คู่มือโปรแกรม scratch 3.0

คำนำ

คู่มือความรพู้ น้ื ฐานเริ่มต้นการใช้งานโปรแกรม Scratch 3.0 เป็นเอกสารประกอบการเรียน
ของรายวชิ า ว16101 วิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี (วทิ ยาการคานวณ) นกั เรียนช้นั ประถมศึกษาปีท่ี 6

คู่มือความรู้พื้นฐานเร่ิมต้นการใช้งานโปรแกรม Scratch 3.0 มีเน้ือหาประกอบด้วย เร่ิมต้นการใช้
งานโปรแกรม Adobe Photoshop การติดต้ังโปรแกรม การเข้าส่โู ปรแกรม ส่ ว น ป ร ะ ก อ บ ข อ ง
โปรแกรม การต้ังค่าต่างๆภายในโปรแกรม การใช้งานเลเยอร์ (LAYER) การสร้างข้อความ การ Photo
retouch การปรบั รปู ทรงของภาพดว้ ย Transform

ผู้จัดทาหวังว่า คู่มือความรู้พ้ืนฐานเร่ิมต้นการใช้งานโปรแกรม Scratch 3.0 จะเป็นประโยชน์ต่อครู
นักเรียนและผู้ต้องการศึกษาค้นคว้าเกี่ยวกับเร่ิมต้นการใช้งานโปรแกรม Scratch3.0และสามารถนาไป
ประยุกตใ์ ช้ในชวี ิตประจาวนั ไดต้ อ่ ไป

ผู้จัดทา
นางสาวฐิตมิ า เสือเถ่ือน

ตาแหน่ง ครู

สำรบัญ หนา้

เรอ่ื ง 1
2
1. ร้จู กั โปรแกรม scratch 5
2. หน้าต่างการทางานของโปรแกรม Scratch 3.0 8
3. การติดต้งั โปรแกรม Scratch3 ลงในเครอ่ื งคอมพิวเตอร์ 9
4. การเขา้ ใช้งาน Scratch แบบ Online 12
5. หลักการทางานของเวที และตัวละคร ของ Scratch 3.0
6. เครอ่ื งมือสคริปต์และบลอ็ กชุดคาสง่ั สาหรบั ตวั ละครของ Scratch 3.0

รจู้ ักโปรแกรม scratch

scratch คือ อะไร ? อ่านว่า (อ่านว่า สแครช) เป็นโปรแกรมภาษาแบบ แบบ block programming
(แบบลาก-วาง) เพื่อให้ตัวละครสนทนาเคลื่อนท่ี และวาดรูปได้ โดยจัดเรียงคาส่ังตามลาดับขั้นตอน
(sequential) เปน็ สื่อหนึง่ ที่สร้างภาพให้เห็นการทางานเป็นข้ันตอนและวธิ กี ารคิดแก้ปัญหาท่ีเป็นระบบ ซึง่ เป็น
ผลจาก “Computational Thinking”

ผู้เรียนสามารถสร้างชิ้นงานได้อย่างง่ายเช่น – นิทานที่สามารถโต้ตอบกับผู้อ่านได้ – ภาพเคล่ือนไหว
– เกมดนตรี – และศิลปะ และเม่อื สรา้ งเปน็ ช้นิ งานเสรจ็ แล้วสามารถนาชิ้นงานทีส่ ร้างสรรคน์ ้แี สดง แลกเปลีย่ น
ความคิดเห็นร่วมกับผู้อ่ืนบนเว็บไซต์ได้ ทาให้ผู้เรียนได้เรียนรู้หลักการทางคณิตศาสตร์ และแนวคิดการ
โปรแกรมไปพร้อมๆ กบั การคดิ อย่างสรรคส์ รรค์ มเี หตผุ ล เปน็ ระบบ และเกิดการทางานรว่ มกัน

เพื่อให้ตอบโจทย์ศตวรรษท่ี 21 คือประโยชน์ที่เด็กจะได้รับการเรียนรู้ในศตวรรษที่ 21 โดยเฉพาะใน
หลัก 4Cs ไดแ้ ก่

1.Creativity คิดสร้างสรรค์ แกไ้ ด้ก่ีวิธีบา้ ง เปดิ โอกาสใหเ้ ด็กคิด
2.Critical Thinking การคิดอยา่ งมเี หตุผล
3.Collaboration ทางานรว่ มกบั เพ่ือนเพ่ือแกป้ ัญหากันเปน็ ทีม
4.Communication ส่ือสารอยา่ งมีประสิทธิภาพ เเสดงลาดบั ข้ันตอน การคิดแก้ปัญหาของตวั เองได้

1

หน้ำตำ่ งกำรทำงำนของโปรแกรม Scratch 3.0
หนา้ ต่างการทางานของโปรแกรม Scratch มีสว่ นประกอบหลักดงั น้ี

1. แถบเมนเู คร่อื งมือ

ปมุ่ เปลี่ยนภาษา
ปมุ่ บันทกึ โปรเจกต์
ป่มุ เผยแพร่ผลงานและบทเรยี นเพมิ่ เติม

2. กลมุ่ บลอ็ ก (Block Palette)
3. เวที (Stage)
4. รำยกำรตวั ละคร และเวทีท่ีใช้ในโปรเจกตป์ ัจจุบัน (Sprites Pane)
5. กล่มุ บล็อก (Block Palette)
6. เรม่ิ และหยุดทำงำน
7. เคร่ืองมือกำรแสดงผล

2

กลมุ่ แถบเครอ่ื งมือ Code
กลมุ่ แถบเครือ่ งมือ Costumes

3

กลมุ่ แถบเครื่องมือ Sound

4

กำรติดตง้ั โปรแกรม Scratch3 ลงในเคร่อื งคอมพวิ เตอร์
การตดิ ตัง้ โปรแกรม Scratch3 สามารถทาไดด้ ังนี้ครับ

วธิ กี ารดาวน์โหลดโปรแกรม
1. ทอ่ี ย่สู าหรับดาวนโ์ หลด https://scratch.mit.edu/download

2. เลอื กรายการที่ต้องการ

5

3. คล๊ิกเมาสท์ ่ี ดาวน์โหลด
4. เมอื่ ดาวนโ์ หลดเสร็จเรียบรอ้ ยแล้วคา่ เรม่ิ ตน้ ไฟลจ์ ะถูกเก็บไวท้ ่ี“โฟล์เดอร์ ดาวนโ์ หลด” จากภาพสามารถ
คลิก๊ เมาส์ไดท้ มี่ ุมล่างดา้ นซา้ ยของเวบ็ เบราเซอรเ์ พ่ือติดต้งั ไดเ้ ลย

6

วธิ ีการติดตั้งโปรแกรม
1. ดบั เบล้ิ คลก๊ิ เมาสท์ ่ี โปรแกรมทไ่ี ดด้ าวนโ์ หลดไว้

2. โปรแกรมจะทาการติดตงั้ ลงเครื่อง
3. เมอื่ ติดตั้งเสรจ็ จะมีคาถาม ในทีน่ ีใ้ ห้เลือก Yes ตามภาพ โปรแกรมพรอ้ มทางาน

7

กำรเข้ำใชง้ ำน Scratch แบบ Online

การเขา้ ใช้งาน Scratch แบบOnline สมารถเขา้ ไดท้ ่ี https://scratch.mit.edu/

เลอื กเมนู Start Creating เพื่อเข้าสู่การทางานของโปรแกรม จะปรากฎหน้าตา่ งดงั ภาพ

8

หลกั กำรทำงำนของเวที และตวั ละคร ของ Scratch 3.0

เวที (Stage)
เวที (Stage) เป็นพื้นที่การแสดงของตัวละคร

อยู่ในส่วนท่ีเป็นกรอบส่ีเหลี่ยมสีขาวด้านขวามือ
ของโปรแกรมโดยตัวละครท่ีอยู่บนเวทีจะถูกระบุ
ตาแหน่งด้วยเส้นแบ่งตามแนวนอนเป็นแกน x
และแนวตั้งเป็นแกน Y จุดท่ีแกนทั้งสองตัดกัน
กลางเวที คือจุดท่ี x = 0 และ Y = 0 (X: 0, y:0)
ซึ่งค่าของ x และ Y จะแสดงอยู่ด้านล่างของเวที
ดังภาพ

1. เวทีพื้นทก่ี ารแสดงของตัวละคร
2. แสดงเคร่อื งมอื การทางานและแสดงเสน้

แบ่งตามแนวนอนเปน็ แกน x และ
แนวตง้ั เป็นแกน Y

ตวั ละคร
1. การเปดิ เคร่ืองมือเพ่ือเลอื กการสร้าง
ตวั ละคร
2. คน้ หาตวั ละคร
3. เครื่องมือการวาดตวั ละคร
4. เครื่องมือการสุ่มเลอื กตัวละคร
5. การอับโหลดตวั ละครจากภายนอก

9

เครือ่ งมอื คน้ หาตวั ละคร

เคร่อื งมือกำรวำดตัวละคร
1. ชื่อของตวั ละครสามารถ คลิกเมาสป์ ุ่มขวาเพ่ือทาสาเนาตัวละครได้
2. เครื่องมือเพ่ิมตวั ละคร
3. เครื่องมือในการแก้ไข และปรับแต่งตัวละคร
4. พนื้ ท่ีการแสดงการปรับแต่งตัวละคร
5. เครอื่ งมือจัดความเข้ม ความจางของตวั ละคร
6. เครอ่ื งมือในการคดั ลอก ลบ รวมถงึ การกลบั ภาพ
7. เครอ่ื งมือในการลาดับเลเยอร์ หรอื ชน้ั ของการแสดงตวั ละคร
8. เครอ่ื งมือการย่อขยาย

10

เครอ่ื งมอื กำรวำดฉำกหลัง 4
เครอ่ื งมือการวาดฉากหลงั ประกอบไปด้วยเคร่อื งมอื ดังนี้
1. คน้ หาฉากหลังจากโปรแกรม 2
2. เครื่องมือการวาดฉากหลัง 1
3. การสุ่มเลอื กฉากหลังของโปรแกรม
4. การแสดงการเลือกภาพฉากหลงั

3

11

เครื่องมอื สครปิ ตแ์ ละบล็อกชดุ คำสง่ั สำหรบั ตวั ละครของ Scratch 3.0

สคริปต์คือชุดคาสั่งสาหรับตัวละคร หรอื เวทีเพือ่ ส่ังให้ตัวละครหรอื เวทีทางานตามวัตถปุ ระสงคท์ ี่
ตอ้ งการโดยการเลอื กสคริปต์จากกลุ่มบล็อก ซ่งึ แบง่ เปน็ 8 กลุม่ ดงั น้ี

บลอ็ กเคลือ่ นไหว (Motion)
กลุ่มบล็อก Motion ประกอบด้วย คาส่งั บลอ็ กที่ใช้เพ่ือกาหนดรูปแบบการเคลอ่ื นที่ใหก้ บั ตัวละคร

เชน่ เคล่ือนทไ่ี ปข้างหน้า สงั่ ตัวละครให้หมนุ ไปทีต่ าแหน่งต่าง ๆ บนเวที เป็นตน้

12

13

14

บล็อกรปู ลกั ษณ์ (Looks)
กลมุ่ บล็อกรปู ลักษณ์ ใช้สาหรบั การเขียนสคริปต์ เพ่ือสัง่ ให้ตัวละคร หรอื เวทแี สดงคุณสมบตั ิต่าง ๆ

เช่น การสัง่ ตัวละครพูด การเปล่ยี นชุดตัวละคร การเปลย่ี นสีตัวละคร การเปลีย่ นขนาดตัวละคร รวมไปถึงการ
เปลีย่ นพนื้ หลัง

15

16

บล็อกเสียง (Sound)
กลุ่มบลอ็ กเสียง (Sound)เป็นกลมุ่ ท่ีทางานเก่ยี วกับการแสดงเสยี งตา่ ง ๆ ของตัวละคร ซึ่งอาจเป็น

แหล่งเสียงจากไฟล์ที่มีอยู่ หรือไฟลเ์ สียงทบี่ นั ทึกโดยเคร่ืองมอื บนั ทึกเสียง (Sound Recorder) ซึง่ อยู่ใน
โปรแกรม Scratch ไฟล์เสียงจะมนี ามสกุล .wav หรอื .mp3 ดงั นี้

17

บลอ็ กเหตุกำรณ์ (Event)
บลอ็ กเหตุการณ์ (Event) เปน็ บล็อกคาส่ังทใี่ ชจ้ ัดการเหตกุ ารณต์ า่ ง ๆ ท่เี กิดข้นึ ขณะทสี่ คริปตก์ าลงั

ทางานรวมถงึ การเริ่มทา และการหยุดทางานของสครปิ ตด์ ้วย บลอ็ กในบล็อกเหตกุ ารณ์ (Event) มีดงั นี้

18

บล็อกควบคมุ (Control)

19

บล็อกกำรตรวจจับ (Sensing)
บล็อกการตรวจจบั (Sensing) คอื บลอ็ กคาสั่งที่ใช้ตรวจสอบการรบั รู้ตา่ ง ๆ เชน่ การสมั ผสั เสยี ง

ระยะเวลาต่างๆ บล็อกการตรวจจบั (Sensing) มีดงั น้ี

20

21

บล็อกตัวดำเนนิ กำร (Operators)
บลอ็ กตัวดาเนินการ คือบล็อกคาสั่งทเี่ ป็นตัวดาเนนิ การต่าง ๆ ทงั้ ด้านคานวณ เปรยี บเทยี บ และ

ตรรกะ สาหรับใชร้ ว่ มกบั บล็อกคาส่งั ท่ีมกี ารกาหนดเงื่อนไข บลอ็ กในกลุ่ม มีดังนี้

22

บลอ็ กตัวแปร (Variables)
บล็อกตวั แปร (Variables) คือบล็อกคาสง่ั ที่ใชใ้ นการดาเนินการต่าง ๆ กับตวั แปร ทัง้ ตวั แปรเดี่ยว

(variable) และรายการ (list) เม่ือเริ่มต้นจะมีเพียงแค่ปมุ่ สาหรบั ใชส้ รา้ งตัวแปร หรือรายการเทา่ นั้น หลังจาก
สรา้ งตวั แปร หรือรายการแลว้ บล็อกคาสงั่ ทีเ่ กย่ี วข้องจึงจะปรากฎให้ใชง้ านได้ บล็อกในกลุ่ม มดี งั นี้

23

บรรณำนุกรม

ดร.อนุศร หงษข์ นุ ทด. 2562. ควำมรู้เบ้ืองต้น Scartch 3.0 [ระบออนไลน์].
แหล่งทีม่ า http://krukob.com/web/scartch/. (17 มกราคม 2564)

บรษิ ทั โคด้ คิดส์ จากัด. 2562. เรำมำทำควำมรจู้ ัก Scratch 3.0 กนั [ระบออนไลน์].
แหลง่ ทีม่ า https://www.codekids.co/teacher/what-is-scratch3/.
(17 มกราคม 2564)