đọc thử - 1972

nguyễn cảnh bình

Nhưng trong cái rủi có cái may, vì không có ti vi và không có
những trò chơi khác nên tôi chỉ còn cách vùi đầu vào đọc sách, rồi
bắt đầu tập viết. Tôi viết kín những cuốn sổ Nhật ký cá nhân từ
năm lớp Mười một, (và sau này viết rất nhiều trong Nhật ký Quốc
hội 8A của nhóm bạn bè). Không những vậy, tôi còn bắt đầu ghi
chép về các vấn đề cuộc sống hay những suy nghĩ khi đọc sách...
hoặc chép lại những đoạn văn, thơ và cả câu nói hay trong sách
mà tôi đọc được. Sau này, tôi thấy việc rèn luyện này vô cùng hữu
ích cho công việc, nó giúp tôi viết báo, viết sách, trả lời phỏng vấn
nhanh chóng, chính xác và hay hơn. Tôi tự tin vào việc sử dụng
ngôn ngữ của mình trong các thư từ giao dịch, trong các bài phát
biểu và những bài viết.

Mùa hè năm 1988, khi tôi 16 tuổi, tôi bắt đầu cảm thấy việc
học không còn hấp dẫn tôi nữa. Tôi cũng ghét phải đi học thêm vì
sẽ phải xin tiền bố mẹ nên chỉ muốn làm việc gì để kiếm được tiền.
Xã hội khi đó vẫn chỉ khuyến khích việc học hành chăm chỉ, đạt
học sinh giỏi và điểm cao… nhưng tôi chẳng còn hào hứng với suy
nghĩ đó. Một chuyện cứ in vào đầu tôi là gia đình nhà các bác họ tôi
có những người anh lớn tuổi, thất nghiệp hoặc sống rất vất vả, làm
công nhân, lao động, làm phu hồ, quét vôi ve, hay những công việc
tay chân. Vì thế, khi nghe kể những chuyện khó khăn trong cuộc
sống, chuyện thất nghiệp đó khiến tôi cảm thấy bất bình với những
điều vô lí. Chính những điều đó ảnh hưởng nhiều đến suy nghĩ,
quan điểm về học tập, về bằng cấp, về tiền bạc, về kinh doanh và làm
giàu sau này trong tôi.

Khi đó, tôi không tin tưởng vào nỗ lực học hành chăm chỉ.
Những điều đó dường như không hữu ích gì khi ra đời. Tôi muốn
làm gì đó thực tế hơn. Hè năm 1988, nghĩ thế nào tôi liền gửi
một bức thư viết những suy nghĩ đó của mình cho báo Tiền Phong.

50 -

sinh năm 1972

Trong thư, tôi tâm sự những băn khoăn, trăn trở, day dứt với cuộc
sống, tôi viết: thanh niên phải có nhận thức mới, phải có trách
nhiệm đối với cuộc sống, với gia đình, với sự nghèo khó và chúng
tôi phải đi kiếm tiền chứ không phải chỉ biết học. Thật ra bài viết
đó giống như một lời tâm sự với chính bản thân mình và bạn bè,
thể hiện những suy nghĩ và hành động của chính tôi chứ không
phải cho bạn bè khác.

Sau khi bài báo được đăng, bạn bè và nhiều người lớn đều thấy
tôi có suy nghĩ khác biệt, vài người nghĩ tôi không bình thường.
Xung quanh tôi, bạn bè tôi học hành ngoan ngoãn, hoặc có thể
nghịch ngợm, có thể học không tốt, nhưng họ không nói ra, không
phát biểu như vậy. Hầu hết bạn tôi đều học khá giỏi, chăm chỉ học
hành, đều mong muốn theo đuổi con đường đại học. Trong suy
nghĩ chung, xã hội vẽ cho chúng tôi con đường duy nhất là học thật
chăm chỉ, thi đỗ vào đại học là ước mơ lớn lao nhất rồi vào làm việc
tại các cơ quan nhà nước, hoặc hấp dẫn nhất là về các bộ ban ngành.
Những ai phải đi làm cho các công ty tư nhân thì bị coi thường,
hoặc không có quan hệ, quen biết gì không xin được vào nhà nước
thì mới đi làm ngoài. Đa phần xã hội nghĩ chuyện làm kinh doanh,
kiếm tiền là điều gì đó không tốt.

Thế nên thật khó để hiểu vì sao một thằng bé chăm chỉ, ngoan
ngoãn, học giỏi như tôi lại nghĩ khác người đến mức phải viết lên
báo. Tôi còn nhận được thư từ vài người bạn nào đó ở trường khác
gửi qua bưu điện về trường Đống Đa, khuyên nhủ tôi điều này điều
kia, hay trong đó có mấy ý như “Bình ơi tớ không hiểu tại sao cậu
lại viết một bài báo như vậy, cậu phải học hành chăm chỉ nhé, phải
phấn đấu con ngoan trò giỏi…”, “Cậu học giỏi, nên phải thi đại học
và phải có ước mơ được đi Tây chứ?”. Nhiều người bạn ở lớp 12A,
nhất là Nguyễn Thanh Huyền hay Diệu Lan, Phương Lan bắt đầu
gọi tôi là Bình “điên”.

- 51

nguyễn cảnh bình

Đúng là tôi chẳng giống các bạn. Có lẽ sự khác người đó đã
được hình thành từ nhiều chuyện, từ những thực tế cuộc sống
của tôi, những cuốn sách, tư liệu tôi đọc được, từ những câu
chuyện, thông tin tôi nghe được. Và sự khác người ấy mới chỉ là
bắt đầu cho những khác biệt, thay đổi lớn hơn với tôi trong giai
đoạn sau này.

52 -