การแต่งคำประพันธ์

รอ้ ยกรอง คอื ขอ้ ความท่แี ต่งข้นึ อย่างไพเราะ

สละสลวย มีข้อบังคับในการแต่ง เรยี กวา่ ฉนั ทลกั ษณ์
มชี ่อื เรียกไดอ้ กี ๓ ช่อื คอื

๑. คาประพนั ธ์
๒. กววี ัจนะ
๓. กานท์

ฉนั ทลกั ษณ์

ฉนั ทลกั ษณ์ในการแต่งรอ้ ยกรองมดี ังนี้

๑. คณะ คอื จานวนคา วรรค บาท บท
กลอนแปด ๑ บท มี ๒ คากลอน
๑ คากลอน มี ๒ วรรค
๑ วรรค มี ๗ – ๙ คา
กาพยย์ านี ๑๑
๑ บท มี ๒ บาท
๑ บาท มี ๒ วรรค
๑ วรรค วรรคหนา้ มี ๕ พยางค์
๒. สัมผัส คือ คาคล้องจองขอวงรเสรยีคงหสลรังะมหี ร๖ือพพยยญั างชคน์ ะ

สมั ผสั สระ

สัมผสั อกั ษร (พยัญชนะ)

สมั ผสั ใน เป็นสมั ผัสสระ/อักษรภายในวรรคเดยี วกนั
สมั ผัสนอก เปน็ สมั ผสั สระระหว่างวรรคตามข้อบงั คับของ

บทรอ้ ยกรองแต่ละประเภท

ฉนั ทลักษณ์ในการแตง่ รอ้ ยกรองมดี ังน้ี

๓. คาเอก คาโท คอื
คาเอก คาท่มี รี ปู วรรณยุกตเ์ อก ( )
คาโท คาทีม่ รี ูปวรรณยุกตโ์ ท ( )
หมายเหตุ : ข้อน้ใี ชเ้ ฉพาะคาประพนั ธป์ ระเภทโคลง
และ รา่ ย

๔. คาครุ คาหลุ
คาครุ ออกเสียงหนกั คอื คาที่ประสมสระเสยี งยาว
หรอื มี ตัวสะกด
คาลหุ ออกเสียงเบา คือคาท่ีประสมสระเสียงสั้น
ไม่มีตวั สะกด

หมายเหตุ : ข้อน้ีใชเ้ ฉพาะคาประพันธ์ประเภท ฉันท์
เทา่ น้ัน

ประเภท
คำประพนั ธ์

ประเภทของบทร้อยกรอง/คาประพนั ธ์

๑. กาพย์ (ขอ้ บังคบั ๑. คณะ ๒. สมั ผสั )

มี ๓ ประเภท

๑) กาพย์ยานี ๑๑

คณะ
๑ บท มี ๒ บาท
๑ บาท มี ๒ วรรค

วรรคหนา้ มี ๕ คา วรรคหลงั มี ๖ คา

ประเภทของบทรอ้ ยกรอง/คาประพนั ธ์

๑. กาพย์ (ขอ้ บงั คบั ๑. คณะ ๒. สัมผสั )
มี ๓ ประเภท

๒) กาพย์ฉบงั ๑๖

คณะ
๑ บท มี ๒ บาท มี ๓ วรรค
วรรคที่ ๑ และ วรรคที่ ๓ มี ๖ คา
วรรคท่ี ๒ มี ๔ คา

ประเภทของบทร้อยกรอง/คาประพนั ธ์

๑. กาพย์ (ข้อบงั คับ ๑. คณะ ๒. สมั ผสั )
มี ๓ ประเภท

๓) กาพยส์ รุ างคนางค์ ๒๘

คณะ
๑ บท มี ๒ บาท
บาทแรก มี ๓ วรรค
บาทท่ี ๒ มี ๔ วรรค วรรคละ ๔ คา

ประเภทของบทร้อยกรอง/คาประพนั ธ์

๒. กลอน (ขอ้ บังคบั ๑)คณะ ๒)สัมผสั ๓)เสียงวรรณยกุ ต)์

๑) กลอนสี่ มี ๒ คากลอน
มี ๒ วรรค
คณะ มี ๔ คา
๑ บท
๑ คากลอน
๑ วรรค

ประเภทของบทรอ้ ยกรอง/คาประพันธ์

๒. กลอน (ขอ้ บงั คับ ๑)คณะ ๒)สมั ผสั ๓)เสยี งวรรณยุกต์)

๒) กลอนหก

คณะ
๑ บท มี ๒ คากลอน
๑ คากลอน มี ๒ วรรค
๑ วรรค มี ๖ คา

ประเภทของบทร้อยกรอง/คาประพนั ธ์

๒. กลอน (ขอ้ บงั คบั ๑.คณะ ๒.สมั ผัส ๓.เสียงวรรณยุกต์)

๓) กลอนสุภาพ (กลอนแปด)

คณะ
๑ บท มี ๒ คากลอน
๑ คากลอน มี ๒ วรรค
๑ วรรค มี ๗-๙ คา

ประเภทของบทรอ้ ยกรอง/คาประพันธ์

๒. กลอน (ขอ้ บังคบั ๑.คณะ ๒.สัมผสั ๓.เสียงวรรณยุกต์)

๔) กลอนดอกสรอ้ ย คือกลอนสุภาพ ลักษณะพเิ ศษคอื

คาทสี่ องของวรรคแรก คอื คาวา่ เอย๋
วรรคสดุ ท้าย ลงท้ายดว้ ยคาวา่ เอย

ประเภทของบทรอ้ ยกรอง/คาประพันธ์

๒. กลอน (ข้อบงั คับ ๑.คณะ ๒.สมั ผัส ๓.เสียงวรรณยกุ ต์)

๕) กลอนสักวา คอื กลอนสุภาพลกั ษณะพิเศษคอื
วรรคแรกขึน้ คาวา่ สักวา วรรคสุดทา้ ยลงทา้ ยดว้ ยคาว่า เอย

สกั วา

เอย

ประเภทของบทร้อยกรอง/คาประพนั ธ์

๒. กลอน (ข้อบงั คบั ๑.คณะ ๒.สมั ผสั ๓.เสยี งวรรณยกุ ต์)

๖) กลอนนิราศ คือกลอนสภุ าพ ลักษณะพเิ ศษคือ

วรรคแรกขนึ้ ด้วย วรรครับ จะมกี ีว่ รรคกไ็ ด้ แต่วรรคสดุ ทา้ ยลงท้ายด้วยคาว่า เอย

ประเภทของบทรอ้ ยกรอง/คาประพนั ธ์

๒. กลอน (ขอ้ บังคับ ๑.คณะ ๒.สัมผสั ๓.เสยี งวรรณยุกต์)
๗) กลอนบทละคร คอื กลอนสภุ าพ ลักษณะพเิ ศษคือ

การข้ึนต้นเมื่อกล่าวถึง ตัวละคร

เม่อื นั้น กษัตรยิ ์

เม่ือน้นั พระสงั ขซ์ ่อนอยู่กร็ ูส้ ้นิ
พระแม่ไปป่าเป็นอาจนิ ต์ ในจติ คดิ ถวิลทกุ เวลา

บัดนน้ั ไมใ่ ช่กษตั ริย์

บดั น้นั พญาพเิ ภกยกั ษา
ไดฟ้ ังพระราชบญั ชา กราบกบั บาทาแลว้ ทูลไป

ประเภทของบทร้อยกรอง/คาประพันธ์

๓. โคลง (ขอ้ บงั คบั ๑. คณะ ๒. สมั ผสั ๓. คาเอก โท)

๑) โคลงสองสุภาพ

๒) โคลงสามสภุ าพ

๓) โคลงส่สี ภุ าพ

ประเภทของบทร้อยกรอง/คาประพันธ์

๔. ฉนั ท์ (ข้อบังคบั ๑) คณะ ๒) สมั ผัส ๓) คาครุ ลหุ)
อินทรวเิ ชียรฉันท์ ๑๑

ประเภทของบทรอ้ ยกรอง/คาประพนั ธ์

๕. ร่าย (ข้อบงั คบั ๑. คณะ ๒. สมั ผสั ๓. คาเอก โท)

๕.๑ ร่ายสภุ าพ (ตอนจบตอ้ งจบด้วยโคลงสองสภุ าพ)

ประเภทของบทรอ้ ยกรอง/คาประพันธ์

๕. ร่าย (ขอ้ บังคับ ๑. คณะ ๒. สมั ผัส ๓. คาเอก โท)
๕.๒ รา่ ยยาว (บังคับสัมผสั อย่างเดยี ว)