หน่วยที่ 1 เครื่องมือทางภูมิศาสตร์ 1

ภู มิศาสตร์ ม.1

หน่ วยการเรียนรู ้
หน่ วยที่ 1 เคร่อื งมอื ภู มิศาสตร์และเวลาโลก
หน่ วยที่ 2 ทวปี เอเชี ย
หน่ วยที่ 3 ทวปี ออสเตรเลยี และโอเชี ยเนีย
หน่ วยที่ 4 ภัยพิ บั ติ ทางธรรมชาติ
หน่ วยที่ 5 ปั ญหาทรั พยากรธรรมชาติ

นาขั้นบั นได Sa Pa,Vietnam

ภู มิศาสตร์ ม.1

เหนค่ วรยกอ่ื างรเมรียอื นรทู ้ทีา่ 1งภู มิ ศาสตร์

และเวลาโลก

เคร่อื งมอื ทางภู มิศาสตร์ทีน่ ั กเรียนรู ้จัก มอี ะไรบ้าง

เคร่อื งมอื ทางภู มิศาสตร์

ประเภทเครอ่ื งมอื

เครอ่ื งวัดระยะ เทอร์ โมมิ เตอร์ เข็ มทิ ศ

ประเภทให้ขอ้ มู ล

รู ปถ่ ายทางอากาศ ภาพจากดาวเทียม แผนที่ ลู กโลก

ประเภทจัดเก็ บและเรียกใช้

การรับรู ้ระยะไกล (RS) ระบบกาหนดตาแหน่ งพ้นื โลก (GPS) ระบบสารสนเทศภู มิศาสตร์ (GIS)

เคร่อื งมอื ทางภู มิศาสตร์

ประเภทเคร่อื งมอื เทอร์ โมมิ เตอร์ เข็ มทิ ศ
(Thermometer) (Compass)
เครอ่ื งวัดระยะ

เคร่อื งวัดระยะ เป็ นเคร่อื งวัด เทอร์โมมิ เตอร์ เป็ นเคร่อื งมอื วัด เป็ นอุปกรณ์ทีน่ ามาใช้ หาทิ ศทาง
ระยะทางจากระยะจริ ง เช่ น ตลับเมตร อุณหภู มิอากาศ เทอร์โมมิเตอร์ธรรมดา เข็ มทิ ศมหี ลายชนิ ดและหลายรู ปแบบ
ทีใ่ ช้ กันเสมอในการตรวจวัดอุณหภู มิ แต่ มหี ลักการในการทางานเหมอื นกัน
และในปั จจุ บั บมกี ารนาเทคโนโลยีเขา้ ประจาวัน คอื เทอร์โมมิเตอร์ธรรมดา คอื เข็ มบอกทิ ศ (เข็ มแม่เหล็ ก) ซึ่ง
มาใช้ ด้วย คอื เคร่อื งวัดระยะแบบ ชนิ ดปรอทบรรจุ อยู่ในหลอดแกว้ แกว่งไกวได้อิ สระ จะทาปฏิ สั มพันธ์
เลเซอร์ ทาให้สามารถวัดระยะได้ สามารถวัดอุณหภู มิได้อยู่ระหว่าง -20 กับแรงดึงดู ดของขั้วแม่เหล็ กโลก โดย
สะดวกสบายยิ ่งข้ ึน ถึง 50 องศาเซลเซียส ปลายขา้ งหนึ่งของเข็ มบอกทิ ศจะช้ี ไป
ทางทิ ศเหนือเสมอ และส่ วนปลายอีก
ขา้ งหนึ่งจะช้ี ไปทางทิ ศใต้เสมอ

เคร่อื งมอื ทางภู มิศาสตร์

ประเภทให้ขอ้ มู ล ภาพจากดาวเทียม

(Satellite image)

รู ปถ่ ายทางอากาศ ดาวเทียมแต่ ละประเภทมี
(Aerial photograph) จุ ดประสงค์ในการใช้ ขอ้ มู ลที่
ต่ างกัน เช่ น ดาวเทียมสารวจ
เกิ ดจากการนากลอ้ งหรอื ระบบ ทรัพยากร จะบั นทึกขอ้ มู ล
บั นทึกขอ้ มู ลข้นึ ไปติ ดตั้งอยู่ ทีเ่ กิ ดข้ึนบนผิ วโลก ลักษณะสาคัญของภาพจากดาวเทียม คอื
บนอากาศยาน เช่ น เคร่อื งบิ น เป็ นขอ้ มู ลทีม่ คี วามทั นสมัย ครอบคลุ มพ้นื ทีบ่ ริ เวณกวา้ งและมี
บอลลู นอากาศยานไร้คนขับ ความละเอียดของจุ ดภาพหลายระดับ ใช้ ในการติ ดตาม
(โดรน) บิ นไปเหนือภู มิประเทศบริ เวณทีจ่ ะทาการถ่ ายรู ปก็ จะ สถานการณ์ การเปลยี่ นแปลงทีเ่ กิ ดข้ึนอย่ างรวดเร็ ว เช่ น การก่อ
ได้รู ปถ่ ายของพ้นื ผิ วโลกตามความเป็ นจริ ง รู ปถ่ ายทางอากาศ ตั วของพายุ ภู เขาไฟปะทุ สึ นามิ เป็ นต้น
สามารถแปลความด้วยสายตาได้จากความแตกต่ างของสี ขนาด
รู ปร่ าง รวมทั้งขอ้ มู ลประกอบอน่ื ๆ ก่อนเกิ ดสึ นามิ หลังเกิ ดสึ นามิ

ภาพจากดาวเทียม
หาดป่ าตอง
จังหวัดภู เก็ ต

เครอ่ื งมอื ทางภู มิศาสตร์ ลู กโลก (Globe)

ประเภทให้ขอ้ มู ล แผนที่

แผนที่ (Map) เส้ นเมริ เดียนและเส้ นขนาน

เป็ นส่ื อรู ปแบบหนึ่งทีถ่ ่ ายทอด มาตราส่ วน
ขอ้ มู ลของโลกในรู ปแบบกราฟฟิ ก แกนขั้วโลก
โดยการย่อส่ วนให้เล็ กลงด้วย
มาตราส่ วนขนาดต่ างๆและเส้ น ลู กโลกสั ณฐาน ลู กโลกรัฐกิ จ
โครงแผนทีแ่ บบต่ างๆ
แผนทีท่ ีใ่ ช้ กันอยู่ในปั จจุ บั นมหี ลายรู ปแบบ ได้แก่ แผนทีเ่ ฉพาะ แสดงลักษณะภู มิ แสดงเขตการ
เร่อื ง แสดงขอ้ มู ลเฉพาะตามวัตถุ ประสงค์ เช่ น แผนทีภ่ ู มิ ประเทศ ปกครอง
ประเทศ แผนทีแ่ สดงปริ มาณฝน แผนทีท่ ่ องเทีย่ ว เป็ นต้น
ความสู งต่าของ ของประเทศ
แผนทีด่ ิ จิตั ล (Digital Map) ผิ วโลก ต่ างๆ

เป็ นแผนทีอ่ ้างอิ งหรอื แผนทีเ่ ฉพาะ
เร่อื งทีจ่ ัดเก็ บในรู ปแบบไฟล์ภาพ โดย
ดู ผ่ านอุปกรณ์ผ่ านเครอื ข่ายอิ นเทอร์
เน็ ต(สมาร์ทโฟน) เช่ น Google Map

เครอ่ื งมอื ทางภู มิศาสตร์

องค์ประกอบแผนที่ ขอบระวางแผนที่ เส้ นโครงแผนที่ แผนทีอ่ ้างอิ ง

ช่ื อแผนที ่ แสดงรายละเอียด
ทั ว่ ไปของผิ วโลก
คาอธิ บาย
สั ญลักษณ์ แผนทีภ่ ู มิประเทศ
มาตราส่ วน ประเทศเมยี นมาร์

ละติ จู ด แผนทีเ่ ฉพาะเรอ่ื ง
ลองจิจู ด
แสดงขอ้ มู ลเฉพาะ
ทิ ศ ตามวัตถุ ประสงค์
แผนทีแ่ สดงปริ มาณ
น้ าฝนเฉลยี่ ของ
ประเทศเมยี นมาร์

พิ กัดภู มิศาสตร์ เป็ นค่าพิ กัดของจุ ดทีเ่ กิ ดจากการลากเส้ นเมริ เดียนกับเส้ นขนานมาตั ดกัน

ตาแหน่ งบนเส้ นเมริ เดียน เรียกว่า ลองจิจู ด ตาแหน่ ง คอื ละติ จู ด 15°เหนือ
ลองจิจู ด105° ตะวันออก
เส้ นเวลาปานกลาง 0°
ลากผ่ าน กรุ งกรีนิ ช ลอนดอน สหราชอาณาจักร

ทางขวาเส้ นเวลาปานกลาง (ซีกโลกตะวันออก)
E° คอื องศาตะวันออก

ทางซ้ายเส้ นเวลาปานกลาง (ซีกโลกตะวันตก)
W° คอื องศาตะวันตก

ตาแหน่ งบนเส้ นขนาน เรียกว่า ละติ จู ด

เส้ นศู นย์สู ตร 0° จุ ดตั ดค่าละติ จุ ด ลองจิจู ด
เรียกว่าพิ กัดภู มิศาสตร์
บนเส้ นศู นย์สู ตร(ซีกโลกเหนือ)
N° คอื องศาเหนือ ละติ จู ด ลองจิจู ด

ล่างเส้ นศู นย์สู ตร (ซีกโลกใต้)
S° คอื องศาใต้

พิ กัดภู มิศาสตร์ เส้ นละติ จู ด ลองจิจู ดทีส่ าคัญ

เส้ นอาร์กติ กเซอร์เคิล 66°30'N ขั้วโลกเหนือ 90°์N เส้ นเมริ เดียนแรก 0°
แบ่ งเขตอากาศหนาวขั้วโลกเหนือ
เส้ นทรอปิ กออฟแคนเซอร์ 23°30'N เส้ นศู นย์สู ตร 0°
แบ่ งเขตอากาศอบอุ่นเหนือ แบ่ งซีกโลกเหนือและซีกโลกใต้
เส้ นทรอปิ กออฟแคปริ คอร์น 23°30'S
ขั้วโลกใต้ 90°S แบ่ งเขตอากาศอบอุ่นใต้
เส้ นแอนตาร์กติ กเซอร์เคิล 66°30'S
ละติ จู ด ลองจิจู ด แบ่ งเขตอากาศหนาวขั้วโลกใต้

การอ่ านค่าพิ กัดภู มิศาสตร์ 66°30'N 0°

°N ค่าละติ จู ด (0°-180°) 23°30'N
°S ซีกโลกเหนือ = องศาเหนือ °N
0°
ซีกโลกใต้ = องศาเหนือ °S
23°30'S
°W °E ค่าลองจิจู ด (0°-180°) 66°30'S

ซีกโลกตะวันออก = องศาตะวันออก°E ตั วอย่ างการอ่ านค่าพิ กัดภู มิศาสตร์
ซีกโลกตะวันตก = องศาตะวันตก °W
พิ กัดกรุ งปารีส,ฝรัง่ เศส
หน่ วยย่อยขององศา เทียบองศากับเวลา 48° 51' 12" N , 2° 20' 55" E
สี่ สิ บแปดองศา ห้าสิ บเอ็ ดลิ ปดา
1 องศา = 60 ลิ ปดา ลองจิจู ด สิ บสองฟิ ลิ ปดา เหนือ
1 ลิ ปดา = 60 ฟิ ลิ ปดา สององศา ยสี่ ิ บลิ ปดา ห้าสิ บห้าฟิ ลิ ปดา ตะวันออก
1 องศา = 4 นาที
15 องศา = 60 นาที (1 ชม.)

พิ กัดภู มิศาสตร์ การกาหนดเขตอากาศโลกตามแนวเส้ นขนานละติ จู ด

66°30'N เขตหนาว

23°30'N เขตอบอ่ ุ น
เขตร้อน
0° เขตร้อน
เขตอบอ่ ุ น
23°30'S
66°30'S เขตหนาว

เครอ่ื งมอื ทางภู มิศาสตร์ ระบบกาหนดตาแหน่ งพ้นื โลก

ประเภทจัดเก็ บและเรียกใช้ (Global positioning System :GPS)
และเวคลอื ารโะดบยบอดาาศวั ยเกทาียรมคนานารว่ อณงโจาลกกควเาพมอ่ื ถรีส่ ะั ญบุ ขญอ้ ามณู ลนขอาฬงิตกาาแทหีส่ ่ นง่ ง
การรับรู ้ระยะไกล มาจากตาแหน่ งของดาวเทียมต่ างๆ ทีโ่ คจรอยู่รอบโลก สามารถ
( Remote sensing) ระบุ ตาแหน่ ง ณ จุ ดทีร่ ั บสั ญญาณได้ทั ว่ โลกไม่ว่าจะสภาพ
สามารถคานวณความเร็ วและทิ ศทางเพอ่ื
ในปั จจุ บั นการรั บรู ้จากระยะ อากาศแบบใด
ไกลโดยทั ว่ ไปหมายถึงการใช้ นามาใช้ ร่ วมกับแผนทีใ่ นการติ ดตามยานพหานะ คน สั ตว์
เทคโนโลยกี ารรั บรู ้ทางอากาศ สิ่ งของ และยังใช้ ร่ วมกับแผนทีน่ าทางได้
ในการตรวจสอบและจาแนกประเภทวัตถุ บนโลกทั้งบนพ้นื ผิ ว
มหาสมุ ทร และชั้ นบรรยากาศของโลกด้วยหลักของการกระจาย ระบบสารสนเทศภู มิศาสตร์
ของคลน่ื เช่ น คลน่ื แม่เหล็ กไฟฟ้ า ซึ่งอาจแบ่ งประเภท ( Geographic information system : GIS)
ออกเป็ นเป็ นการรั บรู ้ระยะไกลแบบใช้ พลังงานในตั วเอง
(active remote sensing) เมอ่ื อากาศยาน หรอื ดาวเทียม มี คอื กระบวนการทางานเกยี่ วกับขอ้ มู ลเชิ งพ้นื ที่ (spatial
การปล่ อยสั ญญาณด้วยตั วเอง หรอื การรั บรู ้ระยะไกลแบบไม่ใช้ data) ด้วยระบบคอมพิ วเตอร์ โดยการกาหนดขอ้ มู ลเชิ ง
พลังงานในตั วเอง (passive remote sensing) โดยได้รั บ บรรยายหรอื ขอ้ มู ลคุ ณลักษณะ (attribute data) และ
ขอ้ มู ลจากการสะท้อนของพลังงานอ่นื ๆ เช่ น แสงอาทิ ตย์ สารสนเทศ เช่ น ทีอ่ ยู่ บ้านเลขที่ ทีม่ คี วามสั มพันธ์กับตาแหน่ งใน
เชิ งพ้นื ที่ (spatial data) เช่ น ตาแหน่ งบ้าน ถนน แม่น้ า เป็ นต้น
ในรู ปของ ตารางขอ้ มู ล และ ฐานขอ้ มู ล

เวลาโลก ขอ้ ควรรู ้เกยี่ วกับ

การกาหนดเขตภาคเวลาตามแนวเส้ นเมริ เดียน

ประเทศต่ างๆ มวี ัน ประเทศใหญ่ ประเทศไทย
และเวลาแตกต่ างกัน จงึ มี จะมกี ารใช้ Time Zone เวลาเร็ วกว่า
การกาหนดมาตรฐานข้ ึน ต่ างกันในประเทศเดียวกัน เวลามาตรฐานโลก
เพอ่ื ใช้ เปรียบเทียบวัน 7 ชั ่วโมง (+7)
เช่ น ออสเตรเลยี ,
เวลา และเขา้ ใจวัน เส้ นเวลาปานกลาง สหรัฐอเมริ กา แต่ ก็ มี
และเวลาตรงกัน ลากผ่ านกรุ งกรีนิ ช ประเทศทีใ่ ช้ Time Zone
ประเทศสหราชอาณาจักร
ถือเป็ นเวลามาตรฐาน เดียวกั นทั้ งหมด
เช่ น จนี
ของโลก

วันและเวลาของโลกมวี ิ ธีการคานวณอย่างไร? Greenwich,England

เวลาโลก การกาหนดเขตภาคเวลาตามแนวเส้ นเมริ เดียน

อา้ งอิ ง https://whatsanswer.com/timezone-map-printable-large/

เวลาโลก เขตภาคเวลาของประเทศในทวปี อเมริ กาเหนือ

สหรัฐอเมริ กา แคนาดา

แบ่ งเป็ น 5 เขตภาคเวลา แบ่ งเป็ น 5 เขตภาคเวลา

ทีม่ าภาพ : https://whatsanswer.com/maps/most-popular-time-zone-map-of-the-usa/

เวลาโลก เขตภาคเวลาของประเทศออสเตรเลยี

ออสเตรเลยี
แบ่ งเป็ น 3 เขตภาคเวลา

ทีม่ าภาพ : https://www.danielbowen.com/2020/09/12/tiny-timezone/

เวลาโลก เขตภาคเวลาของประเทศรั สเซีย

รั สเซีย
แบ่ งเป็ น 11 เขตภาคเวลา

ทีม่ าภาพ : https://www.worldatlas.com/articles/how-many-time-zones-are-in-russia.html

เวลาโลก เขตภาคเวลาของทวปี เอเชี ย

จนี และอิ นเดีย
เป็ นประเทศทีม่ ขี นาดใหญ่
แต่ ประกาศใช้ เขตภาคเวลา

เดียวกั นทั้ งประเทศ

ทีม่ าภาพ : https://whatsanswer.com/worldmap

การเปรียบเทียบวันและเวลาโลก เทีย่ วบิ น
ตั วอย่างการเปรียบเทียบวันและเวลาโลก ออกจาก กรุ งเทพฯ

ฝรัง่ เศส ญปี่ ่ ุ น 9.10 น.
3.00น. 11.00น. ถึง โตเกยี ว

ลอส แอนเจลิ ส ไทย 17.35 น.
สหรั ฐอเมริ กา 9.00น. (เวลาท้องถิ ่น)

18.00น. การเดิ นทางโดยเครอ่ื งบิ น

เปรู ระยะเวลาของเทีย่ วบิ น
21.00น. 6 ชั ่วโมง 25 นาที

เส้ นเมริ เดียนของประเทศไทยและญปี่ ่ ุ นห่ างกันอยู่ 30 องศาตะวันออก เวลาไทย +7
ทาให้เวลาทีญ่ ปี่ ่ ุ นเร็ วกว่าทีไ่ ทย 2 ชม.
ระยะเวลาทีเ่ ครอ่ื งออก+ระยะเวลาเทีย่ วบิ น
9.10 น. + 6.25 ชม. = 15.35 น.

เวลาญปี่ ่ ุ น +9

เวลาทีไ่ ทย+ระยะเวลาเทีย่ วบิ น
15.35 น. + 2 ชม. = 17.35 น.

แหล่งอ้างอิ ง ผู จ้ ัดทา
ครู จู เนียร์ โรงเรียนบางปะอิ น
หนั งสื อเรียนสั งคมศึ กษา ศาสนาและวัฒนธรรม ม.1
สานั กพิ มพ์อักษรเจริ ญทั ศน์
https://th.wikipedia.org/wiki/