ระบบปกคลุมร่างกาย

ระบบปกคลุมร่างกาย

(INTEGUMENTARY SYSTEM)

Lectured by
Natpawin Deesart

M.Sc.(Anatomy)
Faculty of Nursing, Vongchavalitkul University

วัตถุประสงค์

1. บอกหน้าที่ของผิวหนังได้
2. อธิบายโครงสร้างชนั้ ต่างๆ ของผิวหนัง ได้แก่

Epidermis และ Dermis ได้
3. อธิบายลกั ษณะโครงสร้างที่เจริญมาจากผิวหนังได้

เช่น ขน (Hair), ต่อมไขมนั (Sebaceous glands),
ต่อมเหงื่อ (Sweat glands)
4. อธิบายโครงสร้างของเลบ็ ได้
5. อธิบายลกั ษณะของเซลลผ์ ิวหนังได้

ส่วนประกอบของระบบผวิ หนัง

ผิวหนัง (Skin) โครงสรา้ งท่ีเปล่ียนแปลงมาจากผิวหนัง
(Accessory structure)

1. หนังกาพร้า 1. ขนหรอื ผม (Hair หรอื Pili)
(Epidermis) 2. เลบ็ (Nail)
3. ต่อมเหงื่อ (Sweat gland)
2. หนังแท้ (Dermis) 4. ต่อมไขมนั (Sebaceous

gland)

หน้าที่ (Function)

➢ ป้องกนั (Protection) เช่น ป้องกนั รงั สีอลั ตราไวโอเลตป้องกนั เชื้อ
โรคจากสิ่งแวดล้อม ป้องกนั การสญู เสียน้าออกจากรา่ งกาย โดย
ทางานรว่ มกบั ระบบประสาทและระบบไหลเวียนโลหิต

➢ รบั ความรสู้ ึก (Sensation) รบั ความร้สู ึกเก่ียวกบั สมั ผสั อณุ หภมู ิ
ความเจบ็ ปวด แรงกด โดยทางานรว่ มกบั ระบบประสาท

➢ ควบคมุ อณุ หภมู ิของรา่ งกาย (Body temperature regulation)
ผิวหนังสามารถปรบั เพิ่มหรอื ลดอณุ หภมู ิของรา่ งกายให้
สอดคล้องกบั สิ่งแวดล้อม เพื่อให้อวยั วะทาหน้าท่ีได้ตามปกติ

➢ สงั เคราะหว์ ิตามินดี (Vitamin D production) เมือ่ ผิวได้รบั
แสงแดดอย่างพอเหมาะ

➢ ขบั ของเสียออกจากรา่ งกายทางเหงื่อ (Excretion)

ผิวหนัง (Skin)

หนังกาพร้า (Epidermis) หนังแท้ (Dermis)

Stratum corneum Papillary layer
Stratum lucidum Reticular layer
Stratum granulosum
Stratum spinosum
Stratum basale (Basal layer)

ชัน้ หนังกำพร้ำ (Epidermis)

หนังกาพร้าเป็ นส่วนท่ีอยู่ชนั้ บนสุดของผิวหนัง เป็ นเนื้อเย่ือบุ
ผิวชนิ ด stratified keratinized squamous epithelium ไม่มีหลอด
เลือดมาเลี้ยง แต่ได้รบั สารอาหารจากการแพร่ของสารในหลอด
เลือดฝอยท่ีอย่ใู นชนั้ หนังแท้ เซลลช์ นั้ ล่างๆเป็น columnar cell ชนั้
บนเป็นเซลลท์ ี่มีการสะสมโปรตีน Keratin อย่ภู ายใน cytoplasm ทา
ให้เซลลต์ ายและหลดุ ลอกออกไปทกุ วนั ประกอบด้วย 5 ชนั้ ดงั นี้

➢ Stratum corneum

➢ Stratum lucidum

➢ Stratum granulosum

➢ Stratum spinosum

➢ Stratum basale

หนังกาพร้า (Epidermis)

ชัน้ หนังแท้ (Dermis)

หนังแท้ เป็ นเนื้อเย่ือเก่ียวพันท่ีอยู่กันอย่างหนาแน่น และไม่เป็ น

ระเบียบ (dense irregular connective tissue) และเซลลไ์ ขมันจานวนเล็กน้อย
ทาหน้าที่ ช่วยคา้ จุนและยึดหนังกาพร้าเข้ากับ subcutaneous tissue หนังแท้
แบง่ ออกเป็ น 2 ชั้น ไดแ้ ก่

➢ Papillary layer ชั้นนี้บางมีลักษณะคล้ายนิ้วมือย่ืนขึ้นไปในชั้น

epidermis เซลลท์ พ่ี บในชั้นนี้ ได้แก่ fibroblast, mast cell, macrophage
ในชัน้ นีจ้ ะมปี ลายประสาทรับความรู้สึกสัมผัส แทรกอยู่กับกลุ่มหลอดเลอื ด
ฝอยทมี่ าสนิ้ สุดในชัน้ นี้ ซง่ึ มสี ่วนสาคัญช่วยปรับอุณหภูมขิ องร่างกาย

➢ Reticular layer ชั้นนีห้ นาอยู่ลกึ กว่า papillary layer มี elastic fiber

ยดึ ติดกับชั้นใต้ผิวหนัง (subcutaneous layer) และพบโครงสร้างสาคัญ
เช่น ต่อมไขมัน (sebaceous gland) ต่อมเหงอ่ื (sweat gland) หลอดเลือด
และปลายประสาท

หนังแท้ (Dermis)



การเกิดสีของผวิ หนัง (Pigmentation)

➢เลอื ดไหลผ่านหลอดเลอื ดอยู่ในชัน้ หนังแทท้ าใหผ้ วิ หนังมสี ชี มพู
➢ผิวหนังจะมสี เี หลอื งเน่ืองจากมีสาร carotene อยู่ในชัน้
stratum coneum หรอื adipose cell ในชัน้ หนังแท้
➢Melanin pigment จะทาใหผ้ ิวดาคลา้ melanin
pigment เป็ นเมด็ สีนา้ ตาลเข้มสร้างจาก melanocyte
เซลลน์ ีจ้ ะแทรกตวั อยใู่ นชัน้ stratum basalae การสร้าง
melanin pigment ไดร้ ับอทิ ธิพล 2 ปัจจัย คอื การกระตุ้น
ด้วยแสง และการหล่ังฮอรโ์ มน melanocyte stimulating
hormone (MSH) จากตอ่ มใต้สมอง

โครงสร้างทเี่ จริญเปลยี่ นแปลงมาจากผวิ หนัง
(Accessory structure)

Hair (Pili) Nail Sweat Sebaceous
gland gland

ต่อมเหงอื่ (Sweat gland)

ตอ่ มเหงอ่ื เป็นตอ่ มชนิด simple coiled tubular

gland พบหระจายท่วั ไปตามสว่ นตา่ งๆของรา่ งกาย ตอ่ มเหง่ือ
แบง่ เป็น 2 ชนิด คือ

➢Eccrine sweat gland เป็ นต่อมเหงอ่ื ทพี่ บท่วั ๆไปตามผิวร่างกาย

ยกเว้นบริเวณริมฝี ปาก, penis, clitoris และ labia minora เหงอื่ ท่ี
สร้างจะมีลักษณะเป็ นน้าใสและถูกส่งผ่านทางท่อออกสู่ผิวหนัง
โดยตรง หน้าที่เก่ียวกับการควบคุมอุณหภูมิของร่างกายภายใต้การ
ควบคุมของระบบประสาทอัตโนมัติ

➢Apocrine sweat gland เป็ นต่อมท่ีพบบริเวณรักแร้ (axilla),

อวัยวะสืบพันธุ์ (genitalia), รอบๆหัวนม (nipple) ต่อมนีส้ ร้างสารทม่ี ี
ลักษณะเหนียวข้น ขุ่นขาว ไม่มีกล่ิน แต่เมื่อทาปฏกิ ิริยากับแบคทีเรีย
ท่ีผิวหนังจะกลายเป็ นสารท่ีมีกลิ่น ท่อนี้มักเปิ ดเข้าสู่โคลนขน (hair
follicle)

ต่อมไขมัน (Sebaceous gland)

ต่อมไขมันมีความสัมพันธก์ ับขน โดยมีท่อสั้นๆไปเปิ ด
ท่ีโคลนของขนหรือผม ต่อมไขมันพบได้ท่ัวไปตามร่างกาย
ลักษณะโครงสร้างเป็ นชนิด alveolar gland ไขมันท่ี
สร้างเรียกว่า sebum เมื่อหล่ังออกมาจะเคลือบขนและ
ผิวหนังบริเวณนั้นป้องกันไม่ให้เปี ยกน้า การทางานของ
ต่อมถูกควบคุมด้วยฮอร์โมนเพศ ก่อนวัยรุ่นต่อมไขมันมี
ขนาดเล็ก เมื่อถึงวัยรุ่นการทางานและขนาดของต่อม
เพม่ิ ขนึ้ เน่ืองจากอทิ ธิพลฮอรโ์ มนเพศ โดยเฉพาะเพศชาย

เส้นผม-เส้นขน (Hair)

เส้นผมหรือเส้นขนเป็ นโครงสร้างท่ีประกอบไป
ด้วยเคอราตินสีและขนาดขึ้นอย่กู บั เชื้อชาติ อายุ และ
ตาแหน่งบนร่างกาย สามารถพบได้ทวั่ ร่างกาย ยกเว้น
ฝ่ ามือ ฝ่ าเท้า ริมฝี ปาก หวั นม บางส่วนของอวยั วะสืบ
พนั ธภ์ ายนอก และปลายนิ้วมือนิ้วเท้า

ส่วนประกอบภายนอก และภายในของขน (Hair Structure)

➢ ส่วนประกอบภายใน ประกอบด้วย
➢ Medulla
➢ Cortex
➢ Cuticle

➢ ส่วนประกอบภายนอก ประกอบด้วย
➢ ก้าน (Shaft)
➢ รากขน (Root)
➢ ส่วนป่ องของขน (Hair bulb)

➢ การเจริญเติบโต 1 ม.ม. / 3 วนั
➢ อายุ 3-4 เดือน





สีผม (Hair Color)

สีผมของชนชาติต่างๆ มีลกั ษณะสีท่ีแตกต่างกนั
ออกไป ทั้งนี้ ขึ้นกับปริ มาณของเม็ดสี ท่ี สร้างขึ้น
โดยทวั่ ไปสีของขนท่ีต่างกนั เน่ืองจากเมด็ สี 2 สี คือ สี
น้าตาลดา (Brown-black melanin) และสีเหลือง(Yellow
phenomelanin)

หน้ำทขี่ องขนหรือเส้นผม (Function of the Hair)

➢ ช่วยควบคมุ อณุ หภมู ิของร่างกาย
➢ ป้องกนั ผิวหนัง เช่น จากแสงแดด
➢ รบั ความร้สู ึกสมั ผสั เช่น เราจะร้สู ึกได้เม่ือมีลมพดั

ผา่ น
➢ เป็นส่วนช่วยระบายเหง่อื และไขมนั
➢ สร้างบคุ ลิกของร่างกาย เช่น ทรงผม

เล็บ (Nail)

เล็บวางตัวอยู่ในส่วนของปลายมือและ
ปลายเท้า ทาหน้าที่ในการป้องกนั นิ้ว และช่วย
ในการหยิบจบั วตั ถทุ ่ีมีขนาดเลก็ เลบ็ เป็นส่วนที่
มีลกั ษณะแขง็ และโปรง่ แสง

ส่วนประกอบของเล็บ

➢ แผน่ เลบ็ (Nail plate)
➢ ฐานเลบ็ (Nail bed)
➢ รากของเลบ็ (Nail root)
➢ บริเวณตรงโคนแผน่ เลบ็ มีลกั ษณะเป็นรปู พระจนั ทรค์ ร่งึ เสี้ยว

เรียกว่า Lanula
➢ อตั รางอก 1 มม. / 1 สปั ดาห์

หน้าทขี่ องเล็บ

➢ปอ้ งกนั อนั ตรายท่ีจะเกิดตอ่ นิว้ สว่ นปลาย
➢รบั ความรูส้ กึ ทาใหร้ ะบบรูส้ กึ สมั ผสั แบบละเอียดดีขนึ้
➢ทาใหน้ ิว้ มือหยิบจบั ส่ิงของไดด้ ี
➢เป็นอาวธุ ของรา่ งกายอย่างหน่งึ ตามธรรมชาติในการขีด ขว่ น
เพ่ือตอ่ สกู้ บั อตั ราย
➢เลบ็ นิว้ ช่วยใหก้ ารเคล่อื นไหวของเทา้ ไดด้ ขี นึ้

แผลไฟไหม้นา้ ร้อนลวก (Burn)

1st degree (superficial) - Damage epidermis

- Erythema

- Pain

- Edema (swelling)

- Peeling

2nd degree (partial-thickness) - Damage epidermis

- Superficial dermis

- Nerve ending

- Most painful

3rd degree (full-thickness) - Entire thickness of the skin

- Damage of the muscle