1.2 TP 2 BT ms. 6 (i) (iii) (ii) (iv) MuLus Tip Spesies endemik ialah spesies yang hidup secara berkelompok di habitat yang terbatas di sesebuah lokasi tertentu. Contoh lain bagi haiwan dan tumbuhan endemik di Malaysia ialah periuk kera, penyu belimbing dan gajah pygmy. 01_MULUS_Sains_Ti2_B1_4th.indd 2 4/4/24 11:29 AM PENERBIT ILMU BAKTI SDN. BHD.

3 2 (a) Tandakan (✓) pada haiwan invertebrata. SP 1.2.2 TP 2 BT ms. 7 (i) (ii) (iii) MuLus Tip Haiwan invertebrata tidak mempunyai tulang belakang, manakala haiwan vertebrata mempunyai tulang belakang. (b) Tulis BENAR atau PALSU bagi pernyataan di bawah tentang tumbuhan berbunga dan tumbuhan tidak berbunga. SP 1.2.2 TP 2 BT ms. 12 – 13 Pernyataan BENAR / PALSU (i) Padi merupakan tumbuhan dalam kumpulan monokotiledon. (ii) Konifer didebungakan oleh serangga. (iii) Pokok durian merupakan tumbuhan dalam kumpulan dikotiledon. MuLus Tip • Tumbuhan boleh dikelaskan kepada tumbuhan berbunga, iaitu monokotiledon dan dikotiledon serta tumbuhan tidak berbunga, iaitu lumut, konifer dan paku pakis. • Tumbuhan berbunga menghasilkan bunga, buah dan biji benih, manakala tumbuhan tidak berbunga tidak menghasilkan bunga, buah dan biji benih. • Tumbuhan monokotiledon mempunyai biji benih yang mengandungi satu kotiledon, daun berurat selari, akar serabut dan batang tidak berkayu. Contohnya, pokok jagung. • Tumbuhan dikotiledon mempunyai biji benih yang mengandungi dua kotiledon, daun berurat jejala, akar tunjang dan batang berkayu. Contohnya, pokok cempedak. 01_MULUS_Sains_Ti2_B1_4th.indd 3 4/4/24 11:29 AM PENERBIT ILMU BAKTI SDN. BHD.

4 Bahagian C 1 Rajah 1 menunjukkan beberapa jenis haiwan vertebrata. SP 1.2.1 , 1.2.2 BT ms. 9 – 15 Kura-kura Salamander Ayam Harimau Ikan Rajah 1 (a) Nyatakan satu persamaan dan satu perbezaan antara kura-kura dengan salamander. TP 3 (b) Apakah dua ciri yang dimiliki harimau? TP 2 (c) Berdasarkan Rajah 1, lengkapkan kekunci dikotomi di bawah bagi mengenal pasti ciri-ciri haiwan tersebut. TP 2 1 (a) Poikiloterma (b) Homoioterma 2 (a) Melakukan persenyawaan luar (b) Melakukan persenyawaan dalam 3 (a) Badan dilitupi bulu pelepah (b) Badan dilitupi bulu atau rambut 4 (a) Badan bersisik keras dan berlendir (b) Badan dilitupi kulit lembap Kekunci dikotomi Pergi ke nombor 2 Pergi ke nombor 3 Pergi ke nombor 4 Ikan MuLus Tip • Ciri-ciri reptilia ialah poikiloterma, badan dilitupi kulit keras yang bersisik, bernafas melalui peparu, menghasilkan telur yang bercangkerang dan melakukan persenyawaan dalam. Contohnya, ular, cicak dan buaya. • Ciri-ciri amfibia ialah poikiloterma, badan dilitupi kulit lembap, bernafas melalui peparu dan kulit lembap, menghasilkan telur yang berlendir dan tidak bercangkerang serta melakukan persenyawaan luar. Contohnya, katak, kodok dan neut. • Ciri-ciri burung ialah homoioterma, badan dilitupi bulu pelepah, bernafas melalui peparu, menghasilkan telur yang bercangkerang keras dan melakukan persenyawaan dalam. Contohnya, itik, burung hantu dan burung unta. • Ciri-ciri mamalia ialah homoioterma, badan dilitupi bulu dan rambut, bernafas melalui peparu, melahirkan serta menyusukan anak dan melakukan persenyawaan dalam. Contohnya, kelawar, zirafah dan singa. • Ciri-ciri ikan ialah poikiloterma, badan dilitupi sisik keras yang berlendir, bernafas melalui insang, bertelur dan melakukan persenyawaan luar. Contohnya, belut, ikan badut dan ikan keli. 01_MULUS_Sains_Ti2_B1_4th.indd 4 4/4/24 11:29 AM PENERBIT ILMU BAKTI SDN. BHD.

5 Ekosistem BAB 2 1 Antara yang berikut, yang manakah merupakan pengguna primer? A Pokok pisang C Beluncas B Cendawan D Helang SP 2.1.1 TP 1 BT ms. 22 2 Rajah 1 menunjukkan satu rantai makanan. Rajah 1 Pilih pernyataan yang benar tentang rantai makanan di atas. A Burung makan pengeluar B Ular ialah haiwan omnivor C Burung makan pengguna primer D Saiz burung adalah lebih besar berbanding dengan organisma lain dalam rantai makanan SP 2.1.1 , 2.1.2 TP 2 BT ms. 22 – 24 3 Antara pernyataan berikut, yang manakah benar tentang kitar oksigen dan kitar karbon? I Respirasi haiwan menggunakan oksigen dan membebaskan karbon dioksida II Respirasi tumbuhan menggunakan karbon dioksida dan membebaskan oksigen III Fotosintesis menggunakan oksigen dan membebaskan karbon dioksida MuLus Tip Pengguna primer ialah herbivor yang hanya makan tumbuhan atau omnivor yang makan tumbuhan dan haiwan. MuLus Tip Berdasarkan Rajah 1, kubis ialah pengeluar, siput ialah pengguna primer, burung ialah pengguna sekunder dan ular ialah pengguna tertier. IV Penguraian organisma mati menggunakan oksigen dan membebaskan karbon dioksida A I dan II C III dan IV B II dan III D I dan IV SP 2.2.1 TP 2 BT ms. 26 4 Rajah 2 menunjukkan proses yang berlaku dalam kitar air. P Respirasi Hujan Haiwan Tumbuhan Laut Transpirasi Rajah 2 Apakah proses P? A Pembakaran C Transpirasi B Penyejatan D Kondensasi SP 2.2.2 TP 1 BT ms. 25 Respirasi Pembakaran Fotosintesis CO2 CO2 CO2 CO2 O2 O2 O2 O2 CO CO CO2 Respirasi Pembakaran Fotosintesis 2 C CO2 O2 O2 O2 O2 Pengurai MuLus Tip MuLus Tip Proses penukaran air kepada wap air ialah proses penyejatan, manakala proses penukaran wap air kepada air ialah proses kondensasi. Arahan: Jawab semua soalan dalam setiap bahagian. Bahagian A Tema 1: Penyenggaraan dan Kesinambungan Hidup Buku Teks: Halaman 20 – 43 02_MULUS_Sains_Ti2_B2_4th.indd 5 4/4/24 11:30 AM PENERBIT ILMU BAKTI SDN. BHD.

6 5 Apakah peranan daun-daun gugur yang menutupi permukaan tanah dalam kitar air? A Mengurangkan kadar penyejatan air secara berlebihan dari tanah dan mengelakkan tanah menjadi kering B Mengurangkan kandungan gas berbahaya dalam udara C Meningkatkan kandungan wap air di atmosfera D Mengelakkan hakisan tanah SP 2.2.2 TP 2 BT ms. 25 MuLus Tip Daun-daun pokok yang gugur menutupi permukaan tanah dan memastikan tanah sentiasa lembap. 6 Penebangan hutan yang tidak terkawal boleh menganggu kitar nutrien dalam ekosistem. Antara langkah berikut, yang manakah boleh diambil untuk menyelesaikan masalah tersebut? A Menggunakan kenderaan awam B Menguatkuasakan undang-undang C Menggunakan petrol tanpa plumbum D Menyimpan air hujan untuk kegunaan harian SP 2.2.3 TP 3 BT ms. 27 7 Maklumat di bawah menerangkan tentang P. Sekumpulan organisma yang sama spesies yang hidup bersama dan membiak di dalam satu habitat. Berdasarkan maklumat di atas, apakah P? A Spesies B Populasi C Komuniti D Ekosistem SP 2.3.1 TP 1 BT ms. 28 MuLus Tip Masalah penebangan hutan yang tidak terkawal boleh diselesaikan dengan menjalankan penghutanan semula, menganjurkan kempenkempen kesedaran, memperketat akta perhutanan dan mewartakan kawasan yang spesifik untuk pembalakan. 8 Rajah 3 menunjukkan sejenis interaksi antara organisma. Umang-umang Buran laut Rajah 3 Apakah jenis interaksi yang ditunjukkan dalam rajah di atas? A Komensalisme C Parasitisme B Mutualisme D Persaingan SP 2.3.3 TP 1 BT ms. 33 9 Encik Rahim membela burung hantu di ladang kelapa sawitnya. Apakah yang berlaku kepada saiz populasi tikus di ladang kelapa sawit itu? A Saiz populasi tikus bertambah B Saiz populasi tikus berkurang C Saiz populasi tikus kekal sama D Saiz populasi tikus meningkat dua kali ganda SP 2.3.4 , 2.3.5 TP 2 BT ms. 37 – 38 MuLus Tip Organisma Populasi Komuniti Ekosistem Biosfera MuLus Tip Buran laut mendapat pengangkutan percuma dan sisa makanan daripada umang-umang, manakala umang-umang dilindungi daripada musuhnya oleh tentakel buran laut yang beracun. MuLus Tip Salah satu faktor yang mempengaruhi saiz populasi dalam suatu ekosistem ialah kehadiran pemangsa. Burung hantu ialah pemangsa yang makan tikus. 02_MULUS_Sains_Ti2_B2_4th.indd 6 4/4/24 11:30 AM PENERBIT ILMU BAKTI SDN. BHD.

7 Bahagian B 1 (a) Tandakan (✓) pada pernyataan yang betul tentang pengeluar, pengguna dan pengurai. SP 2.1.1 TP 1 BT ms. 22 – 23 (i) Pengeluar ialah organisma yang boleh membuat makanan sendiri. (ii) Pengguna tertier ialah haiwan herbivor yang makan pengguna sekunder. (iii) Pengguna sekunder ialah haiwan omnivor dan karnivor yang makan pengguna primer. (iv) Pengguna primer ialah haiwan herbivor yang makan pengurai. (b) R ialah satu pengelasan organisma dalam ekosistem berdasarkan cara mendapatkan makanan. SP 2.1.1 TP 2 BT ms. 22 – 23 Tidak boleh membuat makanan sendiri Haiwan karnivor Haiwan omnivor R Apakah R dan contohnya? Tandakan (✓) bagi jawapan yang betul. R Contoh Pengeluar Katak Pengguna primer Belalang Pengguna sekunder Rumput Pengguna tertier Helang MuLus Tip • Pengeluar ialah tumbuhan hijau yang boleh membuat makanan sendiri melalui fotosintesis. • Pengguna primer ialah herbivor yang hanya makan tumbuhan atau omnivor yang makan tumbuhan dan haiwan lain. • Pengguna sekunder ialah omnivor dan karnivor yang makan pengguna primer. • Pengguna tertier ialah karnivor yang lebih besar yang makan pengguna sekunder. • Pengurai ialah organisma yang menguraikan haiwan dan tumbuhan mati kepada bahan yang lebih ringkas. 02_MULUS_Sains_Ti2_B2_4th.indd 7 4/4/24 11:30 AM PENERBIT ILMU BAKTI SDN. BHD.

8 2 (a) Pilih istilah yang sesuai bagi pernyataan yang diberikan di bawah. SP 2.3.1 TP 1 BT ms. 28 Habitat Spesies Komuniti Istilah Huraian (i) Sekumpulan organisma yang mempunyai ciri yang sama serta saling membiak. (ii) Tempat tinggal semula jadi bagi organisma. (iii) Beberapa populasi organisma yang berbeza yang hidup bersama dalam satu habitat yang sama dan berinteraksi antara satu sama lain. MuLus Tip Sekumpulan organisma yang serupa dikenali sebagai spesies menduduki satu habitat yang sama, berkembang menjadi populasi dan hidup dalam satu komuniti yang terdiri daripada pelbagai populasi untuk membentuk satu ekosistem. (b) Tulis BENAR atau PALSU pada pernyataan di bawah tentang kebaikan kawalan biologi. SP 2.3.3 TP 2 BT ms. 36 Pernyataan BENAR / PALSU (i) Mengurangkan pencemaran alam sekitar. (ii) Tidak menjejaskan kesihatan manusia. (iii) Tidak mengganggu keseimbangan ekosistem. MuLus Tip Kawalan biologi ialah satu kaedah mengawal haiwan perosak dengan menggunakan musuh semula jadi haiwan perosak tersebut. Sebagai contoh, penggunaan ikan gapi bagi mengawal jentik-jentik di dalam kolam. 3 Rajah 1 menunjukkan seekor haiwan yang hidup di kawasan tundra. Rajah 1 02_MULUS_Sains_Ti2_B2_4th.indd 8 4/4/24 11:30 AM PENERBIT ILMU BAKTI SDN. BHD.

9 (a) Tandakan (✓) pada penyesuaian haiwan dalam Rajah 1 untuk hidup di kawasan tundra. SP 2.3.2 TP 2 BT ms. 32 (i) Mempunyai lapisan lemak yang tebal di bawah kulit. (ii) Bentuk badan yang bulat untuk mengurangkan luas permukaan badan. (iii) Mempunyai telinga yang besar dan panjang. (iv) Mempunyai bulu yang nipis dan pendek. MuLus Tip Kawasan tundra mengalami musim sejuk yang panjang dan musim panas yang pendek dengan taburan hujan yang sangat sedikit. Haiwan-haiwan di kawasan tundra perlu menyesuaikan diri untuk hidup di kawasan tersebut dengan mengurangkan kehilangan haba daripada badan ke persekitaran. (b) Nyatakan jenis interaksi yang terlibat antara organisma hidup di bawah. SP 2.3.3 TP 1 BT ms. 33 – 35 Mangsa-pemangsa Komensalisme Parasitisme (i) Jerung Ikan remora (ii) Bunga pakma Batang pokok MuLus Tip • Interaksi mangsa-pemangsa melibatkan pemangsa memburu dan membunuh mangsa untuk mendapatkan makanan. • Komensalisme ialah interaksi antara dua organisma yang memberi manfaat kepada satu organisma sahaja tanpa memudaratkan atau menguntungkan organisma yang satu lagi. • Parasitisme ialah interaksi yang menguntungkan satu organisma sahaja dan memudaratkan atau merugikan organisma yang satu lagi. 02_MULUS_Sains_Ti2_B2_4th.indd 9 4/4/24 11:30 AM PENERBIT ILMU BAKTI SDN. BHD.

10 Bahagian C 1 (a) Rajah 1.1 menunjukkan aktiviti pembuangan sampah yang tidak terkawal di sebuah pantai di Malaysia. SP 2.4.1 BT ms. 39 – 40 Rajah 1.1 (i) Berikan tiga kesan negatif aktiviti di atas terhadap alam sekitar dan hidupan akuatik. TP 2 (ii) Nyatakan tiga cara untuk mengurangkan aktiviti pembuangan sampah yang tidak terkawal di pantai tersebut. TP 3 MuLus Tip • Aktiviti manusia yang memberi kesan terhadap keseimbangan ekosistem dan menyebabkan masalah alam sekitar adalah penebangan hutan, penggunaan bahan api fosil, perindustrian, pertanian dan pembuangan sampah sarap. Kesan daripada aktiviti-aktiviti ini termasuklah pencemaran air, udara dan tanah, hakisan tanah, kesan rumah hijau, hujan asid, banjir kilat dan bau busuk akibat pereputan sisa pepejal organik. • Keseimbangan ekosistem boleh dikekalkan melalui pemeliharaan dan pemulihan alam sekitar, pengurusan sumber alam yang berkesan dan pengawalan pencemaran alam sekitar. (b) Rajah 1.2 menunjukkan satu kaedah kawalan biologi di sebuah ladang kelapa sawit. Apakah kebaikan menggunakan kaedah kawalan biologi terhadap alam sekitar? SP 2.4.1 TP 2 BT ms. 40 MuLus Tip Kaedah kawalan biologi tidak menggunakan bahan kimia atau pestisid untuk mengawal haiwan perosak. Rajah 1.2 02_MULUS_Sains_Ti2_B2_4th.indd 10 4/4/24 11:30 AM PENERBIT ILMU BAKTI SDN. BHD.

11 Nutrisi BAB 3 1 Apakah fungsi protein? A Sebagai penebat haba B Untuk mencegah sembelit C Untuk pertumbuhan tisu badan D Untuk mengekalkan suhu badan SP 3.1.1 TP 1 BT ms. 47 2 Rajah 1 menunjukkan satu langkah untuk menguji kehadiran Z di dalam sampel makanan. Larutan iodin Sampel makanan Rajah 1 Apakah bahan Z? A Kanji B Lemak C Protein D Glukosa SP 3.1.2 TP 3 BT ms. 51 MuLus Tip Protein diperlukan untuk pertumbuhan sel-sel baharu dan pembaikan tisu badan yang rosak. Protein juga berfungsi untuk mensintesis enzim, hormon dan antibodi. MuLus Tip Ujian iodin dilakukan untuk menguji kehadiran kanji dalam sampel makanan. Beberapa titis iodin ditambahkan ke dalam sampel makanan. Sekiranya warna sampel berubah menjadi biru kehitaman, maka sampel itu mengandungi kanji. 3 Rajah 2 menunjukkan dua orang dewasa yang mempunyai pekerjaan berbeza. Ali Abu Rajah 2 Antara Ali dan Abu, siapakah yang memerlukan kalori yang lebih banyak? Pilih sebab yang betul. Individu Sebab A Ali Usia yang lebih muda B Ali Melakukan kerja berat C Abu Gaya hidup yang lebih aktif D Abu Melakukan kerja yang tidak berat SP 3.2.1 TP 1 BT ms. 54 4 Apakah persamaan antara pencernaan fizikal dengan pencernaan kimia? A Melibatkan enzim B Berlaku di mulut sahaja C Berlaku di dalam salur pencernaan D Berlaku di mulut, perut, duodenum dan usus kecil SP 3.3.1 TP 2 BT ms. 60 MuLus Tip Jumlah makanan yang perlu dimakan bergantung pada faktor umur, saiz badan, jantina, pekerjaan, iklim dan keadaan kesihatan. Pencernaan fizikal bermula apabila makanan masuk ke dalam mulut dan dikunyah oleh gigi menjadi cebisan-cebisan kecil tanpa melibatkan enzim, manakala pencernaan kimia menguraikan molekul makanan yang kompleks kepada molekul yang lebih ringkas oleh tindakan enzim. MuLus Tip Arahan: Jawab semua soalan dalam setiap bahagian. Bahagian A Tema 1: Penyenggaraan dan Kesinambungan Hidup Buku Teks: Halaman 44 – 73 03_MULUS_Sains_Ti2_B3_4th.indd 11 4/4/24 11:31 AM PENERBIT ILMU BAKTI SDN. BHD.

12 Bahagian B 1 (a) Kelaskan makanan yang berikut kepada kelas makanan yang betul dalam peta pokok di bawah. SP 3.1.1 TP 1 BT ms. 46 - 48 i-THINK Peta Pokok Kuning telur Marjerin Ikan Kacang soya Madu Roti Kelas makanan Karbohidrat Protein Lemak MuLus Tip Kelas makanan karbohidrat terdiri daripada makanan berat seperti roti, gandum dan nasi, manakala kelas makanan protein terdiri daripada makanan laut, daging, kekacang dan susu. Makanan di bawah kelas makanan lemak terdiri daripada minyak, mentega dan keju. 5 Usus kecil mempunyai ciri-ciri khas yang membantu dalam penyerapan makanan tercerna. Antara yang berikut, yang manakah merupakan ciri khas usus kecil? I Tiada salur darah di usus kecil II Dinding vilus setebal satu sel III Mempunyai permukaan yang berlipat-lipat IV Dilitupi oleh lapisan yang kering A I dan II C III dan IV B II dan III D I dan IV SP 3.4.1 TP 2 BT ms. 66 6 Antara sistem berikut, yang manakah bekerjasama untuk memastikan molekul makanan yang tercerna sampai ke sel-sel badan? I Sistem peredaran darah II Sistem saraf MuLus Tip Usus kecil mempunyai luas permukaan yang besar untuk membolehkan lebih penyerapan berlaku. Usus kecil juga mempunyai penyesuaian yang membenarkan hasil pencernaan menyerap dengan mudah. III Sistem respirasi IV Sistem pencernaan A I dan II C III dan IV B II dan III D I dan IV SP 3.4.2 TP 1 BT ms. 68 7 Antara bahan berikut, yang manakah akan diserap semula ke dalam aliran darah sepanjang pergerakan bahan-bahan dalam usus besar? A Serat B Sel-sel mati C Air dan garam mineral D Sisa rembesan salur pencernaan SP 3.4.3 TP 1 BT ms. 69 MuLus Tip Proses pengagihan molekul-molekul makanan tercerna ke sel-sel badan dinamakan asimilasi. MuLus Tip Makanan yang tidak tercerna, sel-sel mati, serat dan air dari usus kecil memasuki usus besar dan bergerak perlahan-lahan di sepanjang usus besar dengan bantuan peristalsis. Semasa bergerak di sepanjang usus besar, air dan garam mineral akan diserap semula ke dalam aliran darah. 03_MULUS_Sains_Ti2_B3_4th.indd 12 4/4/24 11:31 AM PENERBIT ILMU BAKTI SDN. BHD.

13 (b) Lengkapkan Jadual 1 dengan sumber mineral dan kesan kekurangan mineral berikut. SP 3.1.1 TP 2 BT ms. 50 Mineral Sumber Kesan kekurangan Besi (i) (ii) Kalsium (iii) (iv) Jadual 1 MuLus Tip Mineral merupakan bahan bukan organik yang diperlukan oleh badan dalam jumlah yang kecil. Mineral boleh didapati di dalam hati, daging, sayur-sayuran hijau, susu, keju, telur, yogurt, kekacang dan buahbuahan. Kekurangan mineral dalam gizi harian boleh menyebabkan penyakit kekurangan mineral seperti anemia, goiter, riket, osteoporosis, otot lemah dan kekejangan otot. 2 Rajah 1 menunjukkan susunan radas bagi suatu eksperimen untuk mengkaji penyerapan glukosa melalui tiub Visking. 2 cm3 larutan air suling dikeluarkan dari tabung didih sebelum dan selepas 15 minit dan diuji dengan ujian iodin dan ujian Benedict. Larutan kanji + larutan glukosa Tabung didih Tiub Visking Air suling Rajah 1 (a) Lengkapkan jadual di bawah tentang keputusan eksperimen. SP 3.4.1 TP 3 BT ms. 67 Ujian makanan Pemerhatian awal Pemerhatian akhir Inferens Ujian iodin Tiada perubahan warna (i) (ii) Ujian Benedict Tiada perubahan warna (iii) (iv) MuLus Tip Ujian iodin menguji kehadiran kanji, manakala ujian Benedict menguji kehadiran glukosa. Hanya glukosa yang dapat meresap melalui dinding tiub Visking dan menjadikan larutan di luar tiub Visking berubah menjadi mendakan merah bata. 03_MULUS_Sains_Ti2_B3_4th.indd 13 4/4/24 11:31 AM PENERBIT ILMU BAKTI SDN. BHD.

14 (b) Rajah 2 menunjukkan struktur vilus pada dinding usus kecil. Labelkan rajah di bawah dengan menggunakan perkataan yang diberi. SP 3.4.1 TP 1 BT ms. 66 Kapilari darah Lakteal Dinding vilus Sistem saraf (ii) (iii) (i) Rajah 2 MuLus Tip Strukur vilus terdiri daripada lakteal yang dilitupi oleh kapilari darah dan seterusnya dinding vilus. Bahagian C 1 (a) Jadual 1 menunjukkan satu set hidangan yang dihidangkan kepada tetamu di sebuah kenduri kahwin. SP 3.1.1 , 3.2.2 BT ms. 48 – 50 , 55 – 56 Makanan / Minuman Saiz hidangan Nilai kalori (kcal) Nasi minyak Dua senduk 268 Kari kambing Satu senduk 185 Ayam goreng Seketul 255 Acar timun Satu senduk 50 Teh ‘O’ ais Segelas 118 Jadual 1 (i) Hitung jumlah kalori makanan bagi hidangan dalam Jadual 1. TP 3 MuLus Tip Pengiraan kalori makanan dalam satu hidangan = Jumlah kalori setiap makanan yang diambil 03_MULUS_Sains_Ti2_B3_4th.indd 14 4/4/24 11:31 AM PENERBIT ILMU BAKTI SDN. BHD.

15 (ii) Berdasarkan pengiraan anda di 1(a)(i), hitung jumlah tenaga dalam unit kilojoule bagi hidangan tersebut sekiranya 1 kcal bersamaan dengan 4.2 kJ. TP 3 MuLus Tip Nilai tenaga (kJ) = Jumlah kalori (kcal) × 4.2 kJ (iii) Apakah kelas makanan bagi nasi minyak? TP 1 (iv) Nyatakan dua fungsi kelas makanan yang dinamakan di 1(a)(iii). TP 2 MuLus Tip Nasi mengandungi kanji yang juga terdapat dalam ubi kentang dan roti. (b) Rajah 1.1 menunjukkan Mira sedang minum jus campuran buah-buahan. SP 3.1.1 BT ms. 48 – 50 Rajah 1.1 (i) Namakan kelas makanan utama dalam jus buah-buahan. TP 1 (ii) Nyatakan fungsi utama kelas makanan yang dinamakan di 1(b)(i) kepada kanak-kanak. TP 2 MuLus Tip Buah-buahan mengandungi vitamin yang pelbagai dan serat. Vitamin berfungsi untuk mengekalkan kesihatan yang baik, manakala serat menyerap air ketika bergerak melalui sistem pencernaan untuk memudahkan penyahtinjaan. PENERBIT ILMU BAKTI SDN. BHD.

16 (c) Rajah 1.2 menunjukkan sistem pencernaan manusia. SP 3.3.1 BT ms. 60 – 64 Y X Z Rajah 1.2 (i) Namakan jenis percernaan yang berlaku di Z. TP 1 MuLus Tip Pencernaan fizikal berlaku di mulut, manakala pencernaan kimia berlaku di dalam mulut, perut, duodenum dan usus. (ii) Organ Z merembeskan enzim maltase dan protease. Terangkan fungsi enzim-enzim tersebut. TP 2 MuLus Tip Dalam organ Z, maltase terlibat dalam pencernaan maltosa, manakala protease terlibat dalam pencernaan dipeptida. (iii) Namakan organ Y dan nyatakan fungsinya. TP 2 MuLus Tip Proses peristalsis berlaku di esofagus bagi menolak bolus masuk ke dalam perut. 03_MULUS_Sains_Ti2_B3_4th.indd 16 4/4/24 11:31 AM PENERBIT ILMU BAKTI SDN. BHD.

17 Kesihatan Manusia BAB 4 1 Rajah 1 menunjukkan seorang individu yang menghidap sejenis penyakit berjangkit. Rajah 1 Apakah cara penyebaran penyakit di atas? A Air C Vektor B Udara D Sentuhan SP 4.1.2 , 4.1.3 TP 1 BT ms. 79 2 Rajah 2 menunjukkan situasi banjir yang berlaku semasa musim monsun di Malaysia. Rajah 2 Antara penyakit berikut, yang manakah lebih mudah tersebar dalam situasi di atas? A Kurap B Malaria C Demam kepialu D Sindrom Pernafasan Akut Teruk (SARS) SP 4.1.2 , 4.1.3 TP 2 BT ms. 78 MuLus Tip Penyakit dalam Rajah 1 ialah penyakit kurap. 3 Pernyataan di bawah adalah tentang sistem pertahanan badan. M ialah protein yang dihasilkan secara semula jadi oleh sel darah putih dalam badan untuk melawan jangkitan. Apakah M? A Antigen C Serum B Antibodi D Antiserum SP 4.2.1 , 4.2.2 TP 1 BT ms. 82 – 83 MuLus Tip M dihasilkan oleh barisan pertahanan ketiga apabila terdapat patogen memasuki badan. 4 Rajah 3 menunjukkan proses X yang terjadi pada barisan pertahanan badan kedua. Patogen Sel darah putih Vakuol Lisosom Rajah 3 Apakah proses X? A Keimunan aktif C Imunisasi B Keimunan pasif D Fagositosis SP 4.2.1 , 4.2.2 TP 2 BT ms. 82 – 83 MuLus Tip Penyakit yang tersebar dalam situasi banjir ialah penyakit yang tersebar melalui air. Jangkitan melalui air ini berlaku di kawasan yang tidak mendapat bekalan air terawat dan sistem sanitasi yang baik. MuLus Tip Semasa melawan penyakit, sel darah putih akan menelan dan mencerna patogen menggunakan enzim. Arahan: Jawab semua soalan dalam setiap bahagian. Bahagian A Tema 1: Penyenggaraan dan Kesinambungan Hidup Buku Teks: Halaman 74 – 92 04_MULUS_Sains_Ti2_B4_4th.indd 17 4/4/24 11:34 AM PENERBIT ILMU BAKTI SDN. BHD.

18 Bahagian B 1 (a) Gariskan jawapan yang betul bagi pernyataan di bawah. SP 4.1.1 TP 2 BT ms. 76 (i) (Hipertensi / Kepialu) ialah penyakit yang tidak berjangkit. (ii) Penyakit berjangkit berlaku disebabkan jangkitan daripada (antibodi / patogen). (b) Tandakan (✓) bagi contoh penyakit berjangkit dan tandakan (✗) bagi contoh penyakit tidak berjangkit. SP 4.1.1 TP 1 BT ms. 76 (i) Kanser (iii) Demam selesema (v) COVID-19 (ii) Demam Zika (iv) Diabetes (vi) Demam malaria MuLus Tip • Penyakit tidak berjangkit berlaku disebabkan faktor genetik atau gaya hidup. Penyakit ini tidak boleh disebarkan daripada seorang individu kepada individu lain. • Penyakit berjangkit berlaku disebabkan jangkitan daripada mikroorganisma berbahaya yang disebarkan melalui udara, air, sentuhan dan vektor. Penyakit ini boleh disebarkan daripada seorang individu kepada individu lain. 2 Rajah 1 menunjukkan graf kepekatan antibodi dalam darah melawan masa. Aras keimunan Jangkitan pertama Jangkitan kedua Masa jangkitan (minggu) Kepekatan antibodi dalam darah (%) Rajah 1 (a) Tulis BENAR atau PALSU bagi pernyataan di bawah tentang jenis keimunan yang ditunjukkan dalam Rajah 1. SP 4.2.4 TP 2 BT ms. 85 – 86 Pernyataan BENAR / PALSU (i) Keimunan hanya bersifat sementara selepas jangkitan. (ii) Keimunan terhasil apabila seseorang sembuh daripada penyakit. (iii) Keimunan adalah berpanjangan selepas jangkitan. MuLus Tip Graf dalam Rajah 1 menunjukkan keimunan aktif semula jadi. Keimunan ini terjadi selepas seseorang sembuh daripada serangan penyakit. Contoh penyakit yang memberi keimunan aktif semula jadi ialah demam campak dan beguk. 04_MULUS_Sains_Ti2_B4_4th.indd 18 4/4/24 11:34 AM PENERBIT ILMU BAKTI SDN. BHD.

19 (b) Tandakan (✓) pada pernyataan yang betul tentang kepentingan imunisasi. SP 4.2.3 TP 2 BT ms. 84 – 85 (i) Imunisasi membantu mencegah jangkitan penyakit berjangkit daripada merebak. (ii) Imunisasi membantu mencegah penyakit autisme. (iii) Imunisasi dapat meningkatkan taraf kesihatan penduduk di seluruh dunia dengan mengurangkan dan membasmi sesetengah penyakit. (iv) Pemberian imunisasi menimbulkan kesan sampingan berbahaya yang boleh membawa kepada kematian dalam jangka masa panjang. MuLus Tip • Imunisasi merupakan satu proses pembentukan daya tahan secara aktif pada individu terhadap penyakit tertentu melalui penggunaan vaksin. • Imunisasi melindungi kanak-kanak daripada dijangkiti pelbagai penyakit berjangkit yang serius yang boleh mengakibatkan kecacatan dan kematian. • Imunisasi mencegah daripada berlakunya kejadian epidemik atau wabak penyakit berjangkit. 3 (a) Lengkapkan peta buih berganda di bawah tentang perbandingan antara keimunan pasif buatan dengan keimunan aktif buatan. SP 4.2.4 TP 3 BT ms. 85 – 86 MuLus Tip • Terdapat dua jenis keimunan yang diperoleh secara buatan, iaitu keimunan aktif buatan dan keimunan pasif buatan. • Keimunan aktif buatan diperoleh melalui suntikan vaksin. Keimunan aktif buatan berlaku apabila badan dapat menentang patogen dengan menghasilkan antibodi. • Keimunan pasif buatan melibatkan penerimaan antibodi (antiserum) daripada sumber luar dan bukan dihasilkan oleh badan untuk menentang patogen. Disuntik kepada pesakit Melawan penyakit Disuntik kepada individu sihat (i) Berkesan serta-merta (iii) (ii) Masa yang panjang untuk berkesan (iv) Keimunan aktif buatan Keimunan pasif buatan i-THINK Peta Buih Berganda 04_MULUS_Sains_Ti2_B4_4th.indd 19 4/4/24 11:34 AM PENERBIT ILMU BAKTI SDN. BHD.

20 (b) Tandakan (✓) pada amalan yang boleh menguatkan sistem keimunan. SP 4.2.5 TP 1 BT ms. 87 (i) (iii) (ii) (iv) MuLus Tip Sistem keimunan boleh menjadi kuat dengan mengamalkan gaya hidup sihat seperti kerap melakukan senaman, makan makanan yang seimbang, tidak merokok, mendapat rehat yang mencukupi dan melakukan pemeriksaan kesihatan secara berkala. Bahagian C 1 (a) Rajah 1.1 menunjukkan seekor nyamuk Aedes yang merupakan vektor bagi sejenis virus. SP 4.1.2 , 4.1.3 , 4.1.4 BT ms. 77 – 81 Rajah 1.1 (i) Apakah virus yang dibawa oleh nyamuk Aedes? TP 1 (ii) Nyatakan penyakit yang disebabkan oleh nyamuk Aedes dan gejala penyakit itu. TP 2 04_MULUS_Sains_Ti2_B4_4th.indd 20 4/4/24 11:34 AM PENERBIT ILMU BAKTI SDN. BHD.

21 (iii) Cadangkan tiga mekanisme pencegahan penyakit berjangkit pada peringkat tertier bagi mengatasi masalah penularan penyakit yang dinamakan di 1(a)(ii). TP 3 MuLus Tip Nyamuk Aedes merupakan vektor bagi virus denggi. Vektor ialah organisma yang membawa patogen dan memindahkannya daripada satu individu kepada individu lain. Pada peringkat tertier, demam denggi boleh dielakkan dengan mengawal populasi vektor dan melindungi hos. (b) Rajah 1.2 menunjukkan Ah Chong dan Muthu berasa tidak sihat dan menunjukkan simptom-simptom seperti di bawah. Ah Chong Muthu Demam, sakit sendi, mata kemerahan dan ruam pada kulit Cirit-birit, sakit kepala, muntah dan pendehidratan Rajah 1.2 Kenal pasti penyakit yang dihidapi Ah Chong dan Muthu berdasarkan simptom-simptom di atas. TP 2 MuLus Tip Penyakit Simptom Malaria Menggigil, demam dan berpeluh Kepialu Demam, usus berdarah dan ruam merah Zika Demam, ruam, sakit sendi dan mata kemerahan (konjunktivitis) Kolera (Taun) Cirit-birit, sakit kepala dan muntah Denggi Sakit sendi, demam, sakit kepala dan mata berair 04_MULUS_Sains_Ti2_B4_4th.indd 21 4/4/24 11:34 AM PENERBIT ILMU BAKTI SDN. BHD.

22 Air dan Larutan BAB 5 1 Antara yang berikut, yang manakah sifat fizik air tulen yang betul? Takat didih (°C) Takat beku (°C) A 100 5 B 100 0 C 130 0 D 78 –15 SP 5.1.1 TP 1 BT ms. 96 2 Rajah 1 menunjukkan satu eksperimen yang dilakukan oleh Ahmad bagi mengkaji komposisi air. O2 H2 + – Rajah 1 Apakah nisbah gas hidrogen kepada oksigen dalam eksperimen di atas? A 1:1 C 2:1 B 1:2 D 2:2 SP 5.1.1 TP2 BT ms. 98 MuLus Tip Air tulen mendidih pada suhu 100 °C dan membeku pada suhu 0 °C di bawah tekanan atmosfera biasa. MuLus Tip Nisbah gas dalam molekul air boleh dilihat pada simbol kimia air, iaitu H2O. 3 Rajah 2 menunjukkan tanaman Pak Ali yang layu disebabkan kadar penyejatan air yang tinggi di kebunnya. Rajah 2 Antara tindakan berikut, yang manakah dapat mengurangkan kadar penyejatan air daripada permukaan tanah? A Menabur baja di atas tanah B Menutup permukaan tanah dengan sabut C Menanam rumput di sekeliling tumbuhan D Menyiram tumbuhan pada waktu tengah hari SP 5.1.2 TP 3 BT ms. 105 4 Rajah 3 menunjukkan garam, air dan air garam. Air garam Garam Air Kacau Rajah 3 Pilih padanan yang betul. Garam Air Air garam A Larutan Zat terlarut Pelarut B Pelarut Larutan Zat terlarut MuLus Tip Penggunaan kaedah sungkupan dalam proses penanaman dapat mengurangkan kadar penyejatan air daripada permukaan tanah. Arahan: Jawab semua soalan dalam setiap bahagian. Bahagian A Tema 2: Penerokaan Unsur dalam Alam Buku Teks: Halaman 94 – 123 05_MULUS_Sains_Ti2_B5_4th.indd 22 4/4/24 11:35 AM PENERBIT ILMU BAKTI SDN. BHD.

23 C Zat terlarut Larutan Pelarut D Zat terlarut Pelarut Larutan SP 5.2.1 TP 2 BT ms. 106 5 Rajah 4 menunjukkan Aisyah yang sedang membancuh kopi dengan gula. Rajah 4 Antara tindakan berikut, yang manakah dapat meningkatkan kadar keterlarutan gula yang digunakannya? A Mengacau campuran dengan cepat B Menambah bilangan kiub gula C Mengurangkan isi padu air D Menggunakan air sejuk SP 5.2.2 TP 2 BT ms. 109 – 111 6 Antara yang berikut, yang manakah contoh koloid? I Mayonis III Darah II Busa cukur IV Larutan gula A I dan II C III dan IV B II dan III D I dan IV SP 5.2.3 TP 1 BT ms. 111 – 112 • Zat terlarut ialah bahan yang boleh melarut di dalam cecair. • Pelarut ialah cecair yang digunakan untuk melarutkan sesuatu bahan. • Larutan ialah campuran yang terbentuk apabila zat terlarut melarut di dalam sesuatu pelarut. MuLus Tip MuLus Tip Faktor yang meningkatkan kadar keterlarutan zat terlarut ialah saiz zat terlarut yang lebih kecil, kadar kacauan yang lebih cepat, isi padu pelarut yang lebih besar dan suhu pelarut yang lebih tinggi. MuLus Tip Koloid ialah campuran dua atau lebih zat terlarut yang tersebar secara sekata di dalam pelarut. Koloid tidak membentuk campuran jernih dan tidak menghasilkan mendakan. Koloid ialah satu bentuk campuran yang terletak antara larutan dan ampaian. 7 Antara kaedah pembersihan air berikut, yang manakah dapat menyingkirkan mikroorganisma? I Penurasan II Pendidihan III Pengklorinan IV Pengenapan A I dan II C III dan IV B II dan III D I dan IV SP 5.3.1 , 5.3.3 TP 2 BT ms. 114 – 117 8 Antara pernyataan berikut, yang manakah benar tentang osmosis berbalik? A Air bergerak dari kawasan yang mempunyai kepekatan garam tinggi ke kawasan yang mempunyai kepekatan garam rendah B Air bergerak dari kawasan yang mempunyai kepekatan garam rendah ke kawasan yang mempunyai kepekatan garam tinggi C Semakin besar luas permukaan membran, semakin sedikit air tawar yang terhasil D Proses osmosis berbalik tidak menyingkirkan mikroorganisma SP 5.3.2 TP 3 BT ms. 115 9 Dalam sistem penggumpalan, kapur mati dimasukkan ke dalam air. Apakah fungsi kapur mati? A Menggumpalkan bahan pepejal terampai B Menyingkirkan bau yang tidak enak C Mengurangkan keasidan air D Melarutkan oksigen SP 5.3.3 TP 2 BT ms. 117 MuLus Tip Proses penurasan dan pengenapan dapat menyingkirkan bendasing, manakala proses pengklorinan dan pendidihan tidak dapat menyingkirkan bendasing. • Teknologi osmosis berbalik digunakan untuk menghasilkan air tawar daripada air laut. • Osmosis berbalik berlaku apabila air bergerak melintasi membran separa telap melawan kecerunan kepekatan, iaitu dari kepekatan yang lebih tinggi ke kepekatan yang lebih rendah. MuLus Tip MuLus Tip Kapur mati (kalsium hidroksida) bersifat alkali. 05_MULUS_Sains_Ti2_B5_4th.indd 23 4/4/24 11:35 AM PENERBIT ILMU BAKTI SDN. BHD.

24 Bahagian B 1 (a) Rajah 1 menunjukkan aktiviti yang boleh dilakukan bagi mengkaji kesan bendasing terhadap takat didih dan takat lebur air. SP 5.1.1 TP 3 BT ms. 99 – 100 Aktiviti Pemerhatian Kesimpulan (i) Air Ais + garam Termometer Corong turas Kelalang kon (ii) Tungku kaki tiga Air suling + garam Termometer Kasa dawai Penunu Bunsen MuLus Tip Kehadiran bendasing meningkatkan takat didih air dan menurunkan takat lebur ais. (b) Tulis ‘Kadar penyejatan air meningkat’ atau ‘Kadar penyejatan air menurun’ pada faktor yang mempengaruhi kadar penyejatan air di bawah. SP 5.1.2 TP 1 BT ms. 101 – 104 Faktor Kadar penyejatan air meningkat/menurun (i) Pergerakan udara yang perlahan (ii) Luas permukaan air yang terdedah lebih besar (iii) Kelembapan udara yang rendah (iv) Suhu persekitaran yang tinggi MuLus Tip Kadar penyejatan air menurun sekiranya suhu persekitaran rendah, kelembapan udara tinggi, luas permukaan yang terdedah lebih kecil dan pergerakan udara perlahan. 05_MULUS_Sains_Ti2_B5_4th.indd 24 4/4/24 11:35 AM PENERBIT ILMU BAKTI SDN. BHD.

25 2 (a) Tandakan (✓) pada kegunaan air sebagai pelarut semesta yang betul. SP 5.2.4 TP 3 BT ms. 112 (i) Air boleh melarutkan sabun dan detergen. (ii) Air boleh melarutkan iodin. (iii) Air boleh melarutkan pestisid dan baja. (iv) Air boleh melarutkan cat. MuLus Tip Air ialah pelarut semesta yang boleh melarutkan banyak bahan dan ia juga merupakan pelarut yang baik. Air digunakan sebagai pelarut dalam kehidupan harian di rumah dan juga dalam industri pertanian, perindustrian dan perubatan. Larutan yang menggunakan air sebagai pelarut dikenali sebagai larutan akueus. (b) Tentukan pelarut bukan air yang betul berdasarkan kegunaan di bawah. SP 5.2.5 TP 3 BT ms. 112 Eter Alkohol Aseton Turpentin Kegunaan Pelarut (i) Mencairkan cat (ii) Mengekstrak minyak dan lemak (iii) Penyediaan kosmetik seperti minyak wangi MuLus Tip Pelarut organik (pelarut bukan air) digunakan untuk melarutkan zat terlarut yang tidak larut di dalam air. Pelarut Zat terlarut Alkohol Dakwat, klorofil, iodin, bahan berbau harum Turpentin Pigmen cat, varnis Aseton Gincu, pengilat kuku, lakuer Eter Minyak dan lemak 05_MULUS_Sains_Ti2_B5_4th.indd 25 4/4/24 11:35 AM PENERBIT ILMU BAKTI SDN. BHD.

26 Bahagian C 1 Rajah 1 menunjukkan susunan radas bagi eksperimen untuk mengkaji kadar penyejatan air. SP 5.1.2 BT ms. 101 – 102 R S Kalsium klorida kontang Kertas kobalt klorida lembap Kertas kobalt klorida lembap Air Benang Serkup kaca Bikar Rajah 1 (a) Apakah hipotesis bagi eksperimen di atas? TP 3 Hipotesis ialah hubungan yang diramalkan antara pemboleh ubah dimanipulasikan dengan pemboleh ubah bergerak balas. MuLus Tip (b) Nyatakan pemboleh ubah bagi eksperimen ini. TP 3 (i) Pemboleh ubah dimanipulasikan: (ii) Pemboleh ubah bergerak balas: (iii) Pemboleh ubah dimalarkan: • Pemboleh ubah dimanipulasikan ialah pemboleh ubah bebas yang diubah secara sistematik dalam eksperimen. • Pemboleh ubah bergerak balas ialah pemboleh ubah yang terhasil daripada eksperimen. • Pemboleh ubah dimalarkan ialah faktor yang ditetapkan sepanjang eksperimen. MuLus Tip (c) Kertas kobalt klorida dalam susunan radas yang manakah akan mengering dengan lebih cepat? Berikan inferens bagi jawapan anda. TP 3 Kalsium klorida kontang menyerap wap air di udara persekitaran dan menjadikan kelembapan udara rendah. MuLus Tip 05_MULUS_Sains_Ti2_B5_4th.indd 26 4/4/24 11:35 AM PENERBIT ILMU BAKTI SDN. BHD.

27 Asid dan Alkali BAB 6 1 Rajah 1 menunjukkan reaksi kimia yang terjadi apabila serbuk besi ditambah ke dalam kelalang kon yang mengandungi asid sulfurik cair. Kelalang kon Serbuk besi Asid sulfurik cair Rajah 1 Apakah gas yang terhasil daripada reaksi di atas? A Hidrogen B Oksigen C Nitrogen D Karbon dioksida SP 6.1.1 TP 2 BT ms. 127 2 Antara bahan berikut, yang manakah berasid? A Ubat gigi B Peluntur C Air laut D Jus limau SP 6.1.2 TP 1 BT ms. 128 – 129 MuLus Tip • Asid bertindak balas dengan logam reaktif untuk menghasilkan gas hidrogen. • Asid bertindak balas dengan karbonat untuk menghasilkan gas karbon dioksida. MuLus Tip Bahan berasid mempunyai rasa masam, bersifat mengakis, nilai pH kurang daripada 7, menukarkan warna kertas litmus biru kepada merah dan bertindak balas dengan logam reaktif. 3 Rajah 2 menunjukkan dua bikar, iaitu X dan Y yang mempunyai larutan dengan nilai pH berbeza. pH 1 Bikar X pH 13 Bikar Y Rajah 2 Antara yang berikut, yang manakah mungkin larutan dalam bikar X dan Y? Larutan dalam bikar X Larutan dalam bikar Y A Cuka Syampu B Darah Jus oren C Asid hidroklorik Peluntur D Kopi hitam Ubat gigi SP 6.1.3 TP 1 BT ms. 130 4 Asid bertindak balas dengan larutan natrium hidroksida yang beralkali untuk membentuk garam dan air. Antara padanan berikut, yang manakah betul? Asid Garam A Asid sulfurik Natrium klorida B Asid hidroklorik Kalium sulfat C Asid nitrik Kalium nitrat D Asid nitrik Natrium nitrat SP 6.2.1 TP 2 BT ms. 133 MuLus Tip 0 1 2 3 4 5 6 7 Asid kuat Asid Neutral Alkali Alkali kuat 8 9 10 11 12 13 14 Arahan: Jawab semua soalan dalam setiap bahagian. Bahagian A Tema 2: Penerokaan Unsur dalam Alam Buku Teks: Halaman 124 – 138 06_MULUS_Sains_Ti2_B6_3rd.indd 27 4/4/24 11:36 AM PENERBIT ILMU BAKTI SDN. BHD.

28 5 Borhan disengat lebah ketika bersiar-siar di taman. Apakah tindakan yang boleh dilakukan bagi mengelakkan kecederaan yang lebih serius? A Meletakkan cuka pada bahagian yang disengat • Asid sulfurik + alkali → garam sulfat • Asid hidroklorik + alkali → garam klorida • Asid nitrik + alkali → garam nitrat MuLus Tip B Meletakkan serbuk bikarbonat pada kawasan yang disengat C Membalut dengan kemas menggunakan kain kapas D Meletakkan air liur pada kawasan yang disengat SP 6.2.2 TP 3 BT ms. 134 – 135 MuLus Tip Sengat lebah adalah berasid. Bahan beralkali perlu digunakan untuk meneutralkan sengat lebah. Bahagian B 1 (a) Gariskan jawapan yang betul bagi pernyataan di bawah. SP 6.1.2 TP 1 BT ms. 129 (i) Dalam larutan berasid, penunjuk semesta menunjukkan warna (biru / merah) (ii) Dalam larutan beralkali, kertas litmus merah bertukar menjadi (biru / merah). MuLus Tip Penunjuk Warna penunjuk dalam larutan Asid Neutral Alkali Penunjuk semesta Merah Hijau Ungu Kertas litmus biru Merah Biru Biru Kertas litmus merah Merah Merah Biru Fenolftalein Tidak berwarna Tidak berwarna Merah jambu Metil jingga Merah Kuning Kuning (b) Padankan asid di bawah dengan kegunaannya yang betul. SP 6.1.4 TP 3 BT ms. 131 – 132 Asid Kegunaan (i) Asid sulfurik Menghasilkan baja, plastik dan bahan letupan (ii) Asid askorbik Menghasilkan agen pembersih dan disinfektan (iii) Asid hidroklorik Digunakan dalam penghasilan bateri kereta (iv) Asid nitrik Digunakan dalam tablet vitamin C MuLus Tip Asid sulfurik digunakan dalam bidang automotif, asid hidroklorik pula digunakan untuk tujuan pembersihan, asid askorbik digunakan dalam pembuatan suplemen, manakala asid nitrik digunakan dalam bidang pertanian dan pembuatan bom. 06_MULUS_Sains_Ti2_B6_3rd.indd 28 4/4/24 11:36 AM PENERBIT ILMU BAKTI SDN. BHD.

29 2 (a) Tulis BENAR atau PALSU bagi pernyataan berikut tentang peneutralan. SP 6.2.1 TP 2 BT ms. 133 Pernyataan BENAR/PALSU (i) Kaedah pentitratan digunakan dalam tindak balas peneutralan. (ii) Alkali bertindak balas dengan asid untuk menghasilkan garam dan gas karbon dioksida. (iii) Larutan yang terbentuk selepas tindak balas peneutralan mempunyai pH 7. (b) Rajah 1 menunjukkan susunan radas bagi kaedah pentitratan antara natrium hidroksida dengan asid hidroklorik. Buret Kaki retort dan pengapit Kelalang kon Asid hidroklorik Jubin putih Larutan natrium hidroksida + Fenolftalein Rajah 1 Lengkapkan persamaan kimia di bawah dengan menandakan (✓) pada nama bahan kimia yang betul di ruangan yang disediakan. SP 6.2.1 TP 2 BT ms. 133 Natrium hidroksida + Asid hidroklorik → Natrium klorida + Karbon dioksida Natrium nitrat Air • Peneutralan ialah tindak balas antara asid dengan alkali untuk menghasilkan garam dan air. • Asid dan alkali dineutralkan selengkapnya dengan kaedah yang disebut pentitratan. • Selepas peneutralan, larutan yang terbentuk bersifat neutral. • Alkali + Asid hidroklorik → Garam klorida + Air MuLus Tip Bahagian C 1 (a) Rajah 1.1 menunjukkan susunan radas bagi suatu eksperimen untuk mengkaji sifat kimia bahan berasid. SP 6.1.1 BT ms. 127 (i) Nyatakan pemerhatian yang boleh dibuat berdasarkan eksperimen ini. TP 2 (ii) Ramalkan nilai pH bagi larutan berasid di sebelah. Rajah 1.1 Serbuk magnesium Kayu uji bernyala Asid PENERBIT TP 3 ILMU BAKTI SDN. BHD.

30 (iii) Cadangkan satu contoh larutan berasid yang boleh digunakan dalam eksperimen di atas. TP 1 MuLus Tip Tindak balas antara larutan berasid dengan logam menghasilkan gas hidrogen dan memadamkan kayu uji bernyala. (b) Rajah 1.2 menunjukkan dua bahan yang boleh didapati di rumah. SP 6.1.1 BT ms. 126 – 128 (i) Nyatakan dua sifat bahan P dan Q. TP 2 (ii) Namakan satu lagi bahan di rumah yang mempunyai sifat yang sama seperti bahan P dan Q. TP 1 MuLus Tip • Detergen dan ubat gigi merupakan bahan beralkali. • Detergen mempunyai pH 10, manakala ubat gigi mempunyai pH 9. (c) Kertas litmus merupakan salah satu penunjuk yang digunakan untuk menguji sifat asid atau alkali sesuatu bahan. Nyatakan perubahan warna bagi kertas litmus biru dan merah apabila diuji dengan bahan di bawah. SP 6.1.1 TP 2 BT ms. 128 Bahan Perubahan warna Kertas litmus biru Kertas litmus merah (i) Susu (ii) Jus oren (iii) Sabun pencuci baju MuLus Tip Susu dan jus oren merupakan bahan berasid, manakala sabun pencuci baju merupakan bahan beralkali. Rajah 1.2 P Q 06_MULUS_Sains_Ti2_B6_3rd.indd 30 4/4/24 11:36 AM PENERBIT ILMU BAKTI SDN. BHD.

31 1 Berikut merupakan contoh haiwan yang dikelaskan dalam kumpulan X. • Lipan • Kala jengking • Udang Antara yang berikut, yang manakah ciri sepunya bagi haiwan-haiwan di atas? TP 2 A Homoioterma B Badan bersegmen C Bernafas melalui insang D Tidak bertulang belakang 2 Rajah 1 menunjukkan tumbuhan Y dan Z. Y Z Rajah 1 Antara berikut, yang manakah benar mengenai tumbuhan Y dan Z? TP 2 Y Z A Daun berurat jejala Daun berurat selari B Dikotiledon Monokotiledon C Batang tidak berkayu Batang berkayu D Akar tunjang Akar serabut 3 Rajah 2 menunjukkan piramid nombor bagi satu populasi di sebuah ekosistem. A B C D Rajah 2 Antara A, B, C dan D, yang manakah mewakili pengguna primer? TP 1 4 Rajah 3 menunjukkan haiwan perosak di sebuah ladang kelapa sawit. Rajah 3 Pilih kaedah yang paling sesuai digunakan untuk mengawal bilangan haiwan perosak di atas dan justifikasinya yang betul. TP 4 KBAT Menganalisis Kaedah Justifikasi A Membela ayam di ladang kelapa sawit Tidak mencemarkan alam sekitar B Membela burung hantu di ladang kelapa sawit Tidak mengganggu kesihatan manusia C Penggunaan racun tikus Kos yang lebih murah D Penggunaan racun serangga Membunuh haiwan perosak serta-merta Ujian Pengukuhan 1 (Bab 1 - Bab 6) Arahan: Jawab semua soalan dalam setiap bahagian. Bahagian A 06A_MULUS_Sains_Ti2_UP1_6_3rd.indd 31 4/4/24 11:37 AM PENERBIT ILMU BAKTI SDN. BHD.

32 5 Apakah organ yang menghasilkan jus hempedu? TP 1 A Pundi hempedu C Perut B Pankreas D Hati 6 Antara yang berikut, yang manakah merupakan hasil akhir pencernaan dalam sistem badan manusia? TP 1 A Lemak C Protein B Glukosa D Kanji 7 Rajah 4 menunjukkan sistem pencernaan manusia. P Rajah 4 Apakah enzim yang didapati di P? TP 1 A Lipase C Amilase B Protease D Maltase 8 Antara pernyataan berikut, yang manakah benar tentang penyakit berjangkit? TP 2 I Disebabkan jangkitan oleh patogen II Tidak berpindah daripada seorang individu kepada individu lain III Disebabkan oleh faktor genetik IV Contoh penyakit ialah demam denggi A I dan II C III dan IV B II dan III D I dan IV 9 Apakah jenis keimunan yang diperoleh bayi daripada susu ibu? TP 1 A Keimunan pasif semula jadi B Keimunan aktif semula jadi C Keimunan pasif buatan D Keimunan aktif buatan 10 Perubahan keadaan jirim air melibatkan dua proses, iaitu penyerapan haba dan pembebasan haba. Antara proses berikut, yang manakah melibatkan pembebasan haba? TP 2 A Kondensasi C Pendidihan B Penyejatan D Peleburan 11 Pernyataan yang berikut merupakan ciri-ciri bagi cecair X. • Tidak membenarkan cahaya menembusinya • Meninggalkan sisa apabila dituras • Keruh Berdasarkan ciri-ciri di atas, apakah pengelasan yang boleh dibuat bagi cecair X? TP 2 A Ampaian C Larutan pekat B Larutan cair D Larutan tepu 12 Rajah 5 menunjukkan produk penjagaan rambut yang digunakan oleh Aisyah. Aisyah mendapati rambutnya lebih lembut selepas menggunakan kedua-dua produk tersebut. Rajah 5 Antara penerangan berikut, yang manakah benar mengenai situasi di atas? TP 3 A Perapi rambut meneutralkan syampu rambut yang berasid B Perapi rambut digunakan untuk menyegarkan kulit kepala C Perapi rambut digunakan untuk meneutralkan syampu yang beralkali D Perapi rambut digunakan untuk melindungi kulit kepala daripada mikroorganisma 13 Maklumat berikut menerangkan tentang penunjuk Q. Penunjuk Q bertukar menjadi warna kuning apabila diuji dengan sabun. Apakah penunjuk Q? TP 1 A Penunjuk semesta B Kertas litmus biru C Metil jingga D Fenolftalein 06A_MULUS_Sains_Ti2_UP1_6_3rd.indd 32 4/4/24 11:37 AM PENERBIT ILMU BAKTI SDN. BHD.

33 Bahagian B 1 (a) Lengkapkan rantai makanan di bawah dengan menggunakan pilihan organisma yang diberi. TP 3 Ular Beluncas Rumput Katak [2 markah] (b) Padankan jenis interaksi dibawah dengan contoh yang betul. TP 1 Jenis interaksi Contoh (i) Mangsa-pemangsa Buran dan ikan badut (ii) Parasitisme Harimau menangkap dan memakan rusa (iii) Mutualisme Cacing pita di dalam usus manusia [2 markah] 2 (a) Lengkapkan jadual berikut dengan kelas makanan yang betul. TP 1 Protein Pelawas Lemak Fungsi Kelas makanan (i) Merangsang proses peristalsis (ii) Melindungi organ seperti jantung dan ginjal [2 markah] (b) Peta alir di bawah menunjukkan aliran makanan melalui salur pencernaan manusia. Lengkapkan peta alir ini dengan menulis organ pencernaan yang betul. TP 1 i-THINK Peta Alir Mulut (ii) Esofagus Usus besar Duodenum Dubur (i) Rektum [2 markah] 06A_MULUS_Sains_Ti2_UP1_6_3rd.indd 33 4/4/24 11:37 AM PENERBIT ILMU BAKTI SDN. BHD.

34 Bahagian C 1 Rajah 1.1 menunjukkan sejenis sel yang terdapat dalam badan manusia. Rajah 1.1 (a) Namakan jenis sel dalam Rajah 1.1. TP 1 [1 markah] (b) Rajah 1.2 menunjukkan satu proses yang berlaku dalam sistem pertahanan badan manusia. Patogen Rajah 1.2 (i) Namakan proses dalam Rajah 1.2. TP 1 [1 markah] (ii) Terangkan proses yang anda namakan di 1(b)(i) berdasarkan Rajah 1.2. TP 2 [3 markah] (c) Puan Zainab mendapati anaknya menghidap penyakit tangan, kaki dan mulut (HFMD). Nyatakan tiga langkah pencegahan penyakit berjangkit yang perlu dilakukan. TP 3 [3 markah] 06A_MULUS_Sains_Ti2_UP1_6_3rd.indd 34 4/4/24 11:37 AM PENERBIT ILMU BAKTI SDN. BHD.

35 2 Jadual 1 menunjukkan keputusan perubahan warna penunjuk semesta bagi larutan L dan M. Larutan Warna penunjuk semesta L Biru M Hijau (a) Nyatakan sifat larutan L dan M sama ada neutral, berasid atau beralkali. TP 2 [2 markah] (b) Jika penunjuk semesta digantikan dengan penunjuk fenolftalein, nyatakan perubahan warna bagi larutan L dan M. Lengkapkan jadual di bawah. TP 2 Larutan Warna penunjuk fenolftalein L (i) M (ii) [2 markah] (c) Cadangkan satu contoh larutan M. TP 1 [1 markah] (d) Nyatakan satu kegunaan bahan yang sama sifat dengan larutan L dalam kehidupan seharian. TP 2 [1 markah] (e) Rajah 2 menunjukkan dua jenis buah. Lemon Mangga Rajah 2 Berdasarkan Rajah 2, buah manakah yang sesuai digunakan untuk menanggalkan karat pada sebatang paku? Jelaskan. TP 4 KBAT Menganalisis [2 markah] 06A_MULUS_Sains_Ti2_UP1_6_3rd.indd 35 4/4/24 11:37 AM PENERBIT ILMU BAKTI SDN. BHD.

36 Keelektrikan dan Kemagnetan BAB 7 1 Antara yang berikut, yang manakah contoh tenaga keupayaan elastik? A C B D SP 7.1.1 TP 2 BT ms. 143 2 Rajah 1 menunjukkan empat biji belon yang mempunyai bilangan elektron dan proton yang berbeza. R S P Q pppp eee eeee ppp ppee eppe epepe pepe Rajah 1 Antara belon berikut, yang manakah bercas negatif? (p: proton, e: elektron) A P dan S C R dan P B Q dan R D S dan Q SP 7.1.2 TP 2 BT ms. 145 MuLus Tip Tenaga keupayaan elastik wujud dalam bahanbahan yang kenyal seperti spring atau getah. MuLus Tip Proton bercas positif dan elektron bercas negatif. Lebihan bilangan elektron menjadikan objek tersebut bercas negatif. 3 Rajah 2 menunjukkan sebuah penjana Van de Graaf. 0 Kubah Galvanometer Rajah 2 Antara pernyataan berikut, yang manakah benar tentang alat di atas? I Penjana Van de Graaf menghasilkan cas elektrik II Apabila penjana dihidupkan, kubahnya menjadi bercas positif III Cas-cas positif menarik proton dari Bumi untuk mengalir ke kubah IV Pesongan penunjuk galvanometer menunjukkan ketiadaan arus elektrik A I dan II C III dan IV B II dan III D I dan IV SP 7.1.4 TP 2 BT ms. 148 4 Antara padanan berikut, yang manakah benar tentang unit S.I. bagi arus elektrik, voltan dan rintangan? Arus elektrik Voltan Rintangan A Volt (V) Ohm (Ω) Ampere (A) B Ampere (A) Volt (V) Ohm (Ω) MuLus Tip Penjana Van de Graaf ialah satu alat yang dapat menghasilkan cas elektrostatik. Apabila penjana dihidupkan, tali sawat getah berputar dan bergeser pada takal. Kubah menjadi bercas. Arahan: Jawab semua soalan dalam setiap bahagian. Bahagian A Tema 3: Tenaga dan Kelestarian Hidup Buku Teks: Halaman 140 – 165 07_MULUS_Sains_Ti2_B7_3rd.indd 36 4/4/24 11:39 AM PENERBIT ILMU BAKTI SDN. BHD.

37 C Ohm (Ω) Volt (V) Ampere (A) D Ampere (A) Ohm (Ω) Volt (V) SP 7.1.5 , 7.1.6 TP 1 BT ms. 148 – 150 5 Antara pernyataan berikut, yang manakah benar tentang Hukum Ohm? A Arus elektrik yang mengalir melalui suatu konduktor adalah berkadar terus dengan rintangan B Arus elektrik yang mengalir melalui suatu konduktor adalah berkadar terus dengan voltan C Voltan akan berkurang apabila nilai rintangan berkurang D Nilai arus akan bertambah jika nilai rintangan besar SP 7.1.6 TP 3 BT ms. 150 – 152 6 Rajah 3 menunjukkan sebuah litar bersiri yang menggunakan bateri bernilai 10 V. 10 V 3 Ω 1 Ω Rajah 3 Kira nilai arus yang mengalir di dalam litar tersebut. A 9.5 A C 5.5 A B 7.5 A D 2.5 A SP 7.2.1 TP 3 BT ms. 154 • Arus elektrik ialah kadar pengaliran cas yang diukur menggunakan ammeter. • Voltan ialah beza upaya di antara dua titik yang diukur menggunakan voltmeter. • Rintangan ialah keupayaan sesuatu bahan untuk menentang pengaliran arus elektrik. MuLus Tip MuLus Tip Hukum Ohm boleh diungkapkan seperti berikut: Arus (I) = Voltan (V) Rintangan (R) MuLus Tip Rintangan berkesan dalam litar bersiri: R = R1 + R2 7 Rajah 4 menunjukkan sebuah magnet bar. Kompas X dan Y diletakkan berdekatan dengan magnet tersebut. U S B T U S U S B T Magnet bar Kompas X Kompas Y Rajah 3 Apakah arah yang ditunjukkan oleh jarum kompas X dan Y? X Y A B C D SP 7.3.1 TP 1 BT ms. 159 8 Antara yang berikut, yang manakah menunjukkan petua genggaman tangan kanan yang betul? A C B D SP 7.3.2 TP 2 BT ms. 160 MuLus Tip U S MuLus Tip Ibu jari menunjukkan arah arus (dari terminal positif ke negatif), manakala empat jari lain menunjukkan arah medan magnet. Arah arus Arah medan magnet Dawai lurus Arah arus Arah medan magnet Dawai lurus Arah arus Arah medan magnet Dawai lurus Arah arus Arah medan magnet Dawai lurus 07_MULUS_Sains_Ti2_B7_3rd.indd 37 4/4/24 11:39 AM PENERBIT ILMU BAKTI SDN. BHD.

38 Bahagian B 1 (a) Pilih bentuk tenaga yang betul bagi contoh yang ditunjukkan di bawah. SP 7.1.1 TP 1 BT ms. 143 Tenaga cahaya Tenaga bunyi Tenaga haba Tenaga kinetik (i) (ii) MuLus Tip • Tenaga cahaya ialah tenaga yang dihasilkan oleh objek yang memancarkan cahaya. • Tenaga bunyi ialah tenaga yang dihasilkan oleh objek yang bergetar. • Tenaga haba ialah tenaga yang tersimpan di dalam objek panas. • Tenaga kinetik ialah tenaga yang dimiliki oleh objek yang bergerak. (b) Padankan simbol berikut dengan komponen elektrik yang betul. SP 7.2.1 TP 1 BT ms. 152 – 153 Simbol Komponen elektrik (i) Perintang boleh ubah (ii) Fius (iii) Mentol (iv) Suis MuLus Tip Simbol komponen elektrik penting: V G A Suis Sel kering Voltmeter Galvanometer Ammeter Mentol Perintang Fius Perintang boleh ubah 07_MULUS_Sains_Ti2_B7_3rd.indd 38 4/4/24 11:39 AM PENERBIT ILMU BAKTI SDN. BHD.

39 2 (a) Lengkapkan peta buih di bawah dengan sifat-sifat magnet yang betul. SP 7.3.1 TP 1 BT ms. 158 i-THINK Peta Buih Sifat magnet Menarik bahan magnet (ii) (i) Menunjukkan arah utara-selatan apabila digantung bebas MuLus Tip • Magnet ialah bahan atau objek yang boleh menarik bahan magnet seperti besi, nikel dan kobalt. • Magnet mempunyai dua kutub yang berbeza dan menunjukkan dua arah yang berbeza apabila digantung bebas. (b) Rajah 1 menunjukkan medan magnet yang dihasilkan oleh dawai gelung. SP 7.3.2 TP 3 BT ms. 160 – 161 Arah arus Rajah 1 Lukis anak panah di dalam bulatan kompas pada Rajah 1. MuLus Tip Gunakan petua genggaman tangan kanan untuk menentukan arah medan magnet yang ditunjukkan oleh kompas. Bahagian C 1 (a) Rajah 1.1 menunjukkan susunan radas untuk mengkaji kesan pertambahan arus terhadap kekuatan medan magnet. Reostat dilaraskan untuk memperoleh arus 0.5 A, 1.0 A, 1.5 A dan 2.0 A. SP 7.3.3 BT ms. 161 – 162 Rajah 1.1 A Kaki retort dan pengapit Bekalan kuasa a.t. Suis Reostat Piring Petri Jarum peniti Dawai Q Rod P 07_MULUS_Sains_Ti2_B7_3rd.indd 39 4/4/24 11:39 AM PENERBIT ILMU BAKTI SDN. BHD.

40 (i) Berdasarkan Rajah 1.1, nyatakan rod dan dawai yang paling sesuai digunakan sebagai rod P dan dawai Q. TP 1 (ii) Apakah kuantiti fizik yang diukur oleh ammeter? TP 2 (ii) Apakah yang boleh diperhatikan apabila suis ditutup? TP 3 (iv) Nyatakan kesan pertambahan arus terhadap bilangan jarum peniti yang tertarik pada rod P. TP 3 (b) Rajah 1.2 menunjukkan sebatang paku besi yang dililit dengan 12 lilitan dawai kuprum berpenebat dan disambungkan ke satu sel kering 1.5 V. SP 7.3.3 BT ms. 162 Bateri Suis Dawai kuprum Paku besi Rajah 1.2 Ramalkan apa yang akan berlaku kepada kekuatan medan magnet jika bilangan lilitan dawai kuprum bertambah. TP 2 (c) Nyatakan dua kegunaan elektromagnet dalam kehidupan harian kita. SP 7.3.3 TP 3 BT ms. 162 MuLus Tip • Elektromagnet ialah magnet sementara yang terhasil apabila arus mengalir melalui sebuah konduktor elektrik. • Elektromagnet terdiri daripada gegelung dawai yang membawa arus elektrik yang dikenali sebagai solenoid. Soleniod dililit mengelilingi satu teras besi lembut. • Apabila arus elektrik mengalir melalui gegelung dawai, satu medan magnet terhasil di sekeliling dawai tersebut dan teras besi lembut bertindak sebagai magnet sementara. • Terdapat dua faktor yang mempengaruhi kekuatan medan elektromagnet, iaitu bilangan lilitan gegelung dawai dan jumlah arus yang mengalir. 07_MULUS_Sains_Ti2_B7_3rd.indd 40 4/4/24 11:39 AM PENERBIT ILMU BAKTI SDN. BHD.

41 Daya dan Gerakan Bab 8 1 Rajah 1 menunjukkan seorang budak lelaki sedang duduk di atas sebuah penunggang spring. Rajah 1 Namakan jenis daya yang wujud pada spring di atas. A Daya keapungan C Daya normal B Daya elastik D Daya geseran SP 8.1.1 TP 1 BT ms. 170 2 Rajah 2 menunjukkan sebuah bongkah kayu yang sedang bergerak ke atas apabila ditarik dengan menggunakan seutas tali. Bongkah kayu Bergerak ke atas Tali Rajah 2 Pilih arah daya graviti dan daya geseran yang bertindak pada bongkah kayu tersebut. Arah daya graviti Arah daya geseran A B MuLus Tip Spring sifatnya boleh diregang atau dimampatkan. C D SP 8.1.1 TP 2 BT ms. 170 3 Antara pernyataan berikut, yang manakah benar mengenai pengukuran daya? I Alat yang digunakan untuk mengukur daya ialah neraca tuas II Daya diukur dalam unit newton (N) III Objek yang mempunyai jisim 100 g mempunyai berat 1 N IV Unit S.I. bagi daya ialah kilogram (kg) A I dan II C III dan IV B II dan III D I dan IV SP 8.1.3 TP 2 BT ms. 171 – 172 4 Antara yang berikut, yang manakah benar mengenai kesan daya ke atas objek? I Mengubah berat objek II Memberhentikan objek bergerak III Mengubah bentuk dan saiz objek IV Mengubah warna objek A I dan II C III dan IV B II dan III D I dan IV SP 8.2.1 TP 2 BT ms. 175 – 176 • Arah daya geseran sentiasa melawan arah gerakan. • Arah daya graviti sentiasa menuju ke pusat Bumi. MuLus Tip • Unit S.I. bagi daya ialah newton (N). • Magnitud daya diukur dengan menggunakan neraca spring • 1 kg = 10 N MuLus Tip Arahan: Jawab semua soalan dalam setiap bahagian. Bahagian A Tema 3: Tenaga dan Kelestarian Hidup Buku Teks: Halaman 166 – 203 PENERBIT ILMU BAKTI SDN. BHD.

42 Bahagian B 1 (a) Rajah 1 menunjukkan lampu yang berada dalam keadaan pegun. Namakan dua jenis daya yang bertindak ke atas lampu dalam Rajah 1. Kemudian, labelkan arah tindakan bagi daya-daya tersebut. SP 8.1.4 TP 2 BT ms. 173 – 174 MuLus Tip Objek yang berada di atas meja mengalami tindakan daya tarikan graviti yang disebut berat. Pada masa yang sama, satu daya tindak balas yang disebut sebagai daya normal wujud dalam arah bertentangan. 5 Rajah 3 menunjukkan neraca spring digunakan untuk mengukur berat objek A di udara dan di dalam air. Neraca spring 7.0 N 4.5 N Objek A Air Rajah 3 Berapakah nilai daya apungan objek A? A 2.5 N C 4.5 N B 7.0 N D 11.5 N SP 8.2.2 TP 3 BT ms. 177 6 Antara yang berikut, yang manakah contoh tuas kelas pertama? MuLus Tip Apabila suatu daya dikenakan pada suatu objek, daya itu boleh mengubah bentuk, saiz dan gerakan objek tersebut. MuLus Tip Daya apungan = Berat sebenar (berat di udara) − berat ketara (berat di dalam air) A C B D SP 8.2.3 TP 2 BT ms. 182 7 Rajah 4 menunjukkan sebuah spana yang digunakan untuk mengetatkan nat. Nat Pangsi 0.2 m 50 N Rajah 4 Hitung momen daya yang terhasil. A 20 N m C 10 N m B 100 Nm D 1 N m SP 8.2.4 TP 3 BT ms. 183 – 186 MuLus Tip Bagi tuas kelas pertama, fulkrum berada di antara daya dengan beban. MuLus Tip Momen daya (N m) = Daya (N) × Jarak tegak dari pangsi ke daya (m) Rajah 1 08_MULUS_Sains_Ti2_B8_4th.indd 42 4/4/24 11:40 AM PENERBIT ILMU BAKTI SDN. BHD.

43 (b) Labelkan titik aplikasi daya bagi setiap situasi di bawah. SP 8.1.2 TP 1 BT ms. 171 (i) (ii) (iii) MuLus Tip Titik aplikasi daya ialah titik tindakan daya ke atas objek. 2 (a) Rajah 2 menunjukkan empat objek yang mempunyai jisim yang sama telah dijatuhkan ke atas sekeping plastisin tebal dari ketinggian yang sama. J K L M Plastisin Rajah 2 Dalam tertib menaik, susun objek mengikut kedalaman lekuk yang dihasilkan pada permukaan plastisin. SP 8.2.5 TP 2 BT ms. 187 – 188 Lekuk semakin dalam MuLus Tip Luas permukaan yang paling kecil yang jatuh pada permukaan plastisin akan menghasilkan lekuk yang paling dalam. (b) Tandakan (✓) pada pernyataan yang benar mengenai tekanan udara. SP 8.2.6 TP 2 BT ms. 190 – 192 (i) Apabila udara dipanaskan, tekanan di dalamnya akan berkurang. (ii) Teori kinetik gas menyatakan bahawa molekul udara sentiasa bergerak rawak. (iii) Apabila isi padu bekas bertambah, perlanggaran molekul-molekul udara dalam bekas tersebut bertambah. (iv) Tekanan udara bertambah apabila perlanggaran zarah udara dengan dinding bekas bertambah. MuLus Tip • Teori kinetik gas menyatakan bahawa molekul-molekul gas sentiasa bergerak bebas dan berlanggar pada dinding bekasnya. • Tekanan udara di dalam bekas tertutup dipengaruhi oleh suhu udara dan isi padu bekas. Bola keranjang Tinju Lompat jauh 08_MULUS_Sains_Ti2_B8_4th.indd 43 4/4/24 11:40 AM PENERBIT ILMU BAKTI SDN. BHD.

44 Bahagian C 1 Rajah 1 menunjukkan Hashim sedang menunggang sebuah basikal sewaktu pulang dari sekolah. SP 8.1.1 , 8.1.2 , 8.1.3 , 8.1.4 TP 2 BT ms. 168 – 174 (a) Apakah maksud daya? TP 2 3 (a) Pada Rajah 3.1, labelkan kawasan tekanan tinggi sebagai (T) dan kawasan tekanan rendah sebagai (R) di dalam kotak yang disediakan. SP 8.2.7 TP 2 BT ms. 194 – 195 (i) (ii) (iii) Rajah 3.1 MuLus Tip Udara dan air bergerak dari kawasan bertekanan tinggi ke kawasan bertekanan rendah. Perbezaan tekanan akan menghasilkan daya yang tinggi. (b) Rajah 3.2 menunjukkan sebuah picagari. Gariskan jawapan yang betul mengenai aplikasi konsep tekanan udara sebuah picagari. SP 8.2.7 TP 3 BT ms. 195 (i) Apabila omboh ditarik ke atas, isi padu udara di dalam picagari (berkurang / bertambah). (ii) Hal ini menyebabkan tekanan udara di dalam picagari menjadi lebih (rendah / tinggi). (iii) Tekanan atmosfera yang lebih (tinggi / rendah) di luar akan (menarik / menolak) cecair masuk ke dalam picagari. MuLus Tip Picagari menggunakan konsep perbezaan tekanan dari luar (atmosfera) dan tekanan dari dalam. Perbezaan tekanan tersebut akan menghasilkan daya untuk menolak cecair masuk ke dalam picagari. Rajah 1 Rajah 3.2 Menyedut minuman Cecair ditolak masuk ke dalam penyedut Hemisfera Magdeburg Kedap udara Vakum Sifon Arah aliran air Omboh Cecair Tekanan atmosfera Lopak air 08_MULUS_Sains_Ti2_B8_4th.indd 44 4/4/24 11:40 AM PENERBIT ILMU BAKTI SDN. BHD.

45 (b) Namakan tiga jenis daya yang wujud dalam Rajah 1. TP 2 (c) Labelkan arah ketiga-tiga daya yang anda namakan di 1(b) dalam Rajah 1. TP 2 MuLus Tip • Jenis-jenis daya termasuk daya graviti, berat, daya normal, daya geseran, daya elastik dan daya apungan. • Unit S.I. bagi daya ialah newton (N). • Hukum Newton Ketiga menyatakan bahawa bagi setiap daya tindakan terdapat daya tindak balas yang mempunyai magnitud yang sama tetapi bertindak dalam arah yang bertentangan. (d) Jika jisim Hashim ialah 55 kg, berapakah berat Hashim? TP 3 MuLus Tip Berat sesuatu objek ialah daya tarikan graviti terhadap objek itu. Di Bumi, suatu objek yang berjisim 100 g mempunyai berat 1 N. Oleh itu, objek yang mempunyai jisim 1 kg mempunyai berat 10 N. (e) Ketika melalui kawasan lopak air, Hashim mendapati agak susah untuk mengawal keseimbangan basikalnya. Terangkan mengapa. TP 3 MuLus Tip Kawasan lopak air yang licin mempengaruhi daya geseran antara tayar basikal dengan permukaan jalan. 2 (a) Rajah 2.1 menunjukkan sebuah bekas yang mengandungi cecair dan mempunyai beberapa lubang. SP 8.2.8 BT ms. 197 – 198 Rajah 2.1 (i) Apakah yang menyebabkan air mengalir keluar melalui lubang-lubang pada bekas itu? TP 2 (ii) Nyatakan hubungan antara kedalaman bekas dengan kelajuan pancutan air. TP 3 08_MULUS_Sains_Ti2_B8_4th.indd 45 4/4/24 11:40 AM PENERBIT ILMU BAKTI SDN. BHD.

46 (iii) Nyatakan kesimpulan yang boleh dibuat berdasarkan aktiviti dalam Rajah 2.1. TP 3 MuLus Tip • Kelajuan pancutan air dipengaruhi oleh tekanan cecair. • Semakin bertambah kedalaman bekas, semakin tinggi tekanan cecair. (b) Rajah 2.2 menunjukkan suasana di sebuah empangan lama yang sudah ditinggalkan. SP 8.2.8 BT ms. 197 – 198 Rajah 2.2 (i) Berdasarkan Rajah 2.2, ikan yang manakah akan merasai tekanan cecair yang lebih tinggi? Berikan sebab bagi jawapan anda. TP 2 (ii) Ikan J mengeluarkan gelembung udara. Apakah yang akan berlaku pada saiz gelembung udara tersebut apabila tiba di permukaan air? Jelaskan. TP 2 MuLus Tip Semakin rendah tekanan cecair, semakin besar saiz gelembung udara. (iii) Seandainya empangan lama ini ingin digunakan semula, cadangkan pembaikpulihan yang perlu dilakukan supaya ia menjadi lebih selamat. Jelaskan cadangan anda. TP 3 MuLus Tip • Tekanan cecair bertambah dengan kedalaman. • Oleh sebab itu, dinding pada dasar sebuah empangan direka lebih tebal daripada bahagian atas untuk menahan tekanan cecair yang tinggi di bahagian dasar. Gelembung udara Dinding empangan retak Ikan J Ikan K 08_MULUS_Sains_Ti2_B8_4th.indd 46 4/4/24 11:40 AM PENERBIT ILMU BAKTI SDN. BHD.

47 Haba BAB 9 1 Antara yang berikut, yang manakah benar tentang perbezaan antara haba dengan suhu? Haba Suhu I Satu bentuk tenaga Darjah kepanasan atau kesejukan bahan II Bergantung pada suhu, jenis dan kuantiti bahan Bergantung pada darjah pergerakan zarah di dalam bahan III Bertambah apabila dipanaskan Berpindah dari kawasan panas ke kawasan sejuk IV Diukur dalam Celsius (°C) Diukur dalam Joule (J) A I dan II C III dan IV B II dan III D I dan IV SP 9.1.1 TP 2 BT ms. 206 2 Rajah 1 menunjukkan air yang dimasak di dalam sebuah periuk. Selepas beberapa minit, air itu mula mendidih. Rajah 1 Apakah kaedah pengaliran haba yang terlibat? A Konduksi C Sinaran B Perolakan D Penebat SP 9.2.1 TP 1 BT ms. 207 – 208 MuLus Tip Apabila air dipanaskan, suhunya meningkat kerana ia menerima haba. Apabila air disejukkan, suhunya menurun kerana ia kehilangan haba. 3 Apakah medium pengaliran haba bagi proses konduksi? A Cecair C Vakum B Pepejal D Gas SP 9.2.1 TP 1 BT ms. 208 4 Petikan di bawah menerangkan perihal suatu fenomena alam. Fenomena ini berlaku pada waktu malam. Ketika itu, udara di kawasan laut lebih panas daripada udara di kawasan darat. Udara yang lebih sejuk dari darat akan bergerak ke kawasan laut. Apakah fenomena alam yang berkaitan dengan petikan di atas? A Kejadian pasang surut air B Kejadian angin monsun C Kejadian bayu darat D Kejadian bayu laut SP 9.2.2 TP 2 BT ms. 210 MuLus Tip Rajah 1 menunjukkan pengaliran haba yang berlaku dalam cecair dan tidak berlaku dalam vakum atau pepejal. Haba dipindahkan oleh zarah-zarah yang bergerak dan pemindahan haba lebih perlahan daripada konduksi. MuLus Tip Contoh konduksi ialah sebatang sudu besi yang diletakkan di dalam air panas menjadi panas kerana haba dari air mengalir ke sudu. MuLus Tip Perbezaan suhu dan haba antara kawasan laut dengan darat menyebabkan fenomena bayu laut atau bayu darat. Arahan: Jawab semua soalan dalam setiap bahagian. Bahagian A Tema 3: Tenaga dan Kelestarian Hidup Buku Teks: Halaman 204 – 221 09_MULUS_Sains_Ti2_B9_4th.indd 47 4/4/24 11:41 AM PENERBIT ILMU BAKTI SDN. BHD.

48 5 Pilih padanan yang betul tentang bahan yang merupakan konduktor haba dan penebat haba. Konduktor haba Penebat haba A Merkuri Aluminium B Kayu Plastik C Kuprum Polistirena D Plastik Merkuri SP 9.2.3 TP 1 BT ms. 211 6 Rajah 2 menunjukkan keadaan zarah pepejal apabila dipanaskan. Zarah dipanaskan K Zarah bergetar dengan cepat Jarak antara zarah bertambah Rajah 2 Apakah K? A Pepejal mengecut B Pepejal mengembang C Isi padu pepejal berkurang D Isi padu pepejal tidak berubah SP 9.3.1 TP 2 BT ms. 213 – 214 • Konduktor haba ialah bahan yang boleh mengalirkan haba. • Penebat haba ialah bahan yang boleh menghalang pengaliran haba. MuLus Tip MuLus Tip • Pepejal mengembang dan isi padunya bertambah apabila dipanaskan. • Pepejal mengecut dan isi padunya berkurang apabila disejukkan. 7 Rajah 3 menunjukkan landasan kereta api yang dibina dengan ruang kecil di antara penyambung rel. Ruang Rajah 3 Apakah tujuan utama pembinaan ruang kecil tersebut? A Dapat menjimatkan kos pembuatan landasan B Mengelakkan batu-batu kecil tersekat di antara rel C Memudahkan kerja-kerja pembersihan dan membaik pulih landasan D Mengelakkan landasan daripada menjadi bengkok ketika cuaca panas SP 9.3.2 TP 2 BT ms. 214 8 Antara objek berikut, yang manakah merupakan penyerap dan pembebas haba yang paling baik? A Kepingan besi dicat putih B Kepingan besi dicat hitam C Blok kayu dicat putih D Blok kayu dicat hitam SP 9.4.1 , 9.4.2 TP 2 BT ms. 216 – 218 MuLus Tip Logam akan mengembang apabila cuaca panas, maka landasan mudah menjadi bengkok jika tiada ruang di antaranya. MuLus Tip Logam yang kusam dan berwarna hitam ialah penyerap dan pembebas haba yang paling baik. 09_MULUS_Sains_Ti2_B9_4th.indd 48 4/4/24 11:41 AM PENERBIT ILMU BAKTI SDN. BHD.

49 Bahagian B 1 (a) Kenal pasti kaedah pengaliran haba yang ditunjukkan dalam situasi di bawah. SP 9.2.1 TP 1 BT ms. 207 – 208 Konduksi Perolakan Sinaran (i) (ii) (iii) MuLus Tip Medium bagi konduksi adalah melalui pepejal, perolakan melalui cecair dan gas, manakala sinaran tidak memerlukan medium untuk memindahkan haba. (b) Kelaskan bahan-bahan di bawah kepada konduktor haba atau penebat haba dalam jadual yang disediakan. SP 9.2.3 TP 1 BT ms. 211 Sudu plastik Kuali besi Senduk kayu Dawai kuprum Konduktor haba Penebat haba MuLus Tip • Konduktor haba ialah bahan yang boleh mengalirkan haba. Bahan logam ialah konduktor haba yang baik. • Penebat haba tidak membenarkan haba melaluinya. Bahan bukan logam lazimnya merupakan penebat haba. 2 (a) Isi tempat kosong dengan jawapan yang betul tentang pengembangan dan pengecutan pepejal. SP 9.3.1 TP 2 BT ms. 213 – 214 (i) Apabila pepejal dipanaskan, zarah-zarah mula bergetar lebih dan menyebabkan jarak antara zarah bertambah. Ini menyebabkan isi padu pepejal bertambah kerana pepejal mengembang. (ii) Apabila pepejal disejukkan, zarah-zarah mula bergerak lebih dan menyebabkan jarak antara zarah berkurang. Ini menyebabkan isi padu pepejal berkurang kerana pepejal mengecut. 09_MULUS_Sains_Ti2_B9_4th.indd 49 4/4/24 11:41 AM PENERBIT ILMU BAKTI SDN. BHD.