โคลงสี่สุภาพ2

โคลงสสี่ ภุ าพ

โคลงสส่ี ุภาพ: ‘สุภาพ’ อย่างไร ทาไมต้อง ‘ส’่ี

เพราะคาว่าสุภาพ หรือ เสาวภาพ ในท่นี ี้หมายถงึ คาทีไ่ ม่มรี ปู วรรณยุกต์
กากับหรือคาท่ี ไม่ไดก้ าหนดรูปวรรณยุกต์ ท้ัง เอก โท ตรี และจัตวา (ส่วนคาที่มรี ูป
วรรณยุกตก์ ากบั เรียกว่า“พภิ าษ”) โคลงสี่สุภาพจึง หมายถงึ โคลงท่ีมกี ารบงั คบั คา
สภุ าพไวส้ ่ีจุด และมบี งั คบั เอกโทตามฉันทลกั ษณ์

ตวั อยา่ ง

โคลงสสี่ ุภาพ

เสยี งลือเสียงเล่าอ้าง อนั ใด พเ่ี อย
เสียงย่อมยอยศใคร ท่ัวหลา้
สองเขือพีห่ ลับใหล ลืมตนื่ ฤาพี่
สองพี่คิดเองอ้า อยา่ ได้ ถามเผอื

ลลิ ติ พระลอ

ตัวอย่างที่ยกมานี้เป็น “โคลงครู” หมายความว่าเป็นโคลงสี่สุภาพที่ถูกต้องสมบูรณ์แบบทุก
ประการ กล่าวคือ ใชค้ าท่มี รี ูปวรรณยกุ ต์กากบั เฉพาะคาที่บงั คับรปู วรรณยกุ ต์เอกและรปู วรรณยุกต์
โทตามแผนผังเทา่ นั้นส่วนคาอื่น ๆ ไม่มีรูปวรรณยุกต์ เอกและรูปวรรณยุกต์โทกากับอยู่(ซึ่งเรียกวา่
คาสุภาพ)

การแต่งโคลงสี่สุภาพให้ถกู ต้องสมบูรณ์เหมือนโคลงครู ดังกล่าวแต่งได้ค่อนขา้ งยาก เพราะ
บางครั้งต้องรักษาเนื้อความไว้ จึงอนุโลมให้ใช้คาที่บังคับรูปวรรณยุกต์เอกหรือโทตามแผนผังฉันท
ลักษณ์อย่างเคร่งครัดส่วนคาอื่นที่ไม่ได้บังคับรูปวรรณยุกต์ จะใช้คาที่มีรูปวรรณยุกต์หรือไม่ก็ได้
ขนึ้ อยกู่ ับเน้ือความในโคลง

ฉนั ทลักษณโ์ คลงสสี่ ภุ าพ

จานวนคา
๑. ใน ๑ บาท จะมี ๒ วรรค
๒. ใน ๑ บท จะมี ๔ บาท
๓. ในวรรคแรก จะมี ๕ คาเสมอ
๔. ในวรรคหลงั จะมี ๒ คา (ไม่นบั คาสรอ้ ย) ยกเวน้ บาทท่ี ๔ คาหลงั จะมี ๔ คา
๕. ในวรรคหลงั ของบาทที่ ๑ และวรรคหลงั ของบาทที่ ๓ มกั มีคาสรอ้ ย
๖. ใน ๑ บท จะมคี าทง้ั สิน้ ๓๐ คา (ไมน่ บั รวมคาสรอ้ ย)

คาเอกคาโท
๑. บงั คบั ใหใ้ ช้คาท่มี รี ูปวรรณยุกตเ์ อกกากบั ๗ ตาแหน่ง และคาทม่ี รี ูปวรรณยกุ ต์

โทกากับ ๔ ตาแหนง่
- คาท่ีมวี รรณยุกตเ์ อกกากบั น้นั อาจเปน็ เสยี งวรรณยกุ ตเ์ อกหรอื เสียงวรรณยกุ ตโ์ ท

กไ็ ด้ เช่น
รูปเอก เสยี ง เอก : กว่า ปี่ กู่ ใหญ่ เขี่ย ขี่ เปน็ ต้น
รปู เอก เสียง โท : น่า คู่ โล่ เร่ือย เปน็ ต้น
- คาทม่ี ีรูปวรรณยุกตโ์ ทกากับอาจเป็นเสียงวรรณยกุ ตโ์ ทหรอื เสียงวรรณยุกตต์ รกี ็

ได้ เช่น
รูปโท เสยี งโท : กล้า ให้ ขน้ั บ้าน เปน็ ตน้
รปู โท เสียงตรี : เลอ้ื ย ช้นิ เล้ียง เพ้ยี ง คา้ น โนน้ ชน้ั เปน็ ต้น

ดังนัน้ ในการแต่งโคลงตรงคาท่ีบงั คับคาเอกหรือคาท่ีบังคบั โท กไ็ มจ่ าเปน็ ตอ้ งเปน็

เสียงเอกหรอื เสยี งโทเพียงอย่างเดียว แค่ให้รูปวรรณยุกต์ตรงกับตาแหน่ง

๒. ตาแหนง่ คาเอกและคาโทในวรรคหนา้ บาทท่ี ๑ คา ที่ ๔ และ ๕ สลับกันได้ ดังนี้

OOOOO O O (O O)

๓. ตาแหน่งคาเอกอาจใช้คาตายแทน คอื คาท่ีประสมสระเสยี งส้ันในแม่ ก กา หรือ มี

ตัวสะกดในแม่ กก กบ กด เช่น ดุ ติ จาก ตัด เก็บ หรือใช้คาเอกโทษแทนได้

คาเอกโทษ คือคาทม่ี ีความหมายและกากบั ด้วยรูปวรรณยกุ ต์โท แต่มคี วามจาเปน็ ท่ี

ตอ้ งแปลงใหเ้ ปน็ คาทม่ี ีรูป วรรณยกุ ต์เอก เชน่ หนา้ เขยี นเป็น น่า เพอื่ ให้ได้คาที่บงั คับรปู

วรรณยุกต์เอกตามฉนั ทลักษณ์ ตาแหน่งโท อาจใช้คาโทโทษแทนได้

คาโทโทษ คือคาทม่ี ีความหมายและกากบั ด้วยรปู วรรณยกุ ต์เอก แต่มคี วามจาเปน็

ที่ตอ้ งแปลงใหเ้ ปน็ คาท่ีมรี ปู วรรณยกุ ต์โท เชน่ เลน่ เขียนเปน็ เหล้น ทว่ ม เขียนเป็น ถ้วม

เพื่อให้ได้คาทบ่ี ังคับรูปวรรณยุกตโ์ ทตามฉนั ทลกั ษณ์

ตวั อยา่ ง ผวิ ขาวใบน่าหยิ้ง ขาวนวล

นา่ เปน็ คาเอกโทษ ที่ถูกต้องคอื คา หน้าใบหน้าแต่ต้องการใช้รูปเอกในตาแหนง่ ท่ีบงั
คับเอก หย้งิ เปลี่ยนคาโทโทษ ทีถ่ กู ต้องคอื คา ย่ิง แตต่ ้องการใชร้ ูปโทในตาแหน่งทบ่ี ังคับ
โท

สมั ผสั

๑. สัมผสั บังคบั
- คาสุดท้ายวรรคหลังในบาทท่ี ๑ สง่ สมั ผสั ไปยงั คาสุดทา้ ยวรรคหน้าในบาท

ท่ี ๒ และคาสุดท้ายวรรคหนา้ ในบาทที่ ๓
- คาสุดทา้ ยวรรคหลงั ในบาทที่ ๒ ส่งสมั ผสั ไปยังคาสดุ ทา้ ยของวรรคหน้าใน

บาทท่ี ๔
- คาสดุ ทา้ ยของบทที่ ๑ สง่ สมั ผัสไปยังคาท่ี ๑ ๒ หรอื ๓ ของบทต่อไป คา

ทีส่ ง่ และรบั สมั ผัสไม่นยิ มใช้คาทม่ี ีรูปวรรณยกุ ต์

๒. สัมผสั ไม่บังคับ สัมผัสพิเศษหรอื สมั ผสั ใน ถา้ มีก็จะชว่ ยเพมิ่ ความไพเราะใหโ้ คลง
ไดแ้ ก่ การใช้สัมผัสพยัญชนะใน แต่ละวรรคคาสรอ้ ยในโคลงส่ีสุภาพ คาสร้อยเป็นคาทน่ี ามา
ใสใ่ นโคลงสี่สุภาพเพ่อื ให้เกดิ ความไพเราะหรือเพ่ือให้เนอ้ื หาไดใ้ จความสมบูรณย์ ิ่งขึ้นซ่งึ
อาจจะมหี รือไม่มีก็ได้ เช่น พ่อ แม่ พ่ี นา นอ เอย รา ฤา แฮ เฮย เอย เปน็ ตน้ คาสรอ้ ย
สามารถใชไ้ ดท้ ุกบาท แตต่ ามฉันทลักษณ์ท่ีถูกต้องตอ้ งใช้บาทท่ี ๑ และบาทที่ ๓