สมบัติวรรณคดี

ครูอษั ฎาวุฒิ วงษ์คาจนั ทร์(ครูบอมบ์)

ศิลปะในการประพนั ธ์วรรณคดีคืออะไร?

คือ การสรา้ งสรรค์วรรณคดีให้มคี วามงาม ความ
ไพเราะ และความหมายที่ลึกซ้ึงกินใจผูอ้ ่าน
โดยเกิดคณุ ค่าด้านวรรณศิลป์ ดังน้ี

1. การเล่นเสียง

คอื การสรรคาให้มเี สียงสัมผสั เป็ นพเิ ศษกวา่ ปกตเิ พอ่ื ให้
เกดิ ทานอง เสียงทไี่ พเราะน่าฟงั มที ง้ั การเลน่ เสียง
พยญั ชนะ สระ และวรรณยกุ ต์

1. การเล่นเสียง (ต่อ)

1.1 การเล่นเสียงพยญั ชนะ คือ การใชพ้ ยญั ชนะเดียวกนั หลายพยางคใ์ กลก้ นั (การใช้
เสียงพยญั ชนะต้นเสียงเดยี วกนั ) และกวมี ีการใชเ้ สียงสมั ผสั เพื่อเพ่มิ ความไพเราะ เช่น
“ปัญญาตรองตริลาลึกหลาย”

ลางลิงลิงลอดไม้ ลางลิง
แลลกู ลิงลงชิง ลูกไม้
ลิงลมไล่ลมติง
ลิงโลด หนีนา
แลลกู ลิงลางไหล้
ลอดเล้ียวลางลิง

1. การเล่นเสียง (ต่อ)

1.2 การเล่นเสียงสระ คือ การใชส้ มั ผสั สระเดียวกนั หลายพยางคใ์ กลก้ นั (ใช้เสียงสระ
เสียงเดียวกนั ) เช่น

แลว้ สอนวา่ อยา่ ไวใ้ จมนุษย์ มนั แสนสุดลึกล้าเหลือกาหนด
ถึงเถาวลั ยพ์ นั เก่ียวท่ีเล้ียวลด กไ็ ม่คดเหมือนหน่ึงในน้าใจคน



1. การเล่นเสียง (ต่อ)

1.3 การเล่นเสียงวรรณยกุ ต์ คือ การไล่ระดบั เสียง 2-3 ระดบั เสียงข้ึนไป (ไล่ระดบั
เสียงวรรณยุกต์) เช่น

ธรณีน่ีน้ีเป็ นพยาน เป็ นพยาน

2. การเล่นคา

การเล่นคา คือ การสรรคามาเรียงร้อยในคาประพนั ธ์ โดยพลิกแพลงใหเ้ กิดความหมาย
พิเศษและแปลกออกไปเพือ่ ความไพเราะและน่าสนใจ มีการเล่นคาพอ้ ง คาซ้า ดงั น้ี

2. การเล่นคา (ต่อ)

2.1 การเล่นคาพอ้ ง คือ การนาคาพอ้ งมาใชค้ ู่กนั เพือ่ ใหเ้ กิดความหมายท่ีสมั พนั ธ์กนั
เช่น

เบญจวรรณจบั วลั ยม์ าลี เหมือนวนั เจา้ วอนพใ่ี หต้ ามกวาง

2. การเล่นคา (ต่อ)

2.2 การเล่นคาซ้า คือ การนาคาเดียวกนั มาใชซ้ ้าๆ กนั เพ่ือย้าความหมายใหห้ นกั แน่น
ยง่ิ ข้ึน เช่น

สุดสายนยั นาท่ีแม่จะตามไปเลง็ แล สุดโสตแลว้ ท่ีแม่จะซบั ทราบฟัง
สาเนียง สุดสุรเสียงที่แม่จะร่าเรียกพไิ รร้อง สุดฝีเทา้ ท่ีแม่จะเย้อื งยอ่ งยกยา่ ง
ลงเหยยี บดิน กส็ ุดสิ้นสุดปัญญาสุดหาสุดคน้ เห็นสุดคิด

โวหารภาพพจน์

คอื การใช้ถ้อยคาเพอื่ สร้างจนิ ตนาการ ทาให้เกดิ ภาพขนึ้ ในใจ
เกดิ ความเข้าใจลกึ ซึง้ มากกว่าการกล่าวอย่างตรงไปตรงมา แบ่งประเภทได้ ดงั นี้

1. อปุ มา

อุปมา
• คือ การเปรียบเทียบส่ิงหน่ึงเหมือนกบั อีกส่ิงหน่ึง
• ใชค้ าเปรียบ เช่น ดุจ ดงั ดงั่ เหมือน ประหน่ึง คลา้ ย ปาน ราวกบั ฯลฯ

ถึงหนา้ วงั ดงั หน่ึงใจจะขาด คิดถึงบาทบพติ รอดิศร
โอผ้ า่ นเกลา้ เจา้ ประคุณของสุนทร แต่ปางก่อนเคยเฝ้ าถึงเชา้ เยน็

เธองดงามราวกบั เทพธิดา เขารักเธอมากปานจะกลืนกิน

2. อปุ ลกั ษณ์

อปุ ลกั ษณ์
• คือ การเปรียบเทียบสิ่งหน่ึงเป็ นอีกส่ิงหน่ึง
• มกั ใชค้ าแสดงการเปรียบวา่ “เป็ น” และ “คอื ” หรือบางคร้ังอาจไม่ปรากฏคา
เปรียบ “เป็น” และ “คือ” กไ็ ด้

ชาวนาคือกระดูกสนั หลงั ของชาติ พอ่ เป็นเสาหลกั ของบา้ น

ชายขา้ วเปลือกหญิงขา้ วสารโบราณวา่ น้าพ่งึ เรือเสือพ่ึงป่ าอชั ฌาสยั
เรากจ็ ิตคิดดูเล่าเขากใ็ จ รักกนั ไวด้ ีกวา่ ชงั ระวงั การ

3. บุคคลวตั

บุคคลวตั
• คือ การสมมติใหส้ ิ่งท่ีไม่มีชีวติ สามารถคิด แสดงกิริยาอาการเหมือนเป็นมนุษย์
ทาสิ่งไม่มีชีวติ ให้กลายเป็ นสิ่งมชี ีวติ

กอ้ นดินละเมอ ลมร่าไห้ ดอกไมอ้ าลยั กอไผค่ ร่าครวญ
ตน้ หญา้ ยงั ยนื รอชะเงอ้ ชะแง้ ทอ้ งฟ้ าร้องไห้

ลมหนาวเริ่มล่องมาจากฟ้ าแลว้ พรมจูบแผว่ เจา้ พระยาโรยฝ้ าฝัน
คลื่นคล่ีเกลียวแกว้ มว้ นกบั นวลจนั ทร์ กระซิบสนั่ ซ่านกระเซ็นเป็นลานา”

(ลมหนาว – เนาวรัตน์ พงษไ์ พบูลย)์

4. สัทพจน์

สัทพจน์
• คือ การเลยี นเสียงธรรมชาติ
• ใชเ้ พ่อื เลียนเสียงที่มนุษยไ์ ดย้ นิ อาจเป็นเสียงดนตรี เสียงสตั ว์ หรือเลียนเสียง ที่เกิด
จากกิริยาต่างๆ

วงั เอ๋ยวงั เวง หง่างเหง่งยา่ ค่าระฆงั ขาน

ฟ้ าร้องเปร้ียง ๆ, นอ้ งร้องอุแว้ อุแว้

5. อตพิ จน์

อติพจน์
• คือ การกล่าวเกนิ จริง
• เป็นการถ่ายทอดความรู้สึกเพอื่ เนน้ ย้าความหมายที่ตอ้ งการส่ือใหห้ นกั แน่นมากยง่ิ ข้ึน
• ** มกั พบในการพรรณนาถึงความรัก ความทุกข์

ถึงมว้ ยดินสิ้นฟ้ ามหาสมุทร ไม่สิ้นสุดความรักสมคั รสมาน

ร้องไหน้ ้าตาเป็นสายเลือด อยากหวั เราะใหฟ้ ันร่วง คิดถึงเธอแทบใจจะขาด

6. สัญลกั ษณ์

สัญลกั ษณ์
• คือ สิ่งท่ีกาหนดข้ึนเพื่อเป็นตวั แทนของอีกสิ่งหน่ึง
• อาจมีความเป็นสากล (เขา้ ใจร่วมกนั ไดท้ วั่ ไป) หรือเป็นการตกลงร่วมกนั ในสงั คมและ
วฒั นธรรมนน่ั ๆ
• เช่น ในสงั คมไทย ดอกมะลิ เป็นสญั ลกั ษณ์ของความบริสุทธ์ิ, วนั แม่
• นกพิราบ เป็นสญั ลกั ษณ์ของสนั ติภาพ
• สีขาว แทนความบริสุทธ์ิ

ท้าสมอง มาลองตอบกนั เถอะ

เกม เปิ ดป้ าย ทายความจา

เเปล็ นล่นกาางเรลสเงิลลีย่นงิ เงลสอีพยดงยปไมรญั้ละาเภงชทลนงิใดะ?
โวหารท่ีมเีกรสาียรทักเลวพยี่าอนจะเสไนรีย?ง์ ธรรมชาติ
“ท้องฟ้ าร้องบไหคุ ช้”คนเิดปล็ในดวโวตั หารภาพพจน์

สรุป