BilimKel

Güneş Pillerinin Çalışma Prensipleri

Güneş panelleri üretilirken Güneşten gelen ışınlara foton denir,
silisyum katman, iki iletken fotonlar kolay anlaşılması için
madde arasına bir sandviç gibi kurşunlara benzetilebilir, yani güneşin
sıkıştırılır. Silisyum elementinin dünyaya doğru ateş ettiği
yapısında her silisyum atomu düşünülebilir. Bu kurşunlar yani
diğer 4 farklı silisyum atomuyla fotonlar güneş pilinin üstündeki
bağ yapar ve bu kristal bir yapı silisyum atomlarının elektronlarına
oluşturur. çarptığında bu elektronlar serbest
kalır ve bir boşluk oluşur, yani başka
bir elektron için yer açılır.

Bir güneş pilinde iki farklı Serbest kalan elektronlar N ve P
silisyum tabakası bulunur; üstte katmanları arasında oluşan elektrik
olan silisyum tabakasına daha alan nedeniyle en başta negatif yükle
fazla elektronu olan bir element yüklenen N tabakasına doğru hareket
eklenir bunun için çoğunlukla ederken, boşluklar en başta pozitif
fosfor elementi kullanılır, alttaki yükle yüklenen P tabakasına çekilir.
tabakaya ise daha az elektronu Böylece iki taraf arasındaki
olan ve fazladan bir elektronluk potansiyel fark artmış olur.
boşluk yaratabilecek bir element
eklenir. (Bu çoğunlukla bor
elementidir.) Bu iki elementin
eklenmesinin amacı üst tarafta
daha fazla elektron olmasını ve
alt tarafta daha az elektron
olmasını sağlamaktır. Bu sayede
bir taraf eksi yükle yüklenirken
diğer tarafı artı yükle yüklenir.
Negatif yüklü olana N tabakası
derken pozitif yüklü olana ise P
tabakası denir.

TEKNİKEL |  51

Güneş Panellerindeki Katmanlar ve Verim

Güneş panelleri bir bütün olarak
düşünüldüğünde ise yapısında güneş
pillerinden farklı katmanlar bulunur.
Bu katmanlar güneş pillerini korumak
ve verimliliği arttırmak içindir. Güneş
panelinin en ortadaki katmanı
birbirine bağlı güneş pilleridir bu
katmanın önünde ve arkasında da
güneş pillerini sudan ve hasarlardan
koruyan iki katman bulunur. Bazı
gelişmiş güneş panellerinde ise koruyucu katmanlardan önce verimliliği
arttıran birkaç katman daha bulunur. Güneş panellerindeki verimin düşmesine
sebep olan birçok etken vardır. Bu etkenlerden ilki güneş piline çarpan ışığın
yansımasıdır, bu sorun güneş pilinin verimini %30 değerinde düşürür. Bu verim
kaybını önlemek için farklı yapı kullanılmaktadır, bunlardan ilki silisyum
monoksittir, güneş pilinin üstüne ikinci bir katman olarak konulan bu madde
verimi %10 değerinde arttırmaktadır. Bu katman üstüne ise titanyum
dioksitten yapılan yansıtmayı engelleyen ve emilimi çoğaltan bir başka
katman konur, bu katman da verimliliği %3 oranında arttırabilmektedir.

Bu iki tabaka da yarı iletken
olduğu için arasında bir
etkileşim olmazken üstteki ve
alttaki iletken metaller birbirine
bağlandığında elektronlar N
tarafından P tarafına doğru
hareket edeceğinden, elektrik
akımı oluşmuş olur. Bu sayede
güneş enerjisi elektrik enerjisine
dönüşür. Bir güneş pili sadece
yarım voltluk bir enerji sağlayabilir, bu yüzden güneş pilleri birbirlerine
bağlanarak daha verimli olan güneş paneline dönüştürülür. Bu elektrik enerjisi
bataryalarda depolanabilmekte ya da direkt kullanılabilmektedir. Bununla
birlikte güneş panellerinin önemli bir faydası da kullanıldıkça yapısından hiçbir
şey kaybetmemesidir. Yani sadece elektronlarla elektrik üretir ve elektronlar
da her seferinde geldiği yere geri döner, bu nedenle paneller uzun bir süre
(ortalama 10 yıl) çalışabilir. Bu da çevre ve sürdürülebilirlik açısından
önemlidir.

TEKNİKEL |  52

Eğer en üstteki katman
girintili çıkıntılı yapılırsa bu
da verimliliği arttırabilir
çünkü güneş ışığının
yansımasını engeller. Fakat
bu çözümler masraflıdır bu
nedenle birçok güneş
panelinde bu tür katmanlar
bulunmaz. Bir başka
verimliliği etkileyen etken
ise, güneş ışığının dalga boyudur. Güneş panelleri her dalga boyundan elektrik
üretememektedir. Elektrik üretebildiği dalga boyu ortalama 1100 nanometre
yani 1100 nanometreden fazla dalga boyu elektrik üretmeye yaramamaktadır.
Bu da verimlilikte %19 değerinde bir düşüşe sebep olmaktadır. Bununla birlikte
gelen fotonların enerjisi ne kadar büyük olursa olsun elektron yerinden
koptuktan sonra fazla olan enerjiyi ısı olarak etrafa vermektedir bu da %33
gibi büyük bir miktarda verimliliğe etki etmektedir. Bir başka verimlilikte olan
kayıp ise güneş panellerinin üstündeki elektriği iletmek için kullanılan
iletkenler, bunların kapladığı alan sebebiyle %8 değerinde verimlilik azalır.
Bütün bu sorunlar ise güneş enerjisinin potansiyelinden çok daha düşük %15-
%20 verimlilikle çalışmasına neden olur, verimliliği %46’ya kadar arttıracak
inovasyonlar bulunsa da bunların masrafının düşmesi ve üretiminin artması
için zaman gerekmektedir.

Güneş Enerjisinin
Potansiyel Kullanım
Alanları ve Geleceği

Dünyada aktif olarak 2 milyar
araba kullanılmaktadır, bu
arabaların çok büyük bir kısmı
ise fosil yakıtlarla
çalışmaktadır. Fosil yakıtlarla
çalışan bu arabalar atmosfere her gün tonlarca Co2 salmaktadır, bu kirlilik
üretimi bu şekilde devam ettiği takdirde kısa bir zamanda Dünya için büyük
tehlikelere yol açabilir bu nedenle fosil yakıt yerine yenilenebilir enerji gün
geçtikçe daha fazla tercih edilmektedir ve edilmelidir. Elektrikli araçlar ise
fosil yakıt kullanımını azaltmaktadır ve çevreci bir seyahat deneyimi
sunmaktadır. Fakat elektrikli araçlar bütün dünyada yaygınlaşsa bile geriye
bazı sorunlar kalmaktadır.

TEKNİKEL |  53

Her ne kadar fosil yakıt kullanımı azalmakta olsa da yeni sorun elektrik
üretimidir. Elektrik üretimi için verimli kaynaklardan biri de güneştir. Peki
güneş panellerinin geleceği ne olacak? Bu sistem nasıl daha verimli hale
getirilebilir?

Güneş panelleri Güneş'ten gelen
enerjinin çoğunlukla %15-20'sini
enerjiye dönüştürebilmektedir. Bir
de enerji saklanırken veya bir
yerden bir yere aktarılırken
kaybedildiği için verimlilik daha
fazla düşmektedir. Bunun için
güneş panellerinde daha verimli
maddeler ve yapılar kullanılmalıdır.
Eğer güneş panellerinin verimi
yeteri kadar arttırılabilirse ne
olacak? Böyle bir durumda da

sorunlar bitmemektedir çünkü tek sorun güneş panellerinin verimi değil, bir
diğer sorun ise bu elektriğin depolanması yani bataryaların gelişmesidir.

Yapılan bir araştırmaya göre Sahra

Çölü’nün bir kısmına bile Güneş Tarlası

(Birçok Güneş panelinin bulunduğu bir

elektrik üretim tesisi.) yapılsa bu bütün

dünyanın elektrik ihtiyacını

karşılayabilir fakat güneş panelleri

geceleri çalışamamaktadır insanlar ise

en çok geceleri elektrik kullanmaktadır

bu nedenle sabah depolanan enerjinin

akşam kullanılabilmesi gerekmektedir.

Bununla birlikte bazı günlerde havanın

kapalı olduğu da hesaba katılmalıdır

yani bu da demektir ki güneş panelleri

stabil bir enerji kaynağı değildir. Bu

yüzden güneş varken enerji üretilip

güneş olmadığında bu enerjinin

kullanılabilmesi gerekmektedir bunun

için ise bataryalar kullanılmaktadır.

Enerji depolamak için farklı batarya ve

çözümler bulunur bu çözümler derginin batarya kısmında incelenmektedir.

TEKNİKEL |  54

Bu bataryaların daha büyük bir

hızla gelişmesi ve çevreye

zararsız hale gelmeleri yani

geri dönüştürülebilir olmaları

gerekmektedir. Peki ya

bataryalar da yeterince

gelişebilirse, o zaman ne olur?

Böyle bir durumda fosil

yakıtlara ve nükleer enerjiye

ihtiyaç duyulmayacaktır,

evlerin çatılarındaki Güneş panelleri enerji tüketimi için yeterli olur. Bu duruma

karşı olanlar da bulunmaktadır, birçok devletin ekonomisinde petrol büyük bir

yer kaplamaktadır bu nedenle bazı şirketler güneş panelleri gibi yenilenebilir

enerjilerin yaygınlaşmasını ve gelişmesini istememektedir, güneş

panellerindeki gelişmenin ve yatırımının 2000’li yıllardan önce şimdiki kadar

fazla olmaması bu nedenledir, fakat şimdi ve gelecek yıllarda güneş

panellerine birçok yatırım yapılmaktadır.

Güneş panelleri ve bataryalar

yeteri kadar geliştiğinde ise

üstünde güneş paneli olan ve

dışarıdan şarj edilmeye ihtiyacı

olmayan sadece güneş

enerjisinden yararlanan güneş

arabaları kullanılabilecektir. Bu

araçlar sadece bir prototip yani

satışta değiller fakat gelecekte

elektrikli arabaların bu yönde

evrileceği öngörülmektedir. Bu tür

güneş panelli elektrikli araçlarda

hem araba hafif yapılmalı hem de

en verimli Güneş panelleri

kullanılmalıdır. Bu şekilde arabalar

üstünde olan güneş panelleri

sayesinde sıfır emisyonla (tabii ki

arabanın yapılma aşamasını göz

ardı edildiğinde) seyahat

edilebilecektir. Bu icatların hemen

geliştirilmesi ve kullanılması dünya için büyük bir önem arz etmektedir. Çok

geç olmadan harekete geçilmelidir.

TEKNİKEL |  55

OTONOM . Görsel 1
TEKNOLOJI
bulundurarak iyi ve doğru kararı alabilme
Ayşegül Memur ve o kararı uygulayabilme kabiliyetleri ile
kendi kendini yönetebilirler. Örneğin
Teknoloji ve bilimin insan hayatı otonom sürüş sistemli araçlarda hareket
üzerindeki etkisi yadsınamaz. Son halindeyken alınan kararlar anlıktır ve
yıllarda insanlık otomatik sistemlerin, yaptığı hareketler eylemin koşullarına
otonomiye dönüşümüne tanıklık göre değişkenlik göstermektedir.
etmektedir. Otonom teknolojiler, Aşama olarak bakıldığında otonom bir
insanlığa yeni bir yaşam formu sistem ilk olarak çevresini algılayarak, bu
sunma ve geleceği şekillendirme çevre içerisinde nasıl hareket edeceğini
potansiyeliyle günümüzde merak planlar ve kontrolcüleri ile de ortaya
edilen ve ilgi çeken çalışma alanları koyduğu bu plana uygun olarak hareket
arasındadır. eder. Son aşama olarak da çevrede
bulunan robotlar ile iletişime geçer, kendi
Otomatik sistemler belirli fonksiyonlara durumunu paylaşır ve çevredeki
uygun hareket eden ve daha önceden robotların durumlarıyla ilgili de bilgi alır.
tanımlanmış adımları takip eden cihazlar, Bu, onların sosyal bir etmen olmalarını
makineler veya robotlardır. Aynı gerektirmektedir. Dört ayrı aşamadan
zamanda bu sistemler alternatif oluşan bu basit otonomi döngüsü,
herhangi bir karar veremez, kendisine otonom trafik yönetimi yapan bir
önceden kazandırılmamış hiçbir yeteneği sistemden, otonom görüntü kaydı yapan
sergileyemez. Otonomi, bir sistemin icra bir araca, otonom siber güvenlik
edeceği hareketlerin belirlenmesinde sisteminden, otonom temizlik robotlarına
hemen hemen tüm kontrolün kendisinde hepsinde aynıdır [1].
olması anlamına gelmektedir ve
otomatik sistemlere karşılık otonom
sistemler; kendi hedefleri doğrultusunda
karar verebilen, değişen ortam şartlarına
adapte olabilen, diğer sistemlerle
etkileşim kurabilen sistemlerdir. Bunları;
sahip oldukları yapay zekâ algoritmaları
ve gelişmiş sensor teknolojileri sayesinde
yaparlar. Ayrıca zaman içerisinde veri
setlerini veya simülasyon ortamlarını baz
alarak ideal davranışları öğrenip bu
şekilde yetkinliklerini arttırabilirler.
Otonom sistemler, bir karar esnasında o
karara etki eden durumları göz önünde

BİLİMKEL |  56

Otonom araçlar ele alındığında

bu sistemler doğrultusunda

geliştirilen akıllı park etme, hız ve

şerit kontrolü, acil fren sistemi

gibi teknolojiler bulunur. Bu

gelişimin son noktasındaki

otonom araçlar birçok kuruluş

tarafından incelenip hızla

kullanılabilir hale gelmektedir.

İstenilen iki nokta arasındaki

yolculuğu insan müdahalesi Görsel 2

olmadan gerçekleştiren

sürücüsüz araçlar güvenlik, konfor ve enerji tasarrufu gibi konularda pek çok

katkıda bulunmaktadır. Taşıt otomasyonunu otomotiv mühendisleri topluluğu 6

düzeyde değerlendirilmekte ve ilk seviye olan 0 bütünüyle sürücü yönetiminde

olan taşıt olarak, 5 seviye ise bütünüyle bilgisayar yönetiminde hareket eden

otonom araçlar olarak ifade edilmektedir. Sürücüsüz araçların çalışma döngüsü iç

ve dış sensörlerden bilgi alınması ile başlamaktadır. Savrulma oranı ve tekerlek

hız sensörü gibi iç sensörler aracın iç algısı hakkında bilgi verirken, RADAR,

LİDAR, GPS gibi dış sensörler ise aracın dış algısını karar mekanizmasına

iletmektedir. İç sensörler aracın yönelimini (savrulma sapma vb.), hız ve ivmesini

belirler. Dış sensörler ise dış çevreye göre lokalizasyonu belirler.

Sensörlerden gelen işlenmemiş
veri, algılama safhasında
yorumlanır ve aracın, yolun ve
mevcut engellerin konumu
hakkında anlamlı bilgiler
oluşturulur. Bunun yanında
araç; diğer taşıtlar, mevcut
altyapı ve diğer trafik
bileşenleri ile devamlı iletişim
halindedir. Alınan bu bilgiler ile

akıllı araç, hareketini planlamaktadır. Hareket planlaması aşaması literatürde
küresel, lokal ve davranışsal olmak üzere 3 gruptan oluşmaktadır. İlk olarak
küresel planlama aracın izleyeceği yolu rota ve görev planlaması açısından
inceler, başlangıç ve bitiş noktaları arasındaki en iyi yolu bulmaya odaklanır.
Lokal planlama, dönemeçler ve engellerden kaçınma gibi daha küçük çaplı
görevlere sahiptir. Son senelerde bilgi işleme hızının da gelişimiyle üzerine daha
çok çalışma yapılabilen davranışsal planlama ise anlık oluşan durumlarda araca
manevra becerisi gibi yetenekler kazandırmayı amaçlamaktadır. Bu çalışma
döngüsünün son bölümü olan kontrol ve tahrikte de aracın planlanan şekilde
hareket etmesi için tahrik edilmesi sağlanır [2].

BİLİMKEL |  57

Bütün bunların beraberinde bu

gelişmeler, araç üretiminde, yazılım

geliştirmede iyi bir konuma sahip

ülkeler için akıllı şehirlerin kurulmasına

ve tekelleşmeye ortam hazırlamaktadır.

Gelecekte otonom araçların kullanımı

ile insanların bir miktar kişisel bilgilerini

bu araçların elektronik sistemleri ile

paylaşacağı ve araçların da bu verileri

otonom araç bileşenleri kapsamında

yer alan akıllı trafik sistemleri, yazılım

firmaları, araç üreticileri ve yerel

yönetimlerle paylaşacağı

düşünülmektedir. Bunun yanı sıra

otonom araçlarda sürücü faktörünün

kalkması ile beraber gerçekleşen trafik

kazalarında; araç mekanik ve

elektronik sistem üreticisi, yazılım Görsel 3
geliştiricisi, altyapı hizmetlerinin

sağlayacak olan yerel yönetimler ve araç malikinin hukuki ve cezai sorumlulukları

konusunda birçok karışıklık ve karmaşanın da oluşacağı öngörülmektedir.

Otonom araçlardaki bu gelişim düşünüldüğünde akla
gelen Ford, Mercedes ve Tesla gibi şirketler, kökten
değişen bir tüketici dünyası için otonom araçlar üretmek
için yarışmaktadır. Örneğin Ford, kısa süre önce otonom
araç filosuna yaptığı yatırımı üç katına çıkarmıştır ve
halihazırda Kaliforniya, Michigan ve Arizona'da 30
otonom Ford Fusion hibridini test etmektedir.

Otonom teknoloji tarihine dönüp bakıldığında geleceğin otomobillerinin temelini
oluşturan kara, deniz ve havayı kapsayan bir dizi buluşla karşılaşılmaktadır

BİLİMKEL |  58

1500

Da Vinci'nin Kendinden 1800

Tahrikli Arabası Whitehead Torpido -1868

Otomobilin icadından  yüzyıllar önce Savaş silahları 1700'lerin ortalarında
Leonardo da Vinci, itilmeden veya ortaya çıkarken, Robert Whitehead'in
çekilmeden hareket edebilen bir araba kendisini su altında itebilen bir torpido
tasarlamıştır. Yüksek gerilim altındaki icadı, dünyanın dört bir yanındaki deniz
yaylar, arabaya güç sağlar ve filoları için oyunun kurallarını
direksiyon önceden ayarlanabilir, değiştirmiştir. Whitehead torpidosu, "Sır"
böylece araba önceden belirlenmiş bir adlı bir basınçlandırma sistemi sayesinde
yolda hareket edebilmektedir. Arabanın su altında birkaç yüz metre yol alabilir ve
uzak bir öncüsü olan cihaz, kimilerine derinliği koruyabilmektedir. 
göre dünyanın ilk robotu olarak kabul
edilmektedir. Teetor Cruise Control - 1945

1900 Bir mühendis, direksiyon başında avukatı
ile bir arabada sürerken yaşadığı
Mechanical Mike Uçak sallanma hareketinden bıktığından dolayı
aracın hızını ayarlayabilecek mekanik bir
Otopilotu - 1933 gaz kelebeği kullanarak sürüşü
kolaylaştırmak için ilk hız sabitleme
Uzatılmış seyahat süreleri, uzun menzilli sistemlerinden birini geliştirmiştir. Buluş
1958'de ticarileştirilmiştir.
uçaklar için oto pilot sistemlerinin
Stanford Cart -1961
geliştirilmesini zorunlu
Uzay yarışının tüm hızıyla devam etmesi ile
kılmıştır. Mechanical Mike, Sperry araştırmacılar, aya iniş yapan araçları
düşünmeye başlamıştır. Uzaktan kumandalı
Gyroscope Co. tarafından tasarlanan ve bir ay gezgini fikri, Stanford mühendislik
yüksek lisans öğrencisi James Adams
Wiley Post tarafından 1933 yılında tarafından ortaya atılmıştır ancak bir
komutun dünyadan gönderildiği andan
dünya çapında 13.000 millik bir uçuş aydaki bir gezici tarafından alındığı zaman
arasındaki 2,5 saniyelik gecikme göz önüne
sırasında kullanılan prototip bir oto alındığında, bunun nasıl kontrol
edilebileceği sorusu düşünülmüştür. Çözüm,
pilottur. Jiroskoplar uçağın yönünü nihayetinde dünyanın ilk gerçekten kendi
kendine giden tekerlekli aracının
takip etmiştir ve doğru yön sağlamak geliştirilmesine yol açmıştır. Araba adı
verildiği gibi, sonunda kameralarla
için kontrollerle ara yüz donatılmıştır ve yerdeki kesintisiz beyaz bir
çizgiyi algılamak ve otonom bir şekilde
oluşturmuştur. Jiroskoplar bugün izlemek için programlanmıştır. Bugün,
kameraların kullanıldığı halef teknolojiler,
otonom araç teknolojisinin ayrılmaz bir otonom araçların hayati bir unsuru olmaya
devam etmektedir.
parçası olmaya devam etmektedir.
BİLİMKEL |  59
Tsukuba Makine

Mühendisliği - 1977

Stanford Cart kadar çığır açan bu
araba, karayolundan çok mutfakta
evde görünen dört tekerlekli bir
arabadır. Japonya merkezli Tsukuba
Mechanical, araca monteli iki kamera
sayesinde saatte yaklaşık 20 mil hızla
giderken sokak işaretlerini tanıyabilen
otonom bir binek aracı üretmiştir.

VaMoRs - 1987 General Atomics MQ-1

Otonom teknolojide ileriye doğru bir Predator - 1995
başka önemli adım da yoldaki aracın
önündeki ve arkasındaki nesneleri Otonom araçlar, insanları sürücülerden
tespit etmek için bir kamera bankı ve
60 mikro işlem modülü ile bir sedan yolculara dönüştürmenin bir byaoşlukaolarbaikr

donatan Alman mühendis Ernst düşünülmektedir ancak
Dickmanns'dan gelmiştir. Dickmann'ın
temel yeniliği, görüntüleme sisteminin otonom cihaz sınıfı da tamamen yalnız
yabancı "gürültüyü" filtrelemesine ve
yalnızca ilgili nesnelere odaklanmasına seyahat etmek için tasarlanmıştır. Hiçbir
olanak tanıyan "dinamik vizyon"
dur. Günümüzde bu tür bir yer insansız hava araçlarının
görüntüleme, sürücüsüz araçların
potansiyel tehlikeleri ve bunların dünyasından daha görünür değildir,
yerlerini belirlemesine yardımcı olmak
açısından önemlidir. VaMoRs oldukça bunlardan dikkat çekmiş olanı, 20 yıldır
başarılı olmuştur ve Almanya'nın
tanınan otobanında saatte 60 mile küresel sıcak noktalar üzerinde 14 saat
varan hızlarda gezinmeyi başarmıştır.
boyunca pilotluk yapan bir insansız

uçak olan General Atomics’ Predator’dır.

Dronlar elbette sadece askeri araçlar

değildir. Predator, duman veya

bulutların arasından görülebilen radar

ve geceleri seyahat etmeyi sağlayan

2000 termal görüntüleme kameraları dahil

olmak üzere arabalara uyarlanan

teknolojilerle donatılmıştır.

DARPA Challanges - 2004-2013

ABD Savunma Bakanlığı'nın araştırma

kolu DARPA, otonom teknolojileri

ileriye taşıyan bir dizi zorluğa sponsor

olmuştur. 2004 yılında, araçların 150

millik çöl yolunda kendi kendine

gezinmesini sağlamak için bir yarışma

düzenlenmiştir. Rotayı hiçbir otomobil Michigan Üniversitesi

tamamlamasa da yaşanan zorluklar MCity - 2015

sayesinde yeteneklerde çarpıcı Michigan Üniversitesi'nin 32 dönümlük


sıçramalar görülmüştür. 2007 Hareketlilik Dönüşüm Merkezi, MCity,
2015 yılında otonom araç teknolojisi için
yarışması, belirlenen altı saatlik zaman birinci sınıf bir test tesisi olarak hizmete
girmiştir ve Ford, otonom araçları orada
sınırında dört otomobilin rotayı sert çevre koşullarında test eden ilk
otomobil üreticisi olmuştur. (3)
tamamlamasıyla, 60 mil uzunluğundaki

bir şehir ortamını simüle etmiştir.

Tesla Autopilot - 2015

Tesla'nın 2015 sonlarında tanıtılmış olan
ve otoyol ve otoban sürüşü için eller
serbest kontrolü sağlayan yarı otonom
"Oto pilot" özelliğinin önemli yönü,
Model S’nin bir gecede tek bir yazılım
güncellemesi şeklinde sunulmasıdır [3].

BİLİMKEL |  60

TÜRKİYEDE ELEKTRİKLİ
ARAÇ SATIŞLARI

Nilay Öncel

Görsel 1

Bu tabloda yer alan verileri

yorumladığımızda araç satış sayılarının

bazı yıllarda iniş çıkış yaşanmakla beraber

yıllar geçtikçe arttığını söyleyebiliriz.

Ülkemizde elektrikli otomobil satışları

maalesef diğer ülkelerle

karşılaştırıldığında çok düşük kalmaktadır.

Bunu etkileyen en önemli faktörlerden

birinin araç şarj istasyonlarının yetersizliği

olduğunu söylemek mümkündür.

Türkiye Elektrikli ve Hibrit Araçlar

Platformu (TEHAD) mevcut

istatistiklerine göre, Türkiye’de 2016

yılının sonu itibariyle toplamda

yaklaşık 1.000 istasyon

bulunmaktayken bunlardan yalnızca

400 tanesi erişilebilir ve hizmet

verebilir durumdadır. Kamusal şarj

noktalarına dair en güncel veriler, Mart

2019 sonu itibariyle Türkiye’de 582 şarj

noktası olduğunu göstermektedir

(TEHAD, 2019)[1].

BİLİMKEL |  61

TÜRKİYE’DE ELEKTRİKLİ ARABA
ÜRETİMİ İÇİN YAPILAN ÇALIŞMALAR

Görsel 2

Dünya genelinde herhangi bir hizmet veya enerji tüketimine sahip olduğunu göstermeyi
ürün tüketici talebi doğrultusunda yaygınlaşır. hedefleyen üniversite öğrencileri, araçların
Arz ve talep soruna yeni çözüm bulunmasında yapım aşamasında tamamıyla yerli malzeme
olduğu gibi ilerleyen süreçte bu çözümün kullanmaktadırlar.
benimsenmesinde ve kullanılmasında oldukça
etkilidir. Ülkemiz genelinde elektrikli araba Türkiye’de elektrikli araçlar ile ilgili çalışmalar,
kullanımının çok yaygın olmadığından
bahsetmiştik bu yüzden elektrikli arabaya olan özellikle TÜBİTAK öncülüğünde
talebin Türkiye’de diğer ülkelere kıyasla daha
az olduğu rahatlıkla söylenebilir. Bu durum yürütülmektedir. Elit-1, Türkiye’nin ilk hibrit
belli sonuçlar doğurmuştur. Ülkemizde yerli
elektrikli araba üretimi için yapılan elektrikli aracıdır. TÜBİTAK MAM’ın,
denemelerin talep azlığı, sermaye yetersizliği
ve bunlar gibi sebeplerden dolayı diğer sonuçlandırdığı projeler arasında; FOHEV-1 ve
ülkelerden aşağıda kaldığı görülmektedir.
Sultan araçları da yer almaktadır.

Türkiye’de elektrikli otomobil üretimi ve satışı

konusunda ilk faaliyete geçen firmalardan

olan Renault, elektrikli Fluence Z.E. modelini

2012 yılında Türkiye’de satışa sunmuştur. Mart

2013 sonu itibariyle, Türkiye’de yaklaşık 200

Ülkemizde çeşitli üniversitelerde bağımsız adet elektrikli Fluence satışı gerçekleşmiştir.

projeler halinde veya sanayi-üniversite Türkiye’de 2012’nin son aylarında; Opel

işbirliğinde elektrikli araba ve yan donanımları Ampera, Lityum iyon bataryalı Mitsubishi i-

geliştirme araştırmaları yapılmaktadır. Miev faaliyete geçmiştir [2].

Araştırmaların yanı sıra 2005 yılından bu yana

her yıl Kocaeli’ de TÜBİTAK'ın düzenlediği Ülkemizde yakın tarihte adını duyduğumuz ilk
örneği sergilenmiş fakat henüz seri üretime
'Alternatif Enerjili Araçlar Yarışları' geçilmemiş bir proje olan TOGG projesi de
mevcuttur.
yapılmaktadır. Hazırladıkları araçların en az

'ALTERNATİF ENERJİLİ ARAÇLAR YARIŞLARI'

BİLİMKEL |  62

DÜNYADA ELEKTRİKLİ
OTOMOBİL SATIŞLARI

Karayolu yasal hafif ticari plug-in araçlarının küresel kümülatif satışlarının Eylül
2015'te 1 milyon, Aralık 2018'de 5 milyon, 2020'nin sonunda dünya yollarında 10
milyondan fazla sayıya ulaştığı bilinmektedir.

Aralık 2020 itibarıyla dünya çapında en çok satan hafif hizmet tipi elektrikli araçların
bölge veya ülke pazarlarında dağılımını gösteren tablo aşağıda verilmiştir. Bu tabloda
liderliği 4 milyon 710 bin araç sayısı ile Çin almaktadır.

Görsel 3

Bu sayılar dünyadaki satışlarla ilgili geniş fikirler verir. Bu noktada ülkeler bazında bu
araçların kişi başına düşen sayılarını da incelemek daha detaylı bir görüşe sahip olmayı
sağlamaktadır. Bu kategoride en yüksek sayıya bakıldığında karşımıza 1000 kişi
üzerinden 90 kişilik bir oranla Norveç çıkmaktadır.

BİLİMKEL |  63

Görsel 4

Aralık 2020 itibarıyla Çin, kullanımda olan küresel filonun % 42'si olan yaklaşık 4,6
milyon adetle en büyük karayolu yasal plug-in binek otomobili stokuna sahiptir.
Avrupa'da 2020'nin sonunda yaklaşık 3 milyon plug-in binek otomobili vardır ve bu
da küresel stokun %30'unu oluşturur.
Aralık 2020 itibarıyla, Amerika Birleşik Devletleri'ndeki kümülatif satışlar 1,74
milyon fişli otomobile ulaşmıştır ve Kaliforniya; satılan 800.000'den fazla plug-in
otomobille- ulusal satışların %46’sı- en büyük ABD plug-in bölgesel pazarı olarak
listelenir.
Aralık 2020 itibarıyla Almanya, 2010 yılından bu yana kaydedilen 700.000 civarında
plug-in araç ile önde gelen Avrupa ülkesidir.
Norveç, dünyadaki kişi başına en yüksek pazar penetrasyonuna sahiptir ve ayrıca
yeni otomobil satışlarında 2020 yılında %74,7 ile dünyanın en büyük plug-in
segmenti pazar payına sahiptir. Ekim 2018'de Norveç yollarındaki tüm binek
araçların %10'undan fazlası plug-in araç iken 2020 yılında bu oran %15'i geçmiştir.
Hollanda, 2019 itibarıyla dünyadaki en yüksek elektrikli araç şarj istasyonuna
sahip ülkedir.[3]

BİLİMKEL |  64

Dünya
Genelinde En
Çok Satan
Elektrikli Araba
Model ve
Markaları (Ülke
Ülke)

AVRUPA KITASI İsveç Model3 Tesla Yunanistan Bmw İ3
Estonya Nissan Leaf Slovenya Vw E-Golf
Almanya Model 3 Tesla Letonya Vw E-Up Hırvatistan Vw E-Up
Fransa Renault Zoe İtalya Renault Zoe Türkiye Renault Zoe
İspanya Renault Zoe
Polonya Nissan Leaf
Finlandiya Model 3 Tesla
Lüksemburk Model 3 Tesla
İsviçre Model 3 Tesla
Belçika Model 3 Tesla
Danimarka Model 3 Tesla
Romanya Renault Zoe
Slovakya Skoda Citygo Ev
Çekya Skoda Citygo Ev
Macaristan Nissan Leaf
Ukrayna Audi E-Tron
Portekiz Nissan Leaf
İrlanda Nissan Leaf
Birleşik Krallık Model3 Tesla
Norveç Vw Id.3

BİLİMKEL |  65

AMERİKA KITASI ASYA KITASI

Kanada Model 3 Tesla Gürcistan Nissan Leaf
Birleşmiş Milletler Model 3 Kıbrıs Nissan Leaf
Tesla İsrail Mg Ezs Ev
Meksika Model 3 Tesla Birleşik Arap Emirlikleri
Kosta Rika Hyundai İoniq Model S Tesla
Kolombiya BMV İ3 Hindistan Tata Nexon Ev
Brezilya Chevrolet Bolt Rusya Jaguar I-Pace
Ekvador KIA Soul Çin Model3 Tesla
Uruguay Renault Kangoo Tayland Mg Ezs Ev
Malezya BMW İ3
Singapur Hyundai Kona Ev
Sri Lanka Nissan Leaf
Hong Kong Model 3 Tesla
Tayvan Model 3 Tesla
Güney Kore Model3 Tesla
Japonya Nissan Leaf

AFRİKA KITASI

Cezayir Renault Zoe
Güney Afrika BMW İ3

AVUSTURALYA KITASI

Avusturalya Model 3 Tesla
Yeni Zelanda Model 3 Tesla

Yukarıda verilen tüm bilgi ve tablolar uswitch’in internet sitesinden derlenmiş ve alınmıştır incelenmek istenir ise Erişim Adresi:

https://www.uswitch.com/gas-electricity/top-selling-electric-cars/ BİLİMKEL |  66

. Görsel 1

SON KILOMETRE

Esra Erkoca

Günümüzde sipariş ettiğimiz ürünlerin istediğimiz gün, saat ve dakikada
kapımıza teslim edilmesini bekliyoruz. Peki bu ürünler bizim kapımıza kadar
nasıl geliyor bunu hiç merak ettiniz mi?

Son Kilometre Nedir?

Bir ürünün depodan müşterinin kapısına kadar

olan uzun yolculuğunda ‘son kilometre

taşımacılığı’ -last mile delivery- paketin müşterinin

kapısına teslim edilme aşamasıdır. Müşteri

memnuniyetinde çok önemli olmasının yanı sıra

tedarik zincirinin en zahmetli ve pahalı adımıdır.

Kısaca son kilometre konsepti; kargo deposu gibi

mağaza deposu gibi, herhangi bir

depodaki(nakliye merkezindeki) ürünün

tüketiciye(nihai hedefe) ulaştırılması sürecidir [1].

BİLİMKEL |  67

Görsel 2

Son Kilometre Lojistigindeki 5 Ana Aşama

Adım #1 İstekler, siparişler dijital olarak merkezi bir sisteme işlenir.

Bu, siparişlerin ve isteklerin hem gönderen hem de teslimat
durumunu bir takip numarası aracılığıyla takip eden son alıcı
tarafından izlendiği adımdır.

Adım #2 Siparişler nakliye merkezine ulaşır ve nihai alıcılarına teslim
edilmeyi bekler.
Son kilometre teslimat sürecinin gerçekten başladığı yer burasıdır.

İşletmelerin, siparişin nakliye merkezinden müşteriye mümkün

olduğunca çabuk ulaşmasını sağlamaları gerekir.

Adım #3 Siparişler, rotalara ve alıcı adreslerine göre teslimat
personeline atanır.

Paketleri stratejik olarak sıralamak, optimize edilmiş ve uygun
maliyetli bir teslimat çözümüne sahip olmak için çok önemlidir.

Adım #4 Siparişler teslimat araçlarına yüklenmeden önce taranır.
Bu, gönderenin yanı sıra gönderiyi takip eden son alıcı için siparişin
durumunu günceller. Ayrıca, paketlenmiş ürünlerin yol boyunca
kaybolma riskini de azaltır.

Adım #5 Siparişler başarıyla nihai alıcılara ulaşır ve teslimat kanıtı
alınır.
Bu aşamada paket nihai hedefine ulaşmıştır. Teslimat personeli

daha sonra teslimatın tamamlandığını doğrulamak ve onaylamak

için takip bilgilerini günceller [2][3].

BİLİMKEL |  68

Gelişen teknoloji mutfak

ihtiyaçlarından elektronik eşyalara;

mobilyadan, tekstil ürünlerine kadar

akla gelebilecek her şeyin internet

üzerinden sipariş edilmesine olanak

sağlamıştır. Günümüzde özellikle

pandemiyle de birlikte tüketiciler tüm

alışveriş ihtiyaçları için e-ticarete

yönelmiştir. Bununla birlikte

toptancılık, perakende, dağıtım, ürün

ve hizmet taşımacılığı gibi lojistik

faaliyetlere olan talepler artmaktadır. Son Kilometre Problemi

Yıllar öncesinde müşteri bir kargo için

günlerce bekleyebilirken günümüzde

istediği günde, saatte ve hatta Problem şu ki; müşteriler

dakikada paketinin kapısına teslim teslimatın hızlı ve ücretsiz bir

edilmesini beklemektedir. Artık şekilde yapılmasını istemekte

teslimatların hızlı bir şekilde ancak son kilometre lojistiği

gerçekleştirilmesi ekstra bir özellik tedarik zincirinin en pahalı ve

olarak görülmemekte. Yapılan her zaman alan aşaması. Son

internet alışverişinden beklenilen, kilometre teslimatı bir gönderinin

teslimatın çok kısa bir zaman toplam maliyetlerinin %53’ünü

içerisinde gerçekleştirilebiliyor oluşturabilir. "Ücretsiz

olması. Son kilometre lojistiği bu Nakliye"nin her yerde

bakımdan büyük bir öneme sahiptir. yaygınlaşmasıyla birlikte,

Ancak son kilometre taşımacılığında müşteriler bir teslimat ücreti

belirli zorluklar vardır. ödemeye daha az istekli, bu da

perakendecileri ve lojistik

ortaklarını maliyeti üstlenmeye

zorlamaktadır [3].

Görsel 3
BİLİMKEL |  69

Son kilometre teslimatının mali

zorluklarını aştığınızda, dikkate

alınması gereken lojistik zorluklar

vardır. Ne yazık ki, son kilometre

dağıtımı, birçoğu perakendecilerin

kontrolü dışında olan bir dizi

değişkenden etkilenmektedir:

müşterinin depoya veya dağıtım

merkezine göre konumu, bir

taşıyıcının güzergâhındaki Tüketicilerin %48'i ertesi
gün teslimat talep
teslimatların sayısı, trafik, müşterinin etmektedir [4]

teslimat yerinde bulunmaması,

kentsel alanlardaki sıkışıklık, hatalı

veya eksik adres bilgileri, ulaşılması

zor konumlar gibi...

UPS'in tüketim malları, giyim ve

perakende pazarlama direktörü

Louis DeJianne, son kilometre

teslimatının müşteriye aradıkları

deneyimi sağlaması bakımından çok

önemli olduğunu belirtmektedir. "Bir

paket teslim edildiğinde, teslim

edilen paket hala markanızın bir

uzantısıdır." Bunun ışığında birçok

perakendeci, maliyetleri

Tüketicilerin %23'ü aynı düşürmenin, verimsizlikleri ortadan
gün teslimat talep
etmektedir [4] kaldırmanın, daha fazla şeffaflık

sağlamanın ve tüm son kilometre

dağıtım sürecini optimize etmenin

yaratıcı ve yenilikçi yollarını

aramaktadır.

BİLİMKEL |  70

SON KİLOMETRE LOJİSTİĞİNDE 6 TREND

Son Kilometre Lojistiğinde avantaj elde etmek için nakliyecilerin takip etmesi gereken 6 trend

Gönderilerin Takip Siparişe Hızlı
Edilmesi Karşılık Verme

Paketlerin kaybolmamasını Artan sayıda tüketici artık talep

sağlamak, kaybolduklarında üzerine veya aynı gün teslimat

nerede olduklarını bulabilmek ve beklemekte, bu da lojistik ve

müşterilere siparişlerinin mevcut sipariş karşılamaya her

durumunu bildirebilmek için zamankinden daha fazla önem

paketlerin izlenmesi önemlidir. verildiği anlamına gelmektedir.

Gönderilerin hareketini gerçek Günümüzde işletmelerin

zamanlı olarak izlemek için GPS siparişleri hızlı bir şekilde - bazen

ve RFID etiketlerini birçok teknolojinin ayak

kullanmaktan, sıcaklık ve nemi uydurabileceğinden daha hızlı -

izlemek için paketlere IoT döndürmesi gerekmektedir.

özellikli sensörler yerleştirmeye

kadar birçok akıllı teknoloji; E-ticaret devi amazon devrim

perakendecilerin müşterilerine niteliğinde olan Prime teslimatı

şeffaflık ve izlenebilirlik ile aynı gün teslimat yaparak

sağlamalarını mümkün müşterilerin taleplerini

kılmaktadır. karşılayabilmektedir.

Akıllı Teknolojiler ile tüketiciler ve

nakliyeciler, bir gönderinin Şirket İçi Teslimat
Hizmetleri
yaptığı her hareket için SMS

uyarıları, e-posta bildirimleri ve

hatta Google bildirimleri alabilir. Şirket içi teslimat, bir şirketin

Ayrıca perakendeciler, hava sevkiyatları depolarından

durumunu izleyerek paketlerin müşterilere ulaştırmak için kendi

nihai varış noktalarına dağıtım araçları filosuna ve

zamanında ve bozulmamış maaşlı şoförlere sahip olduğu

durumda ulaşmasını sağlamak ve anlamına gelir. Bu, şirketlerin

teslimat rotalarını belirlemek için maliyetleri ve müşteri deneyimini

bile akıllı teknolojiden kontrol etmelerine ve teslimat

yararlanabilir. pencerelerini genişletmelerine

olanak tanır.

BİLİMKEL |  71

Son Kilometrede Görsel 4
Satış

Bir e-ticaret sitesinden alışveriş

yaptığınızda ya da bir ürün

görüntülediğinizde firmalar

satışlarını artırmak için ellerindeki

verileri kullanarak size benzer

ürünler önerirler. Bu uygulama,

son kilometre teslimatına doğru

ilerlemektedir.

Örneğin, bir tüketici son üç ay Robotlar, Dronelar,
boyunca her ay kozmetik ürünleri Otonom Araçlar…
sipariş ettiyse, teslimat sürücüsü
siparişiyle birlikte şampuan Son mil teslimatı ile ilgili çeşitli
getirebilir ve satın almak isteyip
istemediğini sorabilir. giderler arasında işçilik,

maliyetlerin tahmini %60'ını

oluşturan en yüksek maliyettir.

Mikro Depolama Ve iş gücü söz konusu

olduğunda, tek sınırlayıcı faktör

maliyet değildir - ayrıca dikkate

E-ticaretin hızlanması ve hızlı alınması gereken kullanılabilirlik

sipariş karşılama talebinin ve zamanlama meselesi vardır.

artması, perakendecilerin Bu ve diğer nedenlerden dolayı,

depolama yaklaşımında da bir kendi kendini süren araçlar,

değişime yol açmıştır. Bir sipariş dronlar ve otonom teslimat

karşılama merkezi son tüketiciye botları şeklinde robotik teslimat

ne kadar yakınsa, teslimat seçenekleri denenmektedir.

süresini kısaltmak o kadar kolay Son zamanlarda sürücüsüz

olacaktır. Tüketicilerin büyük otomobil şirketi Aurora'ya 530

çoğunluğunun büyük metropol milyon dolar yatırım yapan

alanlarda veya çevresinde Amazon'a göre, "Otonom

yaşadığı gerçeği göz önüne teknoloji, ister bir lojistik

alındığında, şehir sınırları içinde merkezinde ister yolda olsun,

bir depo inşa etmek, son çalışanlarımızın ve ortaklarımızın

kilometre lojistiğini hızlandırmak işlerini daha güvenli ve daha

ve aynı gün siparişleri yerine üretken hale getirmeye yardımcı

getirmek için pratik bir yol olma potansiyeline sahiptir.”

olabilir. [3,5,6].

BİLİMKEL |  72

Son yüzyılda nakliye sektörü bir çağ Bir zamanlar bir şeyi bir noktadan
atlamış haftalar süren teslimatlar diğerine götürmenin en hızlı yolu at
saatlere inmiştir ancak şimdi de arabalarıyken günümüzde ise çok
aşılması gereken başka problemler farklı teknolojiler konuşulmaktadır.
vardır. Şirketler bunlara yönelik Geleceğe bakıldığında ise otonom
yapay zekadan dronelara, otonom teknolojiler, robotlar ve daha fazlası
araçlardan robotlarla teslimata tedarik zincirini değiştirecek gibi
kadar birçok yeni teknoloji gözükmektedir.
geliştirmeye ve uygulamaya
çalışmaktadır. Örneğin Amazon,
dronelarla paket teslimatı yaparak
dünyada bir ilk gerçekleştirmiştir.
McKinsey, son kilometre teslimatının
geleceğine ilişkin raporunda,
“paketlerin %80’inin sürücüsüz
araçlar tarafından teslim edildiği bir
dünyaya hazır olmamız gerektiğini”
söylemektedir.

Görsel 5 BİLİMKEL |  73

Akıllı
Şehirler

İnsan Odaklı Şehirleşme ve Mobilize

Azra Özen

2014’de New York Times ve Shell Oil

tarafından yapılan araştırmaya göre 2050 yılına

kadar 26 milyon insan metropollerde doğacak

ya da metropollere göç edecektir (New York

Times, Shell Oil, 20141). Tıp teknolojisinin hızla

gelişmesi, göçlerin ve doğum oranlarının

artması ile metropollerin nüfusları

çoğalmaktadır. Ancak günümüzün şehirleri bu

kadar insanı barındırmak için yeterli altyapılara

ve olanaklara sahip değildir. Bu sebeple

karşımıza mobilite ve ulaşım aksaklıkları, atık

değerlendirilmesindeki yetersizlikler,

yenilemeyen enerji kullanımındaki artış ile

küresel ısınma gibi birçok sorun çıkmaktadır.

İnsanlığın bir sonraki basamağa geçişi yolunda,

gelecekçi düşünce ve inovasyon hayati önem

taşımaktadır. Akıllı şehirler bu yenilikçi

inovasyonların birleşimi ile oluşturulan yaşam

alanlarıdır. Günümüzün en popüler gelecekçi

projesi akıllı şehirlerin birçok farklı tanımı

bulunmaktadır. Kısaca halka açık dataların bulut

bilişimleri tarafından işlenerek trafik ve atık

yönetimi gibi sorunların çözümünde kullanılması

ile oluşturulan teknolojik, sürdürülebilir yaşam

alanları denebilir. Otonom, elektrikli ve şehirle

iletişim halindeki araçlar akıllı şehir projesi

bazında birçok firma tarafından ilgi odağı olan

mobilite araçlarıdır.

BİLİMKEL |  74

Akıllı şehir, elektronik araçları ve internet
sensörleri kullanılarak toplanan veriler ile
şehrin kaynaklarının en efektif şekilde
yönetilmesi ile kurulan teknolojik, insan odaklı
ve tasarruflu şehirlerdir. Bu teknolojiler
trafikte, ulaşım sistemlerinde, enerji
santrallerinde, kamu hizmetlerinde, atık
yönetiminde ve diğer toplum hizmetlerinde
vatandaşların yaşamını toplanan veriler
ışığında kolaylaştırır. Sürdürülebilir, ekolojik,
tasarruflu, pratik bir yaşam ortamı sunarlar.

Bununla ilgili basit inovasyonlar

ortaya çıkmaktadır. Örneğin Japonya’da

büyük park alanlarında park yerlerine

birer balon koyulmuştur. Bir araba park

ettiğinde bu balonun ipinin üzerine

gelmektedir ve balon aşağı inmektedir.

Araba oradan çıktığında ise balon yukarı

çıkmaktadır ve boşalan yer, park yeri

arayanlar tarafından kolayca

görülmektedir. Bu sayede otoparklarda

saatlerce yer aramanıza gerek kalmamaktadır. Bu fikir ne kadar basit görünse de

aslında bir o kadar da değerlidir. Teknoloji ile birleştirilerek harika sistemlerin

kurulmasına yön verecek bir inovasyondur.

IOT (Nesnelerin İnterneti)

Akıllı şehirlerde IoT (Internet of

Things, Objelerin İnterneti) isimli bir

teknoloji kullanılması

öngörülmektedir. Nesnelerin interneti,

fiziksel nesnelerin birbirleriyle veya

daha büyük sistemlerle bağlantılı

olduğu iletişim ağıdır. İnternet

üzerinden diğer cihazlara ve

sistemlere bağlanmak ve veri alışverişi yapmak amacıyla sensörler, yazılımlar ve

diğer teknolojilerle gömülüdür.” [1] Kısaca var olup olabilecek her türlü nesnenin

birbirine ve internete bağlanması olarak tanımlanabilmektedir. Bu teknoloji akıllı

şehirlerin en önemli unsurlarından biri olarak tanımlanabilmektedir. Akıllı

şehirlerin amacı insan odaklı yaşam alanları kurmak ve insan hayatını

kolaylaştırmaktır.

BİLİMKEL |  75

İşte nesnelerin interneti de tam olarak bunu yapmaktadır. Var olan ya da toplanan
verileri kullanarak hayatı kolaylaştırıcı çözümler bulmaktadır. Bu bir tür makina
öğrenmesi veya yapay zeka teknolojisi de olarak isimlendirilebilmektedir. Birbiriyle
iletişim haline ve internete bağlı cihazlar bir kullanıcı yönlendirmesi olmadan data
analizi yardımıyla işlemler gerçekleştirebilmektedir. Bu teknoloji ile ortaya çıkan
birkaç örnek gözden geçirilmelidir.

ELEKTRİKLİ ARABA SİSTEMLERİ

Elektrikli araçlar, mobilitede devrim yaratacak

olan unsurlardır. Birbiri ile bağlantılı otonom

elektrikli araçlar, akıllı şehirlerin geleceğinin en

temel unsurlarıdır. Bu tür ulaşım araçları daha

temiz ve güvenilir ulaşım sağlarken otopark

ihtiyacını azaltarak şehrin alanının daha efektif

kullanılmasını olanak tanımaktadır. Nesnelerin

interneti sayesinde araçlar ve

yollar arasında kurulan bağlantı ile trafik sıkışıklıklarını önleyerek yolcuların

konumuna otonom elektrikli araçlar yönlendirilebilmektedir. Birbiri ile bağlantılı

araçlar ile yollar ve araçlar haberleşebilmekte, internet ağı ile birbirlerine

bağlanabilmekte, yollarda oluşan sürtünme enerjiyle kendini kablosuz şarj edebilen

elektrikli otomobiller hayatımıza girebilmektedirler.

Bu teknolojiye bir örnek vermek gerekirse
konumunuzu ve istikametinizi belirttiğiniz bir
mobil uygulama ile size otonom araçlar
göndererek yolcuyu evine ulaştırabilir, otonom
araçlara kurulan bir uygulama ile şehirdeki boş
park yerleri bildirilerek en yakın park alanına
yönlendiren mobil uygulamalar kurulabilir, bu
uygulamalar araçlara entegre edilebilir,
yollardan arabaların geçmesi ile oluşan sürtünme enerjisi elektrikli arabaların
sistemleri tarafından absorbe edilerek bataryada elektrik enerjisine dönüştürülüp
kablosuz bir şarj olma sistemi kurulabilir. Bu şarj sorununun önüne geçmek için
Bluetooth benzeri şarj sistemleri kurulabilir. Ayrıca şarjı bitmek üzereyken aracı
otomatik olarak en yakın şarj istasyonuna yönlendiren bir navigasyon sistemi de
hayati önem taşıyan inovasyonlardan biri olarak yer almaktadır. Bu şekilde menzil
sorunu azaltılmış olur. Çünkü araç kullanıcıya sorun çıkarmadan kendiliğinde şarj
noktasına yönlendirilecektir. Bu otonom araçların park yerine ihtiyaç duymaması,
sürekli hareket halinde olması, trafik levhalarına ihtiyaç duymaması ve birbirleri ile
iletişim halinde olup kaza risklerini önleyerek yaya odaklı bir ulaşım anlayışı
geliştirmesi ulaşım teknolojisinin geleceğidir.

BİLİMKEL |  76

TARIM VE SULAMA

Akıllı şehirlerde tarım ve arazinin

değerlendirmenin de tamamen boyut

değiştireceği öngörülmektedir. Nesnelerin

interneti ile hava durumu cihazlarına, nem ve

su miktarı ölçücülere bağlı olan sulama

cihazları gündemde yerini almıştır. Bu cihaz

topraktaki su ve nem oranını ölçerek su oranı

azaldığında toprağı otomatikman

sulamaktadır. Ayrıca hava durumu bildiricilere bağlıdır. Yani o gün yağmur yağacağı

verisini algılayıp o gün sulama işlemi yapmamaktadır. Böylece su tasarrufu

sağlanmakta ve tarımda çok daha efektif, otonom bir sulama sistemi

geliştirilmektedir.

ATIK YÖNETİMİ

Atık yönetimi günümüzün kalabalık
metropollerinde büyük bir sorundur. Akıllı
şehirlerde bu soruna da çözümler bulunmuştur.
Akıllı çöp kovaları, çöp miktarının artışına göre
sinyaller vermekte ve çöp dolmak üzere
olduğunda çöp toplayıcı otonom araçları
uyarmaktadır. Bu uyarı karşılığında araçlar çöp
kovasına yönlendirilmektedir Böylece taşmış
çöp kovalarıyla karşılaşılmamaktadır.

AKILLI ŞEHİRLERDE ULAŞIM VE ELEKTRİKLİ ARAÇLARIN
GELECEĞİ

Günümüzde küresel ısınmanın etkileri göz ardı
edilemeyecek bir gerçektir. Fosil yakıt kullanan
araçların karbon emisyonundaki artışa olan
katkısı ise uzmanlar tarafından gözlemlenerek
onaylanmıştır. Dünyamızı daha yaşanabilir bir
yer kılmak, şehirlerimizdeki egzoz dumanı
oluşumunu, egzoz dumanı ve küresel ısınmadan
kaynaklanan sıcaklık dalgaları sonucu oluşan
hastalıkları önlemek ulaşım teknolojileri
alanında yapılan inovasyonlarda da belirleyici
etmenler arasında yer almaktadır. Dolayısıyla
çevreci, sessiz ve kullanıcı odaklı elektrikli
araçlara ilgi gittikçe artmaktadır.

BİLİMKEL |  77

Peki bu çevreci ve gelecekçi elektrikli araçların yaygınlaşmasının önündeki engel
nedir? Elektrik menzili ve altyapı sorunları bu sorunun cevabı olabilir. Çoğu
sürücünün elektrikli araçları tercih etmemesinin sebebi menzillerinin içten yanmalı
araçlara göre düşük olması ve şarj sistemlerinin şehirlerde yeteri kadar yaygın
olmamasıdır. Akıllı şehirlerle ve elektrikli otonom araçlarla dolu bir gelecek için bu
engellerin önüne geçmek bir şart haline gelmektedir. Metropollerde şarj
istasyonlarının sıklığını arttırmak ve altyapı sistemleri kurmak elektrikli araçların
geleceği için hayati önem taşımaktadır ve bu konuda sorumluluk belediyelere ve
yönetimlere düşmektedir. Elektrik menzilini arttırmak için ise daha yüksek kapasiteli
piller ya da birden fazla pil kullanılabilir. Birden fazla pil kullanımı aracın şarj olma
süresini de azaltarak zamandan tasarruf sağlamaktadır. Bu geleceğe yönelik
değişim elbette bir günde olmayacaktır ve belli adımların atılması ile uzun bir süreç
alacaktır. Örneğin devletlerin elektrikli araçlara içten yanmalı araçlara göre daha
az vergilendirmeleri ve altyapı planı oluşturmaları buna yönelik adımlar olabilir.

Gelecekte elektrikli araçlar sadece arabalar
olarak değil yük taşımacılığında, kargo
sistemlerinde mikromobilite araçları olarak da
görülebilecektir. Örneğin kargolar trafiğin
yoğunluğunun önemli sebeplerinden biri olan
kurye araçları ile değil de elektrikli dronlar ile
alıcıya ulaştırılması söz konusu olmaktadır.

Honda'nın elektrikli motosiklet dron tasarımı

Görsel 1

Elektrikli motor sisteminin sadece özel araçlarda değil toplu taşımada da
kullanılması olasıdır. Toplu taşıma araçlarının, durmadan çalıştıkları için, karbon
salınımına şiddetli bir etkisi vardır. Bu sistemin toplu taşıma araçlarına entegre
edilmesi ile küresel ısınmanın karşısında büyük bir adım atılmış olacaktır.

Geleceğin sürdürülebilir metropollerine giden yolda
elektrikli mikromobilite araçlarına çok yer verilecektir.
Scooterlar, dronlar ve başka kısa mesafeli ulaşım
araçları gerek insanların ulaşımı gerek kargo sistemleri
ya da yük taşınımı için çok efektif ve çevreci bir
yöntem olarak görülmektedir. Günümüzde bununla
ilgili projeler artmaktadır. Ve tabii ki bu mikro mobilite
araçları elektrikli olacak ve şarj istasyonlarına ihtiyaç
duyacaktır. Ya da şarj istasyonu gerektirmeyen yeni
sistemler kurulacaktır.

BİLİMKEL |  78

İSTASYONLAR

İstasyonların eksikliği elektrikli araçların
yaygınlaşmasının önündeki en büyük
engellerden biridir. Akıllı şehirlerin kurulması
için altyapı kurmak ilk adım olmalıdır.
Gelişmiş ülkeler bu yönde adımları
atmaktadır. Amerika’da Amazon ve Tesla gibi
şirketler bu yönde örnek olarak
gösterilebilecek şirketler arasındadır.

Peki bu elektrikli araç şarj istasyonlarını nasıl akıllı şehirlere
uyumlu hale getirilebilir? Günümüzde popüler olan kablosuz telefon
şarj aletleri “PowerBank”ler çok kullanılmaktadır. Bu teknoloji araba
şarj etmekte kullanılabilir mi? Örneğin istasyonlarda bulunan belli
yerlere park eden araçlar, oradaki Bluetooth sistemi ile kablosuz bir
biçimde şarj olabilir. Bu çok daha pratik olur ve araçlar otonom
olacağından şarj cihazını takacak bir sürücüye olan ihtiyaç ortadan
kalkar. Devletlere ve belediyelere bu konuda büyük bir sorumluluk
düşmektedir. Şarj istasyonlarının sıklığının arttırılması ve
yaygınlaştırılması altyapı geliştirmekteki en temel adımlardan biri
olmaktadır. Kısaca akıllı şehirlere giden yol elektrikli otonom
araçlardan, bu araçlara giden yol da istasyonlardan geçmektedir.

ÖZET

Özet olarak, elektrikli araçlar geleceğimizin metropollerinin yapı taşıdır. İçten
yanmalı araçlardan elektrikli araçlara olan yolculuğumuz hala devam etmekte ve
yaygınlaşmaları için yapılan altyapı projeleri sürmektedir. Geleceğin akıllı şehirleri
için insan odaklı çevreci ve otonom elektrikli arabaların altyapı çalışmaları hızlanmalı
ve yenilikçi akıllı şehir projeleri yapılmalıdır. Elektrikli araçların devrimi ile ulaşım
yeni bir boyut kazanıp ekolojik, kültürel ve politik değişimlerin yolunu açacaktır. Akıllı
şehirler ve otonom elektrikli mobilite araçları günümüze çok da uzak
görünmemektedir. Akıllı şehirlere giden yolcukta en önemli adım inovasyondur. Yeni
fikirler bulmak ve sorgulamak vatandaşların üzerine düşen görevdir. Akıllı buluşlar
her gün katlanarak artıp patentler almaktadır. Neden sizin buluşunuz akıllı
şehirlerimizin yapı taşı olmasın?

BİLİMKEL |  79

TEŞEKKÜRLER

Dergimizin logosunu tasarlayan 2021 mezunumuz Canmert Cabbaroğlu'na, değerli
fikirleriyle bizi destekleyen 2020 meznumuz Anıl Mert Ar ve 2018 mezunumuz Taha
Günaydın'a, fikirleriyle destek olan öğretmenlerimize ve okul idaremize, bu
sayımızda bizimle ropörtaj yaparak tecrübelerini ve bilgilerini bizimle paylaşan
Eren Tekin'e sonsuz teşekkürler...

BilimKeL Ekibi

Kaynakça

Elektrikli Arabaların Tarihi
[1] "Planté Battery". National High Magnetic Field Laboratory. Archived from the original on 14 Aralık 2014. 14 Aralık 2014.
[2] Timeline: Life & Death of the Electric Car, NOW on PBS, Public Broadcasting Service, 9 Haziran 2006, 24 Nisan 2009
[3] Automobile, 18 Temmuz 2009
[4] Matthe, Roland; Eberle, Ulrich (1 Ocak 2014). "The Voltec System - Energy Storage and Electric Propulsion". 4 Mayıs 2014.
[5] "Rearview Mirror". Ward's AutoWorld. 1 Nisan 2000. Archived from the original on 28 Temmuz 2011. 13 Temmuz 2013.
[6] Matthe, Roland; Eberle, Ulrich (1 Ocak 2014). "The Voltec System - Energy Storage and Electric Propulsion". 4 Mayıs 2014.
[7] Randerson, James (Temmuz 2008). "Who stopped the future?". Wallpaper. IPC Media (112): 104. ISSN 1364-4475. OCLC
948263254. 'The big problem was that it had no market,' says Woordward. 'Globa warming hadn't been invented then'
[8] Who Killed the Electric Car? Directed by Chris Paine, Distributed by Sony Pictures Classics
[9] Shahan, Zachary (26 Nisan 2015). "Electric Car Evolution". Clean Technica. 8 Eylül 2016. 2008: The Tesla Roadster becomes
the first production electric vehicle to use lithium-ion battery cells as well as the first production electric vehicle to have a
range of over 200 miles on a single charge.
[10] "SEC Form 10-K for Fiscal Year Ended Dec 31, 2012, Commission File Number: 001-34756, Tesla Motors, Inc". U.S.
Securities and Exchange Commission. 6 Şubat 2016. Archived from the original on 16 Mayıs 2016. 25 Şubat 2014. As of Aralık
31, 2012, we had delivered approximately 2,450 Tesla Roadsters to customers in over 30 countries.
[11] Garthwaite, Josie (6 Mayıs 2011). "Tesla Prepares for a Gap as Roadster Winds Down". The New York Times. 7 Mayıs 2011.
[12] "The i-MiEV goes on sale in 15 European countries; near-term plan to boost that to 19". GreenCarCongress. 14 Ocak 2011.
[13] Ingram, Antony (24 Ocak2013). "Mitsubishi i-MiEV Electric Cars Recalled To Fix Braking Problem". Green Car Reports. 9
Şubat 2013.
[14] "The i-MiEV goes on sale in 15 European countries; near-term plan to boost that to 19". GreenCarCongress. 14 Ocak 2011.
[15] Udasin, Sharon (24 Mart 2011). "Better Place launches 1st Israeli battery-switching station". The Jerusalem Post. 25 Mart
2011.
[16] "Better Place Delivers For Demanding Amsterdam Taxi Drivers". Better Place. Archived from the original on 7 Aralık 2012.
19 Aralık 2012.
[17] Kershner, Isabel (26 Mayıs 2013). "Israeli Venture Meant to Serve Electric Cars Is Ending Its Run". The New York Times. 27
Mayıs 2013.
[18] Boudreau, John (22 Haziran 2012). "In a Silicon Valley milestone, Tesla Motors begins delivering Model S electric cars". San
Jose Mercury News. 22 Haziran 2012.
[19] Renault Media (23 Temmuz 2013). "Renault-Nissan sells its 100,000th electric car". Green Car Congress. 28 Temmuz 2013.
[20] Cobb, Jeff (9 Temmuz 2014). "Plug-In Car Sales Cross Global Half-Million Mark". HybridCars.com. 10 Temmuz 2014.
[21] Cobb, Jeff (9 Eylül 2014). "Americans Buy Their 250,000th Plug-In Car". HybridCars.com. 4 Ekim 2014.
[22] Stoll, John (10 Şubat 2016). "Tesla's Musk: Model 3 Orders Surpassed 115,000 Within 24 Hours". The Wall Street Journal. 2
Nisan 2016.
[23] Hull, Dana (7 Nisan 2016). "Tesla Says It Received More Than 325,000 Model 3 Reservations". Bloomberg News. 7 Nisan
2016.
[24] Young, Angelo (4 Nisan 2016). "Tesla Motors (TSLA) 1Q 2016 Sales: 14,820 Model S, Model X Cars Were Delivered In First
Three Months; Model S Sales Jumped 45%". International Business Times. 4 Nisan 2016.
[25] Cobb, Jeff (5 Aralık 2016). "Tesla Model S Is Second Plug-in Car To Cross 150,000 Sales Milestone". HybridCars.com. 5
Aralık 2016. The Volt/Ampera family of vehicles is the world's all-time third best selling plug-in electric car after the Nissan Leaf
(240,000), and the Tesla Model S (over 150,000), with 130,500 vehicles sold globally through November 2016.
[26] Frydenlund, Ståle (13 Aralık 2016). "Norway now has 100,000 electric cars". Norsk Elbilforening (Norwegian Electric Vehicle
Association). 13 Aralık 2016.
27] Cobb, Jeff. "First Chevy Bolt EVs Delivered Today". HybridCars.com. Archived from the original on 14 Aralık 2016. 13 Aralık
2016.
[28] "New Nissan Electric Café opens in Paris as the brand celebrates three billion EV kilometres worldwide" (Press release).
Paris: Nissan Newsroom Europe. 16 Aralık 2016. 17 Aralık 2016.
[29] Bartlett, Jeff S. (28 Şubat 2017). "Which Car Brands Make the Best Vehicles?". Consumer Reports. 3 Mart 2017.
[30] Cobb, Jeff (22 Ocak 2018). "Tesla Quietly Sold 200,000th Model S Last Year". HybridCars.com. 20 Ekim 2018. "Tesla sold its
200,000 Model S in the fourth quarter of 2017, in October or early Kasım, becoming the second plug-in car to cross this sales
threshold after the Nissan Leaf (300,000 units by early 2017). As of December 2017, Tesla reported global sales of 212,874
Model S cars."
[31] "Nissan delivers 300,000th Nissan LEAF" (Press release). Yokohama: Nissan. 8 Ocak 2018. 14 Ocak 2018.
[32] Mark Kane (3 Ocak 2019). "U.S. Tesla Sales In December 2018 Up By 249%". Inside EVs. 9 Ocak 2019.
[33] Steven Loveday (7 Ocak 2019). "December 2018 U.S. EV Sales Recap: Over 360K Secured!". Inside EVs. 9 Ocak 2019.

BİLİMKEL |  81

[34] Vaughan, Adam (25 Aralık 2017). "Electric and plug-in hybrid cars whiz past 3m mark worldwide". The Guardian. 20
Ocak 2018. "The number of fully electric and plug-in hybrid cars on the world’s roads passed the 3 million mark in
November 2017."
[35] Holland, Maximilian (10 Şubat 2020). "Tesla Passes 1 Million EV Milestone & Model 3 Becomes All Time Best Seller".
CleanTechnica. Archived from the original on 12 Nisan 2020. 23 Mayıs 2020.
[36] Lambert, Fred (10 Mart 2020). "Tesla produces its 1 millionth electric car". Electrek. 28 Mart 2020.
[37] Nissan (3 Aralık 2020). "Nissan marks 10 years of LEAF sales, with over 500,000 sold worldwide". Automotive World.
11 Aralık 2020. Nissan today celebrated the 10th anniversary of the Nissan LEAF and the delivery of 500,000 LEAF
vehicles since the model was first introduced. More than 148,000 have been sold in the United States
[38] Irle, Roland (19 Ocak 2021). "Global Plug-in Vehicle Sales Reached over 3,2 Million in 2020". EV-volumes.com. 20 Ocak
2021. Plug-in sales totaled 3.24 million in 2020, up from 2.26 million in 2019. Europe, with nearly 1.4 million untits
surpassed China as the largest EV market for the first time since 2015.

Elon Musk ve Tesla
[1]https://en.wikipedia.org/wiki/Elon_Musk
[2]https://www.investopedia.com/articles/personal-finance/061015/how-elon-musk-became-elon-musk.asp
[3]https://www.britannica.com/biography/Elon-Musk

Mikromobilite ve Son Kilometre Teslimatı Teknolojilerine Yönelik Başarılı “Start-Up”lar
https://www.starship.xyz/follow/
https://mikromobilite.net/ipad-boyutunda-ki-mikromobilite-aracwalkcar/
https://en.cocoamotors.com
https://www.marti.tech/infografik.html
https://www.marti.tech/about/
https://www.upperinc.com/last-mile-carrier/
https://postmates.com

Otonom Teknoloji
[1]https://savunmasanayiidergilik.com/public/images/uploads/Pdf/Havelsan2020Web.pdf
[2]https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/614340
[3]https://www.wired.com/brandlab/2016/03/a-brief-history-of-autonomous-vehicle-technology/

Türkiye'de Elektrikli Araç Satışları
[1]Saygın, D.,Tör,O.B., Teimourzadeh, S., , Koç,M., Hildermeier,J., Kolokathis,C.(2019) Türkiye ulaştırma sektörünün
dönüşümü: Elektrikli araçların Türkiye dağıtım şebekesine etkileri (26) SHURA Enerji Dönüşümü Merkezi
Erişim Adresi https://www.shura.org.tr/wp-content/uploads/2020/10/Turkiye-ulastirma-sektorunun-donusumu-Elektrikli-
araclarin-Turkiye-dagitim-sebekesine-etkileri.pdf
[2]Ustabaş, A.(2014) mikro ve makro etkileri yönünden elektrikli otomobiller (türkiye ekonomisi örneği) Marmara
Üniversitesi İ.İ.B. Dergisi Doi No: 10.14780/iibdergi.201417548. Erişim Adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-
file/3798
[3]Electric car use by country(en son değiştirilme tarihi 2021,mayıs 17)Erişim Adresi:
https://en.wikipedia.org/wiki/Electric_car_use_by_country

Son Kilometre
[1]https://social-innovation.hitachi/tr-tr/stories/transport/evolution-last-mile-delivery/
[2]https://supplychaingamechanger.com/last-mile-delivery-explained-infographic/
[3]https://social-innovation.hitachi/tr-tr/stories/transport/evolution-last-mile-delivery/
[4]https://img03.en25.com/Web/FCBusinessIntelligenceLtd/%7B9403ad27-2b3d-4901-b56f-
422945cd913c%7D_ETP_EFT0118_TheLastMileLogisticsWhitePaper_V21.pdf
[5]https://www.supplychain247.com/article/7_top_trends_in_last_mile_logistics_the_revolution_is_coming
[6]https://legacyscs.com/last-mile-delivery/
https://onfleet.com/blog/what-is-last-mile-delivery/
https://www.supplychain247.com/article/7_top_trends_in_last_mile_logistics_the_revolution_is_coming
https://www.businessinsider.com/last-mile-delivery-shipping-explained
https://optimoroute.com/last-mile-delivery/
https://ignasisayol.com/en/last-mile-delivery-the-great-and-imminent-logistics-challenge/

Akıllı Şehirler
[1]Nesnelerin interneti - Vikipedi (wikipedia.org)

BİLİMKEL |  82

Görsel Kaynakçası

Elektrikli arabaların Tarihi
1- Jacques CATTELIN, 14 Ekim 2016, http://academie-de-touraine.com/Tome_25_files/067-092.pdf
2- Stephanie Schoppert, 23 Şubat 2017, Thomas Parker Invented the First Electric Car in 1884,Thomas Parker Invented
the First Electric Car in 1884 (historycollection.com)
3- Public için izni var User DRoberson on en.wikipedia, (21 September 2005), en.wikipedia
4- https://tr.wikipedia.org/wiki/American_Motors
5- NASA/Dave Scott, 1 August 1971, http://www.hq.nasa.gov/office/pao/History/alsj/a15/images15.html
6- 27 June 2009, Self-photographed
7- https://tr.m.wikipedia.org/wiki/Dosya:Logo_of_General_Motors.svg
8- Brad Berman 13 Aralık 2013). Better Place Pulled Down Israel and Denmark Electric Car Markets, Say Local Drivers |
PluginCars.com
9- Mert Gökhan, 07 Ekim 2020, Tesla Model 3 içerisindeki kamera, sürücünün hareketlerini gözlemliyor (motor1.com)
10- https://www.motortrend.com/cars/chevrolet/bolt-ev/2021/
11- https://tr.wikipedia.org/wiki/Nissan_Leaf

Elon Musk ve Tesla
1- https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-59049470
2- https://tr.wikipedia.org/wiki/Elon_Musk
3,4- https://webrazzi.com/2019/04/08/elon-musk-in-sira-disi-hayati/
5- https://www.sabah.com.tr/teknokulis/haberler/2020/07/18/tarih-belli-oldu-spacex-ile-issye-gonderilen-astronotlar
6- https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Starlink_Logo.svg
7- https://www.pymnts.com/news/retail/2018/tesla-electric-car-charger-elon-musk/
8- https://www.technopat.net/sosyal/konu/tesla-model-se-asik-oldum.1164244/
9- https://birparcatuhaftik.com/tesla-motors-bu-gelisimi-nasil-gosterdi/
10- https://wallpapersafari.com/w/ZKVTld
11- https://tr.motor1.com/news/552434/elon-musk-cybertruck-aciklama/
12- https://www.teknolojioku.com/guncel/elon-musk-solarcityye-de-el-atti-5b2fba8be54d440a0d12b5d3

Mikromobilite
1- https://appgmicromobility.org/ illüstrasyon
2- https://www.intelligenttransport.com/transport-news/105566/beryl-to-launch-city-wide-multimodal-micromobility-
fleet-in-norwich/

Ropörtaj
1-https://tr.wikipedia.org/wiki/TOGG

Otonom Teknoloji
1- https://www.eltiempo.com/files/article_graphic/uploads/2020/01/10/5e192bd5ef364.jpeg
2- https://i.pinimg.com/564x/e5/be/ac/e5beac88a230636a2966cc9da1972d28.jpg
3- https://i.pinimg.com/474x/1b/07/5c/1b075c24412da1ec134e70e57b1b214e.jpg

Türkiye'de Elektrikli Araç Satışları
1- Türkiye'deki Elektrikli Otomobil Sayısı(2020,9 Haziran) Erişim Adresi:https://www.enerjiatlasi.com/haber/turkiye-deki-
elektrikli-otomobil-sayisi
2- https://tr.motor1.com/news/533617/togg-domain-davasi-aciklama/
3,4- Electric car use by country(en son değiştirilme tarihi 2021,mayıs 17)Erişim Adresi:
https://en.wikipedia.org/wiki/Electric_car_use_by_country

Son Kilometre
1- https://fleetroot.com/blog/how-geofencing-helps-in-last-mile-delivery-optimization/
2- https://www.quora.com/What-are-disruptive-solutions-for-last-mile-delivery
3- https://img03.en25.com/Web/FCBusinessIntelligenceLtd/%7B9403ad27-2b3d-4901-b56f-
422945cd913c%7D_ETP_EFT0118_TheLastMileLogisticsWhitePaper_V21.pdf
4- https://advancedfleetmanagementconsulting.com/eng/2020/09/06/amazon-drones/
5- https://aiworldschool.com/research/autonomous-delivery-vehicles-revamping-global-logistics-for-last-mile-delivery/

Akıllı Şehirler
1- https://dijitaltekerlek.com/honda-dronea-sahip-motorsikletin-patentini-aldi/

BİLİMKEL |  83