พุทธประวัติจากพระพุทธรูปปางต่าง

๔หนว่ ยการเรยี นรูท้ ่ี

พุทธประวตั ิจากพระพทุ ธรปู ปางต่างๆ

โดย
ครูจริ าภา สาฤทธิ์
โรงเรยี นหนองรีประชานิมติ

จุดประสงค์การเรียนรู้
๑. วเิ คราะห์พทุ ธประวัติจากพระพุทธรปู ปางตา่ งๆ หรอื ประวตั ศิ าสดาทต่ี นนับถือตามทกี่ าหนดได้

พทุ ธประวัติ การแสดงปฐมเทศนา ธมั มจกั กปั ปวัตตนสูตร

• หลังจากตรัสรู้แล้ว พระพุทธเจ้าทรงมีพระมหากรุณาสงสารสัตว์โลก จึงทรงมีพระประสงค์จะไปแสดงธรรม
โปรดอาฬารดาบส กาลามโคตร และอุททกดาบส รามบตุ ร แต่ทา่ นทั้งสองส้นิ ชพี ไปก่อนหน้านนั้ ๗ วันแลว้ จึง
ตัดสนิ พระทยั จะไปโปรดปญั จวคั คีย์ ซ่ึงเคยรบั ใชพ้ ระองคข์ ณะทรงบาเพ็ญทุกกรกิริยา โดยพระองค์ทรงแสดง
ปฐมเทศนาท่ีเรยี กวา่ ธัมมจกั กัปปวตั ตนสตู ร

พทุ ธประวัติ การแสดงปฐมเทศนา

ธัมมจกั กปั ปวตั ตนสตู ร

๑ • ทรงช้วี า่ มที าง “สุดโตง่ ” ๒ ทางทบี่ รรพชติ ไม่พึงปฏิบัติ คือ การหมกมุ่นในกามอันเป็นทางหย่อนเกินไป และการทรมานตน
ใหล้ าบาก อันเปน็ ทางตึงเกนิ ไป

๒ • ทรงแสดง “ทางสายกลาง หรือมชั ฌิมาปฏิปทา” คือ อริยมรรค มอี งคแ์ ปดประการ อันได้แก่ เห็นชอบ ดาริชอบ เจรจาชอบ
การงานชอบ อาชีพชอบ พยายามชอบ สติชอบและสมาธชิ อบ

๓ • ทรงแสดง “อริยสัจส่ีประการ” คือ ทุกข์ สมทุ ัย นิโรธ มรรค อยา่ งพิสดาร และครบวงจร ว่าพระองค์นั้นทรงตรัสรู้ส่ิงเหล่านี้
อย่างไร

๔ • หลังฟังเทศน์จบลง โกณฑัญญะได้ “ดวงตาเห็นธรรม” จึงทูลขอบวช พระพุทธองค์ประทานการบวชด้วยการอุปสมบท
เรยี กว่า “เอหิภกิ ขอุ ปุ สัมปทา” ถอื เปน็ พระสาวกรูปแรกในพระพุทธศาสนา

๕ • กล่าวถึงเทพท้ังหลายต้ังแต่ภุมมเทวดา ได้ป่าวร้องบอกต่อๆ กันไปจนถึงหมู่พรหมว่า พระพุทธเจ้าทรงหมุนกงล้อคือ
พระธรรม ท่ไี ม่มีใครไม่ว่าสมณะ พราหมณ์ เทวดา มาร พรหม สามารถหมนุ กลับได้

พทุ ธประวตั ิ โอวาทปาฏิโมกข์

• ในคืนวันเพ็ญเดือน ๓ พระสงฆ์สาวกจานวน ๑,๒๕๐ รูป ได้มาเฝ้าพระพุทธเจ้าท่ีวัดพระเวฬุวันโดยมิได้นัด
หมายกนั ทา่ นเหล่านั้นล้วนเปน็ เอหภิ ิกขุ (พระสงฆ์ท่ีพระพุทธเจ้าประทานอุปสมบทให้) ซึ่งเป็นพระอรหันต์ผู้
ทรงอภญิ ญา พระพุทธเจ้าทรงเห็นว่าการประชุมใหญ่ของสงฆ์ประกอบด้วยองค์ ๔ คือ จาตุรงคสันนิบาต จึง
ทรงแสดงโอวาทปาฏิโมกข์

พทุ ธประวัติ โอวาทปาฏโิ มกข์

โอวาทปาฏิโมกข์ • ทรงแสดงถึงอุดมการณ์ของพระพทุ ธศาสนา คอื พระนพิ พาน

หวั ใจพระพุทธศาสนา • ทรงแสดงถึงหลักการท่ัวไปของพระพุทธศาสนา ๓ ประการ คือ การไม่ทา
ความช่ัวทัง้ ปวง การทาความดีให้พร้อม และการทาจติ ของตนใหผ้ ่องแผว้

• ทรงแสดงถึงวิธีการเผยแผ่พระพุทธศาสนาโดยเน้นการไม่ว่าร้ายคนอื่น ไม่
เบยี ดเบยี นคนอนื่ ใชข้ นั ติธรรม และสันตวิ ธิ ใี นการเผยแผพ่ ระพุทธศาสนา

• ตรัสถึงคุณสมบัติของผู้เผยแผ่พระพุทธศาสนา คือ ต้องเป็นผู้เคร่งครัดใน
ระเบียบ ข้อบังคับ อยู่ในที่สงบสงัด รู้ประมาณโภชนาการ และฝึกจิตให้มี
สมาธิอยา่ งสูงย่งิ

พทุ ธประวตั ิ พทุ ธประวัติจากพระพทุ ธรปู ปางต่างๆ

ปางมารวิชัย

• ขณะทพี่ ระพุทธองค์ทรงนั่งสมาธอิ ยู่ใตต้ ้นโพธ์ิ พญาวสวัตดมี ารได้มาขบั ไลพ่ ระองค์ และอา้ งว่าบัลลังก์เปน็ ของตน
พระพุทธองค์ทรงแย้งว่าบัลลังก์เป็นของพระองค์ และทรงตรัสว่า “ขอให้วสุนธราจงเป็นพยาน” ทันใดน้ัน
พระแม่ธรณไี ด้ผดุ ขนึ้ มาจากแผ่นดนิ และบีบมวยผมบนั ดาลใหเ้ กิดกระแสน้าไหลท่วมกองทัพพญามารจนพ่ายแพ้
ชาวพทุ ธจงึ สรา้ งปางนข้ี ้ึน

พุทธประวตั ิ พุทธประวตั ิจากพระพทุ ธรปู ปางตา่ งๆ

ปางลีลา

• ปางนี้มีความเก่ียวโยงกับปางเสด็จลงมาจากสวรรค์ช้ันดาวดึงส์ กล่าวคือ หลังจากพระพุทธองค์เสด็จข้ึนไปจา
พรรษา ณ สวรรค์ช้ันดาวดึงส์ เพ่ือแสดงธรรมโปรดพุทธมารดาตลอด ๓ เดือนแล้ว ก็เสด็จลงมาจากสวรรค์
ซง่ึ พระพุทธลีลานอกจากบ่งบอกถงึ ความงามอันอ่อนช้อย น่าเล่ือมใสศรัทธาแล้วยังหมายถึงการเคล่ือนไหวด้วย
พระมหากรณุ า เพอ่ื โปรดเวไนยสตั ว์ใหห้ ลุดพ้นจากความทกุ ข์

พทุ ธประวตั ิ พุทธประวัติจากพระพทุ ธรูปปางตา่ งๆ

ปางปฐมเทศนา

• หลังจากตรัสรู้แล้ว พระพุทธเจ้าเสด็จดาเนินด้วยพระบาทไปยังป่าอิสิปตนมฤคทายวัน แขวงเมืองพาราณสี
ทรงแสดงธัมมจักกัปปวัตตนสูตร อันว่าด้วยอริยสัจ ๔ ประการ แก่ปัญจวัคคีย์โดยมีโกณฑัญญะเป็นหัวหน้า
ในการแสดงปฐมเทศนาน้ี เรียกอีกอย่างว่า ทรงหมุนกงล้อธรรมชาติ ซึ่งเป็นเครื่องหมายแห่งการประกาศ
พระพทุ ธศาสนาเปน็ ครั้งแรก

พทุ ธประวตั ิ พุทธประวตั ิจากพระพทุ ธรูปปางตา่ งๆ

ปางประจาวันเกิด

• สังคมไทยเปน็ สงั คมชาวพทุ ธ ส่วนใหญ่นับถือพระพทุ ธศาสนา มีคติความเชื่อและนับถือในเรื่องของการบูชาพระ
ประจาวนั เกดิ ของตนนอกเหนือไปจากการเคารพบชู าพระพทุ ธรปู ท่วั ๆ ไป โดยเช่อื ว่าถา้ ได้บูชาพระประจาวนั เกดิ
ก็จะย่งิ ทาให้เกิดความเปน็ สิรมิ งคลแก่ตนเองมากขนึ้ โดยพระปางประจาวนั เกิด แตล่ ะปางมดี ังนี้

พทุ ธประวัติ พทุ ธประวัตจิ ากพระพทุ ธรูปปางตา่ งๆ

วนั อาทิตย์

ปางถวายเนตร

• พระพุทธรูปในพระอิริยาบถยืน ลืมพระเนตรท้ังสองเพ่งไปข้างหน้า พระหัตถ์ท้ังสองห้อยลงมาประสานกันอยู่
ขา้ งหน้า พระหตั ถข์ วาซ้อนเหลื่อมอยู่บนพระหตั ถซ์ า้ ย

• หลงั ตรสั ร้ใู หมๆ่ พระพทุ ธเจา้ เสด็จออกจากโคนต้นพระศรีมหาโพธ์ิไปทางทิศตะวันออกเฉียงเหนือ (อีสาน) ทรง
ทอดพระเนตรต้นพระศรมี หาโพธโิ์ ดยไมก่ ระพรบิ พระเนตรเปน็ เวลา ๗ วนั เพอ่ื ราลกึ ถงึ คณุ ประโยชน์ของต้นพระ
ศรมี หาโพธท์ิ ี่อานวยชว่ ยพระองค์จนไดต้ รัสรู้เป็นพระพุทธเจา้

พุทธประวัติ พทุ ธประวตั ิจากพระพทุ ธรูปปางตา่ งๆ

วนั จันทร์

ปางหา้ มสมทุ ร

• พระพทุ ธรปู ในพระอิริยาบถยนื ยน่ื พระหัตถ์ทงั้ สองไปข้างหนา้ แบพระหตั ถต์ งั้ ขา้ งหนา้ เสมอพระอรุ ะ

• ขณะที่พระพุทธเจ้าประทับที่โรงไฟเมื่อคราวเสด็จไปโปรดชฎิล ๓ พ่ีน้องแล้วเกิดฝนตกหนัก น้าหลากท่วม
บริเวณทปี่ ระทบั อยู่ พวกชฎลิ ๓ พนี่ ้องหนขี ้ึนบนท่ีดอน สว่ นพระพทุ ธเจา้ มิไดเ้ สดจ็ หนี เช้ามาพวกชฎลิ ๓ พ่นี ้อง
ไดอ้ อกตามหาจนพบพระพทุ ธองคท์ รงยืนอย่ภู ายในวงล้อมของน้าที่ทว่ ม

พทุ ธประวตั ิ พทุ ธประวตั ิจากพระพทุ ธรปู ปางตา่ งๆ

วันอังคาร

ปางไสยาสน์

• พระพุทธรูปในพระอิริยาบถนอนตะแคงขวา พระบาททั้งสองเสมอกัน พระหัตถ์ซ้ายทาบพระวรกาย พระหัตถ์
ขวาตง้ั ขน้ึ รับพระเศียร มีพระเขนยรองรับ เรยี กอกี อย่างว่า “ปางโปรดอสุรินทราหู”

• เปน็ เหตกุ ารณ์เม่ือคร้ังพระพุทธเจ้าประทับอยู่ ณ วัดเชตวัน เมืองสาวัตถี คร้ังน้ันอสุรินทราหูจอมอสูรสาคัญว่า
ตนมีร่างกายใหญโ่ ต แสดงความกระด้างกระเดื่องไม่ยอมอ่อนน้อมต่อพระพุทธองค์ จึงทรงมีพระประสงค์จะลด
ทฐิ ขิ องจอมอสรู จงึ ทรงเนรมติ กายจนใหญก่ วา่ อสรุ นิ ทราหจู งึ ยอมออ่ นน้อม

พุทธประวตั ิ พทุ ธประวัตจิ ากพระพทุ ธรูปปางตา่ งๆ

วันพธุ (กลางวนั )

ปางอมุ้ บาตร

• พระพุทธรปู ในพระอริ ยิ าบถยนื พระหัตถท์ ั้งสองประคองบาตร

• เปน็ เหตกุ ารณ์เมือ่ ครง้ั พระพทุ ธเจา้ ได้เสดจ็ ไปโปรดพระประยูรญาติกรุงกบิลพัสด์ุ รุ่งขึ้นอีกวันจากวันเสด็จไปถึง
ในเวลาตอนเช้า พระพุทธองค์ก็ทรงบาตรพาภิกษุสงฆ์ออกไปโปรดสัตว์ เสด็จพุทธดาเนินไปตามถนนในกรุง
กบลิ พัสดุ์

พทุ ธประวตั ิ พทุ ธประวตั ิจากพระพุทธรูปปางต่างๆ

วันพธุ (กลางคนื )

ปางปา่ เลไลยก์

• พระพทุ ธรูปในพระอิริยาบถประทบั นง่ั หอ้ ยพระบาท พระหัตถซ์ ้ายวางควา่ บนพระชานุ พระหัตถ์ขวาวางหงาย

• เป็นเหตุการณ์เม่ือครั้งพระภิกษุเมืองโกสัมพีทะเลาะกันขนานใหญ่ พระพุทธองค์ได้เสด็จไปห้ามปราม
แตเ่ นื่องจากไม่มใี ครฟัง พระองคจ์ ึงเสดจ็ หลกี ไปประทบั อย่ใู นป่า โดยมีพญาช้างปาลิไลยกะและลิงคอยดแู ลเฝา้
ปรนนิบตั ิ

พทุ ธประวัติ พุทธประวตั ิจากพระพทุ ธรูปปางตา่ งๆ

วนั พฤหัสบดี

ปางสมาธิ

• พระพุทธรูปในพระอิริยาบถประทับนั่งขัดสมาธิ พระบาทขวาทับพระบาทซ้าย พระหัตถ์ทั้งสองวางหงายบน
พระเพลา โดยพระหตั ถข์ วาทบั พระหัตถซ์ ้าย

• เป็นเหตุการณ์เม่ือพระสัมมาสัมพุทธเจ้าตรัสรู้อนุตรสัมมาสัมโพธิญาณ ตรัสรู้เป็นพระสัมมาสัมพุทธเจ้า
ในเวลาเชา้ ตรูข่ องวันเพญ็ ข้ึน ๑๕ คา่ เดือน ๖ (วันวิสาขบชู า) ใตต้ น้ พระศรมี หาโพธิ์

พทุ ธประวตั ิ พทุ ธประวตั ิจากพระพุทธรูปปางตา่ งๆ

วันศุกร์

ปางราพึง

• พระพุทธรปู ในพระอิรยิ าบถยนื พระหตั ถท์ ้งั สองประสานกัน ยกข้ึนทาบพระอุระ โดยพระหัตถ์ขวาทับพระหัตถ์
ซ้าย

• เมื่อพระพุทธองค์ทรงราพงึ ถงึ ธรรมะทต่ี รสั รู้ว่ามคี วามลึกซ้งึ คมั ภีรภ์ าพ ยากทคี่ นทวั่ ไปจะเข้าใจได้ ก็ทรงรสู้ ึกอ่อน
พระทยั ในการออกไปโปรดสัตว์ แต่เม่ือท้าวสหัมบดีพรหมมาทูลอัญเชิญ จึงทรงตัดสินพระทัยไปเทศนาสั่งสอน
ประชาชน

พทุ ธประวัติ พุทธประวัตจิ ากพระพทุ ธรูปปางต่างๆ

วนั เสาร์

ปางนาคปรก

• พระพุทธรปู ประทบั ขัดสมาธิเหนือขนดพญานาคทม่ี าขดใหป้ ระทบั และแผพ่ ังพานบงั ลมและฝนให้
• เป็นเหตุการณ์หลังจากพระสัมมาสัมพุทธเจ้าตรัสรู้ ขณะประทับใต้ต้นมุจจลินท์ (ต้นจิก) มีฝนตกพร่าๆ ๗ วัน

เม่อื ฝนหยุดแลว้ พญานาคไดจ้ าแลงกายเปน็ มานพหนุ่ม ยนื ประคองอัญชลอี ยูข่ า้ งๆ

พทุ ธประวัติ แบบทดสอบหลงั เรียน

1. จากหลักฐาน พระพุทธรูปถกู สรา้ งข้ึนเป็นครง้ั แรกโดยชนชาติใด
1. กรกี
2. โรมัน
3. อนิ เดยี
4. ศรลี งั กา

2. ผลของการแสดงโอวาทปาตโิ มกขค์ ือขอ้ ใด
1. พระสงฆท์ ี่มาประชมุ ทงั้ หมดบรรลพุ ระอรหันต์
2. พระพุทธเจา้ ทรงได้พระสาวกเพ่ิมขน้ึ 1,250 องค์
3. มีผู้เลือ่ มใสศรัทธาและขอนับถอื พระพทุ ธศาสนาจานวนมาก
4. พระสงฆ์มีแนวปฏิบัติในการเผยแผพ่ ระพทุ ธศาสนาเปน็ แนวเดียวกนั

พทุ ธประวัติ แบบทดสอบหลังเรยี น

3.น่งั ขัดสมาธิ ทานว้ิ พระหตั ถ์ขวาจีบเป็นวงกลม ส่วนพระหัตถ์ซา้ ยประคอง
พระหตั ถ์ขวาไว้ กริ ยิ าทา่ ทางน้เี ป็นของพระพทุ ธรปู ปางใด
1. ปางสมาธิ
2. ปางโปรดสตั ว์
3. ปางปฐมเทศนา
4. ปางประทานพร

4.พระพุทธรูปปางประทานอภยั บอกถึงพทุ ธประวตั ติ อนใด
1. ตรสั รู้
2. ทรงชนะมาร
3. ทรงแสดงปฐมเทศนา
4. เสด็จไปห้ามพระประยรู ญาติทจ่ี ะทาสงครามกัน

พทุ ธประวตั ิ แบบทดสอบหลังเรียน

5.พระพทุ ธรปู ปางใด ไม่สมั พันธก์ ัน
1.ปางนาคปรก – วันเสาร์
2.ปางไสยาสน์ – วันอังคาร
3.ปางหา้ มญาติ – วนั อาทิตย์
4.ปางตรสั รู้ – วันพฤหัสบดี

6.พระพุทธรูปปางใดเป็นพระประจาวนั จันทร์
1.ราพึง
2.หา้ มญาติ
3.อุม้ บาตร
4.ถวายเนตร

พทุ ธประวัติ แบบทดสอบหลังเรยี น

5.พระพทุ ธรูปปางใด ไมส่ มั พันธ์กัน
1. ปางนาคปรก – วนั เสาร์
2. ปางไสยาสน์ – วนั อังคาร
3. ปางหา้ มญาติ – วันอาทิตย์
4. ปางตรสั รู้ – วันพฤหสั บดี

6.พระพุทธรปู ปางใดเปน็ พระประจาวนั จันทร์
1. ราพึง
2. ห้ามญาติ
3. อมุ้ บาตร
4. ถวายเนตร

พทุ ธประวตั ิ แบบทดสอบหลังเรยี น

7.ขอ้ ใดกล่าวถกู ต้อง
1. พระพุทธรูปเรม่ิ คิดสรา้ งขน้ึ เปน็ คร้ังแรกในแคว้นคันธารราฐ
2. การสรา้ งพระพุทธรปู ในสมัยสุโขทัยถือวา่ เปน็ สมัยท่สี มบูรณท์ ่ีสุด
3. การสร้างพระพทุ ธรูปแพร่หลายไปยังประเทศต่างๆ อย่างกวา้ งขวางในรชั สมัยของ
พระเจา้ มลิ ินท์
4. การสรา้ งพระพทุ ธรปู ในแต่ละยุคแต่ละสมยั มคี วามแตกตา่ งกันทงั้ ในเร่อื งของศลิ ปะ
และเป้าหมายในการสร้าง

8.พระพุทธรูปปางใดเก่ียวขอ้ งกับการจาแนกบุคคลไดเ้ ป็น 4 จาพวก หรือบวั 4 เหล่า
1. ปางห้ามญาติ
2. ปางป่าเลไลย์
3. ปางสมาธิ
4. ปางราพึง

พุทธประวัติ แบบทดสอบหลงั เรียน

9.ตามตานานพระพทุ ธรปู ประจาวันเสาร์ พญานาคทข่ี นดลอ้ มพระวรกาย แผ่
พังพานรอบพระพทุ ธองค์ชือ่ ว่าอะไร
1. สัตตนาคราช
2. ศรสี ทุ โธนาคราช
3. มจุ รินทรน์ าคราช
4. สุตตนาคราช

10"พระหัตถ์ท้ังสองหอ้ ยลงมาประสานทับกนั อย่ทู ีพ่ ระเพลา พระหตั ถข์ วาทบั พระ
หตั ถ์ซ้าย ประทบั ยืนทอดพระเนตรต้นโพธ์ทิ ่ตี รัสร"ู้ เป็นอริยาบถของพระพทุ ธรูปปาง
ใด
1. ปางห้ามญาติ
2. ปางราพึง
3. ปางถวายเนตร
4. ปางไสยาสน์