ดนตรีไทยก่อนสมัยสุโขทัย

๑

แบบทดสอบก่อนเรียน

ผ้เู รียนตอบคําถามต่อไปนีให้ถูกต้อง

๑.ชนชาติไทยอพยพมาจาก.....................
๒.น่านตงั กู มีรูปร่างคลา้ ยกบั เครืองดนตรีชนิดใด........................
๓. เครืองดนตรีทีมีรูปทรงกระบอก ตรงกลางป่ องออกเล็กนอ้ ย ขึนหนงั สองหนา้
ตรึงดว้ ยหมุดทีเรียกวา่ "แส้" ซึงทาํ ดว้ ยไม้ งาชา้ ง กระดูกสัตว์ หรือโลหะ
หนา้ กลองดา้ นหนึงติดขา้ วตะโพน แลว้ ตีอีกดา้ นหนึง ใช้ไมต้ ีสองอนั สาํ รบั หนึงมีสองลูก
ลูกเสียงสูงเรียกวา่ "ตวั ผ"ู้ ลูกเสียงตาํ เรียกวา่ "ตวั เมีย" ตวั ผอู้ ยูท่ างขวา และตวั เมียอยู่
ทางซา้ ยของผูต้ ี เป็ นลกั ษณะ ของเครืองดนตรีชนิดใด…………………..
๔. เมืองใดทีขุดพบแคนโบราณ............................
๕. ปัจจุบนั แคนเป็ นเครืองดนตรีของภาคใด….................
๖. เพราะเหตุใดแคนจีนมีความคงทนและสวยงามกวา่ แคนไทย….................
๗. แคนเป็นตน้ กาํ เนิดของเครืองดนตรีไทยประเภทใด........................
๘. ภาพเขียนทีถาํ ตาดว้ ง จงั หวดั กาญจนบุรี มีลกั ษณะอยา่ งไร....................
๙. กลองมโหระทึกเป็ นวฒั นธรรมของชาติใด..............................
๑๐. ภาพปูนปันทีเมืองโบราณคูบวั จงั หวดั ราชบุรี มีเครืองอะไรบา้ ง.......................

เพอื นๆพร้อมแลว้ ใช่ไหมครับ............เราไปศึกษา
หาความรู้เกียวกบั ดนตรีไทยกอ่ นสุโขทยั เป็นราชธานี
กนั เลยนะครับ

๒

สมยั ก่อนกรุงสุโขทยั เป็ นราชธานี

สวัสดีครับ..........นักเรี ยนทีน่ารักทุกคน
วัน นี ค รู จ ะ ม า เ ล่ า เ รื อ ง เ กี ย ว กับ ป ระ วัติ
ความเป็ นมาของดนตรีไทยก่อนทีประเทศไทย
จ ะ ส ถ า ป น า สุ โข ทัย เ ป็ น ร า ช ธ า นี เ ด็ก ๆ
พร้อมแลว้ หรือยงั

สวสั ดีครับคุณครู
ผมพร้อมแลว้ ครับ

จากประวัติศาสตร์ชนชาติไทยได้อพยพมาจาก แถบภูเขาอัลไตและ
อพยพเรือยมาจนถึงแหลมทองในปัจจุบัน และไดป้ รากฏหลกั ฐานเป็ นจดหมาย
ของอาจารยท์ ีเซียงไฮ้ ซึงอาจารยม์ นตรี ตราโมท กล่าววา่ “ จดหมายของอาจารย์
ผู้หนึง ในโรงเรียนทีเซียงไฮ้มีมาถึงรัฐมนตรีว่าการกระทรวงศึกษาธิการของไทยเรา
ลงในวันที ๑๑ ตุลาคม ๒๔๘๔กล่าวว่าเขาได้ทําการศึกษาค้นคว้าตํานานดึกดําบรรพ์
ของชาติไทยในดนิ แดนจีนได้หลกั ฐาน ไว้หลายอย่าง มคี วามในหนังสือฉบับนีกล่าวว่า
คนไทยมีอุปนิสัยทางศิลปะทางดนตรีมาแต่ดึกดําบรรพ์” จากข้อความในจดหมาย
ทียกมาแสดงใหเ้ ห็นว่าดนตรีไทยมีมาควบคู่กบั คนไทยมาตงั แต่โบราณก่อนการอพยพ
ลงมาสู่แหลมทองในปัจจุบนั มีเอกสารหลักฐานเกียวกับดนตรีไทยอาจารย์มนตรี
ตราโมทไดก้ ล่าวถึงความเจริญรุ่งเรืองและความเป็นมาเกียวกบั ดนตรีไทยและเพลงไทย
ในอาณาจกั รฌ้อซึงอยตู่ อนกลางของลมุ่ แม่นาํ แยงซี

๓

คุณครูครับ อาณาจกั รณอ้ คืออะไรครบั ครับ
เกียวขอ้ งอยา่ งไรกบั คนไทยครับ

อาณาจักรณ้อ เป็นอาณาจกั รหนึงเชือกนั วา่ เป็นเชือสายเดิมของคนไทยอยู่บริเวณ
ตอนกลางของลุ่มแม่นาํ แยงซีเกียงมีเครืองดนตรีเป็ นกลองเรียกว่า "น่านตังกู"
แปลว่า กลองของชาวใต้มีลักษณะเป็ นกลองขึงหนังตรึ งด้วยหมุดทังสองหน้า
เช่นเดียวกบั “กลองทดั ”ของไทยเราไม่ผดิ เพยี นเลย
และรูปร่างกแ็ ตกตา่ งจากกลองชนิดอืนๆ ของจีน

คุณครูครับ กลองทดั มีรูปร่างอยา่ งไรครบั

๔
กลองทดั มีรูปทรงกระบอก ตรงกลางป่ องออกเลก็ นอ้ ย ขึนหนงั สองหนา้
ตรึ งด้วยหมุดทีเรี ยกว่า "แส้" ซึงทําด้วยไม้,งาช้าง,กระดูกสัตว์หรือโลหะ
หน้ากลองด้านหนึงติดขา้ วตะโพนตีอีกด้านหนึงดว้ ยไมส้ องอัน สํารับหนึง
มีสองลูก ลูกเสียงสูงเรียกว่า"ตัวผู"้ อยู่ทางขวา ลูกเสียงตําเรียกว่า"ตัวเมีย"
อยู่ทางซ้ายของผู้ตี กลองทัดน่ าจะ เป็ นกลองของไทยมาแต่โบราณ
ใชบ้ รรเลงรวมอยใู่ นวงปี พาทยม์ าจนถึงปัจจุบนั

๕

หลักฐ าน สําคัญ อี กอ ย่า งห นึ ง ที บ่ ง บอกถึ งเค รื อง ดน ต รี ไ ท ย ที เ ก่ าแ ก่
คือ“แคน”โดยมีหลกั ฐานยืนยนั ซึงมีบันทึกของจีนได้บันทึกไวท้ ีนครฉางซา
แควน้ ยูนาน ซึงเป็ นบ้านเกิดของประธานาธิบดีเหมาเจ๋อตุงได้พบศพ๒ศพ
ทีเกรียวกราวมากคือเป็ นศพทีมีอายุตัง ๒,๐๐๐ปี แล้วร่างกายอยู่อย่างเก่า
เอาอะไรกดเขา้ ไปก็ไม่เป็นอะไรเครืองแต่งกายวิจิตรพสิ ดารมาก รัฐบาลของจีน
ใหช้ ือศพนีวา่ “ The Duke of Tai and his Consart ” ขา้ งๆศพปรากฏสิงของ
อยู่ ๒ อยา่ งคือเครืองใชป้ ระจาํ วนั เป็ นเครืองเขนิ เครืองเขินทีคลา้ ยกบั เชียงใหม่
แลว้ กเ็ ป็นจาํ นวนนบั ร้อย แลว้ อีกสิงหนึงกเ็ ป็ น เครืองดนตรีชนิดหนึงทีมีรูปร่าง
คลา้ ยกบั แคน ของไทย

สรุปวา่ แคนเป็นเครืองดนตรีไทยทีเก่าแก่ทีสุด
โดยขดุ พบแคนทีเก่าแก่ทีนครฉางซา แควน้ ยนู าน

๖
จากบนั ทกึ ของจีนบนั ทึกไวว้ า่ จีนมีแคนใชป้ ระมาณ ๓,๐๐๐ปี แต่จีนมีแคนใชห้ ลงั ไทย

เพราะฉะนนั แคนไทยตอ้ งมีอายมุ ากกวา่ ๓,๐๐๐ ปี ทีกล่าววา่ จีนมีแคนใชห้ ลงั ไทย เพราะถา้ ใช้
หลงั การเปรียบเทียบจะเห็นว่าแคนของจีนสวยงามประณีตกะทดั รัดกวา่ ของไทย เพราะจีนได้
แบบอยา่ งและรูปแบบไปจากแคนไทยซึงมีรูปร่างยาวใชว้ สั ดุทีไม่ทนทานเท่าแคนของจีนซึง
เมือจีน เห็นขอ้ บกพร่องของแคนไทยจงึ นาํ ไปปรับปรุงให้กะทดั รัดและสวยงามจาก
แคนของไทย

ชาวจีนไดน้ าํ ขอ้ บกพร่องของแคนไทย ทีมีรูปร่างยาวและใชว้ สั ดุ
ไม่ทนทาน ไปพฒั นาและปรับปรุงเป็ นแคนของจีน

แ ค น เ ป็ น เ ค รื อ ง ด น ต รี พื น เ มื อ ง ภ า ค อี ส า น ที เ ก่ า แ ก่ มี ม า แ ต่ โบ รา ณ
แคนเป็น เครืองดนตรีทีใชป้ ากเป่ าใหเ้ ป็นเพลง

๗

นอกจากนีจีนได้พัฒนาเครืองดนตรีประเภทเครืองเป่ าไดห้ ลายชนิด เช่น
เครืองดนตรีตระกูลขลุ่ย เพราะการทาํ ขลุ่ยเพียงนาํ ไมไ้ ผ่มาเจาะรูแลว้ เป่ ากจ็ ะเกิดเสียง
ทีไพเราะพกพาไปไหนก็สะดวก เดียวครูจะให้จุกดูภาพเครืองดนตรีประเภท
เครืองเป่ าของจีน

แคนจีน ขลุ่ยผวิ จีน ขลุ่ยนาํ เตา้

๘

ปี โหว เซียว

กว่านจือ ซุน

๙

โอ้ โฮ จากแคนชาวจีนสามารถนาํ ไปพฒั นาเป็น
เครืองดนตรีไดม้ ากมายและสวยงาม แลว้ ดนตรี
ไทยของเรามีไหมครับ

มีซิทาํ ไมจะไมม่ ีละก็เครืองดนตรีประเภทเครืองเป่ าไงละจุก

ขลุ่ยกรวด ขลุ่ยนก
ขลุ่ยอู้

๑๐

ขลุ่ยเพียงออ ขลุ่ยหลีบ

ปี ไฉน ปี ชวา ปี มอญ

๑๑

ปี กลาง ปี นอก ปี ใน

ปี คุณครูครับ...........ยงั มีหลกั ฐานอะไรอีกบา้ งทีเกียวกบั
ป ร ะ วัติ ข อ ง ด น ต รี ไ ท ย ก่ อ น ที ป ร ะ เ ท ศ ไ ท ย
จะสถาปนาอาณาจกั รสุโขทยั

๑๒

ภาพเขียนทีถาํ ตาด้วง จงั หวดั กาญจนบุรี เป็ นภาพกลุ่มคนจาํ นวน ๑๙คน
เดินเรียงแถวคล้ายเป็ นขบวนแห่แบกวตั ถุทรงกลมและทรงเหลียมขนาดใหญ่
ซึงอาจเป็ นฆ้องหรือกลองเดินนําหน้าขบวนแห่ทีแบกโลงศพภาพคนเหล่านี
เขียนแบบเงาทึบ(silhouette)ด้วยสีแดงเกือบดาํ แต่เขียนพอเป็ นรูปร่างจึงทําให้
ดูคลา้ ยเป็ นภาพคนแบบกิงไม้ (stick man) น่าจะอยู่ใน ยุคสําริด อายุประมาณ
๒,๐๐๐ – ๓,๐๐๐ ปี มาแลว้ สันนิษฐานจากภาพขบวนแห่กลองซึงน่าจะเป็ น
กลองมโหระทึก ชุมชนทีเขียนภาพเหล่านีน่าจะใชถ้ าํ นีเป็ นทีประกอบพิธีกรรม
ตามความเชือหรือทาํ กิจกรรมทีสําคญั ร่วมกนั อาจเป็นพิธีกรรมเกียวกบั ความตาย
(ภาพโลงศพ) หรือพิธีกรรมเพือความอุดมสมบูรณ์ หรือพิธีกรรมในการขอฝนก็ได้
ดงั นนั ชุมชนนีคงดาํ รงชีวติ ดว้ ยการล่าสตั วแ์ ละทาํ การกสิกรรม

๑๓

กลองมโหระทึกคืออะไรครับ

กลองมโหระทึกหรื อทีเรี ยกว่ากลองสําริ ด๒,๕๐๐ก่อนเผยแพร่
จากดินแดนวฒั นธรรมดองซอน(เวยี ดนามในปัจจุบนั ) มาสู่ดินแดนประเทศไทย

๑๔

ยงั มีภาพปูนปันทีเมืองโบราณคูบวั จงั หวดั ราชบุรี เป็ นภาพผูห้ ญิงหา้ คน
สีคนมีเครืองดนตรีประจาํ ตัว ได้แก่ พิณห้าสาย พิณนําเต้า กรับ และฉิง
อี ก ค น ห นึ ง สั น นิ ษ ฐ า น ว่ า น่ า จ ะ เ ป็ น นั ก ร้ อ ง อ ยู่ ใ น ยุ ค ท ว า ร ว ดี
(พ.ศ. ๑๒๐๐ – ๑๖๐๐)

๑๕

สรุปความรู้

คน ไท ยมีอุปนิ สัยท างศิลปะ ทา งด นตรี ม าแ ต่ดึ กด ําบ รรพ์แ ละ ดน ตรี ไท ย
มีมาควบคู่กบั คนไทยมาแต่โบราณก่อนการอพยพลงมาสู่แหลมทองในปัจจุบนั
เครืองดนตรีที เก่าแก่ของไทยก็คือ “แคน” จีนไดพ้ ฒั นาเครืองดนตรีประเภท
เครืองเป่ า เช่น เครืองดนตรีตระกูลขลุ่ย เพราะการทาํ ขลุ่ยเพียงนาํ ไมไ้ ผ่ มาเจาะรู
แ ล้วเ ป่ า ก็ จะ เ กิ ด เ สี ยง ที ไ พ เ ร า ะ พ ก พา ไ ป ไ ห น ก็ส ะ ด ว ก ช า ว ไ ท ยเ อ ง
พฒั นาเครืองดนตรีไทยประเภทเครืองเป่ าทงั ปี และขลุ่ย

นอกจากนี ยังมีหลักฐานทีเกียวกับประวัติดนตรี ไทยจะสถาปนา
อาณาจกั รสุโขทยั

๑. ภาพเขียนทีถาํ ตาด้วง จงั หวดั กาญจนบุรีอยู่ในยุคสําริด อายุประมาณ
๒,๐๐๐ – ๓,๐๐๐ ปี มาแล้วชุมชนทีเขียนภาพเหล่านีน่าจะใช้ถาํ นีเป็ นที
ประกอบพิธีกรรมตามความเชือหรือทาํ กิจกรรมทีสาํ คญั อาจเป็นพิธีกรรมเกียวกบั
ความตาย (ภาพโลงศพ) หรือพิธีกรรมเพือความอุดมสมบูรณ์หรือพิธีกรรม
การขอฝนกไ็ ด้ ดงั นนั ชุมชนนีคงดาํ รงชีวติ ดว้ ยการล่าสัตวแ์ ละทาํ การกสิกรรม

๒.ภาพปูนปันทีเมืองโบราณคูบัว จังหวัดราชบุรี อยู่ในยุค ทวารวดี
(พ.ศ. ๑๒๐๐ – ๑๖๐๐)

๑๖

เกร็ดความรู้เรืองเครืองดนตรีไทย

ขล่ยุ ไทย
ขลุ่ยเป็นเครืองดนตรีดงั เดิมของไทยทาํ ดว้ ยไม้ไผ่ปลอ้ งยาวๆขอ้ ทางปลาย
แต่เจาะทะลุขอ้ ย่างไฟให้แห้งแลว้ ตบแต่งผิวให้ไหม้เกรียมเป็ นลวดลายสวยงาม
ดา้ นหนา้ เจาะรูกลมๆเรียงแถวกนั ๗ รูสาํ หรับนิวปิ ดเปิ ดเสียง ขลุ่ยไม่มีลินเหมือนปี
แต่ใชไ้ ม้อุดเต็มปลอ้ งแลว้ ปาดด้านล่างให้มีช่องไมอ้ ุดนีเรียกว่าดากทาํ ดว้ ยไมส้ ัก
เพราะไม่มีขุยมาบังลม ด้านหลังใต้ดากลงมาเจาะรู เป็ นรู ปสีเหลียมผืนผ้า
แต่ปาดตอนล่างเป็ นทางเฉียงไม่เจาะทะลุตรงเหมือนรู ด้านหน้าเรี ยกว่า
รูปากนกแก้ว ใตร้ ูปากนกแกว้ ลงมา เจาะรูอีก ๑รู เรียกวา่ รูนิวคํา เพราะเวลาเป่ า
ผู้เป่ าจะใช้หัวแม่มือคําปิ ดเปิ ดทีรู นี เหนือรู นิวคําด้านหลังและเหนือรู บน
ของรูดา้ นหนา้ ทงั เจด็ รูแต่อยทู่ างดา้ นขวาเจาะรูอีกรูหนึงเรียกวา่ รูเยือ เพราะแต่ก่อน
จะใช้เยือไมไ้ ผ่ปิ ดรูนี ต่อมาก็ไม่ค่อยไดใ้ ชต้ รงปลายเลาขลุ่ยจะเจาะรูให้ซ้ายขวา
ตรงกนั เพอื ร้อยเชือกเรียกวา่ รูร้อยเชือก ดงั นนั ขลุ่ย ๑ เลา มีรูทงั สิน ๑๔ รู

๑๗

แคนไทย
"แคน" ทาํ ดว้ ยไมอ้ อ้ หรืไมเ้ หียนอ้ ยแต่เดียวนีไมอ้ อ้ หาไดย้ ากเขาจึงทาํ แคน
ดว้ ยไม้เหียน้อยและตอ้ งหาใหไ้ ดล้ ดขนาดเท่านิวมือจงึ จะใชไ้ ด้ นอกจากไมเ้ หียนอ้ ย
ซึงทาํ เป็นลูกแคนยาวลดหลนั ตามลาํ ดบั ๗ คู่ หรือ ๘ คู่ ประกอบเขา้ กนั กบั เต้าแคน
ติ ดสู ท (ขีสู ท) ข้างบนและข้างล่างเต้าเพือไม่ให้ลมเป่ าเข้าสู บออกรัว
มีลินแคน,รูแพวและรูนับเสียงเป็ นสิงสําคัญ ข้างในของแต่ละลาํ ไมล้ ูกแคน
ประกอบดว้ ยลินแคนหนึงอนั ทีมีหนึงเสียงและจะตอ้ งเจาะรูแพวให้ถูกตามเสียง
วิธีเป่ าแคนคือตอ้ งใช้อุง้ มือทงั สองขา้ งอุม้ เตา้ แคนไวแ้ ลว้ เป่ าหรือดูดสูบลมทีรูเตา้
ส่วนนิวมือกน็ บั ไล่ตามเสียงไปดว้ ย