องค์ความรู้เรื่องการเพาะเห็ดนางฟ้าในโครงการผักสวนครู

องคค์ วามรู้ เรือ่ งการเพาะเหด็ นางฟ้า

ในโครงการ ผกั สวนครู

เหด็ นางฟา้

(Indian Oyster Mushroom)

โดย ห้องสมุดประชาชนอาํ เภอกะปง
ศนู ย์การศกึ ษานอกระบบและการศกึ ษาตามอัธยาศัยอําเภอกะปง
สํานกั งานสง่ เสรมิ การศกึ ษานอกระบบและการศึกษาตามอธั ยาศัย จังหวดั พงั งา

การเพาะเหด็ นางฟ้า

การเพาะเหด็ ท่ีเหมาะสม

การเพาะเหด็ ในถุงพลาสตกิ เปน็ วิธีเพาะเล้ยี งเห็ด โดยการ
นําวัสดุเพาะ เช่น ข้ีเล่ือยไม้เน้ืออ่อน (ไม้ยางพารา) ขี้เล่ือยไม้
ฉําฉา ข้ีเลื่อยไม้เน้ือแข็ง (หมักให้เกิดสารอาหาร นาน
ประมาณ 2 เดือน) ฟางข้าว กากอ้อย เป็นต้น มาผสมกับ
อาหารเสริมต่างๆ เช่น รําละเอียด ปูนขาว ยิปซัม เป็นต้น
แล้วเพิ่มความช้ืน โดยการรดนํ้า จากนั้นนํามาบรรจุ ลงใน
ถุงพลาสติกทนร้อน โดยอัดให้แน่นพอประมาณ จากน้ันสวม
คอขวด รัดด้วยหนังยาง ปิดจุกด้วยสําลีหรือฝ้าย แล้วครอบ
ด้วยกระดาษอีกหนึ่งช้ัน จากน้ันจึงนําไปน่ึงฆ่าเชื้อ ที่ระดับ
อุณหภูมิ ประมาณ 90 – 100 องศาเซลเซียส ต่อ 3 ชั่วโมง
แลว้ เขย่ี หวั เชือ้ เหด็ (เช้ือข้าวฟ่าง)
ที่ต้องการเพาะเลี้ยงลงไป เสร็จแล้ว
นําไปบ่มกอ้ นเชือ้ เหด็ โดยต้งั ไว้
บริเวณที่รม่ ประมาณ 30 – 40 วนั
เสน้ ใยของก้อนเชอ้ื เหด็ จะเดินเตม็
ถุงพลาสตกิ พรอ้ มทีจ่ ะนาํ ไปเปิดดอก
จากนน้ั จะสามารถเก็บผลผลติ ไดต้ ดิ ตอ่ กัน นานประมาณ 3
เดอื น

การเตรยี มวสั ดุ

สตู รอาหาร ก้อนเช้อื
- ข้เี ล่ือย 100 กก.
- ราํ ละเอยี ด 5 กก.
- ดีเกลือ 0.2 กก
- ปนู ขาว 1 กก.
- นาํ้ สะอาด 70-75%

ขนั้ ตอนและวธิ กี ารทํา

1. ขนั้ ตอนสําหรับทําก้อนเชือ้ หลังเตรียมวสั ดุ
- ขี้เล่ือยท่ีใช้ควรเป็นข้ีเลื่อยกลางเก่ากลางใหม่จะดีที่สุด

หากเป็นขเ้ี ล่ือยใหม่ควรกองทิง้ ไว้ ประมาณ 1 สปั ดาห์
- หลังจากเตรียมสูตรอาหารได้แล้วให้นําส่วนผสม

ทั้งหมดไปคลุกเคล้าให้เข้ากัน วิธีตรวจความชื้นว่าเหมาะสม
หรือไม่ ให้ใช้มือบีบแล้วแบมือออกดูว่าก้อนข้ีเล่ือยยังเป็น
ก้อนอยู่ หากระหว่างบีบมีน้ําไหลออกมาแสดงว่าแฉะเกินไป
หรือถา้ แบมือแล้วกอ้ นข้ีเลอื่ ยแตกออก แสดงวา่ แห้งเกินไป

ข้นั ตอนและวิธกี ารทาํ (ต่อ)

- บรรจุใส่ถงุ พลาสตกิ ที่ใช้เพาะเหด็ ซงึ่ ควรบรรจุใหห้ มด
ภายในวันเดียว ถงุ กอ้ นเช้อื ควรมีนํา้ หนัก ขนาด 8 ขีด - 1กก.
เมื่ออัดกอ้ นเชอ้ื แนน่ ดีแล้วใสค่ อขวดพลาสติกอดุ ด้วยสําลีและ
ปดิ ด้วยกระดาษ แล้วรัดยางวงให้แนน่

- นาํ กอ้ นเชอ้ื ท่ไี ด้ไปน่ึงฆ่าเชอ้ื ทนั ทใี ช้เวลาประมาณ 3-4
ชั่วโมง นับจากนํ้าเดือดแลว้ ท้งิ ไว้ใหเ้ ยน็

- นําหวั เช้อื เห็ดท่เี ราตอ้ งการจะเพาะทเ่ี ลย้ี งไว้ในเมลด็ ขา้ ว
ฟ่าง ใช้ประมาณ 10- 20 เมล็ดต่อกอ้ น เขยี่ ลงในกอ้ นเชอื้ ท่ี
เยน็ ดีแล้ว รีบปิดปากถงุ ด้วยสําลี หรือกระดาษทนั ที วัสดทุ ่ีใช้
หวั เชอื้ ควรทําความสะอาดด้วยแอลกอฮอร์ก่อนทุกครงั้

- นําก้อนเชอื้ ทถี่ า่ ยเชอ้ื เห็ดลงเรียบรอ้ ยแล้วไปบม่ ไวใ้ นโรง
บ่อกอ้ นเชอื้ ต่อไป

การบม่ ก้อนเชอ้ื

หลังจากใส่เชี้อเห็ดลงในถุงก้อนเชื้อแล้วให้นําไปบ่มใน
โรงบ่มเช้ือ หรือบริเวณท่ีมีอุณหภูมิ ประมาณ 29-32 องศา
เซลเซียส เพ่ือให้เส้นใยเจริญในก้อนเช้ือและต้องหม่ันตรวจดูโรง
แมลงมด มอด แมลงสาบ ปลวกหรือไรต่างๆ หากพบให้รีบนํา
ก้อนเชื้อออกไปกําจัดทันทีหรืออาจฉีดพ่นด้วยสารสกัดจาก
สมุนไพร เช่น ตระไคร้หอม รอบๆ โรงบ่มเพ่ือป้องกันไว้ก่อนได้
ระยะเวลาในการบ่มเชอ้ื ก็ข้นึ อยู่กับเหด็ แต่ละชนดิ อยา่ งเห็ดหอมก็
จะใช้ระยะเวลา 4 เดอื น

การปฏบิ ัตดิ แู ลรักษา

เห็ดนางฟ้า ใช้เวลาเจริญในระยะเส้นใย ประมาณ 1-1.5
เดอื น เมอ่ื เส้นใยเรม่ิ รวมตัวกนั ถอดสาํ ลแี ล้วนําก้อนเชื้อไปวาง
ในโรงเรือนเพื่อให้เกิดดอกรักษาอุณหภูมิ ความชื้นสัมพัทธ์
การถ่ายเทอากาศตามท่ีเห็ดต้องการการให้ความชื้นภายใน
โรงเรือนไม่ควรให้นํ้าขังอยู่ภายในก้อนเช้ือ และไม่ควรให้น้ํา
ถูกดอกเห็ดโดยตรง ถ้าจําเป็นควรให้เป็นละอองนอกจากน้ี
ต้องรักษาความสะอาดบริเวณที่ปฏิบัติงานและโรงเรือนเพาะ
เห็ด เพอ่ื หลีกเลย่ี งการสะสมของเชอื้ โรคและแมลง

การเพาะเหด็ ให้ประสบความสาํ เร็จ

ถ้าคนไมม่ ีประสบการณเ์ พาะเหด็ เลย ควรเริ่มตน้ จากการ
ซ้ือก้อนเช้อื สาํ เรจ็ ทีห่ ยอดเช้อื แล้วไปลองเลี้ยงดกู อ่ นดแู ลรดนา้ํ
ให้ออกดอก ถา้ ทาํ ตรงนจี้ นมีความชํานาญแล้วเราก็อาจจะซื้อ
กอ้ นเชอื้ สาํ เร็จมาเปิดเพม่ิ ข้ึนเรื่อยๆ จนม่ันใจวา่ สามารถผลติ
ก้อนเชอ้ื เองได้ โดยจะตอ้ งลงทนุ เพม่ิ คอื อุปกรณห์ มอ้ น่งึ ฆ่า
เช้ือและอปุ กรณเ์ สริมอนื่ ๆ เชน่ วสั ดดุ บิ ขเ้ึ ล่ือย เกษตรกร
ผ้ผู ลติ ควรมองถงึ คณุ ภาพเห็ดด้วย ถ้ามองแตว่ า่ จะทาํ ให้ได้วนั
ละ 100-200 กก.

การเกบ็ เก่ยี วผลผลิต

การเก็บเก่ียวผลผลิตก้อนเห็ดสําเร็จท่ีบรรจุเชื้อเห็ดพร้อม
ปลูก เพียงนําก้อนเห็ดท่ีเชื้อเดินเต็มก้อนแล้ว มาวางเรียงกัน
ไว้ในท่ีปิดมิดชิดอย่าให้โดนแดด รดน้ําเช้า-เย็น ทุกวัน ไม่ถึง
เดือน ดอกเห็ดก็จะออกมาให้เก็บกินได้เร่ือยไปนาน 3-4
เดอื น งงง

การเปิดดอกเห็ด

หลังจากเรียงก้อนเห็ดซ้อนสลับกัน ให้ดึงจุกสําลีออกจาก

ปากถุงเห็ด ใช้ด้ามช้อนแคะเมล็ดข้าวบริเวณปากถุงออกให้
หมด หา้ มรดนา้ํ จนกว่าเห็ดจะเริ่มออกดอกจึงเริ่มรดนํา้ ได้

การดแู ล

1.รดนํา้ วันละ 1 ครั้ง ใชก้ ระบอกฉดี เป็นฝอย หรือผกั บวั หา้ ม
ฉีดเข้าไปในปากถงุ เหด็

2. ฉีด EM ผสมนํา้ 1:1000 วนั ละ 1 คร้ัง เช้าหรอื บา่ ยกไ็ ด้

งง การเก็บดอกเหด็

๑. ควรเก็บดอกตอนเชา้ ๆ เลอื กเกบ็ เฉพาะดอกที่บานเตม็ ท่ี
๒. วธิ ีการเก็บใหจ้ ับบรเิ วณโคนเห็ดดึงเข้าหาตัวคนเก็บ แล้ว
โยกไปมา เพอ่ื ใหห้ ลุดมาทง้ั ชอ่
๓. อยา่ ให้โคนเหด็ ตกคา้ งทีป่ ากถุง ควรทาํ ความสะอาดปาก
ถุง ใช้โคนชอ้ นแคะเศษทค่ี า้ งออก จะได้ ไม่เปน็ ท่สี ะสมของ
เชือ้ โรค
๔. ดอกเหด็ จะเริ่มออกอกี ครง้ั ประมาณ ๑๔ – ๒๐ วนั
๕. เชอ้ื เห็ดจะมอี ายุประมาณ ๓ – ๕ เดือน ให้ทยอยเกบ็ ก้อน
เกา่ ออกทง้ิ

สําหรบั ผทู้ ่ีไม่มสี ถานท่ี
อาจทดลองเพาะในภาชนะ
ทีไ่ มไ่ ดใ้ ช้แล้ว เชน่ โอง่
หรือลงั ไม้ โดยใช้ผ้าปดิ ปากโอ่งปอ้ งกนั แสง
ระวงั อยา่ ให้แมลง ยงุ และมดมารบกวน

การรดน้าํ

ผักกาดขาวเป็นผักที่ ต้องการนํ้ามาก ในระยะแรกควรให้น้ํา
สม่ําเสมอโดยให้น้ําวันละ 3-4 คร้ัง เมื่อผักกาดขาวมีอายุเกิน
7 วันไปแล้ว ลดลงเหลือให้วันละ 3 คร้ัง เมื่ออายุเกิน 1
เดือนข้นึ ไป ใหน้ ํ้าวันละ 2 ครั้ง เช้าและเย็น ในช่วงผักกาดขาว
กําลังห่อปลีไม่ควรให้ขาดน้ําอย่างเด็ดขาดเพราะจะทําให้การ
เจริญเติบโตไมส่ มบูรณ์

การใส่ปุ๋ย

ควรให้ปยุ๋ ทม่ี ีสัดส่วนของธาตุ
ไนโตรเจน ฟอสฟอรัส
และโปรแตสเซียมในอตั รา
2:1:1 ในอตั ราประมาณ 80-
150 กโิ ลกรมั ต่อไร่ ใสเ่ ม่ือ
ผักกาดขาวมีอายุ 20 วนั

การเก็บเกีย่ ว

ผักกาดขาวมีอายุเก็บเก่ียว 40-50”วัน หลังหยอดเมล็ด การ
เก็บเกี่ยวนั้นให้ใช้มีดคมๆ ตัดท่ีโคนต้น แล้วตัดแต่งใบที่เป็น
โรคถูกแมลงทําลายออก แต่ยังคงเหลือใบนอกๆไว้ประมาณ
2-3 ใบ เพ่ือปอ้ งกนั การกระแทก

สรรพคุณของเห็ดนางฟา้

ประโยชนข์ องเห็ดนางฟ้า มดี งั น้ี
ซ่อมแซมส่วนท่ีสึกหรอในร่างกาย โปรตีนในเห็ดนางฟ้า

ช่วยซ่อมแซมส่วนท่ีสึกหรอในร่างกาย และยังช่วยเสริมสร้าง
การเจริญเติบโตของกลา้ มเนือ้ อีกด้วย

ช่วยลดน้ําหนัก เห็ดนางฟ้ามีใยอาหารสูง และมีไขมันตํ่า
เมื่อทานเข้าไปแล้ว จะทําให้รู้สึกอ่ิมเร็วและอิ่มท้องนานข้ึน
จึงลดความอยากอาหารได้เป็นอย่างดี หากออกกําลังกาย
ควบคู่ ก็จะย่งิ ทําให้นา้ํ หนกั ลดเร็วย่งิ ขึ้น

ควบคุมความดันโลหิต การรับประทานเห็ดนางฟ้าเป็น
ประจํา ช่วยควบคุมระดับความดันโลหิตให้เป็นปกติได้
เนื่องจากในเห็ดนางฟ้ามีโปรตีนท่ีทําหน้าที่เหมือนฮอร์โมนขับ
นาํ้ ทําให้ความดันโลหิตลดลงได้

สรรพคณุ ของเห็ดนางฟา้ (ต่อ)

- ปอ้ งกันอลั ไซเมอร์ เห็ดนางฟา้ ช่วยกระต้นุ การทํางาน
ของสมองและระบบประสาท จึงชะลอการเสือ่ มสภาพของ
เซลลส์ มอง และปอ้ งกันโรคอัลไซเมอร์ได้เป็นอย่างดี

- ลดการอกั เสบ เมื่อเกิดการอักเสบข้นึ ภายในร่างกาย
การรบั ประทานเห็ดนางฟ้าจะสามารถบรรเทาอาการลงได้
เพราะเห็ดนางฟ้ามสี ารบางอยา่ งทมี่ ีฤทธ์ิต้านการอกั เสบ

- ปอ้ งกันโรคโลหิตจาง เหด็ นางฟ้ามีธาตเุ หล็กสงู จงึ ชว่ ย
ป้องกนั การเกดิ โรคโลหิตจาง
จากการสร้างเซลล์เม็ดเลอื ดแดง
เพม่ิ มากขนึ้ และยงั ช่วยกาํ จดั โลหะ
หนกั ทเ่ี ป็นพิษออกจากร่างกาย

- ยบั ยั้งการเกิดมะเร็งลําไส้
ในเห็ดนางฟ้า มีสารต้านอนุมูล
อสิ ระมากมาย ท่ชี ่วยยับย้ังการ
ทาํ ลายของเซลล์ลาํ ไส้ท่ีจะพฒั นา
ไปเปน็ มะเร็ง ทเ่ี กดิ ขึ้นในร่างกาย

- ป้องกนั โรคหวัด เหด็ นางฟ้า มสี ารตา้ นอนุมูลอสิ ระและ
วติ ามินท่มี ีประโยชน์ตอ่ รา่ งกาย จงึ สามารถป้องกนั โรคหวัดได้
เป็นอย่างดี

เหด็ นางฟา้

ท่ีมา
http://www.the-than.com/samonpai/P/41.html
https://www.honestdocs.co/benefits-of-chinese-cabbage-
the-idea-of-eating-healthy-white-cabbage
https://www.kasetsomboon.com
https://www.thai-thaifood.com/th