แผนการจัดการเรียนรู้ที่ 10 การลำเลียงของพืช

47

แผนการจดั การเรียนรทู้ ี่ 16

กลุ่มสาระการเรียนร้วู ิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ชน้ั มธั ยมศกึ ษาปที ี่ 5
รายวชิ า ชวี วทิ ยา 3 รหัส ว 32243
หนว่ ยการเรยี นร้ทู ี่ 10 การลำเลยี งของพชื เวลา 9 ช่ัวโมง
เรอ่ื ง การลำเลยี งอาหาร เวลา 2 ชว่ั โมง
ภาคเรยี นท่ี 1/2565
ครผู ู้สอน นางสาวธัญญาเรศ ทบอาจ

1. มาตรฐานการเรียนรู้ และผลการเรยี นรู้
สาระชีววิทยา 3 เข้าใจส่วนประกอบของพืช การแลกเปลี่ยนแก๊สและคายน้ำของพืช การ

ลำเลียงของพืช การสังเคราะห์ด้วยแสง การสืบพันธุ์ของพืชดอกและการเจริญเติบโต และการ
ตอบสนองของพืชรวมทัง้ นำความรู้ไปใช้ประโยชน์

ผลการเรยี นรู้
11. อธิบายกลไกการลำเลียงอาหารในพชื

2. สาระสำคัญ
อาหารทีไ่ ดจ้ ากกระบวนการสงั เคราะห์ดว้ ยแสงจากแหล่งสรา้ ง จะถกู เปลีย่ นแปลงเปน็ ซโู ครส

และลำเลยี งผา่ นทางโฟลเอม็ โดยอาศัยกลไกการลำเลยี งอาหารในพชื ซง่ึ เกย่ี วขอ้ งกบั ความแตกต่างของ
ความดันในซีฟทิวบ์เมมเบอรร์ ะหว่างบริเวณแหล่งสร้างและแหลง่ รบั

3. สาระการเรยี นรู้
การสร้างอาหารของพืชเกิดจากกระบวนกรสังเคราะหด์ ้วยแสงจนได้ผลผลติ เปน็ นำ้ ตาล และ

มกั สะสมอยใู่ นรปู ของแปง้ ซ่งึ เปน็ คาร์โบไฮเดรต การสร้างอาหารของพืชส่วนใหญ่จะเกิดขึน้ ท่ีใบ แล้ว
ลำเลียงอาหารไปยังสว่ นต่าง ๆ ของพชื

4. จุดประสงคก์ ารเรยี นรู้
1. ดา้ นความรู้ (K)
อธบิ ายการลำเลยี งอาหารของพืชได้
2. ดา้ นทักษะกระบวนการ (P)
เขียนแผนผงั ทศิ ทางการลำเลยี งอาหารของพืชได้
3. ด้านคุณลักษณะอนั พึงประสงค์ (A)
ใฝ่รูแ้ ละรบั ผดิ ชอบหน้าที่ที่ได้รับมอบหมาย

48

5. กิจกรรมการเรียนรู้
รปู แบบการสอนท่ใี ชใ้ นการจดั กิจกรรมการเรยี นรู้ คอื การสอนแบบสืบเสาะหาความรู้ 5E

ช่วั โมงที่ 1
1. ขน้ั สร้างความสนใจ (Engagement)

1.1 ครูกระตุ้นความสนใจของนกั เรยี นโดยนำลูกบอลมา 1 ลกู จากน้นั เปิดเพลงขน้ึ มา
1 เพลง แล้วให้ นกั เรียนส่งลูกบอลต่อไปเร่ือย ๆ จนกระทงั่ เพลงหยุด ลูกบอลอย่ทู ีน่ ักเรียนคนใด ให้
นักเรยี นคนนน้ั ยนื ขนึ้ แลว้ ตอบคำถาม

1.2 ครูถามคำถาม Prior knowledge โดยมแี นวคำถามดงั น้ี
- เน้อื เยื่อทที่ ำหน้าทีล่ ำเลียงอาหารของพชื ได้แกอ่ ะไรบา้ ง
1.3 เมอื่ นักเรยี นตอบคำถามแล้วใหน้ กั เรยี นทย่ี ืนเลอื กเพ่ือนมาอกี 1 คน เพอ่ื อภิปราย
คำตอบของนักเรยี น จากนั้นครเู ฉลยคำตอบทีถ่ ูกตอ้ ง โดยมแี นวคำตอบดงั นี้
(แนวคำตอบ เนอ้ื เย่ือทที่ ำหน้าท่ลี ำเลยี งอาหารของพืชไดแ้ ก่ เน้อื เยอ่ื ลำเลยี งโฟลเอม็
(Phloem) ซ่งึ ประกอบด้วย ซีฟทิวบ์ (Sieve tube member) และเซลล์คอมพาเนียน (Companion
cell))

2. ขั้นสำรวจและค้นหา (Exploration)
2.1 นักเรียนแบ่งกล่มุ ออกเปน็ 3 กลุ่ม ตามความสมคั รใจ เพ่ือศึกษาเน้ือหา เรื่อง การ

ลำเลียงนำ้ ของพืช แลว้ ใหแ้ ตล่ ะกลุ่มส่งตวั แทนกลมุ่ ออกมาจบั สลากหมายเลข 1-3 โดยแต่ละ
หมายเลขให้แต่ละกลุ่มศกึ ษาหัวขอ้ ต่อไปนี้
หมายเลข 1 : ศกึ ษาการพองของเปลอื กของลำตน้ เหนอื รอยควั่น
หมายเลข 2 : ศกึ ษาการลำเลยี งน้ำตาลในพืชโดยใช้ 14C (คารบ์ อน-14)
หมายเลข 3 : ศึกษาการลำเลียงอาหารภายในทอ่ โฟลเอม็ (Phloem) โดยเพลยี้ ออ่ น

2.2 ให้แตล่ ะกลุ่มสรุปสาระสำคัญของหวั ข้อท่ศี กึ ษาลงในกระดาษ A4 โดยสมาชิกทกุ คน
จะต้องมีข้อสรปุ เป็นของตนเอง

3. ขั้นอธบิ ายและลงข้อสรปุ (Explanation)
3.1 นักเรียนแตล่ ะกลมุ่ สง่ ตวั แทนออกมานำเสนอสาระสำคญั หน้าช้นั เรียน ขณะทตี่ ัวแทน

กลมุ่ นำเสนอข้อมลู ให้นักเรยี นในหอ้ งเขียนคำถามทต่ี นเองสงสัย หรือต้งั คำถามลงในสมุดบนั ทึกของ
ตนเอง

3.2 ครสู มุ่ นักเรียน 5-6 คน อา่ นคำถามของตนเอง แล้วให้กลุ่มนกั เรยี นทนี่ ำเสนอตอบ
คำถามและอธิบายคำตอบของเพอ่ื นใหเ้ ข้าใจ

3.3 ครอู ธิบายเพม่ิ เติมวา่ “การสร้างอาหารของพชื เกิดจากการกระบวนการสงั เคราะห์
ดว้ ยแสงจนได้ผลผลิตเป็นน้ำตาล และมกั สะสมอยู่ในรปู แบบของแป้ง ซง่ึ เป็นคาร์โบไฮเดรต การสรา้ ง
อาหารของพชื ส่วนใหญ่จะเกิดข้นึ ทใี่ บและลำเลยี งอาหารไปยงั สว่ นตา่ ง ๆ ของพชื ”

49

ช่วั โมงที่ 2
2. ขั้นสำรวจและคน้ หา (Exploration)

2.1 นักเรียนศึกษา เรื่อง กลไกการลำเลียงอาหารของพืช จากวิดีทัศน์ที่ครูเตรียมมา
เร่อื ง การลำเลียงในโฟลเอม็

2.2 นักเรยี นสรุปความร้แู ละสาระสำคญั ลงในสมดุ บนั ทกึ ของตนเอง
2.3 นกั เรยี นทำใบงาน เร่อื ง การลำเลยี งอาหารของพืช

3. ข้นั อธิบายและลงข้อสรปุ (Explanation)
3.1 นักเรยี นจบั คู่ แลกเปลย่ี นความรูแ้ ละสาระสำคญั เรอ่ื ง กลไกการลำเลียงอาหาร

ของพืช ใหก้ ับคู่ของตนเอง โดยมีประเดน็ หลกั ในการอภิปรายดงั นี้
- สามารถยกตวั อยา่ งการลำเลยี งสารอาหารของพืชท่ไี ด้จากกระบวนการสงั เคราะห์

ด้วยแสงได้
3.2 นักเรียนแต่ละคสู่ รปุ เรือ่ ง กลไกการลำเลียงอาหารของพืช
3.3 ครูสุม่ ตวั แทนนกั เรียน 2-3 คู่ นำเสนอข้อมูล และอธบิ ายกลไกการลำเลียงอาหาร

ของพืช ในประเด็นต่อไปนี้
- ยกตัวอย่างการลำเลียงสารอาหารของพชื ท่ีได้จากกระบวนการสงั เคราะหด์ ว้ ยแสง
- อธบิ ายกลไกทท่ี ำให้เกิดการลำเลียงสารอาหารของพืช

3.4 นกั เรยี นและครูรว่ มกนั อภปิ รายผลทีไ่ ดจ้ ากการทำกิจกรรมภายในห้องเรยี น

4. ขน้ั ขยายความรู้ (Elaboration)
4.1 ครูให้นกั เรียนวเิ คราะห์สถานการณ์เกย่ี วกบั พืชชนิดหนง่ึ มคี วามสงู จากรากไปยังยอด

35.25 เมตร อยากทราบว่าพชื ชนดิ นี้จะลำเลยี งอาหาร จากยอดไปสะสมไวท้ ร่ี ากจะตอ้ งใช้เวลาเท่าใด
(อตั ราเร็วในการลำเลยี งอาหารของพืชชนดิ นี้เปน็ ไปตามผลการทดลองของซิมเมอร์แมน)

(แนวคำตอบ อัตราเรว็ ในการลำเลยี งอาหารของพืชตามผลการทดลองของซมิ เมอรแ์ มน
มคี า่ เท่ากบั 100 เซนติเมตรต่อชว่ั โมง หรอื 1 เมตรต่อช่วั โมง ถ้าพชื สงู 35.25 เมตร จะใชเ้ วลาเทา่ กับ
35.25 ช่วั โมง)

5. ข้นั ประเมนิ (Evaluation)
5.1 นกั เรยี นเขียนแผนผงั ทิศทางการลำเลยี งอาหารของพืชลงในสมดุ บันทึกของตนเอง
5.2 นักเรยี นรว่ มกนั ตอบคำถามทคี่ รูถามเพอื่ ทดสอบความเข้าใจ โดยมแี นวคำถาม

ดงั น้ี - ทศิ ทางการลำเลยี งนำ้ กับอาหารของพชื เหมือนหรอื แตกตา่ งกนั อย่างไร
(แนวคำตอบ แตกต่างกัน พืชจะลำเลียงน้ำจากรากไปยังส่วนต่าง ๆ ของพืช และพืชจะ

ลำเลียงอาหารจากแหล่งสร้าง เช่น ใบ (Leaf) ไปยังส่วนตา่ ง ๆ ของพืช)

50

- การลำเลียงอาหารและการลำเลียงนำ้ ของพืชเหมอื นหรือแตกตา่ งกัน อย่างไร
(แนวคำตอบ แตกต่างกัน น้ำจะออสโมซสิ (Osmosis) เข้าสเู่ ซลลข์ นราก (Root hair cell)

และถูกลำเลียง 2 รปู แบบ คอื แบบซิมพลาสต์ (Simplast) และแบบอโพพลาสต์ (Apoplast) ไปตาม
ไซโทพลาสซึม (Cytoplasm) และผนังเซลล์พืช (Cell wall) ตามลำดับ เข้าสู่ท่อลำเลียงไซเล็ม
(Xylem) และอาศัยแรงดึงจากการคายน้ำ (Transpiration pull) รวมทั้งแรงแอดฮีชัน (Adhesion)
และโคฮีชัน (Coesion) ช่วยในการลำเลียงน้ำจากปลายรากไปยังยอด ส่วนการลำเลียงอาหารอาศัย
การแพรแ่ บบแอคทีพทรานสปอร์ต (Active transport) และน้ำจากเซลล์ข้างเคียงออสโมซิสเข้าสู่ท่อ
ลำเลยี งโฟลเอม็ (Phloem) ผลักดันใหอ้ าหารถกู ลำเลียงไปยังเซลลเ์ ป้าหมาย)

- พืชลำเลียงอาหารไปยงั ส่วนต่าง ๆ ในรูปแบบใด
(แนวคำตอบ สารละลายซูโครส (Sucrose))

- การลำเลยี งอาหารของพชื จากแหล่งสร้างไปยงั ทอ่ ลำเลียงใชก้ ระบวนการใด
(แนวคำตอบ กระบวนการแพร่แบบแอคทฟี ทรานสปอร์ต (Active transport))

- กลไกใดทมี่ ีส่วนชว่ ยใหพ้ ชื ลำเลียงอาหารไปตามท่อลำเลยี งอยา่ งตอ่ เนอื่ ง
(แนวคำตอบ การออสโมซสิ (Osmosis) ของนำ้ จากเซลลข์ ้างเคยี ง)

6. สื่อ / แหลง่ เรยี นรู้
1. หนงั สือเรียนรายวิชาเพม่ิ เตมิ วิทยาศาสตร์ชีววทิ ยา เล่ม 3 ช้ันมัธยมศึกษาปีที่ 5 สสวท.
2. เพาเวอรพ์ อยต์ เรื่อง การลำเลยี งธาตุอาหาร
3. วิดิทัศน์ เรือ่ ง กลไกการลำเลียงอาหารของพืช
4. ลูกบอล

7. ชน้ิ งาน/ภาระงาน
1. ใบงาน เร่ือง การลำเลียงอาหารของพืช
2. เขียนแผนผังทศิ ทางการลำเลียงอาหารของพชื

51

8. การวดั และประเมินผล

จุดประสงค์การเรยี นรู้ วธิ วี ัดผล เครอ่ื งมือวัด เกณฑ์การผ่าน
จุดประสงค์
ดา้ นความรู้ (K) - สังเกตจากการ
อธบิ ายการลำเลียงอาหารของพชื ได้ ตอบคำถามและ
แสดงความคิดเหน็
- ตรวจแบบฝึกหดั แบบฝกึ หัด เรือ่ ง ระดบั คณุ ภาพพอใช้
เรือ่ ง การลำเลียง การลำเลียงอาหาร ขึ้นไปถือวา่ ผ่านเกณฑ์
อาหารของพืช
ของพืช

ด้านทกั ษะกระบวนการ (P) ตรวจการเขยี น แผนผงั ทิศทางการ ผา่ นเกณฑ์ระดบั ดขี ึน้
เขยี นทิศทางการลำเลียงอาหารของ แผนผงั ทศิ ทางการ ลำเลียงอาหารของ ไป
ลำเลียงอาหารของ พืชในสมดุ บนั ทึก
พชื ได้ พชื ในสมดุ บันทึก
ของนักเรยี น ของนกั เรียน

ด้านคณุ ลกั ษณะท่ีพึงประสงค์ (A) ประเมนิ แบบประเมิน ผา่ นเกณฑ์รอ้ ยละ 70
มีความกระตอื รอื รน้ และความอยากรู้ คณุ ลักษณะอันพึง คณุ ลักษณะอนั พงึ ขึน้ ไป

อยากเห็น ประสงค์ ประสงค์

52

53

เกณฑก์ ารประเมนิ ผลการทำแบบฝึกหดั

ประเดน็ การประเมนิ คําอธิบายระดบั คณุ ภาพ/ระดับคะแนน

4 คะแนน 3 คะแนน 2 คะแนน 1 คะแนน

ทำแบบฝกึ หัดถูกต้อง ทำแบบฝึกหดั ถกู ต้อง ทำแบบฝกึ หัดถกู ต้อง ทำแบบฝึกหดั ถูกตอ้ ง

ความถกู ตอ้ ง ร้อยละ 80 ข้ึนไป รอ้ ยละ 65 – 79 รอ้ ยละ 50 - 64 นอ้ ยกวา่ รอ้ ยละ 50

ทำแบบฝึกหดั มีความ ทำแบบฝกึ หัดมีความ ทำแบบฝึกหัดเปน็ ทำแบบฝึกหดั เปน็
ระเบยี บ สะอาด
ความเป็นระเบียบ เป็นระเบยี บ สะอาด เป็นระเบยี บ สะอาด ระเบียบ สะอาด เรยี บรอ้ ยพอใช้
ความตรงตอ่ เวลา
เรียบรอ้ ยดมี าก เรยี บร้อยดี เรียบรอ้ ยปานกลาง สง่ แบบฝึกหดั ล่าช้า
กว่าเวลาท่ีกำหนด
ส่งแบบฝึกหดั ทันตาม ส่งแบบฝึกหดั ล่าชา้ กว่า สง่ แบบฝึกหัดลา่ ชา้ มากกว่า 3 วัน

เวลาที่กำหนด เวลาท่ีกำหนดไป 1 วนั กว่าเวลาท่ีกำหนดไป

3 วัน

เกณฑก์ ารตัดสินคุณภาพ

ชว่ งคะแนน ระดบั คุณภาพ

0 - 4 ควรปรบั ปรงุ อยา่ งยงิ่

5 - 6 ควรปรบั ปรงุ

7 - 8 พอใช้

9 – 10 ดี

11 - 12 ดีมาก

เกณฑ์การผ่าน ระดบั คณุ ภาพพอใช้ขน้ึ ไปถือวา่ ผา่ นเกณฑ์

54

55

เกณฑก์ ารประเมินผลการทำแผนผัง

ประเดน็ การประเมนิ คําอธบิ ายระดบั คุณภาพ/ระดับคะแนน

4 คะแนน 3 คะแนน 2 คะแนน 1 คะแนน

ทำแผนผงั ถกู ตอ้ ง ทำแผนผังถูกตอ้ ง ทำแผนผงั ถูกตอ้ ง ทำแผนผงั ถูกตอ้ ง
นอ้ ยกวา่ รอ้ ยละ 50
ความถกู ตอ้ ง ร้อยละ 80 ข้ึนไป ร้อยละ 65 – 79 รอ้ ยละ 50 - 64

ทำแผนผังมคี วามเป็น ทำแผนผงั มคี วามเปน็ ทำแผนผงั เป็น ทำแผนผงั เปน็
ระเบยี บ สะอาด
ความเป็นระเบียบ ระเบยี บ สะอาด ระเบียบ สะอาด ระเบียบ สะอาด เรียบรอ้ ยพอใช้
ความตรงตอ่ เวลา
เรียบร้อยดมี าก เรยี บร้อยดี เรียบร้อยปานกลาง สง่ แผนผังล่าช้ากว่า
เวลาท่ีกำหนด
สง่ แผนผังทันตาม สง่ แผนผงั ล่าช้ากวา่ สง่ แผนผังล่าช้ากวา่ มากกวา่ 3 วัน

เวลาที่กำหนด เวลาท่ีกำหนดไป 1 วนั เวลาท่ีกำหนดไป 3

วัน

เกณฑ์การตัดสินคุณภาพ

ชว่ งคะแนน ระดบั คุณภาพ

0 - 4 ควรปรับปรุงอยา่ งยิ่ง

5 - 6 ควรปรบั ปรงุ

7 - 8 พอใช้

9 – 10 ดี

11 - 12 ดมี าก

เกณฑก์ ารผ่าน ระดับคุณภาพพอใช้ขน้ึ ไปถือว่าผา่ นเกณฑ์

56

57

ตารางเกณฑ์การให้คะแนนแบบประเมนิ คณุ ลักษณะอันพึงประสงค์

ประเด็นการ คณุ ลกั ษณะของนกั เรียน
ประเมิน
3 2 1
1. มวี นิ ัย
- มีความตรงตอ่ เวลา มีความซือ่ สตั ย์ - มคี วามซือ่ สตั ยส์ ุจรติ - มีความตั้งใจทจ่ี ะ
2. มคี วาม สจุ ริต - มีความตั้งใจท่ีจะทำงาน ทำงาน
ใฝเ่ รยี นรู้ - มีความรบั ผดิ ชอบ มีความตัง้ ใจท่จี ะ - มีความรับผิดชอบ - รจู้ กั เสียสละ
ทำงาน - มีความอดทน - มีความซ่ือสตั ย์
- มเี คารพในสทิ ธขิ องผู้อน่ื ขยนั หมน่ั เพยี ร สุจริต
- มรี ะเบียบและปฏิบตั ติ ามกฎเกณฑ์ - รจู้ ักเสียสละ
- เห็นอก เหน็ ใจผ้อู ืน่ - เห็นอก เห็นใจผ้อู นื่ - เข้าร่วมกิจกรรม
- มคี วามอดทนขยันหมั่นเพยี ร การเรยี นรู้ตา่ ง ๆ
- รจู้ กั เสยี สละ รจู้ กั กาลเทศะ - เข้าร่วมกิจกรรมการเรียนรู้
- เอาใจใส่และมคี วามพยายามในการ ตา่ ง ๆ
เรยี นรู้ - เอาใจใสแ่ ละมีความ
- ต้งั ใจในการเรียนรู้ พยายามในการเรยี นรู้
- เข้าร่วมกิจกรรมการเรียนรตู้ า่ ง ๆ -มกี ารบนั ทกึ ความรใู้ นระหว่าง
- มีการบันทึกความรูใ้ นระหว่างเรียน เรียน
- จดสรุปจากทค่ี รเู ขยี น

3. มคี วาม - เอาใจใสต่ อ่ การปฏบิ ัติหน้าทท่ี ไ่ี ด้รับ - ทุ่มเท อดทน ไม่ยอ่ ทอ้ ต่อ - ทุ่มเท อดทน ไม่
ม่งุ ม่นั ในการ มอบหมาย ปัญหาในการทำงาน ย่อท้อต่อปัญหาใน
ทำงาน - มีความตงั้ ใจและรับผิดชอบในการ - มกี ารปรับปรงุ และ การทำงาน
ทำงานใหส้ ำเรจ็ พฒั นาการทำงานด้วยตนเอง

- ทมุ่ เท อดทน ไม่ยอ่ ท้อต่อปัญหาใน - เอาใจใสต่ อ่ การปฏิบตั ิ
การทำงาน หน้าทที่ ่ไี ดร้ ับมอบหมาย
- มีการปรับปรงุ และพฒั นาการทำงาน
ด้วยตนเอง

เกณฑ์การประเมิน ผ่านเกณฑ์ร้อยละ 70 มคี ะแนนมากกวา่ หรือเทา่ กบั 7
คะแนน 9-8 คดิ เปน็ รอ้ ยละ 5 คะแนน ไม่ผ่านเกณฑ์รอ้ ยละ 70 มคี ะแนนน้อยกว่า 7
คะแนน 7 คดิ เปน็ รอ้ ยละ 4 คะแนน
คะแนน 6-5 คิดเป็นรอ้ ยละ 3 คะแนน
คะแนน 4 คดิ เปน็ ร้อยละ 2 คะแนน
คะแนน 3 คดิ เปน็ ร้อยละ 1 คะแนน

เกณฑค์ ณุ ภาพ
3 คะแนน ดี
2 คะแนน พอใช้
1 คะแนน ปรบั ปรงุ

58

59

60

61

ใบงาน เรอื่ ง การลำเลียงอาหารของพืช

62

เฉลยใบงาน เรอื่ ง การลำเลยี งอาหารของพืช

63

ใบงาน เรอื่ ง การลำเลียงอาหารของพืช

64

เฉลยใบงาน เรอื่ ง การลำเลยี งอาหารของพืช