2022ko
NEGUA
Etxebarriko euskaltegiko ikasleek egina
Egkuorlaolrdeitkaakxokeaurrriatraikoak
KULTURA SAILA
DEPARTAMENTO DE CULTURA
AURKIBIDEA Herritarrengandik hurbil 3
Leioako UnibertsitaEttxerebaajroraitkeokopiaruotmoabnuosaa 6
BEeTrXtEsBoAlRaRrIiKtOxOEanupdseaklrakeletKmauilNttoaulgrouagsliiaaa 7
8
Jose Antonio Agirre 9
13
Pasionaria. Mito baten itzalak eta argiak 17
Bilboko bitxikeriak 18
21
Errezetak 23
24
Denbora-pasa
Zebarri aldizkaria honakoe rakundeei esker gauzatu da:
KULTURAS AILA
DEPARTAMENTO DE CULTURA
HERRITARRENGANDIK HURBIL
Loren Oliva Etxebarriko alkatea da 2011 independentean, auzokideen arteko gauza
geroztik. Euskaltegiko goizeko B2 mailako bat baitzen. Ni apolitikoa naiz. Niretzat oso
ikasleak (Gabriela eta Mónica, hain zuzen zaila izango litzateke EAJn edo PSEn edo
ere), grabagailua eskuan, harengana joan EH Bildun sartzea. Nik ez daukat horrelako
gara elkarrizketa egitera. identitatea. Gure taldea herrikideen gauza
da, eta gustatu egiten zitzaidan momentu
- Zergatik erabaki zenuen hartan. Horregatik sartu nintzen.
politikan sartzea?
- Zerk bultzatu zintuen alkate
Ezer baino lehen, esango dut niretzat hau izatera?
ez dela politikan aritzea. Gustatzen zait
pentsatzea guk Udala kudeatzen dugula. Gure Konpromisoaren ikuspuntu horrek. Uste
erabakiak bakarrik dira Etxebarri hobetzeko; dut denok, ez bakarrik Etxebarrin, egon
gure helburu nagusia da herrikideen bizitza behar garela gehitzeko. Guk guztiok gure
hobetzea. Politika egiten dugu? Bada, bai, mundu txikian egin behar ditugu gauzak
azken finean erabakiak hartzen ditugu eta. hobetzeko. Eduardo Galeanok esaten zuen:
Esaten badugu politikariek erabakiak hartzen “Mucha gente pequeña, en sitios pequeños,
dituztela, bada, bai, politika egiten dugu. haciendo cosas pequeñas, puede cambiar
Politiko izateak bere identitatea galdu duela el mundo. Mundua denona da, eta nork
uste dugu. Oro har , gaur egun jendeak uste alda dezake mundua? Guk, ezta? Hori izan
du politiko izatea gauza txarra dela: lapurtzen da beti nire ikuspuntua. Nik nire lana eduki
dugula edota gauzak egiten ditugula geure dut, baina nire aisialdian beti egon naiz
onerako, ez dugula pentsatzen besteen laguntzen. Konpromiso hori edukiz gero,
hobekuntzan, ezta? Gure izaera bestelakoa ardura hori, hemen Udalean aukera dago
da, saiatzen gara gauza desberdinak egiten. horretarako.
Ni beti egon naiz elkarteetan lan egiten,
batzordeetan, jai batzordean … Beti ibili - Zenbat urte daramazu alkate?
naiz horrelako taldeetan, gauzak hobetzen 2011n hasi nintzen. Datorren urtean
laguntzeko. Naturalki sartu nintzen LVP talde hirugarren legealdia beteko dut; beraz, 12
urte egingo ditut.
3
- Alkate izan aurretik, - Zein proiektu du esku artean
beste kargurik izan zenuen Udalak?
Udalean?
Oraintxe bertan martxan daukagu Santana
Bai, 2007tik 2011ra alkate orde izan nintzen. kaleko igogailua, eta beste igogailu bat
Pedro Lobato zen alkatea eta ni bigarrena. Lezama Legizamon kalean. Legealdi honetan
gure helburu nagusia da, atari edota etxe
- Nola aldatu da herria guztietara irisgarritasuna izatea. Batzuentzat
lehenengo agintaldia hasi ez da hain inportantea, eraikin berriak izanik
zenuenetik? Jendea, kaleak, baldintza horiek bete behar dituzte eta. Baina
eraikinak, errepideak … beste batzuentzat oso-oso garrantzitsua
da. Gainera, kontuan izan behar dugu,
Pentsatu behar dugu herriak nola antolatzen hemen, Etxebarrin gero eta adineko jende
diren. Plan General de Ordenación Urbana gehiago dagoela eta beraien arazoetako
deritzonak antolatzen du nolakoa izango bat irisgarritasuna izaten dela. Kanpoko
den herria. Eta plan hori aurreko alkateak, igerilekua ere egiten ari gara, datorren
Pedro Lobatok onartu zuen 2002an. Nik udarako prest egongo dena, baita beste
lan hori martxan jarri dut. Dagoeneko dena pista bat ere ume txikientzat, Kukullaga eta
zegoen antolatuta: kaleak, kiroldegia, kultur San Antonio artean. Santana kaleko Gizarte
etxea… Nik Pedro Lobatoren plana jarraitu zerbitzua lekuz aldatuko dugu, leku zabalago
dut. Gaur egun Hirigintza Plana berritzen batera. Proiektu horietan guztietan gaude
ari gara, datozen 20-30 urteetan herria sartuta.
antolatzeko. Zer hartu behar dugu kontuan
horretako? Herriaren beharrak. Zenbat - Bada Etxebarrin euskara
jende biziko den Etxebarrin eta ze behar bultzatzeko egitasmorik?
izango dituen: kaleak ez ezik, aparkalekuak,
bizikletentzako ibilbideak, kultur etxe berria, Bai. Gure egitasmoen artean beti dago
beste kiroldegi bat, osasun zerbitzuak, eskola euskara bultzatzea. Zerbitzu berezia dago
edo institutu berria … ere. Hori guztia lantzen horretarako. Abenduaren 3an euskararen
da Hirigintza Planean. Azken urteetan guk nazioarteko eguna izango da, orain
irisgarritasunean lan egin dugu, batez ere. Euskaraldian murgilduta gaude, eta badago
San Antonion, adibidez, jende asko bizi da elkarte bat horrelakoetan aritzen dena.
eta auzoak dituen ezaugarriengatik ez da Elkartea eta Udala harremanetan egoten
erraza mugitzea, arrapala mekanikoak jarri dira herrian euskara bultzatzeko.
genituen, igogailua jarri dugu Galizia eta
Nafarroa kaleen artean … gure auzokideen - Aukera izanez gero, euskaraz
bizitza kalitatea hobetzea da helburua. hitz egiten duzu? (Udalean,
kalean, etxean …)
- Denbora horretan zerbait
hobeto egin zenezakeela uste Bai, Udalean batez ere. Kalean oso zaila
duzu? da, nire lagunek ez dakite-eta euskaraz hitz
egiten, eta alabatxo bat daukat eta berarekin
Bai, seguru. Denbora mugatua dugu, euskaraz egiten dut. Berarentzat oso
eta dena egitea ezinezkoa da. Gainera, inportantea da, eskolan ez ezik, etxean ere
administrazio publikoek oso poliki lan egiten egitea. Nire bikotekideak ez daki euskaraz
dugu. Gurea Udal txikia da, baina prozedura hitz egiten, eta hori arazoa da etxean
administratiboa zerbait egiteko oso luzea euskara erabiltzeko, familia osoa gaudenean
da. Oso zaila da gauzak egitea, mugatuta ezinezkoa baita.
egoten baikara, bai denboragatik, bai
prozeduragatik.
4
- E man duzu izena Euskaraldian? ardura dutenekin hitz egin behar dugu:
Zein rol hartu duzu? (ahobizi, Foru Aldundia, URA agentzia, Eusko Tren,
belarriprest) Bilboko Metroa, AENA… Adibidez, metrotik
hurbil bizi diren auzokide batzuk zarataz
Bai. Ahobizi naiz (kar, kar, kar), Agurtzane kexatzen dira. Guk ezin dugu zuzenean esku
eta Aitor euskara teknikariek esan zidaten hartu; arazoa konpontzea ez dago gure esku.
ahobizi rola hartu behar nuela eta. Baina nik Bilboko Metroarekin hitz egin behar dugu
nahiago nukeen belarriprest izan, B2 maila horretarako.
dut eta erosoago egongo nintzateke (kar,
kar, kar). - B ehin alkatetza utzita,
jendeak nola gogoratzea
- N oiz izango dira hurrengo nahiko zenuke?
hauteskundeak? Berriro ere
aurkeztuko zara? Zergatik? Nik ez dut gogoko ezaguna izatea, batzuetan
deseroso sentitzen naiz. Alkate izatea ohorea
Hurrengo hauteskundeak datorren urteko izan da, Etxebarrin bizi naiz eta Etxebarriren
maiatzean izango dira, 2023ko maiatzean. alde lan egin dut, baina alkatetza amaitu eta
Oraindik ez dago data finkorik. Baina ni ez gero gustatuko litzaidake jendeak esatea
naiz aurkeztuko. 16 urte daramatzat hemen, alkate ona izan naizela, Etxebarrin pentsatuta
12 alkate izaten eta beste lau alkate orde, eta egin ditudala gauzak. Uste dut zintzotasunez
uste dut jakin behar dugula noiz utzi. Urte lan egin dudala, lan ona egin dudala.
pila izan dira, eta uste dut konpromiso hau
ez dela betiko. Nik udaletxean lan egiten dut, - Zer aholku emango zenioke
kultura arloan; oposaketa gainditu nuen, hurrengo alkateari?
eta hori da nire lana. Uste dut jende berria
sartu behar dela, beste ikuspuntu batzuk Gauza inportantea bat, ez dakit inportanteena
martxan jartzeko. Uste dut aldaketa ona dela den, baina bai oso inportantea, jendeari
herriarentzat. entzutea da, herritarren beharrak, arazoak,
ikuspuntuak zein diren entzutea. Gu, ezer
- Zein izan dira alkate gisa bizi egin baino lehen, auzokideekin elkartu gara
izan dituzun unerik onenak euren iritziak zein ziren jakiteko, gure ideia
eta txarrenak? zein den azaldu eta denon artean hobetzeko;
izan ere, haiek dira ondoen ezagutzen
Onenak zein izan diren ez da erraza esatea. dutenak euren auzoa edo kalea.
Auzokideen beharrak betetzen ditugunean,
oso ondo sentitzen gara. Azken finean, - Z er egingo duzu alkatetza
Udalak auzokideen zerbitzura egon behar utzi ondoren?
du, eta herrikideek pozik daudela adierazten
dutenean, primeran sentitzen gara. Lanera bueltatuko naiz, Arlo Sozio Kulturalera
Txarrenak dira, dirurik ezagatik azaroak hain zuzen ere. Izugarri gustuko dut nire lana,
konpondu ezin direnean edo legez baina lanera bueltatu baino lehen gustatuko
ezinezkoa denean egitea. Jendeak batzuetan litzaidake bizpahiru hilabeteko eszedentzia
pentsatzen du barita magikoa dugula eta izatea, mentalki hobeto bueltatzeko.
edozer egin dezakegula. Baina Etxebarrin, Deskonexioa behar dudala uste dut.
adibidez, badauzkagu errepidea, ibaia, trena
eta metroa, hegazkinak (aireportutik 8 km- Eskerrik asko, Loren!
ra egonik, haren eragin-eremuan gaude)… Ondo izan ibilbide berrian!
eta zer edo zer egin nahi badugu, horien
(Goizeko B2 taldea)
5
KJexLOaEAgIuTtOEunAKaK:OOAUUNTIOBBEURSTZSEIRTBAITTEZRUAA
EnGbUBdeGBAgbgBggNBaeaurtgtaaealiaieoagidzzxaeruirtithlsraiinkkenaeuuabenzaarkioaakbaketrntnaezkulz-ii,zaoaoar,bkerdeMredehos,aarmoizxuienkn,eerroai,razrsroiauaFUrlaEzna,aiaazeateokzkit2rdegiavubzkxnoetaeer0banaetioazieutnoaz.tal2oleitutablotbpgrseze2Akr-gut,auaiMaerank.sokdelerordnrgnenaonglergiertpeuratldiuapzooek,idaanonku,iroikaevzuBohnsudeLinnraaiatueoaeeripak.drl.tkmtninllinzkeousueoaGeodietxabsebkeneaoeakiHaerontltrgebkrnioeakztakeoarreoeien,,takokdrerjrrskiaoroSirdkia1raoioir,eLatantaoe0baanalertnrbthuia.ieaetartueiltaeoozturrkunazeoeenraaraotanagrnnabbrxndeiiiaahaktluiennaeklzhuataroireadzdzaterkreakkkaoiaotruotgmouoeiatbnaeluuee.mugnlazAEZinikatbinosgarnataoeei2eauertllbraeibnid6etanhoztaastizk1kiaeozdatltaogbE1utezereetiZouu,irzazeeagnelbbiusarriktzunurktiaetldebeteabetae.szzuixaktiaadlatuHtiitroekHuhzkebeeaoahuotiaeikzazroraknakeniuorlranubio,iarretatnsietubzuahktaaobkktabsnitosataribeoozdepzdigUsunenbauezaeugttsblpuanaelhdaarbadalosiaiiaebeainaatgahndt,zretgi,ergaduazkgrabrolaburbutendaduetsuieeliktuidartlisharsktttoor,tauazaaloeeedakeiezktlgrathdisieteaaiiuri:akkaekknigiengioznozazeunzai,dustskbniBibrxkkkkiegaoeaiiaiaaeztCagnBdttgarksrreira1peiootanlrarzt,eeeoapiazkaiakkbbheozakkeaooauaegnaanniejkitatislaialmtaagzooekdereiruzetztrakueanFazante,rsokznoealedoklddeeieeearttnialnuuuunnaaazzz,.
6
Etxebarriko piromanoa
SdsjHpGlPhzHAhHlABeaaeiuaroiaoeuuaraoaatskrtnesrilrzrouaulzurelniarrotenzoraimemrAieea-eiktt.keiilajknlzannkaaluaaiaraoktedrgatskenan,o,ronaaeoikg,AroenEhnnpiezathkhtaatmaeeiirkixxe‘uozzlazomnpaienpaakrukihlspakoonrbilra.oiitoldrzuoeltteeeaizieugrxknusezsanarirnoaraiaidgrnereeezeiiak!zoeultn’big’ian.uunrankjinijeeEa,aantilnaisae,Engtlobokrdkaznteui.rnhriphanxeulaasenauteoaneaatkiziaedrtenslbnibriuzirnbaaianazgaiiea,ilknkilzzomlaraekneiloeiraaekogttziiznexntnrarazieizt,rreeeuggirdeiepzegektaoooekklnueozeotal-iligdiankkaslrglEkioeestikoiz.eeuotaaozadeiaxlatlkn.dtrtuleaaebo-taattaHezkzurbuzkerla-etieziaioibrokxaznortrbrdgaeneerxirrrreliseaertnieeaetokzathrixn,l,teoiiaaiiauaeejbaazo,uikstbernagizaarkrjaEdeoiasguernnemteuhuezutnxaeoerzttekrae.ztaiernuiekznbiorzanrn,azaeeaenlpzendihernznntuatzreuzat:,atstiizaitzsnttenaeiueeaihkbkntonntezk,zabaa.arbiengnlretbhieakaeodsaheaegiunntitiiranraekts!arrenaieiilzezl.akdretadketOxgreszuiibk(eitrltrteGexkaeieiidlkkkiiloekrhoueeoueenibanukzazsgtraeoeptndhiairznikzr,azaazieaeobudilrpzkdtgssaaeuezaB.utuuatnie.te1Itknuzig:ntanGeiaaateo‘.nhagaankzhnhkilauu,tdihteoauezzteeearengkxaittaeesnooeaaak),ii
7
EtxOebnadrarreikKoulturala
Etxebarrin zehar paseoa egiten badugu, Ibaizabal-Nerbioi
ibaiaren ertzean, Sabino Arana zubiaren alboan hain zuzen
ere, Zubiondo errota ikus dezakegu.
Eraikuntza hau XVIII. mendeko baserri neoklasiko handi bat
da. Erreferentzia-agirien arabera, Lezama y Leguizamon
familiaren jabetzakoa da, eta 1997ko maiatzaren 5ean
Balizko arkeologia-gune gisa kategorizatu zuten.
Historia
Legizamon familia Behe Erdi Arotik bizi izan zen inguru
berean dago Zubiondo errota. Bertan jauregi-etxea eta
familia hornitzeko eta familiaren ekonomia garapenerako
hainbat ekoizpen-unitate ezarri zituzten: txakolin-mahastiak
eta fruta arbolak ez ezik, baita burdinola ere.
XVII. mendean, Burdinolaren azpiegitura hidraulikoa
aprobetxatuz, bi irin-errota eraiki zituzten. Industriaurreko
multzo hori XIX. mendera arte egon zen martxan, harik eta
burdinolen krisiaren ondorioz partzialki itxi behar izan zuten
arte. Irin-errotek jardunean jarraitu zuten, eta gainerako
instalazioak paper-fabrika bihurtu omen ziren denbora
labur batez. Azkenik, bi eraikinak eraitsi zituzten Zubiondo
izeneko irin-fabrika eta arto-errota modernoa eraikitzeko.
Alabaina, gerra karlista zela-eta, salgaiak garraiatzeko bideen
egoera txarra-zela eta, irina ekoizteko bestelako sistemak
zirela-eta … irin-fabrikak ez zuen izan orduko jabeak espero
zuen besteko arrakasta. XX. mendean bertan behera utzi
zen arto-errota.
1983ko uholdeek Zubiondo errota suntsitu eta irin-fabrikaren
azpiegitura hidraulikoa lokatz azpian lurperatu zuten.
Azterketa arkeologikoa
Errotak historian zehar izan duen garrantzia dela eta, Etxebarriko Udalak Eusko Jaurlaritzako Ondarea
Sailarekin eta Foru Aldundiareklin batera ikerketa prozesua garatu du. Helburua azpiegitura horren
historia ikertzea, haren erabilerak eta eraikuntza-faseak zehaztea eta eraikinaren kontserbazioa
bermatzeko jarduerak zehaztea izan da.
2021-2022 urte bitartean egin diren azterketetan egiaztatu da irin-fabrikaren barruan errotak
ez ezik, ekoizpen-sistemaren beste elementu batzuk ere badirela: toberak, torloju amaigabea,
transmisio-ardatzen eta uhalen sistemari eusteko egiturak …
Etxebarriko Udalak Lezama-Legizamon Irin-Fabrika-Zubiondo Errota ikusteko bisita gidatuak
antolatu zituen azaroaren 18an eta 20an, eta herritaren erantzuna handia izan zela baiezta
dezakegu.
(Eguerdiko C1 taldea)
8
2022ko TXAPELKETA NAGUSIA
BERTSOLARI
ZER DEN
Lau urterik behin Euskal Herrian antolatzen den bertsolari txapelketa da. Epaileek balioesten
dituzten dueluetan aritzen dira bertsolariak elkarren aurka. Esamolde horri «bertso-jokoa»
deritzo, eta tradizio zaharra du ahozko euskal kulturaren barruan.
HISTORIA
Historialari adituen arabera, ahozko tradizioa orain 10.000 urte jaio zen. Bertsolaritzaren
“profesionalizazioaren” lehen urratsa zen, bertsoa tabernatik kalera, plazara, frontoira,
antzokira, zinera eta elizara ateratzeko.
Zentsura nagusi izan zen Francisco Francoren diktadurapean. Zigorrekiko eta isunekiko
beldurra zabaldu zen: gai politikorik ezin zelako aipatu. Bertsolaritzak, beraz, ezin zuen bere
izaera aldarrikapen eta kronika egilea gauzatu.
Gerra Zibil osteko txapelketak Euskaltzaindiak antolatzen zituen, baina 1985. urtean
desadostasuna piztu zen bertsolarien eta antolakuntzaren artean. Negoziazio eta eztabaida
luzeen ostean, 1986an Euskal Herriko Bertsolarien Elkartea sortu zen, urte horretan bertan
txapelketaren antolakuntza bere gain har zezan.
1991n Xenpelar Dokumentazio Zentroa sortzeari jarraitu zion Bertsozale Elkarteak,
bertsogintzaren dokumentu bilketari ekiteko; handik urte batzuetara Lanku enpresaren sorrera
bultzatuko du.
KANPORAKETA SISTEMA
Bertsolari Txapelketa Nagusiaren (BTN) irabazlea izateko, hiru fase desberdinetatik aritu behar
dira: lehenengo fasea, finalaurrekoak eta finala. Jarraian zertan datzan fase bakoitza azalduko
dugu.
Lehenengo fasean 36 bertsolari aurkeztuko dira, hain zuzen ere, herrialdeetako txapelketetatik
sailkatutakoak. 36 bertsolari horiek sei taldetan banatuko dira.
Bigarren fasea finalaurrekoak dira eta 24 bertsolarik osatuko dute fase hau. Bi itzuli izango dira:
lau saio lehenengoan eta azken hiru saioak bigarrenean. Bigarren finalaurrekoan 18 bertsolari
besterik ez dira geratuko.
Amaitzeko, finalean 8 bertsolari lehiatuko dira. Zazpi bertsolari hauetatik gehi 2017ko irabazlea
–Maialen Lujanbio, izenekoa– finalistak izango dira. Aurtengo txapelketa berezia izango da;
izan ere, bost urte daramagu BTN ospatu barik pandemiagatik.
9
AURTEANURGTOENFGIONFAINLALAAUURRRREEKOKFOINFAILINSTAALK ISTAK
10
AURTENGO FINALAURREKO FINALISTAK
11
EPAI IRIZPIDEAK
EPAI IRIZPIDEAK
Txapelketa Nagusiko bat-bateko bertsoak TESTUA
epaitzeko irizpideak ezarri aurretik,
badira oinarrizko zenbait kontsiderazio, Bat-bateko bertsoa osatzen duten hizkuntz
epaimahaikide bakoitzak barneratuak elementu guztien multzoari deitzen diogu
eduki behar dituenak: testua. Bertsolariak, berez, ez dauka mugarik
edukiak, erreferentziak eta argudioak
GAIA aukeratzeko orduan, eta inork ezin dizkio jarri
(ez ideologikoak, ez estetikoak, ez sozialak...).
Bertsolari bakoitza komunikazio egoera batetik Bertsolariak ikusiko du zer argudio erabili
abiatzen da, antolatzaileek emandako gaia nahi dituen eta zertarako erabili nahi dituen:
hartuta, errealitatean edo fikzioan kokatuko entzulearengan emozio jakin batzuk sortzeko,
du gaia. Kausa zein den, batzuetan binaka aurkariaren ikuspuntuari aurka egiteko, bere
aritu behar dute eta beste batzuetan bakarrik. ikuspuntua indartzeko, testu poetikoki bikaina
egiteko…
HIZKERA
Ohikoena baliabide poetikoak erabiltzea
Hainbat euskalki, azpieuskalki eta hizkera da, nahiz eta bertsoan sartzeak ez duen beti
daude, eta bakoitzak ditu bere arau fonetikoak ona egiten. Epaileek baloratuko dute behar
ahoskera moduak, joskerak, lexikoa… Bertsoak, bezala erabili diren eta lotura zuzena izan
guztiok dakigun moduan, errimatu behar dira, duten haren edukiarekin. Beste baliabide bat
baita zuzentasuna eta koherentzia ere zaindu betelana da. Betelanak osotasunari mesede
behar dira. edo kalte egin diezaioke. Betelana egokia
izango da komunikatu nahi den hori indartzeko
NEURRIA balio duen neurrian, eta desegokia izango
da komunikatu nahi den horri traba egiten
Arauak oso zehatzak dira, baina ezagunenak dionean.
handikoen saileko estrofek 10/8 dute
molde metrikoa eta txikikoen sailekoek 7/6, BALIABIDE
esatebaterako. Hala ere, edozein neurri PARATESTUALAK
motatako bertsoak erabil daitezke.
Testuz kanpoko elementuak dira baliabide
ERRIMA ETA OINAK paratestualak eta, horiek ere, bertsoaldiaren
zati dira. Gorputz adierazpideak eta kantaera
Bertsolariarentzat betebeharra da errimatzea. dira baliabide paratestual garrantzitsuenak.
Gaur egungo bat-bateko bertsogintzan, Kontaeraren adierazle nagusiak honako hauek
hainbat betebehar daude. Epaileek neurtuko dira: intonazioa, hitzen ebakera, ahotsaren
dute bertsolariak gutxieneko arauak betetzen modulazioa, erritmoa…
dituen ala ez. Oina deitzen zaio puntu
bakoitzaren bukaeran doan hitzari, eta oinek DENBORA
errimatu egin behar dute. Oinak errima-hitz
direnez, berez dira enfatikoak, eta gaur egungo Gaia edo puntua ematen zaionetik bertsotan
bertsogintzan, bertsoaren antolamendua hasi arte edo saiokideari erantzuten hasteko,
baldintzatzeko adinako garrantzia har bertsolariak hartzen duen denboraz ari gara.
dezakete. Halere, ariketa bakoitzaren berezitasunak
kontuan hartuko dira denbora neurtzeko
DOINUA orduan. Ez dira berdinak bakarkako bertsoaldi
baten aurreko denbora, edo puntuari
Bertsolariek ia beti dute doinua hautatzeko erantzutekoa, edo binaka kantatu aurrekoa.
modua. Epaileak begiratuko du bertsolariak Adibidez, binaka ari direla, gehienez 30
zer doinu aukeratu duen eta nola eman duen, segundu igaro baino lehen bota beharko da
eta gogoan hartuko du doinu aukera eta lehen bertsoa. Erantzuteko, ordea, 10 segundu
emateko modua funtsezko elementuak direla utziko zaizkie bertsolariei.
komunikazio asmoa gauzatzeko orduan.
12
GURE AURTENGO KINIELA
Nahiz eta finala abenduaren 18an izango den, eta oraindik bi finalerdiko falta den, ausartuko
gara apostua egitera:
Finalistak: Maialen Lujanbio, Alaia Martin, Amets Arzallus, Aitor Mendiluze, Sustrai Colina, Aitor
Bizkarra, Nerea Ibarzabal, Beñat Gaztelumendi.
Txapelduna: Maialen Lujanbio
(Goizeko C1 maila)
EUSKAL MITOLOGIA
SARRERA:
Goi Erdi Aroan, Neolitikoaren Garaian, Kristautasunaren aurretik... Euskal Herria inbadituta
geratu zen hainbat pertsonaia mitikok, sinesmenenek eta elezaharren multzok, momentu
horretan euskal mitología sortzen da, gizakiak berak sortua blzltzaren funtsezko arazoei
erantzuteko helburuarekin.
Gizakiekin batera bizl ziren izaki maglkoei buruzko kontakizunak gero eta indar handiagoa
hartzen joan ziren, euskaldunen antzinako erlijioa izan zela mitología esan liteke.
Garai hartan, natura osatzen zuten osagaiak gurtzen ziren, lurra, ura, sua eta airea, baina lurra
zen guztiaren erdigunea. Era berean, eguzkia, ilargia eta zerua gurtzen ziren.
13
EUSKAL MITOLOGIA
MARI:
Mari, ‘Anbotoko dama’, ‘Aralarko dama’,
‘Muruko dama’ edo ‘Aketegiko sorgina’
amalurren pertsonifikazioa da naturan,
jainkosa erregina, pertsonaia mitologiko
guztien nagusi. Maju jeinuarekin
ezkondurik dago eta bi seme ditu, Mikelats
(zintzoa) eta Atarrabi (gaiztoa); ongiaren
eta gaizkiaren arteko oreka irudikatzen
dute. Era berean, emankortasunaren eta
uzten mende dago eta euriraren sortzailea da.
Emakume eder baten itxura du, ile luzekoa, oinetarainoko tunika gorri batez jantzia, urrezko
zinta bat duela bekokian; urrezko gaztelu bat eraman ohi du eskuineko eskuan, eta herensuge
bat darama oinen inguruan klriblldurik. Hala ere, Marl itxura zoomorfikoak hartzen ditu lurpeko
bizilekuetan, eta giza itxura hartzen du kanpoko bizilekuetan.
Lurraren barrualdean bizi da, Anboto mendiko haitzuloetan, hala ere, 20 bizileku inguru ere baditu
euskal lurraldean. Zazpi urtez behin aldatzen du bizilekuz, eta suak inguraturik joaten da batetik
bestera.
EGUZKILORE:
Kondairak dioenez,denbpraren hasieran
ez zegoen eguzkia, ez ilargia eta jendea
ilunpetan bizi zen herensugeak eta
burbiolak bezalako izakiek beldurtuta.
Horregatik erabalki zenuen Amalurri
laguntza eskatzea.
Eta Amalurrek ilargiaren ondoren sortu
zuen eguzkia, hórrela argituko zuen eguna
eta gaua, izakirik argitsuena zelako.
Bere argiari eta beroari esker, jeinuak
eta sorginak ikaratu ziren halako
argitasunarekin eta harrezkero gauez
bakarrik atera ahal ziren.
Baina gizonek Amalurri babesa eskatu
zioten gauean ere eta Amalurrek sortu zuen
Eguzkilore, lore oso ederra ; izan ere, hura ikustean gaueko jauntxoek eguzkia bera zela sinetsi eta
ihes egingo zutela.
Lore hau eguzkilorea da, eta babesaren ikurra da gizakiaren etsaiak urruntzen dituelako. Nonnalean
etxeko atean jartzen da.
14
EUSKAL MITOLOGIA
BASAJAUN:
Mari, ‘Anbotoko dama’, ‘Aralarko dama’,
‘Basoko gizaki basatia da. Jentilekin ere
lotu ohi da. Natura gizakiek inbaditutako
lekuetatik babesteko gelditu zen
lurrean. Garaia eta indartsua da, eta
belaunetaraino iristen zaio ilea. Artaldeak
eta artzainak babesten ditu. Ekaitzak
hurbiltzen direnean, oihuka ematen
die artzainei horren bend. Otsoen
erasoetatik babesten ditu abereak, eta
ardiek, hura hurbil dagoela atzematen
dutenean, kaskabiloak mugitzen dituzte.
Ordainetan, Basajaunek ogi puska bat
jasotzen du ordain gisa artzainak lo dauden bitartean. Basoaren barman bizi da, eta hainbat
asmakizun egin dituela esaten dute, hala ñola mendikateak, errota...
Gorbeiako basoetan bizi zen, Araban eta Bizkaian, Iratikoetan Nafarroan, eta baita Ataun inguruan
ere.
Basandere du emaztea, basoko andere basatia.
TARTALO:
Gipuzkoan, Goierriko bailaran, eta Araban, Domaikan
eta Kuartangon aipatzen da, batez ere.
Begi bakarreko gizon erraldoia da jeinu gaizto hau,
lanbidez artzaina. Herrietako gazteak bahitu eta jan
egiten ditu pizti anker honek, eta, hori dela eta, izua
eragiten du Euskal Herriko zenbait bailaratan.
Munduko zenbait mitologiatan oso ezaguna da ziklope
hori. Greziar eta Erromatar mitología klasikoan, nahiz,
Kantabriakoan eta Gaztelakoan aurkitu genezake.
Azken horietan Ojancano izena hartzen du.
Greziar mitologian “Tartaro” lur barne sakoneko lekua
da, azpimunduko gune bat, Hades baino sakonagoan
dagoen lekua. Sufrimendu eta zigorraren tokia da,
kristau infernuaren parekoa. Urano jainkoak ziklopeak
(Brontes, Estéropes y Arges) Tartaron giltzaperatu
zituen. Tantalon, berriz, greziar mitologian Zeus eta
Oceánide Plutoren semea zen eta, lehen aipaturiko,
azpimunduko biztanle bihurtu zen.
Itxura guztien arabera, Erromatarrengandik jasoa
omen du euskal mitologiak, eta bereganatze horretan,
leku izugarria alegiazko izaki izugarria bihurtu da.
15
EUSKAL MITOLOGIA
GaltzaGorri:
Euskal mitologiako pertsonaia da. Oso tamaina txikiko gizon eta
emakumeak dira. Bere ezaugarri nagusia, praka gorri batzuk
janzten dituztela da, hortik beren izena. Esaten denez, behin
galtzagorri-familia bat egon omen zen, bere giza jabearekin
bizi ziren eta etxetik kanpoko mundua ikusi nahi zuten. Goiz
batean, etxekoandreak jenioak bisitariengandik ezkutatzen
ziren gela ireki zuenean, hutsik zegoela ikusi zuen. Kezkatuta,
baserri osoan bilatu zituen. Atsekabeturik, ez zirela agertzen
ikusita, bizilagunari bisita egitea erabaki zuen, ikusi zituen ala
ez jakiteko. Bere bizilagunak galtzagorriak desagertu zirela bazekiela ikustean, ea lapurtu zizkiola
esan zion. Auzokoak, haserre, erantzun zion bera ez zela bera bezalakoa, hark ez zituela galtzagorri
batzuk esklabo ¡zango, sentimenduak eta oinazeak ere badituztelako, eta zoriontsuagoak ¡zango
zirela soldata eta oporrak jasotzen bazituzten.
Emakumea haserre bizian joan zen, eta bidean galtzagorriekin topo egin zuen enbor baten ondoan,
negarrez. Beren lanak egitera behartu zituen. Jeinu txikiek ez zuten zirkinik ere egin, baina haietako
bat minez hurbildu zitzaion, eta aita nekeak jota hil zela eta enbor horretan lurperatuta zegoela esan
zion. Etxekoandreari ere berekoi deitu zion, eta ez zirela inoiz etxera itzuliko. Emakumea ikaratu
egin zen gizon txiki harén begietan etsipena ikusi zuenean, eta bihotza hautsi zitzaion. Barkatzeko
eskatu zien, eta handik aurrera, berarekin itzultzen baziren, ordaindu eta aste libreko findeak
emango zizkiela esan zien. Esan eta egin, galtzagorriak berarekin itzuli ziren eta ordutik aurrera, bere
espezieko guztiek soldata bat jaso zuten eta larunbatetan eta igandeetan atseden hartu zuten.
AKERBELTZ::
Lur barman bizi den eta mendean morroi asko dituen
iratxoa da.
Aker beltz baten itxurako jeinua da hau. Etxe-abereen
zaindari eta sorgin nahiz aztien buruzagi azaltzen da.
Ezaugarri onuragarriekin agertzen zaigu batzuetan, eta
beste zenbaitetan bere aide iluna erakusten digu. Aide ona
erakusten duenean, Mariren antzeko dohainekin agertzen
zaigu, eta zenbait jeinuren nagusia edo buruzagia da.
Ahalmen horiez gain, eragin ona du bere babesera utzitako
animaliengan, eta abere horiek sendatzeko gaitasuna ere
badu. Horregatik, aker bat hazteko ohitura dago zenbait
baserritan, etxe-abereak babestuko baititu abere horrek.
Akelarre batzarrean, Akerbeltz adoratzen zuten
kristaumezaren parodia eginez, bertan, ogia, arrautzak
eta dirua eskaintzen zizkioten. Jeinuak bere jarraitzaileei
predikuak igorri ondoren, giza haragia jaten omen zuten
mahai baten inguruan. Jan-edanaren ondoren, txistuaren
doinua lagun, Akerbeltzek dantzan jarduten zuen sorginekin.
Eta gehiegizko edanaren ostean, partaide guztien artean
sexu harremanak edukita amaitzen zuten akelarrea, orgia batean. Akelarrea amaitzean, sorgin eta
azti guztiak Akerren esanak betetzera joaten ziren beren bizitokietara.
108. taldea (B2 maila)
16
Biografia:
Jose Antonio Agirre
Jose Antonio Agirre, azken bilkura, Euskal Estatutua
Eusko Jaurlaritzako lehen onartzeko. 1936an urriaren
Lehendakaria izan zena, 7an, lehendakaria hautatzeko
Bilbon jaio zen 1904ko hauteskundeak egin ziren
martxoaren 6an, Zazpikaleen Bilbon. Araba, Bizkaia eta
erdi-erdian, Gurutze kalean, Gipuzkoako zinegotziek
hain zuzen, Joan Santuen bozkatu eta Agirre Eusko
eliza ondoan; bertan bataiatu Jaurlaritzako lehen lehendakari
zuten. Lehen Hezkuntzako aukeratu zuten aho batez.
ikasketak Plaza Barrian Egun hartan bertan, 32 urte
zegoen Euskal Herriko zituela, karguaren zina egin
lehen ikastolan egin zituen. zuen Gernikako Batzar Etxean,
Bigarren Hezkuntzako arbolaren azpian. Hitzarmen-
ikasketak Urduñako jesuiten gobernua osatu zuen, eta
ikastetxean hasi zituen, eta Bizkaian bakarrik hedatu
bukatutakoan, Deustuko zituen bere botereak hilabete
Unibertsitatera joan zen batzuetan, Bilbo erori zen arte.
Zuzenbidea ikastera. 1920 Historiako lehen lehendakariak
urtean, aita hil eta familia Frantziara ihes egin zuen
Algortara aldatu zen. gerra ostean. 1940ra arte, erbesteko Eusko
Zuzenbideko ikasketak amaitutakoan, Jaurlaritzari eutsi zion Parisen. Alemaniak
familiaren Chocolates Aguirre fabrikan hasi
zen aholkulari-lanetan. Geroago, beste bazkide Frantzia inbaditu ondoren, Belgikara ihes
batzuekin elkarte bat sortu eta 1920. urtean
Chocolates Bilbaínos S.A. fabrika sortu zuten, egitea lortu zuen, eta han, Mantxako kanala
Negozioaren funtzionamenduaz arduratu zen
Agirre uneoro; eta 1933an eraginkortasunez blokeatuta zegoela, odisea bat hasi zuen
esku hartu zuen haren aldaketa teknikoan.
Chocolates Bilbaínos S.A. enpresako aholkulari. Gestapotik ihes egiteko eta handik Suediara,
Agirrek enpresa kudeatzeko eredu berri
bat eratu zuen. 1937. urte arte, Chocolates non azkenean Amerikara joan zen, eta Rio
Bilbaínos S.A. enpresa, Espainiako sektoreko
fabrika nagusien artean, bigarren izan zen. de Janeirora 1941eko abuztuaren 27an iritsi
EAJko kide egin zen. Futbolari izan ondoren,
Athleticen zale porrokatua izaten jarraitu zuen zen. Artean nortasun faltsuarekin, zenbait
Agirrek. Gerra garaian, Euskadiko Selekzioaren
aldeko sustatzaile nagusietako bat izan zen. hilabete eman zituen Brasilen, Uruguain eta
Venezuelan, Estatu Batuetako Gobernuak bere
herrialdean legez bizitzeko baimena eman
zion arte. Horrela, New Yorkera joan zen,
erbesteko Eusko Jaurlaritzaren egoitzako buru
zela; Agirre bertan egon zen 1946. urtera arte,
eta, aldi berean, Columbiako Unibertsitateko
irakasle izan zen. 1946an, Frantziara itzuli zen,
eta Eusko Jaurlaritza sortu zen berriro. Aguirrek
1931ko apirilaren 13an, udal hauteskundeak Euskaldunen Lagunen Nazioarteko Ligaren
egin ziren Espainian. Errepublikanoek sorreran parte hartuko zuen. Erbesteko Eusko
irabazi zituztenez, biharamunean Espainiako Jaurlaritza bere helburuak lortzetik urrun egon
Bigarren Errepublika aldarrikatu zuten. Agirre zen. Hala ere, gaur egun erbesteko gobernu
(27 urte zituen) EAJko hautagai izan zen autonomikoen borrokak 1977az geroztik,
hauteskundeetan eta aukeratu egin zutenez, Katalunia, Euskadi eta Galiziako Autonomia
ordezkaritza-erakundeetako jardunbide Estatutuen negoziazioetan izan duen eragina
politikoari ekin zion. Getxoko udalean EAJk onartzen da. Lendakaria 1960ko martxoaren
gehiengoa lortuta, alkate izendatu zuten. Gerra 22an hil zen bihotzekoak jota. Haren gorpuzkiak
zibila hasi eta gero, egun horretan izan zen Iparraldera eraman zituzten.
Madrilen Gorte Demokratiko Errepublikanoen BATXI-C1 (102. Taldea)
17
PASIONARIA: MITO BATEN
ITZALAK ETA ARGIAK.
Marisa Floresen argazkia El País egunkarian, Alberti eta La Pasionaria.
Ibárruri: argiz eta itzalez eratutako pertsonaia Bere benetako izena.
errepikaezina. Gogoan izan La Pasionaria
77ko argaz kimitikoa. Bertan, Rafael Albertiren Pasionariarik ez. ezta Dolores ere. Isidora
besotik helduta, Kongresuko harmailetatik Ibárruri Gómez izan zen 1895eko abenduan
jaisten da, serio eta bakun, ia solemne. Erregistro Zibilean inskribatzeko erabili zen
izena. Hamaika seme-alabatik zortzigarrena.
Beltzez jantzita dago erabat, emakume Gallartako (Bizkaia) meatzari Antonioren alaba,
adinduaren orbanak ditu kopetan, ile urdindua hildako meatzariaren semea, eta Dolores
motots labur batean bilduta. Hor emakume Gómez.
zahar iraultzaile bat garondoan diputatuen
mespretxuzko begiradei eusten. Izan ez zen andereño.
Heroina edo bilaua –bere errenkaden artean Andereño izatea zen Doloresen ametsa:
batzuek traidoretzat eta interesatutzat Antonia Izar de la Fuente irakaslea miresten
jo zutelako-, bere gorputz iheskorretik zuen, Gernikan bonben azpian hilko zena.
demokraziaren hastapenen marka nahastezina Hala ere, gurasoek 15 urtebete arte trebatzera
gorpuztu zuen. Gerraluze baten ondoren, bultzatu bazuten ere, laster kendu zioten
berarekin pneumoniak baino ezin izan zuen irakaskuntzarekiko ideia burutik eta lanean
desagerrarazi, 93 urte zituela. hasteko gomendatu zioten. Sardinak saldu
zituen, aberatsen etxeetan zerbitzatu zuen
Hona hemen bere bizitzari buruzko bitxikeria
batzuk:
18
eta joskintzan aritu zen: hor izan zuen lehen geroago ziurtatu zuen La Pasionariak bere
harremana kontzientzia pizten hasi zitzaizkion bizitza pertsonalari uko egin ziola galera
langileekin. tragiko horren ondoren. Hala ere, garai hartako
matxismoak beti salatu zuen ama txarra zela;
izan ere, komunismoa eta horren defentsa
sutsua izan zuen helburu.
Adolfo Suárez Pasionaria agurtuz Madrilen, Europa Press.
Bere maitasun La Pasionaria con Fidel Castro.
ofiziala: Julián Ruiz
Bere maitasun
Lehenik eta behin, Mikel Echevarria izeneko estraofizial handia
gazte lotsatia baino lotsatiagoarekin (eta mendekua):
maitemindu zen, baina harreman horiek ez Francisco Antón.
zuten aurrera egin. Hogei urte zituela, Julian
Ruiz Gaviña sozialistarekin ezkondu zen. La Pasionaria baino 17 urte gazteagoa,
1916ko otsailaren 15ean izan zen. Bere eskutik liraina, beltzarana eta ederra. Armada
Somorrostroko Herriko Etxean sartu eta defendatzailearen komisario politikoa izatera
sozialismoari lotzen hasi zitzaion. Doloresek iritsi zen. Zoroki maitemindu zen berarekin
babak altxatzen zituen Komunisten Elkarteko lagun bikain bat, eta hori uler daiteke.
mitinetan:” Ia ezin dut ezkontzaz hitz egin. Nire Elkarrekin bizi izan ziren urte batzuetan.
benetako ezkontza politika da”. Francisco Antonek eraso egin zion.
Alderdikideek beti errespetatu zutela ere
Ruizek eta Ibarrurik 17 urte eman zituzten adierazi zuen, eta ez zirela inoiz ausartu
elkarrekin, eta loturaren hausturak bat egin senarra engainatu izana aurpegiratzera.
zuen Pasionaria PCEko batzorde zentraleko Hori bai: Carmen Rodriguezekin maitemindu
kide aukeratzearekin. Bere alaba Amayak zenean eta La Pasionaria-ri kontatu zionean,
TVE kodokumental batean esan zuen bere mendekua izugarria izan zen. Doloresek
aita Dolores neskarekin ezkondu zela, ez garbitu egin zuen, herrialde inperialista baten
“Pasionaria” rekin. zerbitzura zegoen polizia izan zitekeelakoan.
Varsoviara erbesteratu zuten fabrika batean
Seme-alabak (eta leher zedin.
galera handia).
La Pasionariaren eskuinean Walter general,
Sei seme-alaba izan zituen: Ruben, Esther, Eva ezkerrean FranciscoAnton.
eta Amagoya, Azucena eta Amaya hirukiak.
Eva bi hilabetera hil zen, Amagoya jaio eta
berehala eta Azucena bi urtera. Amaya
11 urterekin ezkondu zen ofizial sobietar
batekin, eta amak bizirik atera zuen bakarra
izan zen. 1942ko irailaren 3an, bere seme
Ruben, eskuineko begia, Espainiako Gerra
Zibilean borrokatuzuena, Stalingradon hil zen
borrokan. Sobietar Batasuneko heroi izendatu
zuten.
Txikitatik espetxeetara ez ezik, bizimodua
ateratzen ere ohitu zen. Horrez gain, gogor
ekin zion politikari. Carrillok beraz urte batzuk
19
Zergatik deitzen zen dira pasatuko esaldia berreskuratu zuen.
Pasionaria? Espainiako herriak nahiago du zutik bizi
belauniko bizi baino, Espainiako Gerra Zibilean
Madrilera joan zenean, Mundo Obrero emandako mitinetan.
argitalpenean hasi zen lanean. Prentsan idatzi
zuen lehen artikulua La Pasionaria eta Aste Pasionaria kalea
Santua zelako sinatu zuen.
Espainia osoan kale batzuk ditu. Aipamen
Hizlari sutsua berezia egiten zaio Dolores Ibarruriren
kaleari, Alcobendasen ( Madril), herrialdeko
Bere diskurtso potenteagatik izan zen ezaguna. bederatzigarren udalerririk aberatsenari.
Perla batzuk utzi zituen oroimenerako: Ez
107. Taldea (B2 MAILA)
La Pasionaria Parisen, Frente Popularreko beste partaide batzuekin.
20
BILBOKO BITXIKERIAK
PITXITXI baina hemen bakarrik bat azalduko dizuet:
1800. urtean eraikitako iturri hau lehen
esan dudanez, horrela deitzen da Bilboko
biztanleek inoiz ikusi ez zutelako lehoi bat
da. Informazio falta horren ondorioz, eta
logikari jarraituz, txakurrak zirela erabaki
zen, eta beraz horregatik “txakurraren
iturria” deitzen da iturri hau.
Rafael Moreno Aranzadi Bilbon jaio zen
1892ko maiatzaren 23an, eta Miguel de
Unamuno idazle bilbotar ezagunaren iloba
zen. Pitxitxi ezizena bere anaia Raimundok Zazpi Kaleak Bilboko alde zaharraren gune
emango zion bere estatura laburragatik, nagusia da eta hiriko auzorik zaharrena. Han
futbolaren munduan gehien aipatuko
zutenetako bat izango zela jakin gabe. daude hiriko lehenengo biztanleen aztarnak:
duela zazpi mende baino gehiagoko
Pitxitxi bere garaiko golegilerik onenetakoa bilbotarrak ia aldaketarik jasan gabe ibili
izan zen, eta bere lorpenen aitorpen gisa, zireneko bide berberak dira. Eremu berezi
Marca egunkari espainiarrak, desagertutako hau ondare-, merkataritza- eta ostalaritza-
Arribarekin batera, bere izena eman zion eremu bizia eta dinamikoa da, Plaza
denboraldi bakoitzean Espainiako Futbol Berriaren (hirigune historikoaren plaza) eta
Ligako golegile nagusiari, Pitxitxi Trofeoari, Bilboko Itsasadarraren arteko kaleetan.
emandako garaikurrari.
Gure hiriko saltoki zaporetsuak, “betiko
Pitxitxi sariaren izena (Rafael Moreno Bilboko” dendak, souvenir dendak,
Aranzadi, 1892-1922) Athletic Clubeko kafetegiak, gozotegiak nahiz merkataritza-
jokalariaren omenez jaso zuen, 1910 eta proposamenik moderno eta berritzaileenak
1920an, Espainiako Futbol Liga sortu aurki ditzakegu espazio handi honetan.
aurretik, gol-ahalmen handia izateagatik Eremu honetan paseatzea gozamena da.
nabarmendu zena.
Itsasadarraren muturrean Erriberako
TXAKURRAREN ITURRIA merkatuarekin egiten dugu topo. Europako
produktu freskoen merkaturik handiena
Gure Begoñako basilikaren ondoan alde da, bertan gastronomiazaleek etxera euskal
zaharreko beste ikur bat dago, “txakurraren gastronomiaren zaporearen zatitxo bat
iturria” izena duena. Esaten denez, Bilboko eramateko aukera izango dute.
biztanleek inoiz lehoirik ikus ez zutelako Hasiera batean, hiru kalek eman zioten
deitzen diote horrela, eta, beraz, ezagutzarik hasiera egungo Bilbori: Somera edo
ezagatik deitzen zioten horrela. Goienkale, goiko kalea; Artekale, erdiko
Iturri honek 3 lehoi dauzka irudikatuak, eta kalea; eta Dendarikale, azkena. Ostera, hiru
hau azaltzen duten 2 kondaira famatu daude, kale horiei laster beste lau batu zitzaizkien,
21
eta lehen kaleen hiri-trazadura zehatz- Azkuna Zentroa
mehatz kopiatu zuten. Horiek dira aipatu Alhóndiga Bilbao
ditudan kaleak: Arrandegien kalea, gaur
egun Belostikale izenez ezagutzen dena; Bilboko hirian dagoen antzinako ardo
hurrengoa Harategi Zaharra izango litzateke; biltegia da, aisialdirako eta kultura zentro
Barrenkale; eta Barrenkale Barrena, edo bihurtuta. Gaur egun, Bilboko Azkuna
behekoa. Zentroa kultura, aisialdi eta kirol-zentroa da.
Bertan erakusketa areto handi bat, igerileku
estali bat, auditorio bat, zinema areto batzuk
eta jatetxe bat daude.
Beraz, badakizu, Alde Zaharretik jaisten Barrualdea hormigoizko eta zementuzko
zarenean, sartu zaitez Zazpi Kaleetatik eta dekorazio soilagatik nabarmentzen
gozatu hiriko Erdi Aroko bideak. Ez dira asko da, zutabeen desinu abangoardistekin
lehen kaleak osorik mantentzen dituzten konbinatua dagoena. Kanpoko klasizismoa
Europako hiriak. Gozatu ezazu. ez dator bat barneko espazio hiritar, berezi,
soil eta originalarekin.
JANARIA ZALETASUN
BEZALA
Betidanik jatea gustuko izan dugu. 1953 an Philippe Starck Azkuna Zentroko
Bilbon jatetxe oso ospetsu eta berezi bat diseinatzaileak zinema agertoki bihurtu
zegoen, honi “Bilboko lodien elkartea” deitu zituen barruko hiru eraikinei eusten dieten
izan zuten. Jatetxe horretan bazkidea izateko 43 zutabeak. Lorenzo Baraldik dioenez, 43
soilik arau bat bete behar zenuen, eta arau zutabeek historian zehar gizakia zeharkatu
honek esaten zuen gutxienez 100 kilo pisatu duten milioika zutabe eta kultura, arkitektura,
behar zenuela. Hori ez ezik, bazkidea ere gerra eta erlijio irudikatzen dituzte.
izan ahal zinen, baina horretarako 125 kilo
edo gehiago pisatu behar zenuen. Gaur Bilboko lurzorua
egun oraindik jatetxe hau aurkitu ahal dugu
Ledesma kalean, hau da, Nicolás Jatetxean. Hiriko beste berezitasun
bat bertako baldosa da. 20
eta 30eko hamarkadetatik,
hiriko espaloietan jartzen
da eta Mena kalean egiten
ziren. Lehenengo baldosak hormigoizkoak
eta burdinazkoak ziren, oraingoek pisu
handia dute eta gogorrak dira euria egiten
duen egunetan jendeak irrist egin ez dezan..
Bere irudia hainbat objetutan aurkeztu izan
da: ordulari, pin, giltzari, arropa, bitxitegi,
pasteletan... eta hiriko ikurraren antzera
jaietako zapia lepoan lotuta eraman
dezakezu.
BATXI-C1 (103. Taldea)
22
ERREZETAK
BIZKOTXO ERREZETA PATATA TORTILLA
ERREZETA
OSAGAIAK LAU PERTSONARENTZAKO:
*3 arrautza OSAGAIAK LAU PERTSONARENTZAKO:
*Limoi zaporeko jogurt bat *Kipula zuri bat
*10 gr legamia *Lau patata ertain
*Limoiaren azal apur bat marratua *Zortzi arrautza
*Jogurtaren ontzikia neurritzat hartuta: *Oliba olioa
*Gatza
-3 jogurt ontziki irinaz bete
-2 jogurt ontziki azukrez bete
- jogurt ontziki bat ekilore olioaz bete
URRATSAK: URRATSAK:
Bizkotxoa prestatzen hasi bano lehen, labea Hasteko, eskuak garbitu eta gero patatak zuritu.
piztu behar da 180º gradura.
Gero sartaginean olioa bota eta berotzen ipini.
Hasteko, banatu Alde batetik osagai lehorrak
eta bestetik likidoak . Oiloa berotzen den bitartean, patatak txikitu
nahieran.
Osagai lehorrak nahastu baino lehen irina
eta legamia iragazi behar dira eta gero Ondoren, kipula zuritu eta txikitu.
azukrearekin nahastu.
Patata eta kipula sartaginera bota aurretik,
Ondoren, beste ontzi bat hartu eta olioa, egiaztatu olioa bero dagoen.
jogurta eta arrautzak bota eta nahastu.
Gero, kipula eta patata sartaginean bota eta
Molde bat hartu eta gurin pizka bat igurtzi frijitu.
eta irina apur bat bota moldearen gainetik
Patata eta tipula frijitu bitartean katilu batean
Osagai lehorrak eta osagai likidoak katilu arrautzak bota behar dira eta gero irabiatu.
bakar batean irabiagailuaz nahastu eta
ondoren moldean bota. Patata, tipula eta arrautzak nahastu aurretik
arrautzari gatza bota, eta gero, patata eginda
Ostean, labean sartu eta 40-45 minutuan dagoenenean, patata eta kipula sartaginetik
itxaron. atera eta arrautzarekin nahastu.
Azkenik, jan eta on egin! Errezearekin bukatzeko, nahasketa
sartaginean bota, eta minutu eta erdi itxaron
(A1-A2 maila) eta gero buelta eman plater batekin.
Gero itxaron minutu eta erdi eta ondoren atera.
Azkenik, jan eta on egin!
(A1-A2 maila)
23
X DK J K B GF E E NAARS X
MMA K A K I N T X E F Z A R T
DEMBORAPASAN I T U R G I N A R K A L N B T
I S UK AL DARI AAL T C R
H T A Y H V F R I LESTRAZ-ZOZPA.E10 LZ ANXBIDCE
Q WE R T Y U A A I A O B A P A
(NAEBKSOAKZAATRDUIAA,,ARFHRAARNATIKZIANLAE,GA,KAALZBEEATIATARIRLAIA, ) ITTURGINSA, SEUKALRDARIAO, OKAINA, LIGELTFSEROGA,
DENBORA-PASAKBBHZM MLRQJX BOACKW TKI HVE AINEJA OYNRLE AGPTBB JUHANY AZKIYH IVGFTU FKFIIA RLBOOR VDOIPI APRAEJ EOÑHLB PZSÑVN
X DK J K B GF E E NAARS X
MMA K A K I N T X E F Z A R T
NI T UR GI NAR K AL NB T
I S UK AL DARI AAL T C R
HT AY HVF RI S Z Z E Z X C
Q WE R T Y U A A I A O B A P A
LSETRAD-ZOPFA. 1I0 LANGBIDEE L T S E R O A L F G
(NHZMAEBKOAXQJKZAATRUIWKCAA,,AHRVEHARRAANKJAETINZAAL,RELEKAA,ZAEBBTLTBAARIIYNATAA,RITIAYIHU)RGIUTFNA, SAI UKAROLDARIPIA, OAEKINABL, IGENÑLTSEROA,
I OI JH V
DENLEBTORAR-AZO-PPAA. SGEALA BATEN IKUSI AHAL DIREN 10 GAUZA
(MAHAIA, ZAKARRONTZIA, LIBURUA, ARKATZA, ORDENAGAILUA, LEIHOA, ERLOJUA,
APALATEGIA, ARBELA, AULKIA)
ZZ G J K K H N MZ A A R T Y U
AA I G E T A L A P A U Q W E R
LETTRAS-ZOPKA. 10YLANMBIDEA H A I A A L E B R A
UI L A O P A S D F G K H J K L
(AÑBOPKATUAI , HAARAKIRNA, KZAZETXARIAC, ITUVRGINBA, SUNKALIDARIMA, OKDINA,EIGELCTSEROA,
NTEKAHZARIAB, ARRAANTXZALERA, ALCBAITVARIAB) N M A A S D R
HB U U J O O R Z E N A G A I A
TU R J Y A J N O MC C A U Z A
QD U O L W S X T B H I O J F O
MU A L A R K A T Z A A H O A H
ZTAGXR ZASBAA KGI HON YGJ ERK EKMDID TKAJEP HAHEON LANWUA AMI GYE AZPYAR AAASIT LUAALW QRELEU TWBEAR ERYQZU RAUELI
U I L A O P A S D F G K H J (AK1-A2 ML AILA)
ÑLETPRA-ZOI PA. AGELARBATZEN IKXUSI ACHA2L4VDIREBN 10NGAUIZA M D E C
TH B A X R C V B N MA A S D R
E T X E B A R R I KOEtxebarriUdala - Ayuntamiento E U S KA LT E G I A
2022-2023
ESKAIKAMDIAENPLSMTIZATÓAAODZRFUAELORBOTASALA GAIRACTUIOITTTMPAEMIOTELSEED-SRAR-KEAECMASMBIAAPTEAMEANRCMRATEIIEZSAAAS…ILKKA,E…,KS::
www.etxebarrikoeuskaltegia.com
94 426 28 02
[email protected]