ทฤษฎีโน้ตสากล

E - BOOK
รายวชิ าทฤษฎโี นต้ สากล 20300 - 0302

โดย
นายอานนท์ ไกรแก้ว

วิทยาลัยนาฏศลิ ปนครศรีธรรมราช
สถาบันบัณฑติ พัฒนศิลป์ กระทรวงวัฒนธรรม

จุดประสงคร์ ายวชิ า เพ่ือให้
๑. เขา้ ใจประวตั คิ วาม เป็นมาของการบันทึกโน้ตระบบสากล ประวัติ

ความเปน็ มาบคุ คลสำคัญท่เี ก่ียวกบั การบันทึก โน้ต หลักการบันทึกโน้ตสากล
รูปแบบ ประโยควรรคตอน สัญลกั ษณเ์ ครือ่ งหมายต่างๆในระบบโน้ตระบบ
สากลการดำเนิน ทำนองเพลงด้วยจังหวะและค่าตวั โน้ตระบบสากล

๒. บนั ทกึ โนต้ เพลงไทยด้วยระบบโน้ตสากล แปลงโน้ตไทยเป็นโน้ตสากล
และแปลงโน้ตสากลเป็นโน้ตไทย

๓. มีเจตคติทดี่ ตี ่อการเรยี นรมู้ ีความรับผดิ ชอบ ใฝเ่ รยี นใฝ่รู้หมัน่ ฝกึ ฝน
มีมนษุ ยส์ ัมพันธ์ที่ดีและนำความรู้มา ประยกุ ต์ใช้ในชีวติ ประจำวันได้อย่าง
ถกู ตอ้ งและเหมาะสม
สมรรถนะรายวชิ า

๑. แสดงความร้เู กีย่ วกับประวัตคิ วามเป็นมาของการบนั ทกึ โน้ตระบบ
สากล ประวัติความเป็นมาบุคคลสำคญั ที่ เก่ยี วกับการบนั ทึกโน้ต หลกั การ
บันทกึ โน้ตสากล รูปแบบ ประโยค วรรคตอน สัญลักษณเ์ ครื่องหมายตา่ ง ๆ ใน
ระบบโน้ต ระบบสากล การดำเนนิ ทำนองเพลงดว้ ยจังหวะและค่าตวั โน้ตระบบ
สากล บันทกึ โนต้ เพลงไทยด้วยระบบโนต้ สากล แปลง โน้ตไทยเปน็ โนต้ สากล
และแปลงโน้ตสากลเปน็ โน้ตไทย

๒. บนั ทึกเพลงไทยประเภทต่าง ๆ ด้วยระบบโน้ตสากล และนำไป
ประยกุ ต์ใช้ในชวี ิตประจำวนั ได้

คำอธบิ ายรายวิชา
ประวัตคิ วามเป็นมาของการบันทึกโน้ตระบบสากล ประวตั ิความ
เป็นมาบคุ คลสำคัญทเี่ กี่ยวกับการบันทึกโน้ต หลักการบันทึกโนต้ สากล
รปู แบบ ประโยค วรรคตอน สญั ลักษณเ์ คร่อื งหมายต่าง ๆ ในระบบโนต้
ระบบสากล การดำเนนิ ทำนองเพลงด้วยจังหวะและคา่ ตวั โน้ตระบบสากล
บนั ทึกโน้ตเพลงไทยดว้ ยระบบโน้ตสากลแปลงโน้ตไทยเปน็ โนต้ สากลและ
แปลงโน้ตสากลเป็นโน้ตไทย

บรรทัด 5 เส้น

หมายถงึ เส้นตรงจำนวน 5 เส้น ทข่ี นานกันในแนวนอน เป็นเคร่ืองหมาย
ท่มี ไี วส้ ำหรับใช้เป็นบรรทัดฐานในการเขยี นโนต้ ดนตรกี ารนับบรรทัด 5 เส้น
นิยมนับเร่มิ ต้นจากเส้นลา่ งสุดเป็นเสน้ ท่ี 1 แล้วนับขึ้นมาตามลำดับจนถึง
เสน้ ท่ี 5 ในทำนองเดยี วกัน การนับช่องของบรรทัด 5 เส้นก็นิยมนบั เร่ิมตน้
จากชอ่ งล่างสดุ เป็นชอ่ งที่ 1 แลว้ นบั ตามลำดบั ถึงชอ่ งท่ี 4 มีบทบาททสี่ ำคัญ
คอื การจำแนกระดับความสงู -ต่ำ ของโน้ตในทางดนตรี

เส้นน้อย

หมายถึงใช้สำหรับบนั ทึกตัวโนต้ ทม่ี ีระดบั เสียงสงู หรอื ต่ำเกินไปที่
จะบันทึกลงในบรรทัดห้าเส้นได้ เสน้ นอ้ ยจะระดับความหา่ งของเส้น
เท่ากนั กบั บรรทดั ห้าเส้น และเขียนส้นั ๆสำหรับบันทึกโนต้ ได้หนง่ึ ตัว
เทา่ นั้น

กญุ แจประจำหลกั (Clef)

1. กญุ แจซอล หรือ G Clef หรอื Treble Clef
เปน็ กญุ แจประจำหลกั ทใี่ ช้กับเครื่องดนตรีทม่ี ีเสียงสูง ๆ หรอื เสยี งร้องใน

ระดับเสียงสงู คือ กุญแจประจำหลักสำหรบั เสียงสูง

G Clef หรือ Treble Clef เรียกว่า กุญแจประจำหลกั G เพราะเปน็
เครอื่ งหมายที่บง่ ชี้ โน้ต G กำหนดตำแหนง่ ของโนต้ G ให้คาบอย่บู นเสน้
ที่ 2 ของบรรทดั 5 เส้น เพราะศนู ยก์ ลางของกุญแจประจำหลัก คาบอยู่
บนเส้นท่ี 2 ของบรรทัด 5 เส้น โดยปกติใช้เขยี นที่บรเิ วณตอนตน้ ของ
บรรทดั 5 เสน้
เมอ่ื ทราบตำแหนง่ ของโนต้ เสียง G แล้ว กส็ ามารถหาตำแหน่งเสียงตา่ ง
ๆ ในบรรทัด 5 เสน้ ตามลำดบั ได้

2. กญุ แจฟา หรอื F Clef หรอื Bass Clef เปน็ กญุ แจประจำหลัก
ที่ใช้กับเคร่ืองดนตรีที่มเี สียงตำ่ หรือเสียงร้องในระดับเสียงตำ่ คอื กุญแจ
ประจำหลกั สำหรบั เสียงต่ำ

F Clef หรือ Bass Clef เรยี กวา่ กุญแจประจำหลัก F เพราะเป็น
เครอ่ื งหมายทีบ่ ่งชี้ โนต้ F กำหนดตำแหนง่ ของโน้ต F ให้คาบอยู่บนเส้นที่ 4
ของบรรทัด 5 เสน้ เพราะศูนย์กลางของกุญแจประจำหลกั คาบอยู่บนเส้น
ที่ 4 ของบรรทดั 5 เสน้ โดยปกตใิ ชเ้ ขียนทีบ่ ริเวณตอนต้นของ บรรทัด 5
เสน้
เมอ่ื ทราบตำแหนง่ ของโนต้ เสียง F แล้ว ก็สามารถหาตำแหนง่ เสียงต่าง ๆ
ในบรรทดั 5 เสน้ ตามลำดบั ได้

ดว้ ยเหตุทก่ี ญุ แจประจำหลักเป็นเคร่อื งหมายท่ีใชใ้ นการบง่ ชโ้ี น้ตหลกั ดังน้ัน
หากบรรทัด 5 เสน้ บรรทัดใดไม่มกี ุญแจประจำหลักกำกับไว้กไ็ มส่ ามารถ
ระบุช่อื ของตวั โน้ตในตำแหนง่ ตา่ งๆได้ ตามหลักการน้ชี ้ใี หเ้ หน็ ว่า บรรทัด 5
เสน้ ทกุ บรรทดั จะตอ้ งกำกับด้วยกุญแจประจำหลักเสมอ

เสน้ กัน้ ห้อง (Bar Line)

เสน้ ก้นั ห้องเป็นเครือ่ งหมายที่ใชใ้ นการจัดระเบยี บของการเขียนโน้ต
ดนตรี คอื เสน้ ตรงท่ีขดี ขวางบรรทัด 5 เส้น โดยขีดลงมาในแนวด่งิ ทำใหเ้ กดิ
ห้องเพลง (Measure)

เสน้ กนั้ ห้องคู่ (Double Bar)เสน้ ก้ันหอ้ งคู่ เป็นเครื่องหมายทแี่ สดงว่า จบ
ตอน ,จบท่อน , คอื เส้นตรงทข่ี ีดขวางบรรทัด5 เสน้ โดยขดี ลงมาในแนวดงิ่
ซอ้ นกนั 2 เส้นทำใหท้ ราบว่าจบตอน หรือจบท่อนพลง แตถ่ ้ามีเสน้ บางหนึ่ง
เสน้ และเส้นหนาหนึ่งเส้นหมายถงึ จบเพลง

เส้นกั้นหอ้ งคู่ (จบตอน)

เส้นก้ันห้องคู่ (จบเพลง)

จงั หวะ (Rhythm)

จังหวะในทางดนตรี หมายถึงจังหวะทีเ่ คาะอยา่ งสมำ่ เสมอเพอ่ื ใช้ยดึ
เป็นหลกั ในการบรรเลงดนตรี หรอื การขับรอ้ งโดยปกตมิ ักปฏบิ ัตโิ ดยการ
เคาะจงั หวะดว้ ยเทา้ เม่อื เล่นดนตรี เชน่ เคาะเท้า 1 ครงั้ คือ 1 จงั หวะเพอื่
วดั ค่าความยาวของตัวโน้ต

การเคาะ 1 จงั หวะ

การเคาะ 2 จังหวะ

การเคาะ 4 จงั หวะ

เครอ่ื งหมายกำหนดจงั หวะ (Time Signature)

เป็นเครื่องหมายทบ่ี นั ทกึ ลงบริเวณหลังกญุ แจประจำหลัก เพ่อื เป็น
ตัวกำหนดความยาวของจงั หวะตัวโน้ตและตวั พักเสยี งตัวหยดุ และกำหนด
จำนวนของจังหวะในแตล่ ะห้องเพลง มีลักษณะเป็นเลข 2 ตวั ซ้อนกัน ดา้ ง
บน และดา้ นลา่ ง

ตัวเลขดา้ นบน เปน็ ตัวกำหนดจงั หวะในแต่ละห้องเพลง
ตวั เลขด้านลา่ ง เปน็ ตวั กำหนดโนต้ ทใี่ ห้ยดึ เปน็ เกณฑ์ 1 จังหวะ
-1 เปน็ เลขประจำลักษณะของ โน้ตตัวกลม , หยดุ ตัวกลม
-2 เปน็ เลขประจำลักษณะของ โนต้ ตวั ขาว , หยดุ ตวั ขาว
-4 เปน็ เลขประจำลกั ษณะของ โนต้ ตัวดำ , หยุดตวั ดำ

ตวั โนต้ Note

เป็นระบบการบันทึกแทนเสยี งดนตรีทม่ี มี าตงั้ ศตวรรษที่11 โดย กี
โด เดอ อเรซโ์ ซ (Guido d’ Arezzo, 995-1050) บาทหลวงชาวอติ า
เลยี น ต่อมาได้มกี ารพฒั นาอยา่ งต่อเน่ืองจนกระทั่งสมบรู ณอ์ ยา่ งท่เี ราได้
พบเห็นและใชก้ ันในปัจจบุ ัน ตัวโน้ตสามารถบอกหรือสอ่ื ใหน้ ักดนตรี
ทราบถงึ ความสน้ั – ยาว, สงู – ตำ่ ของระดบั เสียงได้ เราจงึ ควรมคี วามรู้
พน้ื ฐานเกยี่ วกบั ลกั ษณะของตวั โน้ตดนตรี (Music Notation) พอสงั เขป
ดงั น้ี

การกระจายตวั โนต้

การรวบหางตวั โนต้

3. การท่จี ะกำหนดใหต้ วั โนต้ หางชี้ขน้ึ หรือลงให้ยดึ เส้นที่ 3 ของ
บรรทดั 5 เสน้ (Staff) เปน็ หลกั กล่าวคือตัวโน้ตที่คาบอยู่เสน้ ท่ี 3 และ
ตำ่ ลงมาหางตวั โนต้ จะตอ้ งชข้ี ้นึ สว่ นโนต้ ทค่ี าบอยู่เส้นที่ 3 หรอื สงู ข้นึ ไป
หางตัวโน้ตจะต้องชล้ี ง สำหรับโน้ตทีค่ าบอยู่เสน้ ท่ี 3 เองนัน้ หางจะขน้ึ
หรอื ลงก็ไดใ้ หย้ ดึ ตวั โนต้ ที่อยภู่ ายในหอ้ งหรอื โนต้ ทอี่ ย่ขู า้ งเคียงเปน็ หลกั
ดงั ตวั อยา่ ง

ตัวหยุด หรือเครือ่ งหมายพกั เสียง (Rest)

การบรรเลงดนตรี หรอื การร้องเพลง ในบทเพลงใดบทเพลงหน่ึง
ตอ้ งมบี างตอนท่หี ยดุ ไปการหยดุ นั้นอาจเป็น 4,3,2…จังหวะ หรืออาจ
มาก –นอ้ ยกวา่ นี้ขนึ้ อยูก่ บั ผู้แตง่ การบันทกึ ตัวหยดุ น้ันได้กำหนดเปน็
สญั ลกั ษณ์ เชน่ เดยี วกนั ตวั โน้ต ซง่ึ โดยทวั่ ไปเรียกวา่ “ตัวหยดุ ” (Rest)
หมายถงึ สญั ลักษณท์ ใ่ี ช้ในการเงยี บเสียงดนตรีหรอื เสยี งรอ้ งแต่อตั รา
จงั หวะยังคงดำเนนิ ไปตลอด ตวั หยดุ จะถูกเขยี นลงบนบรรทดั 5 เส้น
เชน่ เดยี วกับตวั โนต้ มลี กั ษณะตา่ งกนั ดงั นี้

หลกั การเปลย่ี นโนต้ ไทยเป็นสากล
1. ใช้กญุ แจซอล
2. ใช้เครอ่ื งหมายกำหนดจงั หวะ
3. ใหต้ ีจงั หวะเพลงไทยในอตั ราจงั หวะ 2 ชัน้ เสมอในการบันทกึ
4. เขียนโน้ตไทยลงในบรรทดั 5 เส้นตามระดบั เสยี งตัวโนต้
5. หากโนต้ ใน ด - - - - - - - ระบบไทย
โนต้ เสยี งโดจะมีคา่ 8 ขีดเมือ่ เทยี บสากล เท่ากับ โน้ตตวั ขาว
6. หากโนต้ ใน ด - - - ระบบไทย
โนต้ เสียงโดจะมคี า่ 4 ขดี เมื่อเทยี บสากล เท่ากบั โนต้ ตวั ดำ
7. หากโนต้ ในระบบไทย มี 2 ขีดเมอื่ เทยี บสากล เท่ากบั โน้ตตวั
เขบต็ ช้นั เดยี ว
8. หากโนต้ ในระบบไทย มี 1 ขดี เมอื่ เทียบสากล เท่ากับ โน้ตตัว
เขบ็ต 2 ชั้น
9. หากโนต้ ในระบบไทย มี 3 ขดี เมอ่ื เทียบสากล เท่ากับ โนต้ ตัว
เขบต็ 2 ชน้ั + ประจดุ
10. หากโน้ตในระบบไทย มี 5 ขดี เม่ือเทยี บสากล เทา่ กับ โน้ตตวั
ดำ และโยงเสยี งกบั 1 ขดี คอื เขบ็ต 2 ชั้น
11. และหากขาดโนต้ ทตี่ ้องการมนั ขาดให้+เพ่ิมตามทขี่ าดแล้วโยง
เสยี ง
12. ก้นั หอ้ งหนา้ จงั หวะฉับ
13. ใหร้ วบหางเปน็ 2 กลุ่ม คือ กลุ่มฉับ และกล่มุ ฉงิ่

ตัวอย่างเพลงในการทดลองแปลโนต้
เพลงโศกพม่า

- - - - - - - ดํ - - - รํ มํ รํ ดํ ล - - - - - - - ซ - - ฟ ล ดํ ล ซ ฟ
---- ---ฟ --ซฟ มรดร ---- ---- -ด-ด ---ร
-ฟ-ซ -ด-ร --ซฟ รฟ-ซ ---- ---- -ฟ-ฟ ---ซ
- ล - ซ - ฟ - ซ - - ล ท ดํ รํ - ล